سونوگرافی واژینال: نحوه انجام و کاربردهای آن

سونوگرافی واژینال یکی از انواع سونوگرافی رحم است که برای تصویربرداری از لگن و اعضای داخلی آن مثل رحم، تخمدان‌ها و لوله‌ها استفاده می‌شود. برخی افراد به دلیل مطالب اشتباهی که به گوش‌شان رسیده است، از این روش سونوگرافی می‌ترسند. برای مثال، ترس از سقط جنین به دلیل سونوگرافی یا درد و خون‌ریزی حین و بعد از آن، از جمله مهم‌ترین دلایل نگرانی افراد از این روش است. در این مقاله قصد داریم درباره سونوگرافی داخلی واژینال، کاربردهای آن، روش انجام و عوارض یا خطرات احتمالی آن صحبت کنیم تا این نگرانی‌ها برطرف شوند.

سونوگرافی واژینال چیست؟

سونوگرافی واژینال یکی از روش‌های تصویربرداری از رحم با استفاده از امواج بی‌خطر برای شناسایی بیماری‌ها و ناهنجاری‌های رحمی یا تشخیص بارداری است. در این روش، تصویربرداری به‌صورت داخلی و از طریق واژن انجام می‌شود.

فرق سونوگرافی واژینال با سایر تصویربرداری‌ها

برای تصویربرداری از رحم روش‌های مختلفی مثل سونوگرافی شکم و لگن، سونوگرافی واژینال و عکس رنگی رحم وجود دارد. در ادامه به توضیح تفاوت‌های این روش‌ها و همچنین مزیت سونوگرافی واژینال نسبت به سایر تصویربرداری‌ها می‌پردازیم.

به گفته Medical News Today:

نتیجه سونوگرافی واژینال ممکن است در حین انجام آن به بیمار اطلاع داده شود. گاهی هم سونوگرافر تصویربرداری را انجام می‌دهد و تصاویر را برای متخصص رادیولوژیست می‌فرستد. سپس رادیولوژیست تصاویر را تحیل می‌کند و نتیجه آن را به بیمار تحویل می‌دهد تا به پزشک ارائه کند. تفسیر نتایج سونوگرافی واژینال به عهده پزشک متخصص است.

فرق سونوگرافی شکمی با سونوگرافی واژینال

در سونوگرافی شکمی پزشک پروب را (ابزاری که به کمک آن عکس‌برداری انجام می‌شود) روی شکم حرکت می‌دهد تا تصویر رحم روی مانیتور تشکیل شود. اما در روش واژینال ابزار مخصوص تصویربرداری از محیط لگن، از طریق واژن وارد بدن می‌شود.

تفاوت سونوگرافی واژینال با عکس رنگی رحم

در روش «هیستِروسالپینگوگرافی» (Hysterosalpingography) یا عکس رنگی رحم از تکنولوژی کاملاً متفاوتی برای عکس‌برداری از رحم استفاده می‌شود. در این روش لوله‌ای وارد واژن شده و از طریق آن ماده حاجب رنگی داخل رحم تزریق می‌شود.
برخلاف روش سونوگرافی که از امواج فراصوت و بی‌خطر برای نمایش رحم استفاده می‌شود، در این روش با تابش اشعه ایکس و به کمک ماده حاجب، تصویر رحم تشکیل می‌شود. عکس رنگی به‌خصوص برای تشخیص گرفتگی لوله‌ها کاربرد زیادی دارد.

در سونوگرافی از امواج صوتی برای عکس‌برداری استفاده می‌شود که بی‌خطر هستند. در عکس‌برداری رنگی رحم، اشعه ایکس و ماده حاجب استفاده می‌شود که به‌خصوص در دوران بارداری باید بااحتیاط انجام شود.

سونوگرافی واژینال چه کاربردی دارد؟

از سونوگرافی واژینال به‌عنوان روش تشخیصی مکمل معاینه لگن برای تشخیص بیماری‌ها و ناهنجاری‌ها یا برای کنترل وضعیت مادر در طول بارداری استفاده می‌شود. همچنین از این روش پیش از عمل‌های جراحی نیز برای بررسی وضعیت رحم استفاده می‌شود.

پزشک به کمک این روش سونوگرافی می‌تواند محیط لگن و اعضای داخلی آن مثل رحم، لوله‌ها، دهانه رحم و تخمدان‌ها را بررسی کند.

تشخیص بیماری‌ها با سونوگرافی واژینال

از جمله بیماری‌ها و مشکلاتی که با این روش قابل تشخیص‌اند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کیست
• تومور
• فیبروم
• پولیپ
• عفونت لگن
• سرطان دستگاه تناسلی
• خون‌ریزی غیرطبیعی رحم
• سقط جنین
• بارداری نابجا
• جفت سرراهی
• مشکلات ناباروری
• بررسی محل درست قرارگیری IUD

کاربرد سونوگرافی واژینال در بارداری

علاوه بر اینکه این روش سونوگرافی به تشخیص بیماری‌ها کمک می‌کند، می‌تواند در بررسی وضعیت جنین به‌خصوص در سه‌ماهه اول بارداری (هفته اول تا دوازدهم) نیز موثر باشد. از جمله کاربردهای سونوگرافی واژینال در دوران بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تایید بارداری
• تشخیص سن بارداری
• بررسی ضربان قلب جنین
• شناسایی علائم خطرناک مربوط به سقط جنین یا زایمان زودرس
• تشخیص بارداری‌های پرخطر (مثلاً شناسایی موارد هشداردهنده‌ای مثل جفت سرراهی که می‌توانند شرایط زایمان را تحت‌تاثیر قرار دهند)
• تشخیص علت خون‌ریزی غیرطبیعی رحم

شرایط و آمادگی های لازم قبل از انجام سونوگرافی واژینال

برای انجام سونوگرافی واژینال آمادگی خاصی نیاز ندارید. سونوی واژینال سریع و بدون درد است و عوارض جانبی خاصی ندارد. همچنین نیازی به همراهی فرد دیگری هم ندارید.

بهتر است قبل از سونوگرافی موارد زیر را رعایت کنید:

• برای انجام این سونوگرافی باید شلوار و لباس زیرتان را از تن درآورید و گان یا روپوش مخصوص پزشکی بپوشید. به همین دلیل بهتر است لباس‌هایی بپوشید که درآوردن آن‌ها راحت باشد.
• اگر پریود هستید قبل از سونوگرافی تامپون و نوار بهداشتی را خارج کنید.
• بسته به علتی که باعث شده است نیاز به سونوگرافی واژینال داشته باشید، پزشک از شما می‌خواهد قبل از انجام آن مثانه خود را پر، نیمه‌پر یا کاملاً خالی نگه دارید. در این مورد قبل از مراجعه به کلینیک با پزشک متخصص صحبت کنید.

سونوگرافی واژینال نیاز به ناشتایی یا آمادگی خاصی ندارد. درباره پر یا خالی بودن مثانه با پزشک صحبت کنید.

قبل از شروع سونوگرافی به شما گان بهداشتی داده می‌شود تا بپوشید. سپس باید روی تخت مخصوص معاینه دراز بکشید. پروب مخصوص سونوگرافی واژینال کمی بزرگ‌تر از یک تامپون است. پزشک پروب را با کاندوم می‌پوشاند و به ژل روان‌کننده آغشته می‌کند. سپس آن را تا عمق ۵ الی ۸ سانتی‌متری وارد واژن می‌کند.
وقتی پروب در جای درستش قرار گرفت، امواج صوتی ایجاد می‌شوند که با اعضای داخلی لگن برخورد کرده و همان لحظه تصاویری را روی صفحه مانیتور ایجاد می‌کنند. برای اینکه تصویر کاملی از نواحی مختلف لگن شکل بگیرد پزشک پروب را در واژن می‌چرخاند.

روش انجام سونوگرافی SIS ‌یا سونوهیستروگرام

سونوگرافی SIS (سالین یا تزریق شور) یکی از روش‌های انجام سونوگرافی واژینال است که می‌تواند نسبت به روش معمول آن تصویر جزئی‌تری را از رحم ایجاد کند. در این روش قبل از شروع سونوگرافی، محلول نمکی استریل داخل رحم تزریق می‌شود. محلول استریل کم‌کم جذب رحم شده و باعث ایجاد تصاویر دقیقی از رحم می‌شود.

مراحل انجام سونوگرافی SIS عبارت‌اند از:

• ابتدا اسپکولوم (وسیله‌ای برای باز نگه داشتن واژن) در واژن قرار می‌گیرد و دهانه رحم و واژن به کمک یک محلول صابونی شست‌وشو داده می‌شوند. سپس یک لوله نرم، منعطف و باریک (باریک‌تر از لوله داخلی خودکار) از طریق دهانه رحم وارد می‌شود. ممکن است پزشک برای ورود نرم‌تر لوله در خانم‌هایی که یائسه شده‌اند از داروهای مخصوصی استفاده کند.
• سپس اسپکولوم خارج و پروب سونوگرافی وارد می‌شود. زمانی که پروب در حال عکس‌برداری از رحم است، ماده استریل به‌آرامی داخل لوله تزریق می‌شود. در این مرحله کمی احساس نفخ یا انقباض طبیعی است.
• بعد از اینکه تصویربرداری به پایان رسید، پروب و لوله از واژن خارج می‌شوند.

در سونوگرافی واژینال پروب تصویربرداری با کاندوم و ژل روان‌کننده پوشیده شده و از طریق واژن تا عمق ۵ الی ۸ سانتی‌متری وارد رحم می‌شود.

بهترین زمان برای انجام سونوگرافی واژینال

خیلی‌ها برای انجام این روش سونوگرافی در طول دوران پریود یا بارداری خود مردد هستند. در ادامه به بررسی بهترین زمان سونوگرافی در پریودی، بارداری و بعد از سقط جنین می‌پردازیم.

زمان انجام سونوگرافی واژینال در زمان پریودی

سونوگرافی واژینال را می‌توان در هر بازه زمانی از چرخه قاعدگی (حتی در روزهای خون‌ریزی) انجام داد. بااین‌حال بهتر است انجام آن را به بعد از پریود موکول کنید.

