علت سوزش واژن چیست و چطور می‌توان آن را درمان کرد؟

هیچ چیز مثل احساس درد و سوزش واژن نمی‌تواند زندگی روزمره یک زن را مختل کند. این مشکل حتی می‌تواند فعالیت‌های عادی مثل دفع ادرار یا رابطه جنسی را هم به امری ناخوشایند و دردناک تبدیل کند. خبر خوب این است که بیشتر مواقع سوزش واژن قابل‌ درمان است؛ به‌شرطی‌که علت زمینه‌ای آن به‌درستی مشخص شود. از طرف دیگر عدم درمان مشکل زمینه‌ای می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری به سلامت بدن وارد کند. در این مقاله درباره دلایل مختلفی که باعث این بیماری می‌شوند، علائم، نحوه تشخیص و راه‌های درمان صحبت می‌کنیم.

سوزش واژن چیست و چه علائمی دارد؟

به التهاب و احساس سوزش در قسمت داخلی یا بیرونی واژن اصطلاحاً «سوزش واژن» یا «واژینیتیس» (Vaginitis) گفته می‌شود. این بیماری ممکن است با برخی از علائم زیر همراه باشد:

• خارش واژن
• خشکی واژن
• درد حین ادرار یا رابطه جنسی
• خون‌ریزی یا لکه‌بینی
• تورم، التهاب و ترک خوردن پوست اطراف واژن
• تغییر رنگ، بو و غلظت ترشحات واژن

علت سوزش واژن چیست؟

سوزش واژن به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد که در این بخش به علائم هرکدام اشاره می‌کنیم.

۱. عفونت باکتریایی واژن

عفونت باکتریایی واژن شایع‌ترین عفونت واژینال در خانم‌ها است. زمانی که باکتری‌ها در ناحیه واژن بیش‌ازحد رشد می‌کنند، عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود. افرادی که از دوش واژینال استفاده می‌کنند، دارای شرکای جنسی متعدد هستند یا مقدار باکتری‌های طبیعی و مفید در واژن آن‌ها به اندازه کافی نیست، بیشتر از بقیه در معرض ابتلا به این نوع عفونت هستند.

علائم عفونت باکتریایی عبارت‌اند از:

• بوی بد ترشحات (شبیه بوی ماهی)
• بوی بد واژن بعد از رابطه جنسی
• ترشحات خاکستری، سفید یا کف‌‌آلود
• خارش واژن
• درد حین دفع ادرار

۲. عفونت قارچی واژن

عفونت قارچی بعد از عفونت باکتریایی دومین دلیل شایع ابتلا به سوزش واژن است. قارچ‌ها به‌صورت طبیعی در قسمت‌های مختلف بدن از جمله واژن وجود دارند. اما گاهی به دلایل مختلفی مثل تغییرات هورمونی، دیابت، مصرف آنتی‌بیوتیک و عدم رعایت بهداشت تعداد این قارچ‌ها افزایش می‌یابد و باعث ایجاد عفونت می‌شود.

مهم‌ترین علائم این عفونت عبارت‌اند از:

• احساس درد و خارش در دهانه و لب‌های بیرونی واژن
• درد حین رابطه جنسی و دفع ادرار
• ترشحات پنیری واژن (ممکن است همراه با بو باشند)

عفونت‌های قارچی و باکتریایی دو علت مهم ابتلا به سوزش واژن هستند.

۳. عفونت کلامیدیا

کلامیدیا یک باکتری و عامل شایع‌ترین عفونت مقاربتی است. این عفونت بیشتر در خانم‌هایی دیده می‌شود که دارای شرکای جنسی متعدد هستند. علائم این عفونت عبارت‌اند از:

• تغییر غلظت و رنگ ترشحات (معمولاً زرد رنگ)
• درد حین دفع ادرار
• درد، تورم و خارش واژن
• خون‌ریزی بین دو پریود یا حین رابطه جنسی
• درد شکم و لگن

۴. عفونت تریکوموناس

تریکوموناس واژینالیس یک انگل تک سلولی است که باعث عفونت واژن می‌شود. عفونت تریکوموناس یا تریکونویازیس از جمله عفونت‌های مقاربتی است که از راه رابطه جنسی ایجاد می‌شود و می‌تواند باعث التهاب و سوزش واژن شود. سایر علائمی که این عفونت در خانم‌ها ایجاد می‌کند عبارت‌اند از:

