علائم پارگی رحم چیست و چگونه درمان می‌شود؟

سالیانه هزاران زایمان موفق در سراسر جهان انجام می‌شود و درنتیجه‌ی آن‌ها فرزندانی سالم به دنیا می‌آیند. اما همه‌ی زایمان‌ها هم بدون مشکل به سرانجام نمی‌رسند! عوارض مختلفی ممکن است درنتیجه‌ی زایمان اتفاق بیفتد که هم سلامت مادر و هم سلامت کودک را تهدید کند؛ یکی از این عوارض، احتمال پارگی رحم است. پارگی رحم یکی از عوارض نادر اما خطرناک زایمان است که می‌تواند باعث خون‌ریزی بسیار شدید شود.

در متن پیش رو قصد داریم شما را با پارگی رحم آشنا کنیم. در این متن به شما خواهیم گفت که چه کسانی بیشتر در معرض پارگی رحم هستند و راه‌حل‌هایی برای پیشگیری از وقوع آن در اختیارتان قرار خواهیم داد.

پارگی رحم چیست؟

رحم یک عضو عضلانی است که از چند لایه مختلف تشکیل شده است و برای حمایت از جنین، در طول بارداری بزرگ می‌شود. در پارگی رحم این لایه‌ها‌ پاره می‌شوند. پارگی رحم بیشتر در محل برش قبلی زایمان سزارین و در زنانی اتفاق می‌افتد که بعد از زایمان سزارین،‌ زایمان طبیعی دارند.

اغلب موارد پارگی رحم در زنان باردار و حین زایمان رخ می‌دهد اما ممکن است قبل از زایمان هم اتفاق بیفتد. برخی موارد پارگی رحم هم در زنانی که باردار نیستند،‌ اتفاق می‌افتد اما نادر است.

به گفته وبسایت WebMD:

دیواره رحم از بافت نرمی ساخته شده است که در طول بارداری برای محافظت از کودک در حال رشد منبسط می‌شود. عموماً رحم به اندازه کافی منبسط می‌شود، کودک به دنیا می‌آید و بعد از زایمان دوباره کوچک می‌شود. در مواردی رحم ممکن است به دنبال فشار ناشی از رشد کودک پاره شود.

پارگی رحم در کسانی که قبلاً زایمان سزارین داشته‌اند، شایع‌تر است. حین زایمان سزارین پزشک، رحم را برای به دنیا آمدن کودک می‌شکافد. پارگی رحم بیشتر در محل برش قبلی زایمان سزارین ممکن است اتفاق بیفتد.

انواع پاره شدن رحم

پارگی رحم دو نوع دارد:

• پارگی کامل رحم: در این نوع پارگی هر سه لایه دیواره رحم پاره می‌شوند. این وضعیت بسیار جدی است و نیاز به درمان فوری دارد.
• پارگی ناقص رحم: در این حالت هر سه لایه رحم پاره نمی‌شوند.

علائم پارگی رحم

پارگی رحم به هر دلیلی که اتفاق بیفتد، علائم مشابهی دارد؛ از جمله:

• خونریزی شدید از واژن
• درد غیرطبیعی شکم
• افزایش ضربان قلب، کاهش فشار خون و شوک فرد (یک وضعیت کشنده که در اثر کاهش جریان خون در بدن رخ می‌دهد)

پارگی رحم که در حین زایمان رخ می‌دهد، علاوه بر علائم بالا، علائم زیر را هم نشان می‌دهد:

• درد شدید بین انقباض‌ها
• انقباض‌هایی که آهسته‌تر یا ضعیف‌تر می‌شوند
• برگشتن سر نوزاد درون کانال زایمان
• برآمدگی زیر استخوان شرمگاهی (پوبیس)
• درد ناگهانی در محل برش قبلی رحم (سزارین)
• کاهش قدرت عضلات رحم
• ضربان غیرطبیعی قلب جنین
• عدم پیشرفت صحیح زایمان

پارگی رحم بیشتر در زنانی رخ می‌دهد که بعد از زایمان سزارین برای زایمان طبیعی اقدام می‌کنند. پارگی رحم می‌تواند باعث درد شکم، خونریزی از واژن و عدم پیشرفت زایمان شود.

علت پاره شدن رحم

فشار زایمان رایج‌ترین علت پارگی رحم است. طی زایمان با حرکت کودک در کانال زایمان،‌ فشار افزایش می‌یابد. این فشار می‌تواند زمینه‌ساز پارگی رحم در مادر شود. وقتی پارگی رحم رخ می‌دهد،‌ محتویات رحم -از جمله نوزاد- می‌تواند به شکم مادر راه پیدا کند.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر پاره شدن رحم هستند؟

پارگی رحم بیشتر در محل برش قبلی زایمان سزارین در کسانی‌که بعد از سزارین زایمان طبیعی داشته‌اند‌ رخ می‌دهد. با هر زایمان سزارین،‌ خطر پارگی رحم بیشتر می‌شود.