زمان انجام سونوگرافی واژینال در بارداری

سونوگرافی واژینال را در همه مراحل بارداری می‌توان انجام داد. بااین‌حال، معمولاً در سه‌ماهه اول از این روش استفاده می‌شود و پس از آن سونوگرافی شکم انجام می‌شود.

زمان انجام سونوگرافی واژینال بعد از سقط جنین

دو هفته بعد از اینکه بافت‌های باقی‌مانده بعد از سقط از بدن خارج شدند، پزشک سونوگرافی واژینال را تجویز می‌کند تا مطمئن شود هیچ بافتی در رحم باقی نمانده است.

انجام سونوگرافی واژینال در بارداری یا پریود محدودیت زمانی ندارد؛ اما انجام آن بعد از پایان خون‌ریزی پریود و در سه‌ماهه اول بارداری بهتر است.

عوارض و خطرات سونوگرافی واژینال

امواج صوتی که در این روش از آن‌ها برای تصویربرداری استفاده می‌شود (برخلاف اشعه ایکس) هیچ خطری برای مادر و جنین ندارند. بعد از انجام سونوگرافی ممکن است اندکی ژل روان‌کننده از واژن خارج شود که بعد از ۲۴ ساعت از بین می‌رود.

عوارض سونوگرافی واژینال در بارداری

اگر جفت به دهانه رحم نزدیک باشد، سونوگرافی واژینال می‌تواند باعث خون‌ریزی شود. همچنین اگر کیسه آب پاره شده باشد، این روش سونوگرافی انجام نمی‌شود. اما به‌صورت کلی انجام سونوگرافی واژینال در دوران بارداری مشکلی ندارد و خطری جنین را تهدید نمی‌کند.

لکه بینی بعد از سونوگرافی واژینال

گاهی ممکن است خون در نواحی بالایی واژن لخته شده باشد و با ورود پروب سونوگرافی، این لخته‌ها از بین بروند. به‌همین‌دلیل برخی افراد بعد از سونوگرافی واژینال دچار لکه‌بینی و خون‌ریزی می‌شوند.

خارج شدن مایع بعد از سونوگرافی واژینال SIS

وقتی بعد از سونوگرافی واژینال تزریقی می‌ایستید، مقداری مایع استریل از واژن خارج می‌شود. در این صورت می‌توانید برای اطمینان بیشتر در خانه از نوار بهداشتی استفاده کنید. این مایع گاهی به دلیل آسیب دیدن دیواره و بافت رحم صورتی‌رنگ یا آغشته به خون است.

درد حین سونوگرافی واژینال

این روش سونوگرافی معمولاً بدون درد است و فقط ورود پروب سونوگرافی ممکن است کمی ناخوشایند و همراه با فشار و درد مختصر باشد.

سونوگرافی واژینال عوارض خطرناک و شدیدی ندارد. از جمله عوارض مختصر این روش می‌توان به درد، لکه‌بینی و خروج مایعات (بعد از سونوگرافی واژینال تزریقی) و ژل روان‌کننده اشاره کرد.

دقت سونوگرافی واژینال چقدر است؟

مزیت سونوگرافی واژینال نسبت به سونوگرافی شکم و رحم این است که این روش می‌تواند تصویری با جزئیات بیشتر و دقیق‌تر از بافت‌های نرم داخل لگن و اعضای آن تشکیل بدهد. علت دقیق‌تر بودن این روش این است که امواج فاصله کمتری با اعضای دستگاه تناسلی دارند و نیازی نیست از بافت‌های شکمی، گاز روده، استخوان‌ها و … رد شوند.

دقت سونوگرافی واژینال در تشخیص بارداری

در سه‌ماهه اول بارداری، انجام سونوگرافی واژینال نسبت به سونوگرافی معمولی دقت بالاتری دارد. همچنین این روش در افراد مبتلا به بیماری رحم رتروورسه یا به‌عقب‌برگشته و خانم‌های چاق گزینه بهتری نسبت به سونوگرافی معمولی است.

کلام آخر دکترساینا

در این مقاله به بررسی کامل سونوگرافی واژینال پرداختیم که برای تشخیص بیماری‌های مختلف، بارداری‌های پرخطر و بررسی وضعیت جنین تجویز می‌شود. این روش سونوگرافی برخلاف شایعات، بی‌خطر است و عوارضی برای مادر و جنین ندارد. ازآنجاکه حین انجام این تست، پروب در فاصله نزدیک‌تری نسبت به اعضای داخلی بدن قرار دارد، دقت آن در تشکیل تصاویر و جزئیات بیشتر است.
سونوگرافی داخلی واژینال ممکن است باعث درد یا انقباض در طول انجام تست شود. همچنین برخی افراد بعد از تست دچار لکه‌بینی اندک می‌شوند یا اندکی خروج مایع و ژل روان‌کننده را تجربه می‌کنند. این عوارض حداکثر ۲۴ ساعت بعد از سونوگرافی از بین می‌روند.

خلاصه بیماری

سوالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.