خشکی واژن از مشکلات شایع زنان است که معمولاً کمتر به آن پرداخته می‌شود. این مشکل به‌عنوان بیماری شناخته نمی‌شود؛ اما برخی از بیماری‌ها می‌توانند علت خشکی واژن باشند؛ یا خشکی واژن می‌تواند منجر به بروز برخی بیماری‌ها شود. ازاین‌روی درمان خشکی واژن و پیگیری آن اهمیت بالایی دارد. در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا شایع‌ترین علل خشکی واژن پرداخته و در انتها راه‌های پیشگیری و درمان آن را بررسی می‌کنیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
خشکی واژن چیست؟
دیواره‌های واژن به‌طور طبیعی با لایه‌ای از ترشحات مرطوب پوشیده شده‌اند. این مایع مرطوب‌کننده چندین نقش مهم دارد؛ ترشحات و رطوبت واژن محیطی قلیایی فراهم می‌کنند که باعث می‌شود اسپرم مدت‌زمان بیشتری زنده و فعال باقی بماند و بتواند در واژن حرکت کند و پس از لقاح با تخمک باعث باروری شود.
این ترشحات همچنین نقش روان‌کنندگی دارند و هنگام برقراری رابطه جنسی از آسیب و ساییدگی واژن جلوگیری می‌کنند.
مهم‌ترین عامل حفظ رطوبت واژن
هورمون استروژن مهم‌ترین عامل تولید و حفظ رطوبت واژن است. با بالا رفتن سن، میزان استروژن به‌مرور در بدن زنان کاهش پیدا می‌کند و بروز خشکی واژن محتمل‌تر می‌شود؛ به‌طوری‌که خشکی واژن به‌عنوان یکی از شایع‌ترین عوارض یائسگی شناخته می‌شود. عوامل متعددی نظیر بارداری یا درمان‌های دارویی نیز می‌توانند بر سطح استروژن خون تأثیر بگذارند.
خشکی واژن یک بیماری محسوب نمی‌شود؛ ولی می‌تواند عوارض جانبی به‌همراه داشته باشد یا خود از نشانه‌های وجود یک بیماری زمینه‌ای باشد.
نشانه‌های خشکی واژن
خشکی واژن اغلب در زنان یائسه دیده می‌شود و می‌تواند با آتروفی واژن و علائم دیگری همراه باشد:
- خارش واژن
- سوزش واژن
- تحریک واژن
- درد هنگام برقراری رابطه جنسی
- ناراحتی هنگام فعالیت فیزیکی
- افزایش احتمال ابتلا به عفونت واژن و عفونت مجاری ادراری
اگر علت خشکی واژن کاهش هورمون استروژن بدن باشد ممکن است علائم زیر را نیز تجربه کنید:
- کاهش ترشحات طبیعی واژن
- تنگی و جمع شدن دهانه واژن
- جمع شدن کانال واژن
اگر علائم گفته‌شده را تجربه می‌کنید یا خشکی واژن در زندگی روزمره شما اختلال ایجاد کرده است بهتر است حتماً با پزشک مشاوره کنید.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص زنان و زایمان کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص زنان ارتباط آنلاین با متخصص زنانعلت خشکی واژن چیست؟
همانطور که اشاره کردیم ازجمله وظایف هورمون استروژن در بدن زنان حفظ رطوبت واژن و ترشحات واژن هستند. سطح هورمون استروژن در طول زندگی زنان تحت تأثیر عوامل متعددی تغییر می‌کند. اصلی‌ترین مواردی که بر میزان استروژن اثر می‌گذارند یائسگی، بارداری، زایمان و دوره‌ی شیردهی هستند.
برخی از درمان‌های سرطان مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی ناحیه‌ی لگن نیز می‌توانند بر میزان ترشح استروژن اثر بگذارند و باعث کاهش سطح این هورمون در خون و درنتیجه کاهش ترشحات واژن شوند.
موارد دیگری نیز با کاهش دادن استروژن می‌توانند منجر به خشکی واژن شوند:
- دوره پیش از یائسگی
- استعمال سیگار
- جراحی برداشتن تخمدان‌ها
- داروهای آنتی‌استروژن
- درمان سرطان
- افسردگی شدید یا استرس
علت خشکی واژن در خانم های جوان
حدود ۱۷ درصد زنان هجده تا پنجاه‌ساله از خشکی واژن رنج می‌برند.[i] خشکی واژن در زنان جوان می‌تواند به علت کاهش استروژن یا دلایل دیگر باشد:
خشکی واژن به دلیل مصرف برخی داروها
برخی از داروها، مانند داروهای ضدآلرژی و سرماخوردگی که حاوی آنتی‌هیستامین هستند، یا داروهای آسم می‌توانند بر ترشحات موکوسی بدن اثر گذاشته و آنها را کاهش دهند. ترشحات واژن نیز تحت اثر این داروها قرار گرفته و کاهش پیدا می‌کنند که درنهایت باعث خشکی واژن در زنان جوان و همچنین در زنان یائسه می‌شود.
قرص‌های پیشگیری از بارداری
بسیاری از قرص‌های پیشگیری با اثرگذاری بر سطح استروژن از تخمک‌گذاری و بارداری جلوگیری می‌کنند؛ تغییر در سطح استروژن می‌تواند عوارض جانبی متعددی ازجمله خشکی واژن داشته باشد.
تحریک جنسی ناکافی
ترشحات واژن یک روان‌کننده‌ی طبیعی هستند و به سهولت و افزایش کیفیت رابطه‌ی جنسی کمک می‌کنند. کاهش میل جنسی در زنان یا تحریک نامناسب جنسی می‌توانند باعث شوند بدن زن آماده‌ی برقراری رابطه‌ی جنسی نباشد. استفاده از روان‌کننده‌ها و معاشقه پیش از رابطه به درمان خشکی واژن در رابطه‌ی جنسی کمک می‌کنند.
تحریک واژن
برخی ترکیبات شیمیایی مانند مواد تشکیل‌دهنده‌ی بعضی صابون‌ها، عطرها یا لوازم بهداشتی می‌توانند واژن را تحریک کرده و از علل خشکی واژن باشند. حتی مصرف برخی شوینده‌ها یا سفیدکننده‌ها برای شست‌وشوی لباس‌زیر نیز می‌تواند باعث تحریک شدن واژن شود. برای شستن لباس‌زیر و ناحیه تناسلی تا جای ممکن از مصرف محصولات معطر خودداری کنید.
خشکی واژن به دلیل اضطراب
عوامل روان‌شناختی مانند اضطراب و استرس نیز می‌توانند بر سطح تحریک و میل جنسی زنان اثر بگذارند. اضطراب همچنین می‌تواند بر جریان خون اثر بگذارد و گردش خون ناحیه تناسلی را کاهش دهد و ازاین‌طریق منجر به خشکی واژن در خانم های جوان شود.
خشکی واژن در بارداری
بارداری بدن زنان را دچار تحولات اساسی می‌کند و نوسانات هورمونی از معمول‌ترین تغییرات در این دوره هستند.
کاهش سطح استروژن
شایع‌ترین دلیل خشک شدن واژن در بارداری کاهش سطح استروژن خون است و همان‌طورکه در ابتدای مقاله گفتیم، پائین آمدن سطح استروژن مهم‌ترین علت خشکی واژن است.
سطح استروژن خون بعد از زایمان نیز افت می‌کند. شیردهی به نوزاد نیز بر ترشح هورمون استروژن اثر می‌گذارد و آن را کاهش می‌دهد؛ به‌همین‌دلیل بسیاری از مادران دوره‌ی قاعدگی نامنظم دارند یا اصلاً پریود نمی‌شوند؛ سطح استروژن بدن پس از زایمان یا پس از دوران شیردهی به حالت طبیعی برمی‌گردد. اگر به‌تازگی زایمان کرده‌اید و در دوره‌ی شیردهی هستید ممکن است به این عارضه دچار شوید.
