استرس وضعیتی است که همه دچار آن می‌شوند؛ اما علائم استرس در افراد مختلف ممکن است با هم تفاوت داشته باشد. شاید از خود بپرسید علائم استرس چیست؟ آیا ممکن است بدون اینکه بدانم دچار استرس باشم؟ و آیا استرس همیشه مضر است؟ در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا پاسخ این سؤالات را می‌دهیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
استرس چیست؟
استرس یک واکنش طبیعی است که در پاسخ به هر نوع تهدید در بدن ایجاد میشود. هنگامی‌که احساس خطر کنیم چه در موقعیت واقعی چه در ذهنمان، بدن به صورت غیرارادی وارد واکنش جنگ‌وگریز یا واکنش استرس شده و علائم استرس نمایان میشود.
در واقع بدن از طریق استرس از شما محافظت می‌کند. استرس در مواقع عادی مانند کار کردن باعث افزایش سطح هوشیاری، انرژی و تمرکز میشود. همچنین استرس در مواقع اضطراری به شما قدرت بیشتری برای دفاع از خود یا واکنش سریع برای نجات جان خود و دیگران می‌دهد (مثلاً ترمز کردن برای پیشگیری از تصادف.)
استرس در مواجهه با چالش‌های شغلی یا برنده شدن در یک مسابقه به شما کمک می‌کند تا روی هدف متمرکزتر شوید و انرژی کافی داشته باشید. استرس همچنین باعث میشود که در انتخاب اولویت‌های کاری دقت کنید برای مثال به جای تماشای تلویزون به سراغ خواندن کتاب‌های درسی بروید.
خب، تا اینجا به نظر می‌رسد که استرس نه تنها بد نیست بلکه مفید هم هست؛ اما چه زمانی استرس تبدیل به یک معضل میشود؟
معضلی به نام استرس
هنگامی‌که استرس فراتر از برخی شرایط رخ دهد دیگر مفید نبوده و باعث آسیب جسمی و روحی، مشکلات سلامتی، کاهش کیفیت زندگی و روابط میشود. استرس همیشه در طول زندگی بشر وجود داشته است؛ اما شاید امروز بیشتر از گذشته ابعاد زندگی و سلامت فرد را تحت تأثیر قرار دهد.
برای پیشگیری از عوارض سلامتی ناشی از استرس بهتر است در مورد علائم استرس بیشتر بدانیم.
علائم استرس
خطرناک‌ترین مسئله‌ای که در مورد استرس وجود دارد این است که به‌راحتی می‌تواند شما را تحت تأثیر قرار دهد؛ اما ممکن است علائم استرس برای‌تان آشنا نباشد. ۲۵ مورد از شایع‌ترین علائم استرس عبارتند از:
علائم شناختی استرس
- عدم تمرکز و مشکلات حافظه
- نگرش منفی به موضوعات
- افکار مضطرب‌کننده
علائم عاطفی استرس
- افسردگی و اضطراب
- عصبانیت و تحریک‌پذیری
- تغییرات خلق‌وخو
- احساس تنهایی
علائم جسمی استرس
- درد
- اسهال یا یبوست
- تهوع و سرگیجه
- درد قفسه سینه
- ضربان قلب بالا
- سرماخوردگی یا آنفولانزای مکرر
علائم رفتاری استرس
- اختلال خوردن
- اختلال خواب (خواب کم یا زیاد)
- کناره‌گیری از موقعیت‌های جمعی
- تأخیر در انجام مسئولیت‌ها
- سوء مصرف مواد، الکل، سیگار
- عادات عصبی (مانند ناخن جویدن)
علائم استرس عصبی
- ضربان قلب بالا
- فشارخون بالا
- خستگی
- اختلال خواب
- افکار مداوم و آزاردهنده استرس
- ترس و انزوا
- از دست دادن کنترل عاطفی
انواع استرس
همان‌طورکه گفتیم استرس پاسخ بدن در شرایط و موقعیت‌های سخت و تنش‌زا است. استرس همیشه مخرب نیست و برای مقابله با شرایط تهدیدکننده ضروری است. انواع مختلفی از استرس وجود دارد که در اینجا به آنها اشاره می‌کنیم.
استرس حاد
همه ما استرس آن هم از نوع حاد را تجربه کرده‌ایم. استرس حاد واکنش فوری بدن درشرایط تهدیدکننده و چالش‌برانگیز است.
استرس حاد همیشه در شرایط تهدیدکننده رخ نمی‌دهد. گاهی به دنبال تجربه یک هیجان لذت‌بخش مانند پرش از ارتفاع یا فعالیت‌های مهیج اتفاق می‌افتد. استرس حاد به‌طورمعمول ضرری ندارد و به تقویت واکنش‌های بدن و مغز به هنگام استرس کمک می‌کند.
وقتی شرایط خطر و تنش‌زا رفع میشود سیستم‌های بدن به حالت عادی برمی‌گردند؛ اما استرس حاد شدید داستان متفاوتی دارد. این نوع استرس ممکن است باعث اختلال استرس پس از سانحه(PTSD) شود.
استرس مزمن
استرس مزمن زمانی رخ می‌دهد که برای مدت طولانی سطح استرس بالایی را تحمل کنید. این عارضه اثرات مخربی روی سلامتی دارد و باعث بیمارهای قلبی، فشارخون بالا، اضطراب، افسردگی و ضعف سیستم ایمنی میشود. همچنین باعث بیماری‌های مکرر مانند سردرد، معده درد و اختلال خواب میشود.
استرس حاد اپیزودیک یا دوره‌ای
استرسی که مکرر باشد استرس حاد اپیزودیک نامیده میشود. در استرس اپیزودیک شما اغلب نگران و مضطرب هستید و تصور می‌کنید که زندگی آشفته ای دارید و از بحرانی به بحران دیگر می‌روید. استرس حاد اپیزودیک نیز بر روی سلامت جسمی و روحی تأثیر بدی دارد.
تاثیرات استرس بر بدن
زمانی‌که بدن به‌صورت‌مداوم دچار استرس شود، اثرات مخربی برای سلامتی دارد. استرس مشکلاتی مانند اضطراب، تحریک‌پذیری، افسردگی و بی‌خوابی را برای فرد به همراه دارد.
در مقاله عوارض استرس با ۱۲ تاثیر مخرب استرس برروی بدن آشنا خواهید شد.
تفاوت استرس و اضطراب
اگرچه مرز باریکی بین تفاوت استرس و اضطراب وجود دارد؛ اما این دو کمی با هم تفاوت دارند. استرس و اضطراب هردو پاسخ عاطفی هستند؛ اما استرس معمولاً ناشی از یک محرک بیرونی مانند پایان مهلت کاری، امتحان رانندگی یا درگیری در روابط با دیگران است.
فردی که تحت استرس قرارد دارد علائم جسمی و روحی مانند تحریک‌پذیری، عصبانیت، درد، خستگی، مشکلات گوارشی و اختلال خواب را تجربه می‌کند.
اضطراب خود را با نگرانی‌های مداوم و بیش از حد نشان می‌دهد. اضطراب برخلاف استرس محرک بیرونی ندارد و اغلب فرد علت شناخته شده ای برای اضطراب خود نمی‌داند.
استرس و اضطراب خفیف هر دو با تغذیه مناسب، فعالیت بدنی، خواب منظم و تکنیک‌های مدیریت استرس قابل کنترل هستند. درصورتی‌که هیچ کدام از تکنیک‌های گفته‌شده در کنترل استرس و اضطراب شما مفید نباشند می‌توانید از روانشناس کمک بگیرید.
تاثیر استرس بر مغز و اعصاب
کورتیزول یکی از هورمون‌های استرس است که باعث آسیب رساندن به سیستم مغز و اعصاب میشود.
در زمان استرس مغز سیگنالی به غده فوق کلیوی ارسال می‌کند و باعث ترشح هورمون آدرنالین میشود.
اثرات آدرنالین در بدن عبارت‌اند از افزایش ضربان قلب، فشار و قند خون. همچنین مغز پیام دیگری به غده هیپوفیز می‌فرستد و باعث ترشح هورمون کورتیزول میشود.
استرس مداوم می‌تواند باعث آسیب رساندن به سلول‌های هیپوکامپ و پیری زودرس شود. کورتیزول به گیرنده‌های داخل سلول‌های عصبی متصل شده و باعث ورود بیش‌ازحد کلسیم به سلول عصبی میشود.
کلسیم بیش از حد باعث افزایش تحریک پذیری نورون‌ها یا سلول‌های عصبی شده و آنها را از بین می‌برد. همچنین مطالعه دانشگاه ییل در سال ۲۰۱۲ نشان داد که استرس مزمن باعث کاهش حجم مغز شده و عملکرد شناختی و عاطفی فرد را مختل می‌کند.[۱]
چه عواملی باعث استرس می‌شوند؟ (عوامل استرس زا)
واکنش افراد به شرایط استرس‌زا می‌تواند متفاوت باشد. برخی ممکن است در یک شرایط استرس زیادی را تحمل کنند، درحالی‌که همان شرایط برای فرد دیگر استرس کمی ایجاد کند.
برخی شرایط مانند مشکلات مربوط به بهداشت روان، افسردگی، احساس ناامیدی، بی‌عدالتی و … ممکن است باعث استرس در افراد شوند.
برخی از موقعیت‌ها و رویدادهای زندگی که ممکن است باعث استرس و تنش شوند عبارت‌اند از:
- مشکلات مالی
- مشکلات خانوادگی
- از دست دادن عزیزان
- مسائل شغلی و بازنشستگی
- بیماری
- مهاجرت
- نقل مکان به خانه یا شهر جدید
- ازدواج، طلاق
چگونه استرس را از خود دور کنیم؟
روش‌های بسیاری برای پیشگیری از استرس وجود دارد که در اینجا به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنیم:
- تکنیک‌های مانند یوگا، مدیتیشن، تای چی، تکنیک تنفس عمیق را یاد بگیرید.
- به‌اندازه کافی بخوابید.
- ورزش و فعالیت بدنی منظم داشته باشید.
برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله ده روش کاهش استرس را مطالعه کنید.
کلام آخر دکترساینا
علائم استرس گاهی به‌صورت مشکلات جسمی مانند مشکلات گوارشی خود را نشان می‌دهند و ممکن است متوجه نشوید مشکلات شما ناشی از استرس است. از طرفی استرس طولانی‌مدت تأثیرات جدی بر سلامت شما می‌گذارد. دکتر ساینا به شما توصیه می‌کند اگر علائم استرس را در خود مشاهده می‌کنیم سعی کنید از تکنیک‌های آرامش‌بخش کمک بگیرید. درصورت نیاز به راهنمایی بیشتر می‌توانید از متخصصان روان شناس دکتر ساینا کمک بگیرید.
سؤالات متداول
استرس باعث مشکلات جسمی، روحی و عاطفی در بدن میشود. یکی از عوارض شایع استرس سردرد و میگرن است.. برای آشنایی با دیگر عوارض استرس کلیک کنید.
استرس اغلب به دنبال محرکهای بیرونی مانند ترافیک، امتحان، قرار ملاقات کاری ایجاده شده و یک عامل بیرونی محرک آن است. اما اضطراب می‌تواند بدون محرک بیرونی رخ دهد.
افرادی که دچار مشکلات مالی، بیماری، مشکلات در روابط، فوت نزدیکان، تجربه شرایط جدید مانند ازدواج، طلاق، تولد فرزند می‌شوند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به استرس قرار دارند.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روانشناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.