• خارش
• ترشحات سبز رنگ واژن، خاکستری، سفید یا زرد
• بوی بد واژن
• درد حین رابطه جنسی و دفع ادرار

۵. تبخال تناسلی

تبخال تناسلی یا «هرپس» (Herpes) از جمله بیماری‌های مقاربتی ویروسی است که از طریق رابطه جنسی (دهانی یا واژینال) و تماس پوستی منتقل می‌شود. علامت اصلی این بیماری تبخال‌های پوستی است؛ اما گاهی نیز ممکن است فرد مبتلا هیچ علامتی نداشته باشد.

از جمله علائم شایع تبخال تناسلی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احساس خارش و سوزش در واژن
• درد در ناحیه واژن، ساق پا و باسن
• ترشحات غیرطبیعی واژن

۶. زگیل تناسلی

بیماری زگیل تناسلی که به HPV یا «ویروس پاپیلومای انسانی» هم مشهور است، از طریق رابطه جنسی یا تماس پوستی منتقل می‌شود. این ویروس می‌تواند باعث ایجاد زگیل‌هایی در قسمت کشاله ران، واژن، لب‌های بیرونی واژن و مقعد شود.

این بیماری معمولاً بدون هیچ علامتی در بدن فرد ایجاد می‌شود و تنها راه تشخیص آن انجام پاپ‌اسمیر است. اما اگر بیماری علامت‌دار شود، سوزش واژن و ظاهر شدن زگیل‌های سفید مایل به خاکستری یا صورتی مایل به بنفش دو نشانه شایع آن هستند.

۷. عفونت ادراری

عفونت مجاری ادراری یک بیماری بسیار شایع است و به دلیل وارد شدن باکتری‌ها به مجاری ادراری اتفاق می‌افتد. علائم این نوع عفونت شامل موارد زیر است:

• درد لگن
• احساس فشار در ناحیه لگن
• تکرر ادرار
• بوی بد و کدر شدن ادرار
• تغییر رنگ ادرار به قرمز، صورتی یا قهوه‌ای
• درد حین رابطه جنسی

۸. خشکی واژن

خشکی واژن یک دلیل مهم سوزش است که به دلایل زیر اتفاق می‌افتد:

• تغییرات هورمونی (ناشی از یائسگی، شیردهی، مصرف قرص‌های ضدبارداری، جراحی هیسترکتومی، درمان‌های سرطان مثل شیمی‌درمانی و…)
• عدم برانگیختگی جنسی
• استفاده از صابون و شوینده‌های معطر یا ژل شست‌وشو در ناحیه واژن
• ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت و سندرم شوگرن (اختلال سیستم ایمنی بدن که علامت رایج آن خشکی چشم و دهان است.)

۹. یائسگی

تغییرات هورمونی و کاهش استروژن ناشی از یائسگی باعث نازک شدن پوست و خشکی و سوزش واژن می‌شوند. خشکی پوست در یائسگی علاوه بر ایجاد خارش در واژن می‌تواند باعث دردناک شدن رابطه جنسی، خون‌ریزی، حساسیت بیشتر به محصولات مراقبتی و بهداشتی، ابتلا به عفونت و در موارد شدیدتر زخم پوستی شود.

۱۰. آتروفی واژن

«آتروفی واژن» (سندرم تناسلی ادراری یائسگی) یک نوع التهاب غیرعفونی واژن است که به دلیل کاهش میزان هورمون استروژن ایجاد شده و باعث خشکی و سوزش واژن می‌شود. این نوع التهاب بیشتر در افراد نزدیک به سن یائسگی یا بعد از آن، خانم‌های شیرده و افرادی که به‌تازگی زایمان کرده‌اند ایجاد می‌شود.

علائم مهم آتروفی واژن عبارت‌اند از:

• خشکی واژن
• درد حین رابطه جنسی
• ترشحات آبکی واژن، زرد یا خاکستری
• رنگ‌پریدگی و نازک شدن واژن و لب‌های آن
• حساس شدن پوست هنگام پوشیدن شلوارهای تنگ یا هنگام دوچرخه‌سواری
• ابتلای مکرر به عفونت ادراری
• سوزش ادرار
• مشاهده خون در ادرار
• تکرر ادرار
• بی‌اختیاری ادرار

عدم تعادل هورمونی و کمبود هورمون استروژن در بدن به دلایلی مثل شیردهی، زایمان، یائسگی یا مصرف برخی داروها می‌تواند باعث خشک شدن و سوزش واژن شود.

۱۱. حساسیت و بیماری‌های پوستی

از جمله رایج‌ترین محصولاتی که باعث ایجاد حساسیت پوستی و سوزش واژن می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شوینده لباس
• صابون
• شامپو بدن
• کوکتل حمام
• اسپرم کش
• کاندوم لاتکس
• نواربهداشتی و تامپون
• دوش واژینال

همچنین اصلاح موهای زائد با تیغ یا موم هم می‌تواند باعث سوزش و التهاب موقت واژن شود.

برخی بیماری‌های پوستی مثل «اگزمای آتوپیک» و «لیکن پلان» هم می‌توانند باعث سوزش واژن شوند. این بیماری‌ها باعث خارش پوستی و علائم ظاهری مثل مثل لکه، بثورات و ضایعات مسطح ارغوانی‌رنگ در نواحی مختلف بدن از جمله واژن می‌شوند.

۱۲. کم‌آبی بدن

عدم نوشیدن آب و مایعات به مقدار کافی، می‌تواند باعث خشکی پوست بدن، از جمله پوست اطراف واژن و همچنین محیط داخلی آن شود. علاوه‌براین، کمبود آب بدن می‌تواند با به هم زدن تعادل محیط واژن، آن را بیش از پیش در معرض ابتلا به عفونت‌ها قرار دهد. همانطور هم که در بخش‌های قبل گفتیم خشکی پوست و عفونت دو تا از دلایل مهم سوزش واژن هستند.

عوارض سوزش واژن

درصورتی‌که سوزش واژن را به حال خود رها کنید و به دنبال درمان آن نروید، ممکن است به عوارضی دچار شوید که سلامتی شما را به خطر می‌اندازند. برای مثال عدم درمان عفونت و سوزش واژن ناشی از عفونت‌های باکتریایی و عفونت تریکوموناس می‌تواند باعث عوارض زیر شود:

• ابتلا به بیماری التهابی لگن (PID)
• تولد نوزاد زودرس و وزن کم حین تولد در خانم‌های باردار
• افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های مقاربتی و ایدز

همچنین عدم پیگیری برای درمان سوزش واژن ناشی از زگیل تناسلی نیز ممکن است احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش دهد.

یکی دیگر از عوارض مهم عدم درمان سوزش واژن ناشی از بیماری‌های مقاربتی، گسترش بیماری در جامعه است. از آنجا که انتقال این بیماری‌ها از طریق رابطه جنسی است، عدم پیگیری برای تشخیص علت سوزش و درمان آن می‌تواند سلامت جامعه را به خطر بیندازد.

با تزریق به‌موقع واکسن HPV (قبل از مواجهه با ویروس) می‌توانید از ابتلا به انواعی از عفونت‌های HPV که باعث سرطان دهانه رحم می‌شوند پیشگیری کنید.

درمان سوزش واژن

درمان سوزش واژن به دو دسته دارویی و خانگی تقسیم می‌شود:

درمان دارویی

درمان دارویی سوزش واژن بستگی به علت آن دارد. در جدول زیر درمان دارویی هر یک از علل این بیماری آمده است:

درمان خانگی

اگر اخیراً از دوش واژینال، اسپری بیکینی، صابون، شامپو بدن، نرم‌کننده و پودر شوینده لباس، نواربهداشتی یا کاندوم جدیدی استفاده کرده‌اید و بعد از استفاده دچار سوزش واژن شده‌اید، استفاده از آن را قطع کنید تا ببینید علائم از بین می‌روند و سوزش درمان می‌شود یا نه.

همچنین استفاده از کمپرس سرد در محل واژن هم می‌تواند سوزش را کمتر کند. در نهایت درصورتی‌که علائمتان مشابه علائم عفونت قارچی است، می‌توانید بدون نیاز به نسخه، پمادهای واژینال ضدقارچ را از داروخانه تهیه و استفاده کنید. دقت داشته باشید که این پمادها را نباید بیش از هفت روز استفاده کنید. اگر پس از سه روز استفاده از کرم ضدقارچ، علائم شما کاهش پیدا نکرد یا شدیدتر شد، حتماً با متخصص زنان مشورت کنید.

به گفته وبسایت Verywellhealth در مورد سوزش واژن:

پزشک برای اینکه بتواند علت سوزش واژن را بفهمد ابتدا از بیمار شرح‌حال می‌گیرد. در شرح‌حال سوالاتی درباره سابقه پزشکی بیمار، زمان شروع علائم سوزش و مواقعی که بدتر می‌شوند و سایر علائم او پرسیده می‌شود. همچنین ممکن است برای تشخیص بهتر و شناسایی علائم عفونت یا آسیب احتمالی، معاینه واژن هم انجام شود. در نهایت گاهی برای تشخیص دقیق‌تر، از ترشحات واژن یا زخم‌ها نمونه‌برداری شده و برای بررسی به آزمایشگاه ارسال می‌شود.

نکاتی برای پیشگیری از سوزش واژن

برای پیشگیری از ابتلا به سوزش واژن نکات زیر را رعایت کنید:

• پوشیدن لباس‌زیر و شلوارهای گشاد و سبک
• استفاده از از لباس‌زیرهای که ۱۰۰ درصد نخ یا گیاهی
• استفاده از کاندوم‌های غیرلاتکسی در افراد حساس به لاتکس
• استفاده از روان‌کننده‌های بدون الکل
• عدم استفاده از ژل شست‌وشوی واژن
• پرهیز از دوش واژینال
• عدم استفاده از محصولات بهداشتی معطر و حساسیت‌زا در ناحیه واژن
• تعویض سریع لباس‌های مرطوب بعد از ورزش، تعریق و شنا
• استفاده از کاندوم و سد دهانی برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های مقاربتی
• خشک کردن بدن از جلو به عقب (برای پیشگیری از انتقال باکتری‌های مقعد به واژن)
• انجام منظم آزمایش‌ها و چکاپ‌های دوره‌ای

برای جلوگیری از ابتلا به سوزش واژن رعایت نکات بهداشت فردی و جنسی، عدم استفاده از دوش واژینال، انجام چکاپ‌های دوره‌ای واژن و لگن و عدم مصرف مواد معطر در ناحیه واژن را فراموش نکنید.

کی از پزشک کمک بگیریم؟

تحت شرایط زیر برای درمان سوزش واژن باید از پزشک کمک بگیرید:

• اگر علاوه بر سوزش، متوجه بوی بد یا تغییر رنگ ترشحات خود شده‌اید.
• سابقه ابتلا به عفونت‌های واژینال را دارید.
• شرکای جنسی متعدد دارید یا فکر می‌کنید شریک جنسی‌تان دارای شرکای جنسی متعددی است.
• برای درمان عفونت قارچی و سوزش واژن خود از داروهای ضدقارچ بدون نیاز به نسخه استفاده کرده‌اید، اما هنوز بهبود پیدا نکرده‌اید.
• حتی با وجود درمان، سوزش واژن بهبود نیافته یا دوباره برگشته است.
• مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت هستید.
• در دوره یائسگی، بارداری یا شیردهی قرار دارید.

درصورتی‌که علائم تب، لرز، درد شدید لگن و خون‌ریزی را دارید باید به اورژانس مراجعه کنید.

کلام آخر دکترساینا

ابتلا به عفونت‌های باکتریایی و قارچی دو دلیل اصلی ابتلا به سوزش واژن در خانم‌ها هستند که معمولاً به دلیل به هم خوردن تعادل اسیدی محیط واژن ایجاد می‌شوند. عفونت‌های مقاربتی، حساسیت، بیماری‌های پوستی، خشکی پوست و عفونت ادراری هم می‌توانند باعث این مشکل شوند. با رعایت نکات بهداشت فردی و جنسی، تزریق واکسن‌های مخصوص بیماری‌های مقاربتی و انجام چکاپ‌های منظم می‌توانید تا حد زیادی از ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ساز درد و سوزش واژن پیشگیری کنید.

سؤالات متداول