تشنج نشانه وجود مشکلی موقتی یا دائمی در مغز و سلول‌های عصبی است و همواره نیاز به رسیدگی دارد. علائم تشنج بسته به علت ایجادکنندة آن متفاوت است و در افراد و بیماری‌های مختلف به شکل‌های متفاوتی دیده می‌شود. در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا به بررسی تشنج، علل ایجادکننده، علائم تشنج و عوارض آن می‌پردازیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
تشنج چیست؟
تشنج یک فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز است که به‌صورت ناگهانی و کنترل‌نشده رخ می‌دهد. علائم تشنج معمولاً به‌طور ناگهانی شروع می‌شود و مدت زمان و شدت آن متفاوت است. حمله ممکن است یک یا چندین بار رخ دهد.
اگر حملات مداوم و تکرارشونده باشند احتمال ابتلا به صرع وجود دارد. تشنج انواع مختلفی دارد که با توجه به محل درگیری در مغز و شدت آن متفاوت است. زمان تشنج معمولاً بین ۳۰ ثانیه تا ۲ دقیقه طول می‌کشد. تشنجی که بیش از ۵ دقیقه طول بکشد یک فوریت پزشکی محسوب می‌شود.
تشنج می‌تواند پس از سکته مغزی، آسیب به سر، عفونت و مننژیت اتفاق بیفتد. بیشتر حملات تشنج با دارو درمان می‌شوند؛ اما مدیریت تشنج اهمیت به‌سزایی در زندگی روزمره‌ی فرد دارد.
تشنج علامت وجود بیماری‌هایی مثل صرع، سکته مغزی، آسیب مغزی و عفونت مغزی مانند مننژیت است.
انواع تشنج
تشنج به دو گروه منتشر (فراگیر) و کانونی دسته‌بندی می‌شود:
تشنج منتشر
این نوع تشنج در کل مغز اتفاق می‌افتد و عملکرد هر دو نیمکره مغز را مختل می‌کند. اسپاسم عضلانی، تغییر رنگ چهره و زمین خوردن از علائم تشنج فراگیر است.
تشنج کانونی
همان‌طورکه از نام آن مشخص است، این نوع از تشنج در قستمی از مغز شروع می‌شود نه همة آن. تقریباً ۶۰ درصد از مبتلایان به صرع، علائم تشنج کانونی را نشان می‌دهند[۱]. این نوع تشنج می‌تواند باعث تغییرات رفتاری و عاطفی در فرد شود و فرد چیزهایی را می‌بیند یا می‌شنود که وجود ندارند. گاهی اوقات تشنج کانونی را می‌توان منشأ اختلالات روانی دانست.
علائم تشنج
علائم تشنج بسته به نوع و محل درگیری مغز می‌تواند متفاوت باشد؛ اما شایع‌ترین علائم تشنج عبارت‌اند از:
- حرکات غیرقابل‌کنترل و غیرارادی به‌ویژه در دست و پاها
- سفت شدن و سپس شل شدن اندام و عضلات بدن
- از دست دادن هوشیاری
- گیجی
- خیره شدن به یک نقطه
- تعریق و حالت تهوع
- چشمک زدن سریع
- افتادن بر روی زمین
- ترس، اضطراب، احساس ناخوشی
- حرکات غیرارادی زبان و دهان
- جیغ یا گریه کردن
برای مشاهده لیست بهترین متخصص مغز و اعصاب کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص مغز و اعصاب ارتباط آنلاین با متخصص مغز و اعصابعلت تشنج چیست؟
سلول‌های عصبی (نورون‌ها) از طریق ارسال و دریافت تکانه‌های الکتریکی باعث ارتباط بین سلول‌های عصبی می‌شوند. هر عاملی که این مسیر ارتباطی را قطع کند باعث تشنج می‌شود. برخی از انواع تشنج به دلیل جهش‌های ژنتیکی رخ می‌دهد.
شایع‌ترین دلایل تشنج حملات صرع است؛ اما لزوماً هر فردی که دچار تشنج می‌شود مبتلا به صرع نیست. برخی دیگر از علل تشنج عبارت‌اند از:
- تب بالا همراه با عفونت (مننژیت)
- کم‌خوابی
- محرک‌های نوری مانند چراغ چشمک زن یا اشکال و تصاویر متحرک
- کاهش سطح سدیم خون
- مصرف برخی داروها مانند داروهای ضددرد و داروهای ضدافسردگی
- ضربه به سر
- اختلال عروقی در مغز
- بیمارهای خودایمنی مانند لوپوس
- سکته مغزی
- تومور مغزی
- سوء مصرف مواد مخدر و غیرقانونی
- سوء مصرف الکل
- صرع
- افت قندخون
- فشارخون بالا
- کرونا
عوارض بعد از تشنج
تشنج ممکن است گاهی اوقات باعث بروز مشکلات و خطرات سلامتی برای بیمار شود. عوارض احتمالی تشنج عبارت‌اند از:
- سقوط کردن: اگر فرد هنگام تشنج زمین بخورد احتمال آسیب به سر وجود دارد.
- غرق شدن: اگر فرد هنگام شنا کردن دچار تشنج شود احتمال غرق شدن وجود دارد.
- تصادف: به‌علت از دست دادن هوشیاری هنگام تشنج اگر فرد در حال رانندگی باشد خطر تصادف بالا می‌رود. همچنین تشنج حین کار با دستگاه‌هایی که نیاز به دقت و هوشیاری کامل دارند مانند دستگاه برش بسیار خطرناک است.
- مشکلات بارداری: مشکلات بارداری یکی دیگر از عوارض تشنج است. تشنج در دوران بارداری برای هر دوی مادر و جنین مضر است. همچنین مصرف برخی داروهای ضدصرع احتمال نقص در جنین را افزایش می‌دهد. درصورتی‌که دچار صرع هستید و قصد بارداری دارید حتماً باید زیر نظر متخصص مغز و اعصاب اقدام به بارداری کنید.
- اختلالات عاطفی: افراد مبتلا به تشنج بیشتر در معرض مشکلات روان مانند اضطراب و افسردگی هستند. این مسئله ممکن است به دلیل عدم پذیرش بیماری یا عوارض دارویی باشد.
تشخیص تشنج
پزشک ابتدا شرح حال شما را می‌گیرد و سوالاتی می‌پرسد. سپس با توجه به احتمالاتی که می‌دهد، انجام برخی آزمایش‌ها را تجویز می‌کند:
- آزمایش خون: برای بررسی قند خون، نشانه‌های عفونت، مشکلات ژنتیکی یا عدم تعادل الکترولیت‌های بدن
- نمونه‌برداری از مایع مغزی نخاعی: اگر پزشک مشکوک به عفونت شود، ممکن است آزمایش مایع مغزی نخاعی را تجویز کند.
- نوار مغزی: برای بررسی احتمال صرع و احتمال بروز دوباره‌ی تشنج به کار می‌رود.
- امآرآی: تصویربرداری از مغز با امآرآی یا سایر روش‌ها برای بررسی ساختار مغز و شناسایی مشکلات احتمالی به کار می‌رود.
درمان تشنج
درمان تشنج بستگی به علت بروز آن دارد. اگر تشنج تنها یک بار اتفاق افتاده باشد، ممکن است نیاز به هیچ درمانی نباشد؛ اما وقتی تشنج تکرار می‌شود، پزشک درمان‌هایی را برای جلوگیری از بروز مجدد این اتفاق تجویز می‌کند.
- درمان دارویی: داروهای ضدتشنج متنوعی در دسترس‌اند. پزشک با در نظر گرفت عواملی مثل سن، فواصل تشنج‌ها و … داروهای مناسب را انتخاب می‌کند.
- رژیم درمانی: رژیم‌هایی که چربی بالا و کربوهیدارت کم دارند مانند رژیم کتوژنیک و رژیم اصلاح‌شده‌ی اتکینز در کنترل تشنج مؤثرند.
- جراحی: اگر درمان دارویی اثر نگذارد، ممکن است جراحی توصیه شود. جراحی برای کسانی مناسب‌تر است که حملات تشنجی آن‌ها از بخش یکسانی از مغز ناشی می‌شود.
- تحریک الکتریکی: امواج الکتریکی با کمک الکترودهایی به مغز فرستاده می‌شوند تا عملکرد آن را تنظیم کنند.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص مغز و اعصاب کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص مغز و اعصاب ارتباط آنلاین با متخصص مغز و اعصابکلام آخر دکتر ساینا
همان‌طور که اشاره کردیم علائم تشنج بسته به نوع و علت تشنج بسیار متنوع‌اند؛ اما نکتة مهم این است که تشنج نشانه وجود یک مشکل یا آسیب مغزی است که نیاز به رسیدگی و درمان دارد. دکتر ساینا به شما پیشنهاد می‌کند اگر علائم تشنج را در خود یا اطرافیانتان حتماً هرچه‌سریعتر با یک متخصص مغز و اعصاب صحبت کنید.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! با خدمات مشاوره آنلاین پزشکی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بهترین پزشکان متخصص مغز و اعصاب مشاوره بگیرید.
سوالات متداول
تشنج می‌تواند کشنده باشد؛ اما مرگ در اثر تشنج غیرمعمول است. معمولاً تشنج به‌طور مستقیم باعث مرگ نمی‌شود؛ اما اگر تشنج در شرایط خاصی مانند شناکردن، رانندگی و کوه‌نوردی رخ دهد ممکن است باعث مرگ شود.
به‌طور دقیق رژیم غذایی یا مواد غذایی که باعث تشنج شوند شناسایی نشده است؛ اما مصرف برخی مواد مانند چای، کافئین، شکلات، شکر، نمک اضافه، برخی ادویه‌ها، افزودنی‌هایی مانند مونوسدیم گلوتامات، پروتئین حیوانی، شیرینی‌ها و نوشابه‌ها ممکن است با تغییر ناگهانی در متابولسیم بدن، از عوامل تشنج‌زا باشند.
برخی مطالعات حاکی از ارتباط بین داروهای ضد تشنج و ناباروری است. خانم‌هایی که به علت تشنج و صرع از داروهای ضدتشنج استفاده می‌کنند دو برایر بیشتر در معرض ناباروری هستند.
همراهان مجله سلامت دکتر ساینا، شما عزیزان نیز می‌توانید سوالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید. متخصصان ما در تلاش هستند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ دهند.