تپش قلب می‌تواند دلایل مختلفی باشد. به‌عنوان مثال بالا رفتن ضربان قلب به هنگام فعالیت ورزشی طبیعی است. مواردی مانند مصرف دخانیات، مصرف برخی داروها، برخی بیماری‌ها نیز می‌توانند علت تپش قلب باشند. اما علائم تپش قلب چیست؟ اصلاً تپش قلب تا کجا طبیعی است و از کجا خطرناک می‌شود؟

 در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا به پاسخ این پرسش‌ها می‌پردازیم. برای مطالعه بخش موردنظر خود می‌توانید بر تیتر آن در فهرست کلیک کنید. اگر در موبایل می‌خوانید، تیتر را لمس کنید.

تپش قلب چیست؟

همان‌طور که همه می‌دانیم قلب با تپش‌های خود وظیفه‌ی خون‌رسانی را به تمام بدن بر عهده دارد. ضربان قلب بسته به میزان فعالیت فیزیکی، حالات روحی و روانی و شرایط محیطی تغییر می‌کند. ورزش، اضطراب و حتی آلودگی هوا می‌توانند بر ضربان قلب اثر گذاشته و علت تپش قلب باشند؛ ولی این تغییرات عادی و برای همه انسان‌ها نسبتاً یکسان هستند.

تاکی‌کاردی یا همان تپش قلب زمانی به مشکل تبدیل می‌شود که شدت تپش قلب در حالت استراحت تغییر کند؛ یا در حالت فعالیت، ضربان قلب بیش‌ازحد طبیعی افزایش یابد.

علاوه بر تعداد ضربان قلب، شدت ضربان و نظم آن‌ نیز اهمیت بالایی دارد. در تپش قلب غیرعادی شدت ضربان قلب نیز افزایش پیدا می‌کند و ممکن است نظم خود را از دست بدهد.

تعداد ضربان نرمال و غیرطبیعی در قلب زنان و مردان

میزان ضربان قلب به تعداد تپش‌های قلب در طول یک دقیقه گفته می‌شود. برای اندازه‌گیری ضربان قلب کافی است انگشت اشاره و میانی دست راست خود را روی قسمت داخلی مچ دست چپتان قرار دهید و تعداد ضربان را در طول یک دقیقه بشمارید.

ضربان قلب طبیعی برای بزرگسالان بالای ده سال حدوداً بین ۷۰ تا ۸۵ ضربه در دقیقه است؛ البته تعداد ضربان قلب برای زنان و مردان اندکی متفاوت است؛ ضربان قلب زنان معمولاً بین ۷۸ تا ۸۲ و در مردان بین ۷۰ تا ۷۲ است؛ ولی به‌طورکلی ضربان بین ۶۰ تا ۱۰۰ طبیعی و سالم محسوب می‌شود.^[i]

فعالیت فیزیکی می‌تواند علت تپش قلب باشد. هنگام ورزش و فعالیت فیزیکی ضربان قلب افزایش پیدا می‌کند؛ بالاترین ضربان قابل‌قبول برای هر فرد عبارت است از عدد ۲۲۰ منهای سن شخص. یعنی برای یک فرد ۵۰ ساله بیشترین ضربان قلب سالم و قابل‌قبول برابر ۱۷۰ است.^[ii]

علت تپش قلب چیست؟

گفتیم که تپش قلب زمانی رخ می‌دهد که ضربان قلب فردی در حالت استراحت و بدون دلیل مشخصی افزایش پیدا کند و بیشتر از صد ضربه در دقیقه شود. درکل علت تپش قلب اختلال در پالس الکتریکی قلب است. عواملی که ممکن است چنین اختلالی را در بدن ایجاد کنند و از دلایل تپش قلب باشند عبارت‌اند از:

• کم‌خونی
• مصرف بیش‌ازحد کافئین (مانند قهوه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا)
• سوءمصرف الکل
• ورزش
• تب
• فشارخون بالا یا پایین
• عدم تعادل الکترولیت‌های خون (مثل سدیم، کلسیم و پتاسیم)
• عوارض جانبی داروها
• پرکاری تیروئید
• استعمال سیگار
• استرس ناگهانی، مثل ترس و وحشت‌زدگی
• مصرف مواد مخدر و محرک‌ها

تپش قلب می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد و درمان آن به علت تپش قلب بستگی دارد. اگر دچار تپش قلب هستید برای فهمیدن علت آن و انجام اقدام‌های درمانی می‌توانید همین حالا از پزشکان دکتر ساینا کمک بگیرید.

علت تپش قلب در خواب

تپش قلب شبانه یا تپش قلب در خواب معمولاً با احساس تپش قلب محکم و سریع در قفسه سینه همراه است. ممکن است این تپش را در سر و گردن خود نیز احساس کنید. تپش قلب شبانه در افرادی که مشکلات زمینه‌ای قلبی عروقی یا تیروئیدی ندارند اغلب نگران‌کننده نیست.

علت تپش قلب شبانه

تپش قلب شبانه می‌تواند به چند دلیل مختلف باشد:

حالت خوابیدن

زمانی که به پهلو دراز می‌کشید یا در حالت جنینی به خواب می‌روید فشار بر اندام‌های داخلی و قلب و ریه افزایش می‌باید. این فشار اضافه می‌تواند علت تپش قلب باشد.

رؤیا دیدن

افراد معمولاً در خواب کمترین ضربان قلب حالت استراحت را تجربه می‌کنند؛ یعنی در حدود ۵۰ تا ۶۰ ضربه در دقیقه. ولی رؤیاها می‌توانند بر ریتم تنفس و ضربان قلب اثر گذاشته و آن را افزایش دهند.

سکوت و آرامش شب

 احتمال دارد که تپش قلب را در طول روز نیز تجربه کرده باشید؛ ولی ازآنجایی‌که شلوغی روز بیشتر است و اکثر مواقع حواس شما متوجه موضوع دیگری است ممکن است اصلاً متوجه افزایش ضربان قلبتان نشده باشید. زمانی که در تخت دراز کشیده‌اید و در حالت آرامش هستید حواستان پرت موضوع دیگری نمی‌شود و اگر تپش قلب رخ دهد بیشتر به آن توجه خواهید کرد.

محرک‌های تپش قلب شبانه

عوامل بسیاری تپش قلب شبانه را تحریک می‌کنند و می‌توانند از دیگر دلایل تپش قلب باشند:

• محرک‌هایی نظیر کافئین، نیکوتین، برخی داروها، مخدرهایی مثل کوکائین یا آمفتامین
• بیماری‌هایی مانند کم‌ خونی، فشارخون پائین، قند خون پائین و مشکلات تیروئید
• شکلات
• الکل
• خستگی یا کم‌خوابی
• افسردگی و اضطراب
• استرس
• تب
• تغییراتی مثل بارداری، یائسگی یا قاعدگی

تپش قلب اگر با علائمی مانند تنگی نفس، سرگیجه یا درد قفسه سینه همراه شود می‌تواند خطرناک باشد. چنانچه این علائم را دارید بهتر است با یک پزشک مشورت کنید.

تپش قلب شبانه چه زمانی خطرناک است؟

در بسیاری از موارد و در افراد سالم چنین تپش‌های شبانه­ای نگران‌کننده نیستند؛ ولی اگر مشکلات زمینه‌ای قلبی و عروقی یا پرکاری تیروئید دارید یا اگر تپش قلب شبانه با علائم زیر همراه است بهتر است به پزشک مراجعه کنید:

• تنگی نفس
• بیهوشی یا غش کردن
• درد در قفسه سینه
• احساس گیجی یا سرگیجه

تپش قلب و اضطراب

اضطراب یکی از علل تپش قلب است. اضطراب احساسی طبیعی است که همه‌ی ما در طول زندگی خود بارها آن را تجربه کرده‌ایم. علائم و اثرات اضطراب معمولاً ربطی به منبع اضطراب ندارند؛ ترس از سخنرانی کردن جلوی یک کلاس، اضطراب پیش از انجام عمل جراحی یا استرس ناشی از یک مصاحبه‌ی کاری تأثیر مشابهی بر بدن دارند. شایع‌ترین علائم اضطراب، بالا رفتن فشارخون و ضربان قلب و تنفس سریع و سطحی هستند.

اضطراب ممکن است با عوامل خطر زیر همراه شود و خطرات جدی برای افراد ایجاد کند:

• تاکی‌کاردی (تپش قلب بالا): اضطراب می‌تواند باعث تپش قلب شود. در برخی شرایط نادر و شدید اضطراب می‌تواند ضربان قلب را به حدی بالا ببرد که فرد دچار سکته و ایست قلبی شود.

• افزایش فشارخون: فشارخون و استرس مزمن ممکن است به عروق کرونری قلب فشار وارد کنند و به‌مرور باعث تضعیف ماهیچه‌های قلبی شوند. این اتفاق می‌تواند به ایست قلبی بینجامد.

چه افرادی بیشتر در معرض تپش قلب هستند؟

برخی عوامل احتمال بروز تپش قلب را افزایش می‌دهند. این عوامل ممکن است محرک‌های خارجی یا مربوط به بیماری‌ها و شرایط بدن باشند:

• سن
• ژنتیک
• سابقه خانوادگی ابتلا به تپش قلب
• مشکلات تیروئید
• مشکلات قلبی و عروقی
• اضطراب
• میزان بالای الکل یا کافئین در خون
• فشارخون بالا
• استرس و ناراحتی روانی
• استعمال سیگار
• برخی داروها؛ مثل داروهای ضدافسردگی یا محرک‌هایی مثل آمفتامین‌ها

چرا تپش قلب خطرناک است؟

اغلب اوقات دلیل تپش قلب محرک‌های بی‌خطر یا کم‌خطر مثل مصرف زیاد کافئین یا احساس ترس و هیجان است. در چنین مواردی تپش قلب خودبه‌خود و به‌سرعت برطرف می‌شود و معمولاً خطر خاصی به همراه ندارد.

اگر تپش قلب را با شدت زیاد و به‌دفعات بالا تجربه می‌کنید حتماً به پزشک مراجعه کنید؛ تپش قلب می‌تواند منجر به مشکلات جدی شده و حتی خطر مرگ به همراه داشته باشد. از خطرات احتمالی تپش قلب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ایست قلبی
• نارسایی قلبی
• سکته قلبی و در برخی موارد مرگ

آیا باید برای تپش قلب به پزشک مراجعه کرد؟

هرچند تجربه کردن تپش قلب در مواردی مانند استرس و اضطراب طبیعی است؛ ولی تکرار شدن تپش قلب و رخ دادن آن با شدت بالا می‌تواند نشانگر مشکلات جدی باشد. دراین‌حالت باید علت تپش قلب با کمک پزشک شناسایی شود.

افرادی که تپش قلب را به‌کرات تجربه می‌کنند خصوصاً اگر تحت اضطراب یا استرس محیطی نباشند، باید حتماً هرچه سریع‌تر تحت نظر پزشک قرار بگیرند.

مواردی که حتماً باید به پزشک مراجعه کرد

اگر تپش قلب با علائم زیر همراه بود حتماً بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

• درد قفسه سینه یا احساس فشار در قفسه سینه که با استراحت کاهش پیدا نکند.
• قفل شدن فک یا درد در شانه و کتف
• گیجی یا سختی ادراک
• سابقه قبلی سکته قلبی، نارسایی یا بیماری قلبی
• تعریق بیش‌از‌حد
• خونریزی شدید یا آسیب فیزیکی
• لکه‌بینی در بارداری
• ضربه به سر
• اگر به‌تازگی مصرف داروی جدیدی را شروع کرده‌اید
• اگر به‌تازگی در معرض عوامل حساسیت‌زا مثل نیش زنبور بوده‌اید

کلام آخر دکترساینا

علت تپش قلب هرچه که باشد نیاز به بررسی دارد؛ چراکه تپش قلب بالا می‌تواند نشانگر وجود بیماری‌های زمینه‌ای دیگر باشد و به‌مرورزمان سلامت شما را تهدید کند. چنانچه به تپش قلب مبتلا هستید؛ به‌خصوص اگر تپش قلب با علائم دیگری همچون تنگی نفس همراه است بهتر است در اسرع وقت با پزشک مشورت کنید.

سؤالات متداول

همراهان مجله سلامت دکتر ساینا، شما عزیزان نیز می‌توانید سوالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید. متخصصان ما در تلاش هستند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ دهند.