علت واریکوسل یا واریس بیضه | علائم، عوارض و درمان

واریکوسل یا واریس بیضه به معنای تورم عروق بیضه است که ممکن است در یک یا هر دو بیضه رخ دهد. واریکوسل ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد یا اینکه منجر به علائم و ناراحتی بسیار شود. واریکوسل حتی می‌تواند منجر به ناباروری شود. در این مقاله به شرح علت و علائم واریکوسل می‌پردازیم و در انتها عوارض و راه‌های درمان آن را بررسی می‌کنیم..

واریکوسل چیست؟

واریکوسل به بزرگ و متورم شدن وریدهای داخل کیسه‌ی بیضه گفته می‌شود. واریکوسل فقط در کیسه‌ی بیضه اتفاق می‌افتد و تقریباً شبیه وریدهای واریسی در ساق پا است. واریکوسل می‌تواند باعث کاهش تولید و کیفیت اسپرم یا کوچک شدن بیضه‌ها شود و ممکن است باعث ناباروری در مردان شود.

واریس بیضه در مردان ۱۵ تا ۲۵ سال شایع‌تر است و معمولاً در بیضه‌ی چپ بیشتر مشاهده می‌شود.

علت واریکوسل

علت دقیق واریکوسل مشخص نیست؛ اما پزشکان معتقدند که اختلال در جریان خون بند ناف باعث ایجاد واریکوسل می‎شود. هنگامی‌که دریچه‌های داخل رگ‌های بند ناف به‌درستی عمل نکنند، خون به عقب برمی‌گردد و رگ‌ها گشاد می‌شوند. در تصویر زیر نمایی از واریکوسل را مشاهده می‌کنید:

هر بیضه دارای یک طناب اسپرماتیک است که آن را بالا نگه داشته است. این طناب دارای شریان، عروق و اعصاب است. رگ‌های اسپرماتیک دارای دریچه‌هایی هستند که جریان خون را در یک جهت به سمت قلب هدایت می‌کنند. درصورتی‌که دریچه‌ای در طناب اسپرماتیک به‌خوبی بسته نشود، خون به عقب برگشته و باعث ایجاد واریس بیضه می‌شود.

واریکوسل در پسران نوجوان اغلب به خاطر تغییرات سریع در دوران بلوغ رخ می‌دهد. بیضه‌های در حال رشد نیاز به خون بیشتری دارند و هرگونه مشکلی در رگ‎ها می‌تواند مانع از رسیدن خون به بیضه‌ها شود.

انواع واریکوسل

واریکوسل را می‌توان بر اساس درجه یا گرید به سه نوع مختلف تقسیم کرد. در نوع درجه یک وریدهای متسع‌شده‌ی بیضه قابل‌مشاهده نیستند و تنها در صورت فشار شکمی ظاهر می‌شوند.

در نوع یا گرید ۲ و ۳ حتی بدون ایجاد فشار شکمی وریدهای متسع‌شده بر روی سطح بیضه مشخص هستند.

علائم واریکوسل

بیماری واریکوسل اغلب بدون علائم و نشانه است و گاهی ممکن است باعث درد شود. این علائم ممکن است در واریکوسل دیده شوند:

• دردی تیز یا مبهم باشد
• تشدید درد در زمان ایستادن یا فعالیت بدنی طولانی‌مدت
• بهبود درد در زمان استراحت و دراز کشیدن
• تورم بیضه

در صورت مشاهده‌ی علائم ظاهری واریکوسل با دکتر ارولوژی مشورت کنید.

عوارض واریکوسل

واریکوسل ممکن است باعث عوارضی مانند کوچک شدن بیضه‌ی آسیب‌دیده (آتروفی) و ناباروری شود. بخش عمده‌ی بیضه از مجاری یا لوله‌های تولیدکننده‌ی اسپرم تشکیل شده است. در صورت آسیب به بیضه مانند واریکوسل بیضه کوچک و نرم می‌شود.

سوء عملکرد دریچه‌ها باعث تجمع خون در رگ‌ها شده و فشار زیادی بر عروق وارد می‌کند و می‌تواند باعث آسیب به بیضه می‎شود.

واریکوسل ممکن است دمای بیضه را افزایش دهد و بر تولید و حرکت اسپرم تأثیر منفی بگذارد. یکی از عوارض واریکوسل در مردان ناباروری است.

واریکوسل و ناباروری

نرخ ناباروری در بین مردان مبتلا به واریکوسل بیش از سایر مردان است. واریکوسل توانایی بدن در تولید و ذخیره‌ی اسپرم را با مشکل روبرو می‌کند. در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۴ انجام شد نشان داد  یک‌سوم از مردان دچار ناباروری واریکوسل داشته‌اند.^[۱]

در یک مطالعه متاآنالیز که در سال ۲۰۱۲ انجام شد درمان واریکوسل با بهبود فرایند باروری در زوجین همراه بوده است.^[۲]

برآمدگی رگ‌ها ممکن است به اسپرم آسیب برساند؛ بااین‌حال مردانی که در حد متوسط اسپرم دارند بعید به نظر می‌رسد که مشکل جدی در باروری داشته باشند.

تشخیص

واریکوسل معمولاً در معاینه‌ی پزشکی تشخیص داده می‌شود. پزشک وضعیت بیضه‌های بیمار را در حالت ایستاده بررسی می‌کند. همچنین در سونوگرافی بیضه، وریدهای اسپرماتیک بیضه بررسی می‌شوند و تصویری دقیق ارائه می‌شود.

پس از تشخیص واریکوسل، پزشک درجه‌ی آن را تعیین می‎کند. درجه یک کوچک‌ترین و درجه ۳ بزرگ‌ترین اندازه توده را دارد. اندازه‌ی توده‌ی بیضه لزوماً بر روند درمان تأثیر نمی‌گذارد؛ چراکه ممکن است نیازی به درمان نباشد. بلکه نیاز به درمان بستگی به میزان احساس ناراحتی بیمار یا مشکلات ناباروری او دارد.

جلوگیری از واریکوسل

به نظر می‌رسد که بهبود گردش خون، تقویت ساختار وریدها و افزایش تولید کلاژن در پیشگیری از واریکوسل مؤثر باشد. انتخاب سبک زندگی سالم مانند پرهیز از مصرف نوشیدنی‌های الکلی، کافئین بیش‌ازحد، داروهای مخدر و سیگار به بهبود گردش خون در بیضه کمک می‌کند.

برای افزایش ساخت کلاژن از منابع غذایی سرشار از ویتامین C مانند بروکلی، پرتقال و مرکبات استفاده کنید. سبک زندگی کم‌تحرک در مردان خطر واریکوسل را افزایش می‌دهد. مردانی که به مدت طولانی در وضعیت نشسته یا ایستاده هستند در معرض ابتلا به واریکوسل قرار دارند.

۳۰ تا ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی به مدت ۴ الی ۵ روز در هفته به بهبود گردش خون در بیضه کمک کرده و در باروری سالم مؤثر است.

درمان واریکوسل

درمان واریکوسل همیشه ضروری نیست و واریکوسل خفیف ممکن است نیاز به درمان نداشته باشد؛ بااین‌حال زمانی که واریکوسل باعث درد، آتروفی بیضه یا ناباروری شود درمان صورت می‌گیرد. همچنین زمانی که قصد دارید از روش‌های کمک‌باروری استفاده کنید نیز ممکن است نیاز به درمان واریکوسل باشد. واریکوسل در برخی افراد مشکلاتی در عملکرد بیضه ایجاد می‌کند و هر چه سریع‌تر درمان شود، شانس بهبود کیفیت تولید و کیفیت اسپرم افزایش پیدا می‌کند.

پوشیدن لباس‌زیر محکم و حمایتی ممکن است در کاهش درد مؤثر باشد. درصورتی‌که علائم بهبود پیدا نکند درمان جراحی ضروری است.

روش‌های درمان واریکوسل عبارت‌اند از:

واریکوسلکتومی

این روش یک عمل جراحی یک روزه است که در بیمارستان انجام می‌شود. متخصص اورولوژی از طریق یک برش بر روی طناب اسپرماتیک به عروق مسدودشده دسترسی پیدا می‌کند. سپس جراح اقدام به بستن یا باز کردن وریدهای بیضه‌ می‌کند. این جراحی ممکن است تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام شود.

آمبولیزاسیون واریکوسل

آمبولیزه کردن واریکوسل یک روش غیرتهاجمی و سرپایی است که در آن جراح یک برش در کشاله ران ایجاد کرده و یک کاتتر را وارد سیاهرگ می‌کند. یک فنر از طریق کاتتر به واریکوسل می‌رود. این فنر مانع از ورود خون به عروث غیرطبیعی می‌شود.

برای اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله روش‌های جراحی واریکوسل و عوارض آن را مطالعه کنید.

کلام آخر دکترساینا

واریکوسل در برخی از افراد هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند؛ اما اگر منجر به درد و ناراحتی یا ناباروری فرد شود می‌توان آن را درمان کرد. توجه داشته باشید که تنها روش درمان برای واریکوسل جراحی است. شما می‌توانید برای آشنایی بیشتر با روش جراحی مناسب خود و پرسیدن سؤالاتتان همین حالا در سامانه دکتر ساینا با بهترین پزشکان متخصص ارولوژی مشورت کنید.

سؤالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بهترین پزشکان و روان‌شناسان مشاوره آنلاین پزشکی متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.