سفلیس چیست؟ | علائم و راههای درمان سفلیس در مردان و زنان

سفلیس یا (Syphilis) یک عفونت باکتریایی است که معمولاً از طریق رابطه‌ی جنسی با فرد مبتلا انتقال می‌یابد. البته سیفلیس تلفظ درست این بیماری است؛ اما در بین مردم تلفظ «سِفلیس» نیز رواج دارد. یک فرد بیش از یک‌بار نیز می‌تواند به این بیماری مبتلا شود، حتی اگر قبلاً تحت درمان آن بوده باشد. بنابراین اگر علائم سفلیس را در خود مشاهده می‌کنید، آزمایش و معالجه در اسرع وقت بسیار مهم خواهد بود؛ زیرا در صورت عدم درمان ، این بیماری می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند.

در این مقاله از دکتر ساینا سعی کرده‌ایم تمام اطلاعات لازم درباره بیماری سفلیس را ارائه دهیم و در آخر به سوالات متداول مردم درباره این بیماری پاسخ می‌دهیم. برای مطالعه بخش موردنظر خود می‌توانید بر تیتر آن در فهرست کلیک کنید. اگر در موبایل می‌خوانید، تیتر را لمس کنید.

بیماری سیفلیس چیست؟

سفلیس نوعی بیماری مقاربتی است که توسط نوعی باکتری معروف به ترپونما پالیدوم (Treponema pallidum) ایجاد می‌شود.

اولین علامت سفلیس زخمی کوچک و بدون درد است که می‌تواند در اندام‌های جنسی، راست‌روده یا داخل دهان ظاهر شود. این زخم را شانکر می‌نامند و متاسفانه افراد مبتلا اغلب بلافاصله متوجه آن نمی‌شوند.

تشخیص سیفلیس می‌تواند چالش‌برانگیز و دشوار باشد؛ زیرا فرد ممکن است سال‌ها بدون نشانی از علائم سفلیس به آن مبتلا باشد.

هرچه این بیماری زودتر تشخیص داده شود عوارض آن کمتر است. اما چنانچه سفلیس برای مدت طولانی بدون درمان باقی بماند می‌تواند به اعضای مهم مانند قلب و مغز آسیب جدی برساند.

بیماری سیفلیس فقط از طریق تماس مستقیم با شانکرهای سیفلیسی منتشر می‌شود و از طریق استفاده مشترک از توالت فرنگی، لباس یا حتی ظروف غذا انتقال نمی‌یابد.

هر ساله حدود ۶ میلیون مورد جدید ابتلا به سیفلیس در جهان، در رده سنی ۱۵ تا ۴۹ ساله مشاهده می‌شود.^[۱] 

به گفته برخی تحقیقات، در ایران، سیفلیس یک مشکل حاد برای نظام بهداشت و پزشکی کشور و بهداشت مادر و فرزند محسوب نمی‌شود. سفلیس در بین ایرانیان اهداکننده خون از ۱۰.۵ مورد از هر ۱۰۰۰۰ مورد بیشتر نبوده و از سال ۲۰۰۹ کاهش چشمگیری داشته است. اما شیوع سیفلیس در گروه‌های پرخطر مانند کودکان خیابانی، کارگران جنسی زن، زندانیان و مردان بی‌خانمان از ۰ تا حداکثر ۷.۲٪ در مطالعات مختلف در استان‌های مختلف برآورد شده است.^[۲]

برای آشنایی با سایر بیماریهای مقاربتی کافی‌ست مقاله «لیست بیماری های مقاربتی» را مطاله کنید. دکتر ساینا در این مقاله به طور کامل به بررسی کامل انواع بیماری های مقاربتی پرداخته است.

علت سیفلیس چیست؟

همانطور که اشاره کردیم سفلیس توسط باکتری Treponema pallidum ایجاد می‌شود و فرد آن را از طریق تماس مستقیم با زخم سفلیس در بدن شخص دیگری دریافت می‌کند. این اتفاق معمولاً طی فعالیت جنسی رخ می‌دهد اما باکتری‌ها همچنین می‌توانند از طریق بریدگی‌های پوست یا غشاهای مخاطی نیز وارد بدن شوند.

بیماری سیفلیس توسط صندلی‌های توالت، دستگیره‌های درب، استخرها، وان حمام، لباس‌های مشترک یا ظروف غذا پخش نمی‌شود.

آشنایی با مراحل پیشرفت و علائم سفلیس

بیماری سیفلیس چهار مرحله دارد که عبارتند از:

• اولیه
• ثانویه
• نهفته
• نوع سوم

سفلیس در دو مرحله اول بیشتر عفونی است.

هنگامی که سفلیس در مرحله پنهان یا نهفته باشد، بیماری همچنان فعال باقی می‌ماند اما غالباً بدون علامت است. سیفلیس درجه سه مخرب‌ترین نوع این بیماری برای سلامتی است.

سیفیلیس اولیه

مرحله اولیه بیماری سفلیس در حدود ۳ تا ۴ هفته پس از تماس فرد با عامل بیماری‌زا (باکتری) اتفاق می‌افتد. این مرحله با زخمی کوچک و گرد به‌نام شانکر آغاز می‌شود. توجه داشته که شانکر بدون درد اما به‌شدت عفونی است.

زخم می‌تواند هر جایی که محل ورود باکتری به بدن باشد ایجاد گردد. به عنوان مثال: داخل یا روی دهان، راست‌روده یا اندام تناسلی.

به‌طور متوسط، زخم حاصل از این بیماری حدود سه هفته پس از عفونت ظاهر می‌شود؛ اما ممکن است این ظهور بین ۱۰ تا ۹۰ روز هم طول بکشد. همچنین این زخم بین دو تا شش هفته نیز باقی خواهد ماند.

سفلیس از طریق تماس مستقیم با یک زخم منتقل می‌شود و این انتقال معمولاً در طی فعالیت‌های جنسی از جمله سکس دهانی رخ می‌دهد.

سفلیس ثانویه

در نوع دومِ سفلیس ممکن است جوش‌های پوستی و گلودرد ایجاد شود. بثورات خارش نخواهند داشت و معمولاً در کف دست و پا مشاهده می‌شوند، اما ممکن است در قسمت‌های دیگر بدن نیز ظاهر شوند. برخی از افراد حتی قبل از برطرف شدن بثورات هم متوجه آن‌ها نمی‌شوند.

در صورت مشاهده علائم سفلیس می‌توانید در قدم اول به پزشک عمومی، داخلی یا دکتر زنان مراجعه کنید. پزشک بعد از بررسی علائم و درصورت نیاز شما را به متخصص بیماری‌های عفونی ارجاع خواهد داد.

علائم سفلیس ثانویه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• سردرد
• تورم غدد لنفاوی
• خستگی
• تب
• کاهش وزن
• ریزش مو
• درد مفاصل

این علائم در صورت درمان یا حتی عدم رسیدگی و درمان از بین می‌روند. با این حال، بدون درمان، فرد هنوز به سفلیس مبتلا است. سفلیس ثانویه اغلب با بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته می‌شود. به همین دلیل بهتر است که درصورت مشاهده علائم سفلیس به پزشک مراجعه کنید تا مورد معاینه تخصصی قرار بگیرید.

سفلیس نهفته

مرحله بعدی بیماری سفلیس مرحله نهفته یا پنهان است. علائم اولیه و ثانویه در این مرحله از بین می‌روند و علامت قابل توجهی نیز مشاهده نمی‌شود؛ با این حال، باکتری‌ها در بدن باقی می‌مانند. این مرحله می‌تواند سال‌ها قبل از پیشرفتِ بیماری (سیفلیس نوع سوم) ادامه یابد.

سیفلیس نوع سوم

آخرین مرحله عفونت سفلیس نوع سوم است. تقریباً ۱۵ تا ۳۰ درصد افرادی که تحت درمان قرار نمی‌گیرند وارد این مرحله خطرناک می‌شوند. سفلیس سوم می‌تواند سال‌ها یا چند دهه پس از ابتلا به بیماری اولیه نیز رخ دهد. برخی دیگر از نتایج بالقوه سفلیس سوم عبارتند از:

• نابینایی
• ناشنوایی
• بیماری روانی
• از دست دادن حافظه
• تخریب بافت نرم و استخوان
• اختلالات عصبی، مانند سکته مغزی یا مننژیت
• بیماری قلبی
• نوروسیفیلیس- که عفونت مغز یا نخاع است.

چه کسانی بیشتر در معرض سیفلیس قرار دارند؟

اگرچه بیماری سیفلیس می‌تواند هر فردی را تحت تاثیر قرار دهد؛ اما عواملی مانند رفتارهای جنسی پرخطر و ویژگی‌های مرتبط با یک جمعیت  احتمال ابتلا به این عفونت را افزایش می‌دهند

شایع‌ترین عوامل زمینه‌ساز ابتلا به سیفلیس عبارتند از:

استفاده نکردن مداوم از کاندوم 

 علت اصلی انتقال سیفلیس در همه گروه‌ها است. طبق مطالعه مرکزکنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، فقط حدود ۲۴ درصد از زنان و ۳۳ درصد از مردان، سنین ۱۵ تا ۴۴ سال به‌طور مداوم از کاندوم استفاده می‌کنند.^[۳] 

داشتن شرکای جنسی مختلف و متعدد

برقراری رابطه جنسی با شرکای جنسی متعدد احتمال مواجهه با عامل بیماری سیفلیس را بیشتر می‌کند  و  فرد را در معرض ابتلا به سیفلیس قرار می‌دهد. این خطر خصوصاً در مورد شرکای ناشناسی که افراد در فضای مجازی ملاقات می‌کنند بیشتر است.^[۴]

مردانی که با مردان رابطه جنسی برقرار می‌کنند (مردان همجنس‌گرا) 

تقریباً ۶۰ درصد از عفونت‌های سفلیس در ایالات متحده مربوط به مردان همجنس‌گرا Hemosexual است. ^[۵] آسیب‌پذیری‌های فیزیولوژیکی (مانند شکنندگی بافت مقعدی) و درصد بالای ابتلا به HIV، مردان همجنس‌گرا را نسبت به همسالان دگرجنس‌گرا Heterosextual در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهد.

تزریق مواد مخدر

در سال‌های اخیر، در بعضی از کشورها، تزریق مواد مخدر باعث شیوع بیماری‌های مقاربتی شده است (از جمله شیوع اچ آی وی ناشی از تزریق اکسی‌کانتین در سال ۲۰۱۵ در ایالت ایندینای آمریکا- این شیوع در حدی بود که از مردم این ایالت خواستند که اگر از سوزن مشترک استفاده کرده‌اند یا رابطه جنسی محافظت‌نشده داشته‌اند، حتماً تست HIV بدهند) ^[۶]

در اینجا گفتن این نکته خالی از لطف نیست که هرچند اعتیاد همچنان یکی از عوامل انتقال بیماری‌ های مقاربتی است، در ایران الگوی انتقال بیماری‌های مقاربتی از اعتیاد به روابط جنسی پرخطر تغییر یافته است. 

عوارض و خطرات سیفلیس چیست؟

 عدم درمان سفلیس می‌تواند آسیب‌های جدی در بدن ایجاد کند. علاوه بر این، بیماری سیفلیس همچنین خطر ابتلا به عفونت HIV را افزایش می‌دهد و در دوران بارداری مشکلات جدی برای زنان ایجاد می‌کند.

به خاطر داشته باشید با شروع درمان میتوان از آسیب‌های بعدی این بیماری در آینده جلوگیری کرد؛ اما آسیب‌هایی که قبلاً رخ داده است قابل جبران نیستند. در ادامه به خطرات سیفلیس می‌پردازیم.

برجستگی‌های کوچک یا تومورها

در مراحل پایانی بیماری سیفلیس برجستگی‌هایی که gummas گوم نامیده می‌شوند بر روی پوست، استخوان‌ها، کبد یا اندام های دیگر ایجاد می‌شوند. (گوم‌هاGummas ) معمولاً پس از درمان با آنتی‌بیوتیک، ناپدید می‌شوند.

مشکلات عصبی

بیماری سفلیس (در مراحل پیشرفته) می‌تواند باعث بروز برخی مشکلات عصبی نیز باشد، از جمله:

• سردرد
• سکته
• مننژیت
• از دست دادن شنوایی
• مشکلات بینایی، از جمله نابینایی
• زوال عقل
• احساس درد و از دست دادن دما
• اختلال عملکرد جنسی در مردان (ناتوانی جنسی)
• بی‌اختیاری مثانه

مشکلات قلبی عروقی

همان‌طور که گفتیم سیفلیس می‌تواند باعث مشکلات قلبی و عروقی در فرد مبتلا شود. آنوریسم یا بیرون‌زدگی عروق یکی از مشکلات ناشی از سفلیس است. آنوریسم ممکن است در شریان آئورت یا سایر عروق خونی رخ دهد. سفلیس همچنین ممکن است به دریچه‌های قلب آسیب برساند.

سرایت HIV 

در بزرگ‌سالان مبتلا به سفلیس یا سایر زخم‌های دستگاه تناسلی، احتمال ابتلا به ویروس HIV دو تا پنج برابر افزایش خواهد یافت. به این دلیل که زخم سفلیس در مردان و زنان می‌تواند به‌راحتی خونریزی کند و راهی آسان برای ورود اچ آی وی به جریان خون در هنگام فعالیت جنسی فراهم می‌کند.

عوارض بارداری و زایمان 

سیفلیس می‌تواند در زمان بارداری به جنین منتقل شود. سفلیس مادرزادی احتمال سقط جنین، تولد نوزاد مرده یا مرگ نوزاد تنها چند روز پس از تولد را بسیار افزایش می‌دهد. جلوتر درباره انتقال سیفلیس به جنین بیشتر صحبت می‌کنیم.

راه‌های انتقال سیفلیس

در ادامه با شایع‌ترین راه‌های انتقال سفلیس آشنا خواهید شد:

انتقال از راه جنسی

سیفلیس از طریق تماس زخم عفونی با غشاهای مخاطی در واژن، مقعد، دهان حین رابطه جنسی منتقل می‌شود.  سیفلیس علاوه بر دخول می‌تواند از طریق تماس غشای مخاطی با زخم نیز منتقل شود.

 از آنجا که معمولا علائم سفلیس در مراحل ابتدایی مورد توجه قرار نمی‌گیرد؛ این بیماری در این مرحله به‌سرعت گسترش می یابد.

سفلیس همچنین می‌تواند به دلیل قرار گرفتن در معرض زخم‌ها یا زگیل‌های سیفلیسی در مرحله ثانویه نیز منتقل شود. زگیل‌های سیفلیسی می‌توانند به‌راحتی باکتری‌های سیفلیس را گسترش دهند.

از آنجا که علائم سفلیس ثانویه می‌تواند عود کند، شخصی که وارد مرحله نهفته سفلیس شده هنوز می‌تواند بیماری را منتقل کند.

انتقال غیر جنسی

باکتری سیفلیس بسیار ضعیف و شکننده است و نمی‌تواند از طریق تماس فیزیکی با اشیایی مانند توالت فرنگی یا حوله گسترش یابد.  

افراد به‌ویژه کادر بهداشت و پزشکی در صورت داشتن بریدگی یا خراش در پوست و تماس با زخم سیفلیس ممکن است در معرض ابتلا به سیفلیس قرار بگیرند.

انتقال از مادر به فرزند

سفلیس می‌تواند در دوران بارداری یا هنگام زایمان از مادر به نوزادش منتقل شود. برای جلوگیری از راه انتقال سیفلیس از مادر به جنین، جلوتر توضیح می‌دهیم.

سفلیس چه زمانی مسری است؟

سیفلیس در دو مرحله اول و مرحله نهفته می‌تواند حین رابطه جنسی منتقل شود. در صورت تماس با  زخم  یا بثورات جلدی (شانکر) این بیماری به شریک جنسی یا همسر منتقل می‌شود. سیفلیس همچنین می‌تواند از طریق پوست آسیب‌دیده، ناحیه تناسلی و دهان منتقل شود. به علاوه زنان باردار آلوده به سفلیس می‌توانند آن را به نوزاد خود منتقل کنند.

تشخیص سیفلیس

 در صورتی که مشکوک به سیفلیس هستید حتما در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. پزشکان برای اطمینان از تشخیص بیماری، برای شما آزمایش خون می‌نویسند و معاینه فیزیکی انجام می‌دهند. علاوه بر این، در صورت وجود زخم، پزشک ممکن است از زخم نمونه‌برداری کند تا وجود باکتری سفلیس را تشخیص دهد. نمونه‌برداری معمولا از حاشیه، ترشحات چرکی و پوسته‌های شانکر انجام می‌شود.

در صورتی که پزشک مشکلات عصبی فرد را ناشی از سیفلیس نوع سوم بداند با انجام بیوپسی نخاع، مایع نخاعی را جمع‌آوری کرده و جهت تشخیص باکتری سیفلیس نمونه را به آزمایشگاه ارجاع می‌دهد.

همچنین برای خانم‌هایی که اقدام به بارداری کرده‌اند، آزمایش غربالگری سفلیس انجام خواهد شد؛ زیرا باکتری‌ها می‌توانند در بدن بدون اینکه شما بدانید زندگی کنند. غربالگری دوران بارداری از آلوده شدن جنین به سیفلیس مادرزادی جلوگیری می‌کند. سفلیس مادرزادی می‌تواند برای نوزاد تازه‌متولدشده آسیب‌های جدی ایجاد کرده و حتی کشنده باشد.

تست غربالگری VDRL در سیفلیس 

آزمایش VDRL یک روش تخصصی برای  تشخیص عامل سیفلیس است.

در این آزمایش میزان آنتی‌بادی بدن برای مقابله با باکتری سیفلیس (Treponema pallidum) مورد بررسی قرار می‌گیرد. آنتی‌بادی نوعی پروتئین است که توسط سیستم ایمنی برای مقابله با عوامل بیماری‌زا تولید می‌شود. وقتی آنتی‌بادی در بدن شما افزایش یافته، به این معناست که باکتری در بدن شما وجود دارد. پس بالا بودن میزان این آنتی‌بادی در نتیجه آزمایش، از ابتلای شما به سیفلیس خبر می‌دهد.

نتایج تست VDRL 

در صورتی که نتیجه تست آنتی‌بادی سیفلیس منفی باشد به معنای عدم ابتلا به بیماری سیفلیس است. تست مثبت آنتی‌بادی سیفلیس احتمالا و نه لزوما حاکی از ابتلا به سیفلیس است.

در صورت که تست مثبت شود، پزشک برای تایید نتیجه از آزمایش دقیق‌تری به نام تست تری‌پونمال  (treponemal) استفاده می‌کند. در این آزمایش بررسی می‌شود که آیا آنتی بادی تولیدشده ناشی از پاسخ به باکتری سفلیس است یا خیر.

آیا سیفلیس قابل‌پیشگیری است؟

متأسفانه در حال حاضر واکسنی برای جلوگیری از سفلیس در دسترس نیست. رابطه جنسی محافظت‌شده، یعنی استفاده از کاندوم، تنها زمانی می‌تواند از سیفلیس جلوگیری کند که زخم  عفونی یا شانکر به‌طور کامل توسط کاندوم پوشانده شود. شستشو ناحیه تناسلی یا دوش گرفتن بعد از رابطه جنسی نمی‌تواند از عفونت جلوگیری کند.

درمان سفلیس 

آنتی‌بیوتیک بهترین راه درمان سفلیس است. درمان سیفلیس اولیه و ثانویه با تزریق پنی‌سیلین انجام می‌شود. پنی‌سیلین یکی از پرکاربردترین آنتی بیوتیک‌ها است و معمولاً در درمان مؤثر است. افرادی که به پنی‌سیلین حساسیت دارند، احتمالاً با یک آنتی‌بیوتیک متفاوت تحت درمان قرار می‌گیرند، مانند:

• داکسی سایکلین
• آزیترومایسین
• سفتریاکسون

در صورت ابتلا به سیفلیس عصبی روزانه پنی‌سیلین وریدی تجویز می شود؛ گاهی ممکن است برای درمان سفلیس نیاز به بستری کوتاه‌مدت در بیمارستان باشد. متاسفانه تشخیص دیرهنگام و عدم درمان آن عوارض جدی و غیرقابل‌برگشت را برجای می‌گذارد. درمان با آنتی بیوتیک‌ها، باکتری‌ها را از بین می برند اما هدف اصلی درمان با آنتی‌بیوتیک، کاهش درد و ناراحتی در بیمار است.

پیش‌آگهی سیفلیس

پیش‌آگهی سفلیس به مرحله و میزان درگیری اندام بستگی دارد. در صورت عدم درمان، سیفلیس تا میزان قابل‌توجهی، احتمال مرگ و میر را بالا می‌برد.

یکی از عوارض سیفلیس، افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و آسیب مغزی و نخاعی است که این عوارض به‌شدت کشنده و وخیم است.

علاوه بر این، در صورتی که بیماری سیفلیس در دوران بارداری درمان نشود خطر انتقال آن به نوزاد وجود دارد. همچنین سفلیس مادرزادی با سقط خودبه‌خودی، مرده‌زایی و خونریزی ریوی نوزادان همراه است.

کلام آخر دکترساینا

سفلیس نیز مانند سایر بیماری‌های منتقله از راه جنسی قابل‌پیشگیری است؛ هرچندکه پیشگیری از آن چالش‌ بیشتری دارد؛ زیرا زخم سیفلیس می‌تواند در بخش‌هایی از بدن، مانند رکتوم و واژن باشد که فرد مبتلا از آن بی‌اطلاع است؛ بنابراین ممکن است کاندوم کاملاً زخم‌ها را نپوشاند و مانع انتقال این بیماری به شریک زندگی شما نشود.

بهترین روش پیشگیری از سفلیس تناسلی در مردان و زنان نداشتن رفتار جنسی پرخطر است. در صورت تشخیص به‌موقع می‌توان از عوارض آن جلوگیری کرد. اگر احتمال می‌دهید که به سیفلیس مبتلا شدید یا در صورت مشاهده علائم سفلیس می‌توانید در قدم اول به پزشک داخلی– عمومی، اورولوژیست یا دکتر زنان مراجعه کنید. پزشک بعد از بررسی علائم و درصورت تشخیص سفلیس مزمن جهت معاینه تخصصی شما را به پزشک متخصص بیماری‌های عفونی ارجاع خواهد داد.

سوالات متداول

همراهان مجله سلامت دکتر ساینا، شما عزیزان می‌توانید سوالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید. متخصصان ما در تلاش هستند تا در کوتاهترین زمان به پرسش‌های شما پاسخ دهند.

جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری