کهیر چیست؟ | علت، علائم و درمان کهیر پوستی

کهیر نوعی حساسیت پوستی است که عوامل مختلفی مانند مصرف دارو یا غذاهای خاص، بیماری‌های خاص و همچنین عوامل ناشناخته در ایجاد آن نقش دارند. حساسیت پوستی کهیر گاهی می‌تواند همراه با بیماری‌ یا وضعیت‌های دیگری باشد که در کنار هم سلامت فرد را تهدید کنند و بر کیفیت زندگی وی تأثیر منفی بگذارد.

در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا، به عوامل ایجادکننده‌ی کهیر پوستی، علائم، خطرات و درمان‌ کهیر می‌پردازیم. برای مطالعه بخش موردنظر خود می‌توانید بر تیتر آن در فهرست کلیک کنید. اگر در موبایل می‌خوانید، تیتر را لمس کنید.

کهیر چیست؟

کهیر نوعی حساسیت پوستی با ایجاد برجستگی‌هایی متورم و قرمزرنگ یا صورتی کم‌رنگ است که به‌صورت ناگهانی روی پوست ظاهر می‌شود. دلیل ایجاد کهیر می‌تواند واکنش بدن به موارد حساسیت‌زا به دلایل ناشناخته باشد.

این عارضه می‌تواند باعث خارش، در بعضی مواقع حتی سوزش و یا گزش شود. این عارضه می‌تواند در هر نقطه از بدن از جمله صورت، لب‌ها، زبان، گلو و یا گوش‌ها ظاهر شود. اندازه کهیرها متفاوت است (از سایز یک پاک‌کن گرفته تا اندازه یک ظرف غذا‌خوری). احتمال دارد کهیرها به هم بچسبند و گسترش پیدا کنند و مناطق بزرگ‌تری را به نام پلاک تشکیل دهند. (در تصویر زیر عکس کهیر پوستی را مشاهده می‌کنید)

طول عمر کهیر از چند ساعت تا نهایتاً یک روز می‌تواند باشد. کهیر در کودکان و به خصوص در شیر خواران بیشتر با غذا و سپس به ترتیب با داروها و عوامل فیزیکی و تماسی در ارتباط است. دکتر ساینا در مقاله «علت و راه‌های درمان کهیر در کودکان و نوزادان» به‌طور کامل به بررسی این عارضه پرداخته است.

کهیر پوستی را با آنژیو ادم اشتباه نگیرید

آنژیو اِدِم یک بیماری پوستی است که شبیه کهیر پوستی است، با این تفاوت که در آنژیو ادم تورم به‌جای سطح پوست در زیر آن ایجاد می‌شود. آنژیو ادم با تورم عمیق در اطراف چشم و لب و گاهی اوقات در دستگاه تناسلی، دست‌ها و پاها مشخص می‌شود. این بیماری معمولاً بیشتر از کهیر دوام می‌آورد؛ ولی تورم آن در کم‌تر از ۲۴ ساعت برطرف می‌شود.

آنژیوادم در ناحیه گلو و زبان به‌ندرت می‌تواند مجاری تنفسی را مسدود کرده و در روند تنفس اختلال ایجاد می‌کند. این مورد می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند.

انواع کهیر

کهیر می‌تواند حاد یا مزمن باشد:

کهیر حاد

شایع‌ترین نوع کهیر است. علائم این نوع از کهیر کمتر از ۶ هفته طول می‌کشد و به‌طورمعمول صورت، گردن، انگشتان دست، انگشتان پا و همچنین دستگاه تناسلی مردان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. البته قسمت‌های دیگر بدن نیز ممکن است درگیر شوند.

کهیر مزمن 

کهیر مزمن بیش از ۶ هفته ادامه دارد. میزان شیوع کهیر مزمن حدود ۰.۵ تا ۱% است.^[۱] (دکتر ساینا به‌زودی مقاله جامعی درخصوص کهیر مزمن منتشر خواهد کرد.)

علت کهیر زدن 

علت دقیق حساسیت پوستی کهیر ناشناخته است، اما احتمالاً به سیستم ایمنی بدن مربوط است. ویروس‌ها نیز می‌توانند باعث ایجاد این عارضه پوستی شوند. گاهی کهیر ناشی از بیماری‌های خودایمنی مانند بیماری تیروئید یا لوپوس است.

عارضه کهیر وقتی اتفاق می‌افتد که به دلیل یک عامل محرک مقادیر زیادی از هیستامین و سایر پیام‌رسان‌های شیمیایی در پوست آزاد شوند. آزاد شدن این مواد باعث نشت عروق خونی در آن ناحیه از پوست و ایجاد قرمزی می‌شود. این تجمع مایعات اضافی در زیر پوست باعث تورم و خارش می‌شود.

هیستامین به دلایل مختلفی ترشح می‌شود، از جمله:

• واکنش آلرژیک مانند حساسیت غذایی یا واکنش به گزش یا نیش حشرات
• قرار گرفتن در معرض سرما یا گرما
• عفونت مانند سرماخوردگی
• برخی داروها مانند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) یا آنتی‌بیوتیک‌ها

البته با تمام این تفاسیر در بسیاری از موارد کهیر پوست هیچ‌گونه دلیلی واضحی مشاهده نمی‌شود.

در برخی از موارد کهیر طولانی‌مدت ناشی از واکنش‌های خودایمنی است؛ به این معنا که سیستم ایمنی بدن اشتباهاً به بافت سالم حمله می‌کند. البته تشخیص این مورد ساده نیست و درهرصورت روش‌های درمان یکسان هستند.

علائم و نشانه‌های کهیر

علائم کهیر معمول به‌طور ناگهانی و معمولاً بدون هیچ دلیل خاصی ظاهر می‌شوند. معمولاً تاول‌ها در قسمت‌های مختلفی از پوست ایجاد می‌شوند. رنگ تاول‌ها می‌تواند به ‌رنگ پوست، صورتی یا قرمز باشد. این تظاهرات پوستی احساس سوزش و خارش دارند، ایجاد ورم می‌کنند و در عرض چند دقیقه تا چند ساعت از بین رفته و در جای جدیدی ظاهر می‌شوند.

این روند متوالی می‌تواند روزها یا هفته‌ها ادامه پیدا کند. معمولاً هر بار بروز حساسیت پوستی کهیر کمتر از شش هفته طول می‌کشد. مواردی از کهیر پوستی را که بیش از شش هفته طول بکشد کهیر مزمن می‌نامند.

را‌ه‌های تشخیص کهیر

کهیر پوستی دارای ویژگی‌های خاصی است که باعث تمایز آن با سایر بیماری‌های پوستی می‌شود:

• ناحیه برجسته پوست دارای مرز مشخص است.
• وقتی بثورات را فشار دهید، “رنگ‌پریده”(سفید) می‌شوند.
• خارش دارند و گاهی خارش بسیار شدید است. همچنین ممکن است درد و یا سوزش هم احساس شود.
• می‌توانند در هر نقطه از بدن ظاهر شده، تغییر شکل دهند، حرکت کنند، ناپدید شوند و پس از مدت کوتاهی دوباره ظاهر شوند.
• وقتی برطرف شوند، پوست به وضعیت طبیعی خود بازمی‌گردد و اثری بر جا نمی‌گذارند.
• در اکثر موارد، کهیر، واکنش‌های سیستمیک مانند تب، حالت تهوع، دردهای عضلانی، درد مفاصل یا سردرد را با خود به همراه ندارد.

عوارض کهیر

معمولاً حدود نیمی از افراد مبتلا به کهیر مزمن (طولانی) و همچنین یک‌چهارم افراد مبتلا به کهیر حاد (کوتاه‌مدت)، دچار آنژیوادم نیز می‌شوند.

آنژیوادم، ورم در لایه‌های عمیق‌تر پوست، معمولاً در پلک‌ها، لب‌ها یا گاهی دهان است؛ اما ممکن است در هر جای دیگری از بدن نیز رخ دهد.

ورم ناشی از آنژیوادم غالباً شدید است و در اثر تجمع مایعات ایجاد می‌شود. آنژیوادم می‌تواند هر قسمت از بدن را درگیر کند؛ اما بیشتر در این نواحی دیده می‌شود:

• چشم‌ها
• لب‌ها
• دستگاه تناسلی
• دست‌ها
• پاها

ورم ناشی از این بیماری اغلب به‌طور ناگهانی ظاهر شده و بسیار شدیدتر از ورم ناشی از کهیر است. این ورم معمولاً یک تا سه روز باقی می‌ماند.

آنژیو اِدم علاوه بر ورم، می‌تواند چند یا تمام علائم زیر را نیز ایجاد کند:

• احساس سوزش یا درد در نواحی متورم.
• تورم داخل گلو و مجرای تنفسی و زبان که باعث دشواری در تنفس می‌شود.
• تورم لایه‌ی شفاف سلول‌هایی که قسمت سفید چشم را می‌پوشانند (ملتحمه)؛ که بینایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

برای رهایی از ورم می‌توان از داروهایی مانند آنتی‌هیستامین‌ها و قرص‌های استروئیدی (کورتیکواستروئیدهای خوراکی) استفاده کرد.

در موارد شدیدتر از بیماری آنژیوادم که فرد دچار مشکلات تنفسی شده است، ممکن است نیاز به تزریق داروهای استروئیدی باشد. تزریق این دسته از داروها باید در مطب یا مراکز بهداشتی درمانی و زیر نظر متخصص مربوطه انجام می‌شود.

زندگی با وضعیت‌های خاص طولانی‌مدت می‌تواند ناراحت‌کننده باشد. کهیر مزمن می‌تواند تأثیر منفی قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی و روحیه‌ فرد مبتلا داشته باشد.

تشخیص افتراقی کهیر

تشخیص کهیر از روی شرح‌حال بیمار و علائم بالینی کاری ساده است؛ اما با این‌ حال گاهی اوقات هم این بیماری با وضعیت‌های دیگری مانند عوارض دارو، بثورات بیماری‌های ویروسی، بیماری‌های بافت همبند، بیماری‌های حساسیت به نور، کهیر پیگمنتوزا، واسکولیت کهیری و تعدادی از سندروم‌ها اشتباه گرفته می‌شود.