کاهش میل جنسی
یکی دیگر از علت های خشکی واژن در بارداری این است که بسیاری از زنان باردار، خصوصاً در ماه‌های آخر حاملگی دچار کاهش میل جنسی می‌شوند. خشکی واژن هنگام برقراری رابطه‌ی جنسی می‌تواند منجر به تحریک و ناراحتی واژن شود.
اثرات و عوارض خشکی واژن
پزشکان معمولاً خشکی واژن را به‌عنوان یک بیماری قلمداد نمی‌کنند؛ ولی خشک شدن واژن می‌تواند بستر را برای برخی بیماری‌ها فراهم کند:
- عفونت باکتریایی و عفونت قارچی واژن؛ رطوبت طبیعی واژن از رشد و تکثیر بیش‌ازحد باکتری‌ها و قارچ‌ها جلوگیری می‌کند. خشکی واژن می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به انواع عفونت‌ها باشد. این عفونت‌ها اغلب کم‌خطر هستند.
- ایجاد زخم و پارگی در واژن
- درد واژن هنگام برقراری رابطه جنسی؛ احساس درد می‌تواند بر میل جنسی اثر منفی داشته باشد. کاهش میل جنسی نیز از علل خشکی واژن است و این شرایط را تشدید می‌کند.
- احتمال ابتلا به عفونت مجاری ادراری
درمان خشکی واژن
درمان خشکی واژن تا حد زیادی به علت آن بستگی دارد. اغلب درمان های خشکی واژن موضعی هستند. در ادامه با آنها آشنا خواهید شد:
- درمان با استروژن موضعی: اگر علت خشکی واژن کمبود استروژن باشد پزشک با تجویز استروژن موضعی اقدام به درمان می‌کند. استروژن موضعی به سه شکل حلقه‌ی واژینال، قرص (شیاف) واژینال و پماد مورد مصرف قرار می‌گیرد.
- درمان از طریق تغییر روش پیشگیری از بارداری: گفتیم که برخی قرص‌های پیشگیری از بارداری بر سطح استروژن بدن اثر می‌گذارند. تغییر دادن روش پیشگیری و استفاده از ترکیبات غیرهورمونی می‌تواند درمان مؤثری باشد.
- مصرف کرم و روان‌کننده: خشکی واژن را می‌توان از طریق پماد، کرم و روان‌کننده‌های مختلف برطرف کرد. البته این روش خشکی واژن را به‌صورت ریشه‌ای درمان نمی‌کند ولی علائم ناشی از آن را بهبود می‌بخشد. بهتر است برای درمان این عارضه از محصولات برپایه‌ی آب استفاده کنید. دکتر ساینا در مقاله‌ای دیگر به بررسی انواع پماد خشکی واژن پرداخته است.
برای درمان خشکی واژن ابتدا باید علت آن مشخص شود. توصیه دکتر ساینا این است که برای انتخاب مؤثرترین روش درمان ابتدا با متخصص زنان و زایمان مشورت کنید و از خوددرمانی بپرهیزید.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص زنان و زایمان کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص زنان ارتباط آنلاین با متخصص زناندیگر درمان های خشکی واژن
درمان خشکی واژن در خانه و با استفاده از روش‌های غیردارویی نیز امکان‌پذیر است؛ البته همان‌طورکه پیش‌تر اشاره شد این روش‌ها ممکن است فقط علائم را برطرف کنند و علت اصلی خشکی واژن درمان‌نشده باقی بماند. برای تشخیص علت و درمان بهتر است با پزشک زنان و زایمان صحبت کنید.
- استفاده از روان‌کننده برای رابطه جنسی: روان‌کننده‌های برپایه‌ی آب درمان مناسبی برای خشکی واژن هستند. روان‌کننده را دور دهانه‌ی واژن و درون واژن استعمال کنید.
- استفاده از صابون‌های بدون بو: مواد بهداشتی معطر برای بسیاری از زنان تحریک‌کننده هستند و باعث بروز علائمی مثل خارش و سوزش یا خشکی واژن می‌شوند. برای شست‌وشوی واژن از مواد غیرمعطر استفاده کنید.
- استفاده از شوینده‌های غیرعطری: ممکن است علت خشکی واژن باقی ماندن بو یا ترکیبات شیمیایی بر لباس‌زیر باشد. لباس‌زیر خود را پس از شست‌وشو به‌خوبی آبکشی کنید و ترجیحاً از شوینده‌های بدون بو استفاده کنید.
- درمان‌های خانگی و گیاهی: برخی از روش‌های خانگی و گیاهی به رفع خشکی واژن کمک می‌کند. دکتر ساینا در مقاله درمان گیاهی خشکی واژن به‌طور کامل به بررسی این موضوع پرداخته است.
پیشگیری از خشکی واژن
در بسیاری از زنان علت خشکی واژن محرک‌های خارجی هستند. پرهیز از این محرک‌ها می‌تواند آسان‌ترین راه برای پیشگیری و درمان باشد:
- عدم استفاده از دوش واژینال؛ دوش‌های واژینال با برهم زدن تعادل محیط داخلی واژن می‌توانند باعث خشکی واژن شوند.
- پرهیز از اعمال وازلین و گلیسیرین بر واژن؛ این ترکیبات برای بسیاری از زنان حساسیت‌زا هستند و می‌توانند باعث خشکی واژن شوند.
- پرهیز از ترکیبات و محصولات نامناسب برای واژن؛ برخی از زنان ممکن است برای درمان خشکی واژن یا هر عارضه‌ی واژینال دیگر کرم و مرطوب‌کننده‌هایی را که مناسب محیط واژن نیستند بر این ناحیه استعمال کنند. مصرف چنین موادی می‌تواند واژن را تحریک کنند و از علل خشکی واژن باشد.
چه زمانی برای خشکی واژن به پزشک مراجعه کنیم؟
خشکی واژن می‌تواند از عوارض جانبی طیف وسیعی از بیماری‌ها و داروها باشد و احتمالاً بتوانید آن را با پمادها و مرطوب‌کننده‌های مخصوص واژن کنترل کنید؛ ولی بعضی مواقع خشکی ناشی از یک مشکل جدی است و برای درمان خشکی واژن باید به پزشک مراجعه کرد. اگر خشکی واژن همراه با موارد زیر بود حتماً با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت کنید:
- خارش واژن شدید
- ورم کردن واژن
- احساس درد هنگام برقراری رابطه جنسی
- خونریزی بعد از رابطه جنسی
- ترشحات یا خونریزی غیرطبیعی واژن
- طولانی شدن زمان خشکی واژن (مثلاً به مدت چند هفته)
کلام آخر دکتر ساینا
خانم‌های عزیز یادتان باشد که ادامه‌دار شدن خشکی واژن می‌تواند منجر به مشکلاتی همچون عفونت یا ضایعات بافت واژن شود. بنابراین نباید این مشکل را سرسری بگیرید. درمان خشکی واژن بستگی به علت ایجاد‌کننده‌ی آن دارد. اگر خشکی واژن شما طولانی شده یا همراه با سایر علائم است حتماً با دکتر زنان در این مورد صحبت کنید.
سؤالات متداول
سطح استروژن خون در طول عادت ماهانه افتوخیز زیادی دارد؛ به‌همین‌دلیل ممکن است قبل یا بعد از پریود سطح استروژن کاهش پیدا کند و باعث خشکی واژن شود.
رعایت رژیم غذایی مملو از میوهها و سبزیجات به حفظ سلامت واژن و درمان خشکی واژن کمک می‌کند. غذاهای غنی از امگا-۳، سیب، آووکادو، سویا، شبدر قرمز و سبزیجاتی که برگهای سبز دارند می‌توانند برای درمان خشکی واژن مفید باشند.
بهترین راه جلوگیری از خشکی واژن پرهیز از مواد و ترکیبات تحریککنندهی واژن است. صابون‌های معطر، دوش واژینال، بعضی از کاندومها و پارچهها می‌توانند واژن را تحریک کنند و باعث خشکی واژن شوند.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.