از دیگر عواملی که می‌توانند خطر پارگی رحم را افزایش دهند،‌ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سابقه جراحی رحم
• پارگی قبلی رحم
• تروما یا آسیب رحم
• ناهنجاری‌های مادرزادی رحم مثل رحم دوشاخ
• کشیده شدن بیش از حد رحم طی بارداری مثلاً در چندقلویی یا مایع آمنیوتیک بیش‌از‌حد
• وضعیت بریچ جنین (حالتی که ابتدا باسن جنین وارد لگن می‌شود) که حین زایمان نیاز به چرخش دستی دارد
• زایمان طول‌کشیده

پارگی رحم چقدر شایع است؟

پارگی رحم در کسانی که سابقه سزارین نداشته‌اند اتفاقی بسیار نادر است. از هر ۱۰.۰۰۰ زایمان در افرادی که سابقه سزارین نداشته‌اند، ۵ مورد ممکن است دچار پارگی رحم شوند. احتمال پارگی رحم در کسانی که یک بار زایمان سزارین داشته‌اند، ۱۱ در هر ۱۰۰۰ زایمان است. احتمال پارگی رحم در کسانی که بیش از یک زایمان سزارین داشته‌اند،‌ افزایش می‌یابد و به ۹ در ۳۰۰ زایمان می‌رسد. (منبع: NCBI)

پارگی رحم چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص پارگی رحم اغلب در اتاق زایمان و توسط مسئول زایمان اتفاق می‌افتد؛ درصورتی‌که:

• سر کودک ابتدا در لگن پایین آمده باشد؛ اما سپس در معاینه واژن قابل لمس نباشد.
• ضربان قلب جنین کم شود و تعداد انقباض‌های رحم افزایش یافته باشد.

پزشک یا ماما با ایجاد یک برش در محل شکم، پارگی احتمالی رحم را بررسی می‌کند. درصورتی‌که پارگی رحم تایید شود،‌ لازم است با انجام جراحی کودک به‌سرعت خارج شود.

تشخیص پارگی رحم در اتاق زایمان و با کمک جراحی امکان‌پذیر است.

تفاوت بین پارگی رحم و جدا شدن جفت چیست؟

جدا شدن جفت به وضعیتی گفته می‌شود که جفت پیش از زایمان از رحم جدا شود. در جداشدگی جفت، دیواره رحم پاره نمی‌شود. با‌این‌حال مشابه پارگی رحم خطرناک است و می‌تواند عوارض مختلفی هم برای مادر و هم برای جنین ایجاد کند. علاوه بر این برخی عوامل نظیر چندقلویی و ترومای رحم احتمال هر دو را افزایش می‌دهند. همچنین برخی علائم از قبیل درد شکم یا خون‌ریزی واژن در هر دو مشترک است.

درمان پارگی رحم

بسته به علائم و شدت آسی، درمان‌های مختلفی برای پاره شدن رحم انجام می‌شود:

• سزارین اورژانسی: درصورتی‌که رحم پاره شود،‌ باید بلافاصله زایمان انجام ‌شود تا کودک به دنیا بیاید؛ سپس رحم با کمک جراحی ترمیم می‌شود.
• هیسترکتومی: برخی مواقع برای کنترل خون‌ریزی لازم است هیسترکتومی یا جراحی خروج کامل رحم انجام شود. لازم است پزشک به‌سرعت کودک را از شکم خارج کند و مراقبت‌های ضروری را برای مادر و کودک آغاز کند.
• تزریق خون: اگر خونریزی مادر شدید باشد،‌ ممکن است تزریق خون هم انجام شود.

چه مدت طول می‌کشد تا پارگی رحم بهبود یابد؟

حداقل ۴ تا ۶ هفته زمان می‌برد تا پارگی رحم بهبود یابد. در این مدت لازم است به اندازه کافی استراحت کنید و توصیه‌های پزشکتان را به‌دقت دنبال کنید تا به‌طور کامل بهبود یابید. در این مدت پزشک ممکن است به شما توصیه کند که از انجام موارد زیر خودداری کنید:

• بلند کردن اجسام سنگین
• ممانعت از ورود جسم خارجی به واژن از جمله گذاشتن تامپون و رابطه جنسی همراه با دخول
• ورزش کردن یا بالا و پایین رفتن از پله
• حمام کردن یا نشستن در آب

آیا بعد از پارگی رحم می‌توانم بچه دیگری داشته باشم؟

بله؛‌ بسیاری از افراد بعد از پارگی رحم، زایمان و بارداری‌های موفقی را تجربه می‌کنند. زایمان بعد از پارگی رحم لازم است به شیوه سزارین انجام شود. البته اگر پارگی رحم به حدی بوده که‌ هیسترکتومی شده باشید و رحم به طور کامل خارج شده باشد، امکان بارداری وجود ندارد و لازم است شیوه‌های دیگری را برای فرزندآوری انتخاب کنید.

خطرات و عوارض پارگی رحم چیست؟

پارگی رحم می‌تواند باعث عوارضی شود که تهدیدکننده حیات هستند. البته با دریافت سریع و به‌موقع درمان،‌ احتمال این عوارض کم می‌شود.

از جمله عوارض پارگی رحم برای جنین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خفگی در اثر اکسیژن‌رسانی ناکافی
• آسیب مغزی به علت کمبود اکسیژن

از عوارض پارگی رحم برای مادر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خونریزی بیش‌ازحد
• عدم توانایی بارداری مجدد
• مرده‌زایی

آیا می‌‌توان از پارگی رحم جلوگیری کرد؟

تنها راه جلوگیری از پارگی رحم، زایمان سزارین است. پیشگیری قطعی از پارگی رحم حین زایمان طبیعی امکان‌پذیر نیست. بااین‌حال ترس از پارگی رحم نباید مانع انتخاب زایمان طبیعی شود؛ بلکه لازم است برای انتخاب بهترین روش زایمان با پزشک زنان مشورت کنید. مطمئن شوید که پزشکتان کامل در جریان سوابق پزشکی‎تان قرار گرفته است؛ به‌ویژه اگر پیش از این سابقه زایمان سزارین یا جراحی رحم داشته‌اید.

بهترین راه برای کمک به پیشگیری از پارگی رحم ارتباط صحیح با پزشک و شرح کامل سوابق پزشکی و بارداری‌های قبلی است.

آیا زایمان طبیعی بعد از سزارین باعث پارگی رحم می‌شود؟

هرچند احتمال پارگی رحم در کسانی که بعد از زایمان سزارین، زایمان طبیعی دارند (VBAC) بیشتر است؛ اما به این معنا نیست که نمی‌توانید بعد از یک تجربه سزارین، زایمان طبیعی داشته باشید. موارد زیر خطر پارگی رحم را در این مورد افزایش می‌دهد:

• برش عمودی (کلاسیک) در زایمان سزارین قبلی
• سابقه قبلی پارگی رحم
• سابقه قبلی جراحی رحم
• سابقه زایمان سزارین قبلی بیش از ۲ بار
• کمتر از ۱۸ ماه از بارداری قبلی گذشته باشد
• چند قلویی یا وضعیت نامناسب جنین مثل بریچ

داشتن زایمان طبیعی موفق حداقل یک بار قبل یا بعد از سزارین قبلی، احتمال موفقیت زایمان طبیعی بعد از سزارین را افزایش می‌دهد. برای پیشگیری از پارگی رحم طی زایمان بعدی، لازم است پزشک خود را به طور کامل در جریان سوابق پزشکی و بارداری‌های قبلی خود قرار دهید.

چه زمان باید از پزشک کمک بگیریم؟

در طول بارداری لازم است به طور منظم پزشک یا مامای خود را ملاقات کنید تا وضعیت بارداری و سلامت جنین را به دقت ارزیابی کند. علاوه‌براین، درصورتی‌که هر یک از شرایط زیر را دارید، لازم است که سریعاً پزشک خود را در جریان قرار دهید:

• خون‌ریزی غیرطبیعی از واژن
• درد غیرطبیعی شکم
• درد در محل برش قبلی سزارین
• شروع انقباض‌های بارداری

کلام آخر دکترساینا

پارگی رحم یکی از عوارض نسبتاً نادر زایمان طبیعی است. این مشکل بیشتر در زنانی اتفاق می‌افتد که پیش از این زایمان سزارین داشته‌اند. پارگی رحم یک وضعیت اورژانسی است که نیاز به رسیدگی فوری دارد تا جان مادر و کودک به خطر نیفتد. فراموش نکنید بهترین راه برای جلوگیری از پارگی رحم و سایر عوارض مرتبط با زایمان،‌ این است که پزشک خود را به طور کامل در جریان سوابق قبلی پزشکی به ویژه زایمان‌های قبلی قرار دهید.

سوالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.