عزت نفس در کودکان موضوع بسیار مهمی است که والدین باید به آن توجه کنند. کودکانی که عزت نفس بالایی دارند، راحت‌تر می‌توانند در بزرگسالی چیزهای جدید را امتحان کنند و یا در مواجه شدن با خطرات و ریسک‌ها بتوانند مشکلات را حل کنند. به همین دلیل ما تصمیم گرفته‌ایم در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا شما والدین عزیز را با راه‌های تقویت عزت نفس در کودکان آشنا کنیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
عزت نفس کودکان از کجا می‌آید؟
- وقتی حس کنند که دوست داشتنی هستند و به خانواده و جامعه‌ای تعلق دارند که برای او ارزش قائل هستند.
- اوقات خوبی در کنار خانواده‌اشان سپری کنند.
- به امتحان کردن چیزهای جدید تشویق شوند، کارهایی که در آن خوب هستند را دریابند و برای چیزهایی که برایشان مهم هست، مورد تحسین قرار بگیرند.
یادتان باشد مهمترین کاری که برای تقویت عزت نفس کودک خود میتوانید انجام دهید این است که غالباً بدون هیچ دلیلی به فرزند خود بگوید که او را دوست دارید.
روابط و معاشرت‌ها و عزت نفس در کودکان
ارتباط با کسانی که برای فرزند شما ارزش قائل هستند باعث تقویت عزت نفس کودک می‌شود. این موضوع سبب می‌شود که کودک شما جایگاه خود را در ارتباطات خانوادگی قوی و مهم بشمارد و از سویی دیگر این ارتباطات به او یاد می‌دهد که چطور با دیگران ارتباط برقرار کند و همین امر باعث تقویت عزت نفس کودک می‌شود.
روشهای تقویت عزت نفس در کودکان
در این بخش ما چند توصیه مهم برای تقویت عزت نفس در کودکان در حین ارتباطات دوستانه و خانوادگی برایتان آورده‌ایم. لطفاً آنها را با دقت بخوانید و چنانچه نیاز به دریافت مشاوره دارید، سوالات خود را با روانشناسان سامانه دکتر ساینا در میان بگذارید تا شما را راهنمایی کنند.
۱. احساس کودک خود را نسبت به خانواده، جامعه و فرهنگ تقویت کنید
به عنوان مثال عکس‌های خانوادگی را به او نشان دهید و درباره داستان‌ها و خاطرات فامیلی خود صحبت کنید. او را به مراسم‌های مذهبی، رویدادهای اجتماعی و خانوادگی ببرید و او را تشویق کنید که در یک باشگاه ورزشی یا گروه‌های هم محله‌ای عضو شود.
۲. برای حضور فرزند خود در خانواده ارزش ایجاد کنید
یکی از این ارزش‌ها می‌تواند مشارکت دادن او در انجام یکی از کارهای خانه باشد. چراکه وقتی اعضای خانه در انجام کارها با هم سهیم هستند، همه افراد احساس ارزشمند بودن و مهم بودن می‌کنند.
۳. دوستان فرزند خود را بشناسید و آنها را خوشحال کنید
فرزندتان را تشویق کنید که دوستانی برای خود داشته باشد و با این دوستان ارتباط خارج از منزل داشته باشند و برای نظارت بر آنها و رفتن به منزل دوستانشان وقت مناسبی را اختصاص دهید.
اختصاص زمان برای افزایش عزت نفس در کودکان
وقتی زمانی را به کودکتان اختصاص می‌دهید در واقع به او می‌فهمانید که او برای شما مهم است.
در این بخش چند تمرین کوچک و مفید برایتان ذکر کرده‌ایم. اگر نقاط مبهمی در این تمرین‌ها است یا می‌خواهید روشهای متنوع دیگری را یادبگیرید میتوانید با روانشناسان کودک دکتر ساینا مشاوره آنلاین داشته باشید.
- آداب و عادت‌های بیشتری به زندگی اضافه کنید. مثلاً قصه خواندن در هنگام خواب، یک سبک خاص خداحافظی قبل از بیرون رفتن از خانه یا کارهایی که مخصوص خانواده شما است را به زندگی خود اضافه کنید.
- به فرزندتان اجازه دهید در کاری خاص به شما کمک کند، چرا که احساس مفید بودن می‌کند. مثلاً به کودکان ۶ تا ۸ ساله خود اجازه دهید که به شما در چیدن میز شام کمک کند یا در کنار شما در پخت غذا کمک کند. انجام کارها با یکدیگر می‌تواند حس تعلق و همدلی با خانواده را در کودک تقویت کند و سبب شود که عزت نفس در کودکان رشد کند.
- یک برنامه منظم زمانی برای انجام یک کار با او را هماهنگ کنید. این کارها بهتر است شامل کارهایی باشد که او از انجامش لذت می‌برد مثل نقاشی، پازل، ساخت لگو، توپ بازی یا پخت کیک. (البته بازی هایی برای افزایش عزت نفس کودکان نیز وجود دارد که می توانید از آنها هم استفاده کنید).
موفقیت‌ها، چالش‌ها و عزت نفس در کودکان
موفقیت‌ها و دستاوردها به کودک کمک می‌کند تا حس خوبی نسبت به خود داشته باشد. کودک شما می‌تواند عزت نفس خود را حتی در کارهای که دوست ندارد و به هر دلیلی موفق نشده است، حفظ کند. چنانچه شما نیز به او این اطمینان را بدهید که قبول شکست‌ها می‌تواند به او در دفعات بعدی کمک کند و تلاش و سخت کوشی او را تحسین کنید.
روشهای زیادی برای کمک به کودک در کسب موفقیت و کنار آمدن با شکست‌ها وجود دارد، برخی از آنها را در زیر اشاره کرده‌ایم:
- وقتی فرزند شما با مشکلی روبرو شده است به او کمک کنید که با آرامش به گزینه‌ها و راه‌حل‌های موجود فکر کند. این کار باعث می‌شود که مهارت‌های مهمی در زندگی به دست بیاورد.
- به کودکتان کمک کنید که چیزهای جدید را یاد بگیرد و به اهداف خود برسد. وقتی کودکتان کوچک است، ممکن است او را تشویق کنید که چیزهای جدید مثل دوچرخه سواری را یاد بگیرد و وقتی بزرگ‌تر می‌شود کارهایی مثل یادگیری یک ورزش مشخص و تمرین کردن در آن را به او پیشنهاد کنید.
- دستاوردها و موفقیت‌های کوچک و بزرگ او را جشن بگیرید. اما بخاطر داشته باشید که همیشه او را به خاطر نتایج تحسین نکنید، بلکه تلاش‌های او را هم ببینید. مثلاً وقتی در حال بازی جورچین هست به او بگویید: «تو تلاش کردی که از بین اینهمه پازل، پازل درست رو انتخاب بکنی و این عالیه، آفرین»
- موفقیت و پیشرفت‌های فرزند خود را به صورت خاصی برایش یادآوری کنید. با او درباره گذشته و موفقیت‌ها و خاطراتی که درباره آن موقعیت‌ها بود، صحبت کنید.
به فرزند خود بیاموزید
- به فرزند خود بیاموزید که شکست بخشی از یادگیری است. مثلا وقتی او دارد گرفتن توپ را یاد می‌گیرد به او بگویید: «داری هر دفعه به گرفتن توپ نزدیک میشی، من دارم می‌بینم که چقدر تلاش می‌کنی»
- به کودکتان یاد دهید که حتی در زمان شکست در کارها با خودش مهربان باشد. برای این منظور شما باید به عنوان الگویی قوی برایش باشید. مثلا بگویید: «من برای درست کردن این کیک از یه دستور پخت جدید استفاده کردم، قیافه‌اش خنده دار شده، اما عیب نداره بوی کیک نشون میده که خیلی خوشمزه هست».
مواردی که می‌تواند به عزت نفس در کودکان صدمه بزند
بیان ویژگی‌های نامناسب درباره کودک
به کار بردن ویژگی یا صفات منفی، به عزت نفس کودکان صدمه می‌زند. بهتر است وقتی کودک شما کاری می‌کند که شما نمی‌خواهید آن کار را انجام دهد، به جای آنکه به او بگویید: « خیلی در انجام تکالیفت شل هستی، خیلی شیطونی، خیلی قلدری، خیلی ترسو هستی و …»با بکار بردن جملاتی مثل « تو هنوز تکالیفت رو انجام ندادی، بهتره که بشینی و سوال‌های ریاضی رو تموم کنی » او را متوجه اشتباهش کنید.
گفتگو درباره نبود کودک و شرایط بهتر زندگی
حرف‌هایی که حاکی از آن است که بدون وجود بچه‌ها زندگی بهتری داشتید، به عزت نفس در کودکان صدمات جدی وارد می‌کند. مثلا به کاربردن عبارت « اگر برای بچه‌ها نبود الان می‌تونستیم یه ماشین بهتری بخریم» تاثیر منفی روی کودکان می‌گذارد.
توجه نکردن به کودک
نادیده گرفتن کودکان و رفتار با آنها مانند یک مزاحم و عدم توجه به آنها به احتمال زیاد به عزت نفس در کودک آسیب می‌زند. مثلا وقتی می‌گوید که « من از دست تو خسته شدم » یا اخم کردن یا آه کشیدن وقتی که کودک می‌خواهد با شما صحبت کند، می‌تواند همین تاثیر را داشته باشد.
اگر پدر و مادرها به صورت پیوسته به فرزندان خود این پیام را منتقل کنند که این حس را نسبت به آنها دارند، کودکان حس می‌کنند که آنها موجوداتی مزاحم و بی‌مصرف هستند.
مقایسه منفی کودک با سایرین
مقایسه منفی فرزند خود با سایر بچه‌ها به خصوص خواهر یا بردار خود نیز چندان فایده‌ای نخواهد داشت و روی عزت نفس کودک تاثیر بدی می‌گذارد. همانطور که می‌دانید هر یک از فرزندان شما نقاط قوت و ضعف خاص خود را دارند. بهترین کار این است که دستاوردها و موفقیت‌های هر کدام از فرزندان‌تان را تشخیص دهید.
تغییرات مهم زندگی و کاهش عزت نفس کودک
تغییراتی مانند جابجایی خانه، مدرسه، مهاجرت، طلاق و مرگ می‌تواند بر عزت نفس در کودکان تاثیر بگذارد. چنانچه این تغییرات را در زندگی خود دارید، بیش از همیشه مراقب کودکان باشید. در چنین شرایطی باید روندهای قبلی زندگی خود را حفظ کنید و اجازه دهید که بچه ها همان فعالیت‌های قبلی خود را انجام دهند. به بچه‌ها عشق دهید. این حس به آنها کمک می‌کند که حتی اگر در اطرافشان چیزهایی تغییر کرده باشد، اما نسبت به خود و ماهیت خود احساس خوبی داشته باشند.
کلام آخر دکتر ساینا
در نظر داشته باشید که این موارد فقط بخش کوچکی از راهکارهایی است که میتوانید برای تقویت عزت نفس کودکان خود به کار گیرید. اگر به رهنمایی بیشتری در این زمینه نیاز دارید میتوانید از روانشناسان کودک سامانه دکتر ساینا کمک بگیرید.