بررسی شرح‌حال بیمار برای به ‌دست آوردن علت قطعی کهیر از اهمیت بالایی برخوردار است. باید از بیمار زمان ظاهر شدن ضایعات، میزان گسترش آن‌ها، محل ضایعات، علائم سیستمیک احتمالی، غذای که مصرف کرده، استرس و داروهای مصرفی را پرسید.

پیشگیری از کهیر

با برخی تغییرات در سبک زندگی می‌توانید از بروز کهیر یا بدتر شدن علائم آن جلوگیری کنید:

انتخاب شوینده مناسب پوست

به نوع صابونی که استفاده می‌کنید و همچنین نوع استفاده از آن توجه کنید- در نظر داشته باشید که مالش بیش‌ازحد پوست شما ممکن است باعث تحریک و ایجاد کهیر شود. می‌توانید از صابون‌های مناسب برای پوست‌های حساس استفاده کنید.

پرهیز از مصرف مواد غذایی حساسیت‌زا

رژیم غذایی خود را با دقت بررسی کنید و ببینید کدام‌یک از مواد غذایی که مصرف می‌کنید می‌توانند حساسیت‌زا باشند. در صورت حساسیت به موارد زیر، احتمال بروز کهیر بیشتر می‌شود:

• ماهی
• بادام‌زمینی
• تخم‌‌مرغ یا تخم سایر پرندگان
• شیر

درمان کهیر

درمان دارویی کهیر شامل مصرف آنتی‌هیستامین‌های غیرآرام‌بخش به‌طور منظم و برای چند هفته است.

• آنتی‌هیستامین‌هایی مانند ستیریزین یا فکسوفنادین با جلوگیری از اثرات هیستامین باعث کاهش علائم کهیر مانند بثورات پوستی و جلوگیری از خارش می‌شوند. توجه داشته باشید که برخی آنتی‌هیستامین‌ها باعث خواب‌آلودگی می‌شوند، به‌خصوص اگر با مصرف الکل توأم شوند. برخی از آن‌ها نیز نباید در دوران بارداری استفاده شوند؛ مگر اینکه پزشک تجویز کند.
• ممکن است نیاز باشد بیمارانی که دچار آنژیو اِدم شده‌اند به پزشک مراجعه کنند؛ چراکه آنژیوادم می‌تواند مشکلات جدی تنفسی ایجاد کند.
• اگر تورم در ناحیه زبان یا لب باشد، یا اگر تنفس دچار مشکل شود، ممکن است در موارد اضطراری پزشک از تزریق اپی‌نفرین اورژانسی استفاده کند یا اتواینجکتور (داروهای تزریقی که توسط خود بیمار تزریق می‌شوند) در اختیار بیمار قرار دهد.

بیمار مبتلا به کهیر پوستی باید تا حد ممکن از عوامل محرک شناخته‌شده خودداری کند.

 درمان با آنتی‌هیستامین‌ها می‌تواند علائم کهیر را تا میزان خوبی کاهش دهد. برخی درمان‌های خانگی هم بسیار کمک‌کننده هستند.

درمان خانگی کهیر

ممکن است برخی درمان‌های خانگی به تسکین علائم کمک کنند:

حمام جو دوسر

یکی از روش‌های درمان خانگی کهیر استفاده از حمام جو دوسر است. ریختن یک فنجان بلغور جو دوسر خام در وان حمام می‌تواند خارش را تسکین داده و درد را کمتر کند. آب حتماً باید ولرم باشد؛ اگر آب زیادی داغ باشد خارش و تورم بیشتر می‌شود.

لوسیون آلوئه‌ورا 

 آلوئه‌و‌را منبع ویتامین E است که به سلامت پوست شما کمک می‌کند و در عین حال خارش را کاهش می‌دهد.

برخی مکمل‌ها

بر اساس برخی از تحقیقات مصرف مکمل‌ها نیز می‌تواند در کاهش علائم کهیر مؤثر باشد. برای مثال:

• ویتامین‌های B12، C و D
• روغن ماهی
• کوئرستین

برای اطلاع از سایر درمان‌های خانگی، مقاله “راز درمان خانگی کهیر: انواع روش‌های گیاهی و موثر” را مطالعه کنید.

کلام آخر دکتر ساینا

کهیر تحت تأثیر عوامل مختلفی ایجاد می‌شود و گاهی دلیل آن شناسایی نمی‌شود. کهیر حاد معمولاً مشکل مهمی ایجاد نمی‌کند، اما نوع مزمن این عارضه می‌تواند بر کیفیت زندگی فرد تأثیر منفی بگذارد. با تغییر در سبک زندگی و دقت بر مواد مصرفی و شناسایی مواد حساسیت‌زا می‌توان کهیر پوستی را تا حد خوبی تحت کنترل درآورد.

در سایر موارد که علت خاصی برای ایجاد کهیر پوستی وجود ندارد، مصرف مناسب داروهای تجویز شده از سوی پزشک می تواند در برطرف شدن علائم و درمان کهیر بسیار موثر باشد.

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

سؤالات متداول

جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری