ولوودینیا؛ علت و درمان آن را می‌دانید؟

واژن از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که «ولوو» (Vulva) یا «فرج» به قسمت خارجی آن گفته می‌شود. خیلی از خانم‌ها ممکن است در مقاطعی از زندگی خود به دلایل مختلف به درد فرج مبتلا شوند. بیماری ولوودینیا یکی از عوامل زمینه‌ساز ایجاد درد فرج است که در این مقاله درباره آن صحبت می‌کنیم.

ولوودینیا چیست؟

«ولوودینیا» (Vulvodynia) درد مزمن فرج (ناحیه خارجی واژن) است که بیشتر از سه ماه ادامه پیدا کرده و می‌تواند آن‌قدر شدید باشد که شما را از انجام فعالیت‌های موردعلاقه‌تان دور کند. اگرچه درد در ناحیه فرج و واژن یکی از علامت‌های شایع بیماری‌های مختلفی مثل عفونت و اختلال‌های پوستی است، اما درد ولوودینیا با همه آن‌ها فرق دارد؛ چرا که به جز درد هیچ علامت دیگری (مثل ترشح غیرعادی یا عفونت) در شما ایجاد نمی‌کند و در نتیجه پزشک نمی‌تواند علت زمینه‌ای خاصی برای آن پیدا کند.

ولوودینیا چقدر شایع است؟

ولوودینیا شایع‌ترین دلیل دخول دردناک و درد مزمن لگن بین خانم‌هایی است که یائسه نشده‌اند. درباره میزان شیوع این بیماری در ایران هنوز اطلاعات کافی در دسترس نیست؛ اما پژوهش‌هایی که درباره شیوع آن در آمریکا انجام شده است نشان می‌دهد که ۱۶ درصد از زنان آمریکایی به این بیماری مزمن دچار هستند. (منبع:pubmed و pubmed)

بیماری ولوودینیا درد مزمن و بدون علت مشخص در ناحیه خارجی واژن است که بیشتر از سه ماه طول کشیده باشد.rnrn 

انواع ولوودینیا

ولوودینیا بر اساس نوع درد و زمان شروع آن به انواع مختلفی تقسیم می‌شود:

بر اساس زمان شروع درد

ولوودینیا را بر اساس زمان شروع درد به دو نوع می‌توان تقسیم کرد:

• ولوودینیا اولیه (Primary)
• ولوودینیا ثانویه (Secondary)

افراد مبتلا به نوع اولیه، تجربه درد را از زمان اولین تجربه دخول با خود به همراه دارند؛ اما افرادی که به نوع ثانویه مبتلا هستند، قبل از ابتلا به ولوودینیا تجربه دخول بدون درد را داشته‌اند.

بر اساس نوع درد

بیماری ولوودینیا را بر اساس نوع درد می‌توان به دو نوع تقسیم‌بندی کرد:

• ولوودینیا موضعی (Localized)
• ولوودینیا عمومی یا منتشر (Generalized)

در ولوودینیا موضعی (سندرم VVS) درد فقط در بافت‌های اطراف ورودی واژن احساس می‌شود. اکثر خانم‌هایی که به نوع موضعی دچار هستند، درد را بیشتر زمانی احساس می‌کنند که به این بافت‌ها فشار می‌آید (مثلاً هنگام دخول، وارد کردن تامپون، معاینه واژن، نشستن طولانی، دوچرخه‌سواری یا پوشیدن شلوارهای تنگ).

«کلیترودینیا» هم نوع دیگری از ولوودینای موضعی است که کمتر شایع است و باعث ایجاد درد در ناحیه کلیتوریس می‌شود.

در افرادی که به ولوودینیای عمومی (منتشر) مبتلا هستند، درد خودبه‌خود و بدون محرک خاصی ایجاد می‌شود و نسبتاً دائمی است؛ اما گاهی هم ممکن است درد به طور مقطعی تسکین پیدا کند و دوباره عود کند. فعالیت‌هایی مثل نشستن طولانی، پوشیدن شلوار تنگ و… که باعث فشار آمدن به ناحیه واژن می‌شوند، درد را بدتر می‌کنند.

بعضی خانم‌های مبتلا به ولوودینیای عمومی درد را فقط در یک ناحیه خاص (مثلاً لب سمت چپ واژن یا ناحیه نزدیک به کلیتوریس) و برخی دیگر در نقاط متعددی از جمله ناحیه بین مقعد و واژن (پرینه) و داخل کشاله ران احساس می‌کنند.

علائم ولوودینیا

علامت اصلی این بیماری، درد در ناحیه واژن است که می‌تواند همراه با علائم زیر باشد:

• سوزش
• تیر کشیدن
• حساس شدن پوست
• کوفتگی
• درد حین دخول
• خارش واژن
• زق‌زق کردن

درد ولوودینیا چگونه است؟

درد سوزشی شایع‌ترین علامت این بیماری است که بعضی خانم‌ها آن را شبیه درد چاقو یا ریختن اسید روی پوست توصیف می‌کنند.

تغییرات ظاهری واژن در ولوودینیا

بافت فرج در ولوودینیا ممکن است گاهی ملتهب یا متورم شود؛ اما در اکثر مواقع، ظاهر آن عادی است.

علت ولوودینیا چیست؟

در واقع این بیماری، درد واژن است که علت آن قابل شناسایی نیست؛ اما پزشکان حدس می‌زنند برخی عوامل علت ولوودینیا باشند:

• التهاب واژن
• تغییرات هورمونی
• اختلال‌های ژنتیکی
• آسیب دیدن اعصاب واژن (ناشی از زایمان، جراحی، عفونت قارچی و عصب تحت فشار)
• سابقه ابتلا به عفونت واژن
• ضعف عضلات کف لگن و گرفتگی عضلات
• التهاب ناشی از محصولات شیمیایی قوی
• سابقه آسیب‌دیدگی یا مورد سو استفاده جنسی قرارگرفتن

سایر مشکلات همراه با ولوودینیا

گاهی این بیماری به‌موازات سندرم‌های خاصی ایجاد می‌شود که درد از علائم اصلی آن‌ها است. از جمله بیماری‌های همراه ولوودینیا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. فیبرومیالژی

فیبرومیالژی یک بیماری مزمن بلندمدت است که باعث ایجاد دردهای عضلانی و مفصلی در سراسر بدن، خستگی و علائم ذهنی مثل اختلال حافظه می‌شود.

۲. سندرم مثانه دردناک

سندرم مثانه دردناک باعث ایجاد درد و ناراحتی بلندمدت در ناحیه مثانه و شکم و تکرر ادرار می‌شود.

۳. سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)

سندرم روده تحریک‌پذیر از جمله اختلال‌های گوارشی شایع و ناخوشایند بوده و تولید بیش از اندازه گاز در روده، درد شکم و دل‌پیچه از جمله علائم آن است.

۴. اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)

این اختلال مفاصل فک و عضلات و بافت‌های اطراف آن را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و ممکن است در اثر ضربه، آرتریت، گاز زدن نادرست غذا یا بالارفتن سن ایجاد شود.

چه کسانی بیشتر مبتلا به این بیماری می‌شوند؟

در واقع این بیماری ممکن است همه خانم‌ها را در هر گروه سنی (حتی نوجوانان) درگیر کند؛ اما بعضی گروه‌ها بیشتر از سایرین در معرض ابتلا هستند. از جمله عوامل زمینه‌ساز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اضطراب
• افسردگی
• سابقه سو استفاده جنسی
• سندرم اضطراب پس از سانحه (PTSD)

عوارض ولوودینیا

عوارض بیماری ولوودینیا عبارت‌اند از:

• اضطراب
• افسردگی
• اختلال خواب
• اختلال عملکرد جنسی
• کاهش اعتمادبه‌نفس
• اختلاف‌های زناشویی
• کاهش کیفیت زندگی

ولوودینیا چطور بر زندگی یک فرد تاثیر می گذارد؟

درد ولوودینیا (به‌خصوص اگر مداوم باشد) می‌تواند در فعالیت‌های روزمره شما تداخل ایجاد می‌کند. ازآن‌گذشته این درد می‌تواند باعث ترس از برقراری رابطه جنسی شود. این ترس، خود می‌تواند باعث انقباض عضلات اطراف واژن و دردناک شدن رابطه جنسی (واژینیسموس) شود.

همه این عوامل دست‌به‌دست هم می‌دهند و موجب اجتناب از برقراری رابطه جنسی، بروز مشکلات عاطفی مثل افسردگی و اضطراب و اختلافات زناشویی می‌شوند.

ولوودینیا چگونه تشخیص داده می‌شود؟

همان‌طورکه گفتیم درد ناشی از ولوودینیا دردی مزمن است و علت زمینه‌ای خاصی نمی‌توان برای آن یافت؛ بنابراین پزشک مجبور است برای تشخیص این بیماری، سایر دلایل احتمالی را که می‌توانند باعث درد واژن شده باشند رد کند. به همین دلیل ممکن است تشخیص آن در چند مرحله انجام شود و کمی طول بکشد.

۱. گرفتن شرح‌حال

اولین قدم برای اینکه پزشک بفهمد درد واژن شما ناشی از چیست، گرفتن شرح‌حال است. در شرح‌حال سوالاتی درباره سن، سابقه ابتلا به بیماری‌های خاص (برای مثال دیابت)، جراحی‌ها و میزان فعالیت‌های جنسی شما پرسیده می‌شود. همچنین سوالاتی درباره محل، نوع و شدت درد و همچنین زمان‌های عود آن پرسیده می‌شود.

۲. معاینه لگن

بعد از شرح‌حال، پزشک به کمک اسپکولوم، واژن و دهانه رحم (محل اتصال واژن و رحم) شما را معاینه می‌کند. همچنین برای شناخت بهتر محل درد، عضلات کف لگن را هم بررسی می‌کند.

۳. استفاده از سواب برای تشخیص محل درد

هم‌زمان با معاینه لگن، پزشک به کمک سواب مخصوص به‌آرامی روی قسمت‌های مختلف فرج می‌کشد تا بفهمد چه زمانی و کجا درد را احساس می‌کنید. این تست به‌خصوص برای تشخیص دردهای ولوودینیای موضعی بسیار مفید است.

۴. استفاده از سواب برای تشخیص عفونت

خیلی از بیماری‌های واژن مثل عفونت باکتریایی و قارچی و عفونت‌های مقاربتی می‌توانند باعث درد واژن شوند. طی معاینه لگن، پزشک برای اینکه مطمئن شود چنین بیماری‌هایی باعث درد شما نشده‌اند از سواب مخصوصی برای برداشتن ترشحات واژن و آزمایش آن‌ها استفاده می‌کند.

۵. کولونوسکوپی و بیوپسی (نمونه‌برداری)

در موارد نادری پزشک ممکن است از بافت ناحیه واژن نمونه‌برداری کند. این کار برای تشخیص بیماری‌های خاصی مثل سرطان انجام می‌شود که ممکن است باعث ایجاد درد در ناحیه فرج شوند.

درمان ولوودینیا

به گفته Planned Parenthood:

درمان‌های مختلفی برای ولوودینیا وجود دارد، اما درمان این بیماری در هر فرد با فرد دیگر فرق دارد و نمی‌توان یک نسخه کلی برای آن معرفی کرد. ممکن است لازم باشد چند درمان مختلف را امتحان کنید و چند ماه طول بکشد تا کم‌کم احساس بهبودیافتن کنید.

در این بخش به درمان‌های مختلفی که برای این بیماری وجود دارد می‌پردازیم.

دارودرمانی ولوودینیا

درمان‌های دارویی موجود برای ولوودینیا شامل موارد زیر است:

• کرم‌ها و پمادها: شامل انواع داروهای بی‌حس‌کننده واژن، ضدافسردگی‌های موضعی و داروهای حاوی استروژن یا ترکیب استروژن و پروژسترون
• داروهای خوراکی: ‌ شامل داروهای ضدافسردگی و ضدتشنج برای بهبود درد

فیزیوتراپی

تقویت عضلات کف لگن می‌تواند به درد ناشی از ولوودینیا کمک کند. طی تمرینات فیزیوتراپی، فشار از روی بافت‌های کف لگن، عضلات و مفاصل شما برداشته شده و انقباض عضلات کم می‌شود. بیوفیدبک نیز از جمله روش‌های فیزیوتراپی است که طی آن نحوه تقویت عضلات کف لگن به بیمار آموزش داده می‌شود.

بوتاکس

برخی پزشکان به بیماران خود تزریق بوتاکس را توصیه می‌کنند. بوتاکس ماده‌ای است که می‌تواند از انتقال پیام‌های عصبی مربوط به درد از واژن به مغز پیشگیری کند. تاثیر این ماده در درمان ولوودینیا می‌تواند کوتاه‌مدت و در برخی موارد بلندمدت باشد.

جراحی (وستیبولکتومی)

این جراحی برای افرادی که مبتلا به بیماری ولوودینیای موضعی هستند و افرادی که بیماری آن‌ها به درمان‌های موجود جواب نداده مفید است. طی این جراحی بخشی از بافت واژن که منشا ایجاد درد است برداشته می‌شود. انجام جراحی به افرادی که ولوودینیای منتشر دارند توصیه نمی‌شود.

روان‌درمانی

به کمک روش‌های روان‌درمانی شناختی (CBT) می‌توانید روش‌های مواجهه با درد، کنترل علائم و کاهش استرس را یاد بگیرید. همچنین سکس‌تراپیست‌ها می‌توانند به شما کمک کنند تا تاثیر منفی ولوودینیا را روی زندگی زناشویی خود کاهش دهید.

چگونه ولوودینیا را مدیریت کنیم؟

مراقبت از واژن بسیار مهم است؛ اما این کار وقتی مبتلا به ولوودینیا هستید اهمیت بیشتری دارد. برای کاهش شدت علائم ناشی از این بیماری، رعایت موارد زیر توصیه می‌شود:

• پوشیدن لباس زیر تمام نخ و گشاد
• نپوشیدن شلوارهای جین و تنگ
• استفاده‌نکردن از محصولات حساسیت‌زا (عطر بیکینی، شامپو، صابون معطر، ژل شست‌وشو، دستمال‌کاغذی و نوار بهداشتی معطر و…) در محل واژن
• تعویض سریع لباس‌های مرطوب
• استفاده‌نکردن از دوش واژینال
• استفاده از مواد شوینده ملایم و غیرمعطر برای شستن لباس زیر
• شستن واژن با آب به‌تنهایی
• استفاده از نوار بهداشتی صددرصد کتان
• استفاده از لوبریکانت حین رابطه جنسی و عدم استفاده از انواع معطر، طعم‌دار یا خنک‌کننده و گرم‌کننده این محصول
• خشک‌کردن واژن بعد از ادرار یا حمام به‌صورت ضربه‌ای
• استفاده از بالش‌های نشیمنگاه حلقوی هنگام نشستن
• عدم استفاده از سشوار برای خشک‌کردن واژن
• استفاده از کمپرس خنک
• خواب شبانه کافی
• یادگیری تکنیک‌های کاهش استرس و ریلکسیشن
• اجتناب از فعالیت‌های محرک درد ولوودینیا مثل دوچرخه‌سواری و اسب‌سواری

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

اگر به‌صورت دائمی در ناحیه فرج احساس درد می‌کنید، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک مراحل تشخیصی مختلف را طی می‌کند تا علت درد را بفهمد.

کسب شناخت و درک بهتر از بیماری به شما کمک می‌کند تا راحت‌تر روند درمان خود را طی کنید. از جمله سوالاتی که می‌توانید برای شناخت بهتر بیماری خود و علت آن از پزشک بپرسید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• چه آزمایش‌هایی باید برای تشخیص علت درد انجام بدهم؟
• آیا برای کاهش شدت درد باید از فعالیت خاصی پرهیز کنم؟
• آیا ولوودینیای من مربوط به بیماری دیگری است؟
• با وجود ولوودینیا چطور می‌توانم رابطه جنسی سالمی داشته باشم؟
• چه تغییراتی باید در روند زندگی و داروهایم ایجاد کنم تا درمان سریع‌تر انجام شود؟

کلام آخر دکترساینا

ولوودینیا یا درد مزمن فرج بیماری است که می‌تواند به کیفیت زندگی روزمره شما لطمه بزند و روابط عاطفی شما را خدشه‌دار کند. خبر خوب این است که با مراجعه به پزشک و تشخیص سریع بیماری، می‌توانید عوامل زمینه‌ساز آن را شناسایی کرده و درد ناشی از آن را مدیریت کنید.

مصرف داروهای بی‌خطر و ساده‌ای که پزشکان برای این بیماری تجویز می‌کنند در کنار رعایت نکات ساده‌ای مثل عدم استفاده از محصولات بهداشتی حساسیت‌زا، استفاده از لباس زیر تمام نخ و دوری از عوامل محرک درد مثل دوچرخه‌سواری، به شما کمک می‌کند تا آسایش بیشتری را تجربه کنید.

سوالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.