پرکاری و کم ‌کاری تیروئید در بارداری و خطرات ناشی از آن

مشکلات تیروئید در بارداری از جمله پرکاری یا کم‌ کاری تیروئید در بارداری می‌تواند باعث بروز اختلالاتی در بارداری و در بعضی موارد منجر به زایمان زودرس یا حتی تهدید جان مادر و جنین ‌شود. بنابراین برای کنترل میزان فعالیت تیروئید در بارداری و نظارت دقیق، این مقاله دکتر ساینا را مطالعه کنید. بعد از مطالعه این مقاله، مشورت با متخصص خبره لازم و کارگشا خواهد بود.

 برای مطالعه بخش موردنظر خود می‌توانید بر تیتر آن در فهرست کلیک کنید. اگر در موبایل می‌خوانید، تیتر را لمس کنید.

تیروئید در بارداری

بارداری می‌تواند یکی از حساس‌ترین و شگفت‌انگیزترین دوره‌های زندگی شما باشد، اما کنترل و نظارت بر سلامتی در این دوران تعیین‌کننده و خطیر است. یکی از مواردی که باید در بارداری به آن توجه کنید تیروئید در بارداری است.

هورمون‌های تیروئید در بارداری برای رشد طبیعی مغز و سیستم عصبی جنین بسیار مهم هستند. در سه ماهه اول بارداری، حیات جنین به تأمین هورمون تیروئید از طریق جفت بستگی دارد. در حدود ۱۲ هفتگی، غده تیروئید در جنین شکل گرفته و خودش شروع به کار می‌کند؛ اما تا هفته ۱۸ تا ۲۰ بارداری قادر به تولید کافی هورمون نیست.

چرا تشخیص تیروئید در بارداری دشوار است؟

گنادوتروپین جفت انسانی (HCG) و استروژن دو هورمون مربوط به حاملگی هستند که باعث افزایش سطح هورمون تیروئید در خون می‌شود. در دوره بارداری، غده تیروئید در زنان سالم اندکی بزرگ می‌شود، اما معمولاً نه آن‌قدر که با معاینه و لمس فیزیکی قابل تشخیص باشد.

تشخیص مشکلات تیروئید در بارداری به دلیل سطح بالاتر هورمون‌ها و سایر علائم مشترک بین بارداری و اختلالات تیروئید در بارداری دشوار است. برخی از علائم پرکاری یا کم کاری تیروئید در بارداری به‌راحتی قابل تشخیص هستند. پزشک جهت تشخیص بیماری برای شما آزمایش بنویسد.

کم کاری تیروئید در بارداری

کم ‌کاری تیروئید در بارداری نوعی بیماری است که در اثر کاهش کار غده تیروئید در دوره بارداری ایجاد می‌شود. بسیاری از علائم این بیماری شبیه علائم بارداری است. به عنوان مثال، هر دو می‌توانند باعث خستگی، افزایش وزن و تغییر در قاعدگی شوند. سطح پایین هورمون تیروئید، هم می‌تواند مانع بارداری شود و هم می‌تواند باعث سقط جنین باشد.

در زنان باردار ممکن است کم‌کاری تیروئید از قبل وجود داشته باشد یا اینکه در دوران بارداری رخ دهد. اکثر بیمارانی که در دچار کم ‌کاری تیروئید در بارداری شده‌اند، سابقه ابتلا به این بیماری را قبلا داشته‌اند و تحت درمان (داروهای پزشکی، جراحی یا رادیو‌ ایزوتوپ) بوده‌اند.

شیوع کم‌ کاری تیروئید در بارداری حدود ۲٪ تا  2.5٪ جمعیت است که ۰.۳٪ تا 0.5٪ از این درصد تیروئید کم کار آشکار، و حدود ۲٪ تا  3٪، تیروئید کم کار تحت بالینی داشته‌اند.^[۱]

علائم تیروئید کم کار در بارداری

 علائم کم‌کاری تیروئید در بارداری مانند خستگی مفرط و افزایش وزن ممکن است به‌راحتی با علائم طبیعی بارداری اشتباه گرفته شود. دیگر علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• یبوست
• عدم تمرکز یا مشکلات حافظه
• حساسیت به سرما
• گرفتگی عضلات

علت تیروئید کم کار در بارداری

 معمولاً کم‌ کاری تیروئید در بارداری به دلیل بیماری هاشیموتو ایجاد می‌شود و از هر ۱۰۰ بارداری در ۲ تا ۳ مورد اتفاق می‌افتد؛ بیماری هاشیموتو یک اختلال خود ایمنی است.

در بیماری هاشیموتو سیستم ایمنی بدن آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند که به غده تیروئید حمله می‌کنند و باعث التهاب و آسیب می‌شوند که در نتیجه توانایی آن در تولید هورمون‌ها کمتر می‌شود.

دکتر ساینا در مقاله «بیماری هاشیموتو چیست و چه خطراتی دارد» شما را به طور کامل با این بیماری آشنا خواهد کرد.

از دیگر دلایل کم ‌کاری تیروئید در بارداری می‌توان به کمبود ید، درمان قبلی برای پر‌کاری (هنگامی که ترشح هورمون بیش از حد است) و انجام جراحی برای برداشتن تومور‌های آن اشاره کرد.

عوارض کم کاری تیروئید در بارداری

اگر تیروئید کم‌کار در بارداری درمان نشود، احتمال بروز مشکلاتی وجود دارد. از جمله:

پراکلامپسی که باعث ایجاد فشار خون بالا و احتباس مایعات در مادر و مشکلات رشد در کودک می‌شود. سایر عوارض ممکن عبارت‌اند از

• کم‌خونی در مادر
• کم‌کاری تیروئید در کودک
• نقائص هنگام تولد
• خونریزی پس از تولد
• مشکلات رشد جسمی و ذهنی کودک
• زایمان زودرس یا تولد نوزاد کم‌وزن و نارس
• مرده‌زایی یا سقط جنین

 عوامل زمینه‌ساز کم کاری تیروئید در بارداری (فاکتورهای ریسک)

در صورت داشتن سن بالای ۳۰ سال، زنان در معرض خطر ابتلا به کم‌ کاری تیروئید در بارداری یا بعد از حاملگی هستند. همچنین داشتن شرایط ذیل این ریسک را افزایش می‌دهد:

• ناباروری یا زایمان زودرس در گذشته
• سابقه خانوادگی بیماری تیروئید یا خودایمنی
• دیابت نوع ۱ یا سایر بیماری‌های خودایمنی
• سابقه پرتودرمانی سر یا گردن در گذشته
• سابقه جراحی تیروئید
• آنتی‌بادی‌های تیروئید، به‌طور عمده آنتی‌بادی‌های پراکسیداز (TPO)، که اغلب در بیماری هاشیموتو وجود دارد.
• گواتر (بزرگ شدن این غده)
• درمان فعلی با لووتیروکسین، داروی هورمونی تیروئید، مگر اینکه دوز آن، قبل از بارداری یا بلافاصله بعد از شروع بارداری تنظیم شود.

تشخیص

همان‌طور که گفتیم، برای تشخیص کم ‌کاری تیروئید در بارداری پزشک معاینه فیزیکی انجام داده و جهت اندازه‌گیری میزان هورمون تیروئید، دستور انجام آزمایش خون می‌دهد.

هورمون تحریک‌کننده تیروئید یا  TSH، هورمونی است که منجربه تولید هورمون‌های T3 و T4 (تیروکسین) می‌شود. سطح بالای TSH به‌علاوه سطح پایین T4 نشان‌دهنده کم ‌کاری تیروئید در بارداری است. این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که T4 کم در خون باعث تولید TSH اضافی شود؛ زیرا بدن سعی در افزایش سطح T4 دارد. سطح بالای TSH همراه با سطح طبیعی T4 نشانه کم‌کاری تیروئید تحت بالینی است (یعنی خفیف یا در مراحل اولیه است).

اگر کم‌کاری تیروئید دارید، ممکن است برای بررسی آنتی‌بادی TPO نیاز شود که آزمایش آنتی‌بادی بدهید. وجود آنتی‌بادی‌های غیر طبیعی در خون نشانه بیماری هاشیموتو یا کم‌ کاری تیروئید در بارداری خواهد بود.

میزان نرمال هورمون تیروئید (TSH) در بارداری

فیزیولوژی غده تیروئید در بارداری تغییر می‌کند؛ به همین دلیل محدوده‌های مرجعی برای هورمون‌های TSH و FT4 تعریف شده است که از طریق آن، تیروئید در بارداری تشخیص داده می‌شود.^[۲] در حال حاضر، بسیاری از مراکز برای تشخیص کم‌کاری تیروئید آشکار در بارداری و همچنین تحت بالینی، از محدوده مرجع TSH با حداکثرmU/L  2.5  در سه ماهه اول وmU/L  3  در سه ماهه دوم یا سوم استفاده می‌کنند. این روال براساس رهنمودهای گذشته انجمن بین‌المللی تیروئید آمریکا است (۲۰۱۱).^[۶]

البته باید به این نکته دقت کرد که محدوده ی طبیعی هورمون TSH بر اساس استاندارد هر آزمایشگاه و نظر متخصص غدد و متخصص زنان شما متغیر است و برای تفسیر آزمایش‌های خود شما حتما باید به متخصص مراجعه نمایید.

تست غربالگری

زنان باردار که در معرض خطر بالای مشکلات تیروئیدی در حاملگی هستند، باید آزمایش بررسی عملکرد تیروئید را انجام دهند، حتی اگر علائم ابتلا به کم‌ کاری تیروئید در بارداری را نداشته باشند. ایده‌آل این است که این آزمایش خون غربالگری تا هفته نهم بارداری یا در اولین ویزیت دوره بارداری انجام شود. 

به دلیل خطرات بیماری تیروئید درمان‌نشده در بارداری، برخی از متخصصان توصیه می‌کنند که عملکرد این غده در تمام زنان باردار که سابقه مشکلات تیروئیدی دارند بررسی شود و تحت غربالگری تیروئید در بارداری قرار بگیرند. خوشبختانه در ایران این آزمایش جز بررسی‌های روتین قبل از بارداری است.

زنانی که سطح بالایی از آنتی بادی تیروئید پروکسیداز (TPO) دارند، به غربالگری اضافی عملکرد تیروئید در بارداری نیاز دارند. آن‌ها در معرض خطر کم ‌کاری تیروئید در بارداری و مشکلات بارداری ناشی از آن مانند سقط جنین قرار دارند. بنابراین، این زنان باید آزمایش خون بررسی TSH را قبل از اقدام به بارداری و دوباره در سه ماهه اول و دوم بارداری (شش ماه اول) انجام بدهند.

کم کاری تیروئید و سقط جنین

 تحقیقات نشان می‌دهد که داشتن تیروئید کم‌کار در بارداری ممکن است با برخی از انواع سقط جنین مرتبط باشد.

مطالعات نشان داده است که کم ‌کاری تیروئید در بارداری تحت بالینی می‌تواند به معنای افزایش خطر جدا شدن جفت و زایمان زودرس باشد که هر دو منجر به اتمام بارداری و سقط جنین می‌شوند.^[۳]

شواهد بسیاری در مورد ارتباط بین کم‌ کاری تیروئید در بارداری و سقط جنین در سه ماهه اول در دسترس نیست. برخی مطالعات نشان می‌دهند که بیماری خود ایمنی تیروئید در بارداری ممکن است با سقط جنین در سه ماهه اول ارتباط داشته باشد، اما سایر مطالعات^[۴]با این ارتباط مخالف هستند و موضوع هنوز مورد بحث است.

یک مطالعه در چین که در سال ۲۰۱۴ منتشر شد نشان داد که زنان مبتلا به هر دو مورد کم‌کاری تیروئید تحت بالینی و خود ایمنی تیروئید در بارداری، در هفته‌های ۴ تا ۸ بارداری بیشتر در معرض خطر سقط جنین هستند.^[۵]

مصرف قرص لووتیروکسین در بارداری

معمولاً مصرف لووتیروکسین برای درمان مشکلات تیروئید در بارداری بی‌خطر است. در صورت مصرف لووتیروکسین، ادامه آن در طول بارداری بسیار مهم است. داشتن مقادیر بسیار کم یا خیلی زیاد هورمون تیروئید در بارداری می‌تواند مشکلاتی را برای شما و کودک شما ایجاد کند.

برای اطمینان از اینکه دوز مناسب لووتیروکسین را برای خود و کودک خود استفاده می‌کنید، باید آزمایش خون منظم داشته باشید. بیشتر خانم‌ها در دوران بارداری نیاز به مصرف دوز بیشتری از لووتیروکسین دارند. 

رژیم غذایی در کم کاری تیروئید بارداری

از آنجا که غده تیروئید از ید برای ساختن هورمون تیروئید استفاده می‌کند، در دوران بارداری، ید ماده معدنی مهمی برای شما است. در دوران بارداری، جنین از رژیم غذایی شما ید دریافت می‌کند. بنابراین در هنگام بارداری به ید بیشتری احتیاج خواهید داشت؛ حدود ۲۵۰ میکروگرم در روز. مواد غذایی لبنی، غذاهای دریایی، تخم مرغ، گوشت، مرغ و نمک یددار- ید افزوده‌شده به نمک- منابع مناسبی برای تامین ید در بدن هستند. البته فراموش نکنید که در دوران بارداری برای استفاده از برنامه غذایی مناسب و مکمل‌های مورد نیاز خود حتما با پزشکتان مشورت کنید.

 متخصصان برای اطمینان از دریافت مواد مورد نیاز در طول بارداری، مصرف یک قرص ویتامین مخصوص دوره بارداری را با ۱۵۰ میکروگرم ید توصیه می‌کنند؛ به خصوص اگر از نمک یددار استفاده نمی‌کنید. همچنین از آنجایی که کودک شما ید را از بدن شما می‌گیرد، شما در دوره شیردهی نیاز به دریافت ید بیشتری خواهید داشت. با این حال، مقدار زیاد دریافت ید از مکمل‌هایی مانند جلبک دریایی می‌تواند مشکلات تیروئیدی در دوره بارداری ایجاد کند.  مصرف هرگونه مکملی در دوران بارداری باید توسط پزشک شما تجویز شود.

پرکاری تیروئید در بارداری

بیماری گریوز یا پرکاری تیروئید در بارداری بیماری است که در آن غده تیروئید بیش از حد، هورمون تولید می‌کند. به این حالت پرکاری تیروئید یا تیروئید پرکار در بارداری گفته می‌شود.

ترشح بیش از حد هورمون تیروئید در بارداری به مکانیزم رشد و مصرف انرژی در بدن سرعت می‌بخشد. غده تیروئید سالم در بارداری به‌طور طبیعی کار می‌کند. کمتر از ۱ نفر از هر ۱۰۰ زن در دوران بارداری دچار تیروئید پرکار هستند. گریوز یا پرکاری تیروئید در بارداری به دلیل اختلال در سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌شود. محققان معتقدند که علت آن وجود نوعی آنتی‌بادی است که باعث افزایش کار غده تیروئید در بارداری و تولید بیش از حد هورمون تیروئید می‌شود.

علائم پرکاری تیروئید در بارداری

اغلب برخی از علائم و نشانه‌های پرکاری تیروئید در بارداری‌های طبیعی اتفاق می‌افتد، از جمله ضربان قلب سریع‌تر، مشکل احساس گرما و خستگی.

علائم و نشانه‌های دیگر پرکاری تیروئید عبارت‌اند از:

• ضربان قلب سریع و نامنظم
• دستان لرزان
• کاهش وزن بدون دلیل یا عدم افزایش طبیعی وزن در بارداری

از آنجا که دوران بارداری حساس است، درصورت مشاهده هریک از این علائم حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید تا مورد معاینه قرار بگیرید. برای مشاهده لیست بهترین متخصص غدد و گوارش سامانه پزشکی دکتر ساینا و دریافت مشاوره آنلاین کافی‌ست بر روی لینک زیر کلیک کنید.

عوارض پرکاری تیروئید در حاملگی

اگر پرکاری تیروئید در بارداری درمان‌ نشود می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• سقط جنین
• زایمان زودرس
• وزن کم نوزاد هنگام تولد
• پراکلامپسی- افزایش خطرناک فشار خون در اواخر بارداری
• طوفان تیروئیدی – وخیم‌تر شدن ناگهانی و شدید علائم
• نارسایی احتقانی قلب

پرکاری تیروئید چه تاثیری بر روی جنین دارد؟

به‌ندرت ممکن است بیماری گریوز یا پرکاری تیروئید در بارداری بر روی تیروئید جنین تأثیر بگذارد و باعث تولید بیش از حد هورمون تیروئید شود. حتی اگر پرکاری تیروئید شما با درمان رادیواکتیو ید برای از بین بردن سلول‌های تیروئید یا انجام جراحی برای برداشتن تیروئید مداوا شده باشد، باز هم بدن شما آنتی‌بادی  TSI تولید می‌کند.

وقتی میزان این آنتی‌بادی زیاد است، TSI موجود در بدن شما ممکن است وارد جریان خون جنین شما بشود. همان‌طور که TSI باعث فعالیت بیشتر تیروئید و در نتیجه تولید بیش از حد هورمون تیروئید در بارداری می‌شود، می‌تواند باعث تولید هورمون تیروئید بیشتر در بدن کودک شما نیز بشود. 

درمان تیروئید کم کار در بارداری

از بسیاری جهات، درمان کم ‌کاری تیروئید در زنان باردار مانند موارد مشابه در زنان غیر باردار است. یک فرم ساخته‌شده و جایگزین T4 برای جبران کمبود هورمون ارائه می‌شود. دوز دارو به‌طور منظم تنظیم می‌شود تا سطح هورمون تیروئید در خون را در دوره بارداری در حد طبیعی و ثابت نگه دارد و ممکن است دوز بالاتر از هورمون در دوره حاملگی لازم باشد. بنابراین، نظارت بر میزان هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) در خون در دوران بارداری به‌طور معمول لازم است. به‌زودی در مجله سلامت دکتر ساینا مقاله‌ جامعی درخصوص کم‌کاری تیروئید منتشر خواهد شدد.

پیشگیری از عوارض کم‌ کاری تیروئید بارداری

انجمن‌ها و سازمان‌های پزشکی در مورد غربالگری بیماری تیروئید در بارداری، توصیه‌هایی ارائه داده‌اند. برخی از توصیه‌ها عبارتند از:

• تمام زنانی که قصد بارداری دارند باید از نظر غربالگری بیماری تیروئید مورد بررسی قرار گیرند.
• تمام زنان باردار مبتلا به گواتر (بزرگ شدن تیروئید)، با سطح بالای آنتی‌بادی‌های تیروئید، سابقه خانوادگی بیماری تیروئید یا علائم کم‌کاری تیروئید، باید آزمایش شوند.
• در زنانی که کم‌کاری تیروئید مرزی یا تحت بالینی دارند (به عنوان مثال، در محدوده آزمایشگاهی کم‌کاری واقعی تیروئید نیستند، اما در پایین محدوده طبیعی هستند) و همچنین دارای آنتی بادی‌های مثبت هستند (که ممکن است نشان‌دهنده وجود درگیری خودایمنی تیروئید باشد)، ممکن است در ابتدای بارداری، درمان با دوز کم هورمون تیروئید مفید باشد.
• برخی شواهد نشان می‌دهد که آنتی‌بادی‌های که به کم‌کاری تیروئید مرتبط هستند در بارداری نقش دارند. برخی از داده‌ها حاکی از آن است که مصرف مکمل سلنیوم در خانم‌هایی که در زمان قبل از بارداری سطح آنتی‌بادی بالا دارند می‌تواند مفید باشد؛ این موضوع را باید با دکتر خود بررسی کنید.
• زنانی که قبل از بارداری تحت درمان هورمون تیروئید قرار می‌گیرند نیز باید آزمایش شوند تا مطمئن شوند که میزان هورمون تیروئید آن‌ها مناسب بارداری است. ممکن است در دوران بارداری، دوز دارویی مورد نیاز تا ۵۰٪ افزایش یابد. این افزایش ممکن است در اوایل سه ماهه اول بارداری مورد نیاز باشد.
• دوز مصرفی هورمون تیروئید در دوران بارداری ثابت نیست و باید با آزمایش خون منظم کنترل شود. با پیشرفت بارداری، بسیاری از زنان به دوزهای بالاتر هورمون جایگزین نیاز دارند.
• دوز جایگزین هورمون تیروئید در حین و پس از بارداری باید با بررسی مقدار هورمون تحریک‌کننده تیروئید خون (TSH) به‌دقت کنترل شود؛ دامنه آزمایشگاهی طبیعی TSH بسیار گسترده است.
• بیشتر زنان دارای سابقه کم‌کاری تیروئید قبل از حاملگی، در طی چند هفته تا چند ماه پس از زایمان، به دوز هورمون مصرفی قبل از بارداری خود برمی‌گردند.

مدیریت و کنترل وضعیت هرخانم باردار پس از مشورت با پزشک به‌صورت جداگانه در نظر گرفته می‌شود و همه افراد مشابه هم نیستند. درمان مناسب نه‌تنها بر زنان باردار مبتلا به کم‌ کاری تیروئید در بارداری، بلکه بر فرزندان آن‌ها اثرگذار است. 

کلام آخر دکترساینا

بررسی دقیق مشکلات احتمالی تیروئید در بارداری بسیار مهم و حائز اهمیت است. همان‌طور که در مقاله اشاره شد، هورمون‌های این غده در سلامت و رشد کامل جنین (از نظر جسمی و ذهنی) و همچنین سلامت مادر نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. به همین دلیل مهار کم ‌کاری یا پرکاری تیروئید در بارداری و تدبیر لازم جهت کنترل آن، خصوصاً در زنان مستعد به ابتلا و دارای سابقه مشکلات تیروئیدی پراهمیت است.

برای پیشگیری از بروز مشکلات و عواقب ناشی از تیروئید در بارداری، کارشناسان و انجمن‌های پزشکی، مشورت با پزشک، مراقبت بهداشتی قبل از بارداری و در دوره‌های منظم حین بارداری و انجام تست‌‌ها و آزمایش‌های غربالگری تیروئید در بارداری را توصیه می‌کنند.

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری