حساسیت فصلی | زمان بروز، علائم و درمان آلرژی فصلی

بهار برای اغلب ما فصل زایش و زیابیی است؛ اما برای برخی افراد زمان حساسیت فصلی است. افراد مبتلا به آلرژی فصلی، این فصل را با آبریزش بینی، قرمزی چشم‌ها و عطسه‌های پی‌درپی می‌گذارنند. البته بهار تنها فصلی نیست که می‌تواند حساسیت ایجاد کند؛ برخی افراد در فصول دیگری این مشکل را تجربه می‌کنند. در این مقاله به بررسی علل و راه‌های درمان حساسیت فصلی می‌پردازیم.

 پیش از مطالعه‌ی مقاله، پیشنهاد می‌کنیم نظرات دکتر نیلوفر نیک پوری از پزشکان متخصص دکترساینا را مشاهده کنید.

حساسیت فصلی یا آلرژی فصلی چیست؟

سیستم ایمنی بدن وظیفه‌ی دفاع از بدن را در برابر عوامل بیماری‌زای خارجی دارد؛ اما سیستم ایمنی در برخی از افراد به عوامل بی‌خطر واکنش نشان می‌دهد و منجربه واکنش‌های ازدیاد حساسیت می‌شود. این واکنش‌ها انواع مختلفی دارند که شایع‌ترین آن‌ها حساسیت فصلی است. حساسیت فصلی واکنشی است که به‌دلایل خاصی تنها در برخی از افراد دیده می‌شود. سیستم ایمنی این افراد نسبت به برخی چیزهای بی‌خطر موجود در محیط مثل گرده‌ی گیاهان، قارچ‌ها و … واکنش بیش‌ازحد نشان می‌دهد و باعث بروز علائمی شبیه به سرماخوردگی می‌شود.

بین ۱۰ تا ۳۰ درصد مردم در دوره‌های خاصی از سال علائم حساسیت فصلی را بروز می‌دهند.

علائم حساسیت فصلی

در طی واکنش حساسیت، سیستم ایمنی شروع به واکنش بیش‌ازحد کرده و هیستامین و لکوترین‌ها را ترشح می‌کند. این مواد منجربه التهاب بینی، سینوس‌ها و پلک‌ها می‌شوند.

علائم حساسیت فصلی شبیه به علائم سرماخوردگی است؛ بااین‌تفاوت‌که سرماخوردگی ناشی از عفونت ویروسی است؛ اما حساسیت فصلی از واکنش بیش‌ازحد سیستم ایمنی به عوامل بی‌خطر ایجاد می‌شود:

• گرفتگی و آبریزش بینی
• قرمزی و خارش و آبریزش چشم
• عطسه
• سرفه
• خارش بینی، کام دهان و گلو
• تورم زیر چشم‌ها و آبی شدن پوست این ناحیه
• ترشحات پشت حلق
• خستگی

علائم شدید حساسیت فصلی

برخی از افراد علائم شدیدتری را تجربه می‌کنند:

• تعریق
• سردرد
• ازدست‌رفتن حواس بویایی و چشایی
• درد صورت؛ ناشی از انسداد سینوس‌ها
• خارش که از گلو به بینی و گوش‌ها منتشر می‌شود.

علل ابتلا به آلرژی در فصول مختلف

عوامل مختلفی مثل گرده‌ی گیاهان، کپک‌ها، گردوخاک و … باعث حساسیت فصلی می‌شوند. در فصول مختلف سال، مواد حساسیت‌زا (آلرژن) مختلفی در هوا وجود دارند و بسته به اینکه شما به کدام‌یک از این مواد حساسیت داشته باشید، ممکن است زمان حساسیت فصلی شما متفاوت باشد.

حساسیت فصلی بهار

حساسیت فصلی در فصل بهار بیشترین شیوع را دارد. عوامل زیر می‌توانند منجربه آلرژی فصلی بهار شوند:

• گرده‌ی گیاهان: بسیاری از درخت‌ها و گیاهان در این فصل گرده‌افشانی می‌کنند. گرده‌ی گیاهان مهم‌ترین عامل حساسیت فصلی در بهار است.
• قارچ‌ها: باران‌های بهاری می‌تواند رشد قارچ‌ها را افزایش دهد. برخی افراد به گرده‌ (اسپور) قارچ‌ها حساسیت نشان می‌دهند.
• مایت‌ها: مایت‌ها موجوداتی میکروسکوپی هستند که برخی افراد به آن‌ها حساسیت نشان می‌دهند. نظافت عید می‌تواند باعث شود مایت‌هایی که طی زمستان رشد کرده‌اند در هوا پخش شوند و ایجاد حساسیت کنند.

حساسیت فصلی تابستان

• گرده‌ی گیاهان: در تابستان نیز گرده‌ی گیاهان مهم‌ترین عامل حساسیت است. بسته به منطقه‌ی جغرافیایی، برخی گیاهان در این فصل گرده‌افشانی می‌کنند.
• آلودگی هوا: آلودگی هوا نیز می‌تواند علت آلرژی فصلی تابستان باشد چراکه آلودگی معمولاً در تابستان شدیدتر می‌شود.
• حشرات: بسیاری از حشرات در فصل تابستان بیشتر تولید مثل می‌کنند و تعدادشان افزایش پیدا می‌کند. برخی از این حشرات می‌توانند ایجاد حساسیت کنند.
• قارچ‌ها: قارچ‌ها در هوای گرم تابستان بیشتر رشد می‌کنند. اسپورهای قارچ‌ها در هوا پخش می‌شوند و می‌توانند برای برخی افراد ایجاد حساسیت کنند.
• مایت‌ها: مایت‌ها در محیط‌های مرطوب رشد می‌کنند. وقتی این موجودات میکروسکوپی می‌میرند، بقایای آن‌ها در هوا پخش می‌شود و می‌تواند ایجاد حساسیت کند.

حساسیت فصلی در پاییز

• گرده‌ی گیاهان: برخی گیاهان در فصل پاییز گرده‌افشانی می‌کنند. حتی اگر این گیاهان در محدوده‌ی زندگی شما نباشند، گرده‌ی آن‌ها می‌تواند کیلومترها با باد جابه‌جا شود و ایجاد حساسیت کند.
• قارچ‌ها: قارچ‌ها در این فصل می‌توانند در فضاهای مرطوب داخلی مثل حمام یا در خارج از محیط خانه در رطوبت کومه‌های برگ‌های پاییزی روی زمین رشد کنند.
• مایت‌ها و قارچ‌ها می‌توانند در تهویه و هیتر خانه رشد کنند و زمانی که شما فن‌ و هیترهای برقی را روشن می‌کنید در فضای خانه پخش شوند.
• بازگشایی مدارس در این فصل می‌تواند عامل بروز حساسیت به قارچ‌ها و حشراتی باشد که طی تابستان در محیط مدرسه رشد کرده‌اند.

حساسیت زمستانی

• مایت‌ها: مایت‌ها می‌توانند درون رخت‌‌خواب‌هایی که برای زمستان کنار گذاشته‌اید رشد کنند و باعث حساسیت شوند.
• قارچ‌ها: قارچ‌ها در زمستان می‌توانند در نواحی مرطوب خانه مانند حمام یا زیرزمین رشد کنند و منجربه حساسیت شوند.
• حیوانات: برخی افراد به برخی پروتئین‌های موجود در پشم، بزاق و … حیوانات حساسیت دارند. هرچند این حساسیت مختص به فصل خاصی نیست، اما در زمستان که اغلب پنجره‌ها بسته است و هوای خانه گردش ندارد، همچنین افراد زمان بیشتری را در داخل خانه می‌گذرانند، این نوع حساسیت بیشتر خود را نشان می‌دهد.

درمان حساسیت فصلی

درمان حساسیت فصلی در منزل

• مواجهه‌ی خود را با عامل حساسیت‌زا کاهش دهید:
• در زمان‌هایی که میزان گرده‌ها در هوا زیاد است، پیش از آغاز علائم آلرژی فصلی شروع به مصرف دارو کنید.
• هوای داخل خانه را تمیز و تهویه‌شده نگه دارید.
• از داروهای ضدحساسیت بدون نیاز به نسخه استفاده کنید. می‌توانید انواع آنتی‌هیستامین‌ها، ضداحتقان‌ها و اسپری‌های بینی را از داروخانه‌ها تهیه کنید.
• مجرای بینی خود را با سرم شست‌وشو بشویید. با این کار مخاط و آلرژن‌ها از مجاری بینی خارج می‌شوند و گرفتگی بینی نیز بهبود می‌یابد.
• برخی افراد گزارش کرده‌اند که با طب سوزنی توانسته‌اند علائم خود را کاهش دهند. پیش از انجام طب سوزنی با پزشک خود مشورت کنید.

داروهای بدون نیاز به نسخه برای برخی افراد خطرناک‌اند. درصورتی‌که به بیماری دیگری مبتلا هستید، پیش از مصرف هر نوع دارویی با پزشک مشورت کنید.

درمان دارویی

• اسپری‌های کورتیکواستروئیدی بینی: این اسپری‌ها التهاب، خارش و آب‌ریزش بینی را بهبود می‌دهند. این اسپری‌ها اغلب اولین داروهایی‌اند که برای حساسیت فصلی تجویز می‌شوند. این داروها معمولاً عوارض خاصی ایجاد نمی‌کنند.
• آنتی‌هیستامین‌ها: آنتی‌هیستامین‌ها اغلب به‌صورت قرص در دسترس‌اند؛ اما قطره و اسپری‌های   آنتی‌هیستامین نیز موجود است. رایج‌ترین قرص‌های آنتی‌هیستامین شامل لوراتادین و ستیریزین هستند.
• ضداحتقان‌ها: داروهای ضداحتقان به‌صورت قرص، شربت و اسپری‌های بینی در دسترس‌اند. ضداحتقان‌های خوراکی شامل سودوافدرین‌ها و ضداحتقان‌های اسپری شامل فنیل افرین هیدروکلرید و اکسی متازولین است. ضداحتقان‌های خوراکی می‌توانند با عوارض جانبی مثل افزایش فشار خون، بی‌خوابی و سردرد همراه باشند. اسپری‌های ضداحتقان نباید برای بیش از ۲ تا ۳ روز پشت‌سرهم مصرف شوند.
• کرومولین سدیم: این دارو به‌صورت اسپری و قطره‌ی چشمی موجود است. این دارو جلوی آزادسازی هیستامین را می‌گیرد و ازاین‌طریق از علائم آلرژی فصلی جلوگیری می‌کند. بهتر است مصرف این دارو پیش از شروع علائم آغاز شود. این دارو عوارض جانبی مهمی ندارد.
• تعدیل‌کننده‌ی لکوترین: قرص مونته لوکاست از این دسته است. این دارو جلوی عملکرد لکوترین‌ها را می‌گیرد. لکوترین‌ها دسته‌ای از مواد شیمیایی هستند که سیستم ایمنی بدن ما ترشح می‌کند. لکوترین‌ها باعث واکنش‌های حساسیت مثل افزایش تولید مخاط می‌شوند. این دارو معمولاً زمانی تجویز می‌شود که فرد نمی‌تواند از اسپری‌های بینی استفاده کند. این دارو می‌تواند منجربه سردرد شود. همچنین در برخی موارد نادر عوارض جانبی روانی مانند افسردگی و توهم ایجاد می‌کند.
• ایپراتروپیوم: این دارو به‌صورت اسپری بینی در دسترس است و از آبریزش شدید بینی جلوگیری می‌کند. عوارض جانبی این دارو شامل خشکی بینی و گلودرد است. این دارو برای افراد مبتلا به ‌آب سیاه چشم یا گلوکوم و همچنین مردان دچار بزرگی پروستات توصیه نمی‌شود.
• کورتیکواستروئیدهای خوراکی: گاهی از داروهای کورتیکواستروئید خوراکی مثل پردنیزون برای بهبود علائم حساسیت فصلی استفاده می‌شود.
• واکسن آلرژی (آلرژی شات): اگر حساسیت فصلی با دارو بهبود پیدا نکند یا عوارض جانبی داروها برای شما آزاردهنده باشد، می‌توانید از واکسن‌های آلرژی استفاده کنید. این واکسن‌ها در بازه‌های زمانی مشخصی طی ۳ تا ۵ سال تزریق می‌شوند. در این واکسن‌ها مقادیر کمی مواد آلرژن (حساسیت‌زا) وجود دارد که باعث می‌شود بدن شما به‌مرور به این مواد عادت کند و حساسیت از بین برود. این روش درمانی برای حساسیت به گرده‌ی گیاهان، مایت‌ها و حیوانات مفید است.

نکات تغذیه‌ای در آلرژی فصلی

کدام غذاها مضرند؟

اگر حساسیت فصلی به‌خصوص در فصل پاییز دارید، ممکن است به برخی مواد خوراکی نیز حساسیت داشته باشید. رایج‌ترین مواد خوراکی حساسیت‌زا شامل موز، خیار، طالبی، انواع ملون، کدو مسمایی و تخمه آفتاب‌گردان است.

کدام غذاها مفیدند؟

علاوه بر پرهیزهای غذایی که گفتیم، برخی مواد خوراکی می‌توانند التهاب را کاهش دهند و به بهبود علائم شما کمک کنند. مصرف زنجبیل، گرده‌ی گل زنبور عسل، میوه‌های مملو از ویتامین ث، زردچوبه، گوجه فرنگی، پیاز، ماهی سالمون و سایر ماهی‌های چرب می‌تواند به بهبود علائم کمک کند.

معمولاً با دوری از مواد حساسیت‌زا و استفاده از داروهای ضدحساسیت می‌توانید علائم آلرژی فصلی را کنترل کنید.

نکات مهم برای پیشگیری و کنترل حساسیت فصلی

احتمالاً بدیهی به‌نظر می‌رسد اما مهم‌ترین نکته در کنترل حساسیت فصلی، اجتناب از عامل حساسیت‌زاست.

• هنگام باغبانی و کارکردن در باغچه ماسک بزنید.
• برای تهویه‌ی هوای داخل خانه از فیلتر هپا استفاده کنید.
• اگر قصد سفر دارید، مناطق نزدیک دریا برای شما بهتر است. گرده‌ی گیاهان در این مناطق معمولاً کمتر است.
• بیرون از خانه از عینک آفتابی استفاده کنید تا حجم گرده‌ای را که وارد چشمان‌تان می‌شود کاهش دهید.
• موهای خود را در انتهای روز بشویید تا اگر گرده‌ی گیاهان در بین آن‌ها گیر افتاده است شسته شده و به روبالشی شما منتقل نشوند.
• ورزش خود را به صبح یا انتهای روز موکول کنید؛ در این زمان‌ها میزان گرده‌ی موجود در هوا کمتر است.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر:

• علائم حساسیت مثل سرفه، آبریزش بینی و آبریزش چشم‌ها برای بیش از ۳ ماه ادامه پیدا کرده‌اند.
• روش‌های درمان خانگی حساسیت فصلی اثر نداشته‌اند.
• بارها دچار سردرد، گرفتگی بینی، عفونت سینوسی یا عفونت گوش می‌شوید.
• خروپف می‌کنید یا نیمه‌شب از خواب بیدار می‌شوید.
• علاوه بر حساسیت به بیماری‌های دیگری مانند بیماری قلبی، بیماری تیروئید، دیابت، گلوکوم، فشار خون بالا، بزرگی پروستات، بیماری کبد یا بیماری کلیه مبتلا هستید.

حتماً با پزشک متخصص آسم و آلرژی مشورت کنید.

کلام آخر دکترساینا

حساسیت فصلی معمولاً مشکلی مادام‌العمر است که در بازه‌ی زمانی مشخصی از سال باعث آزار شما می‌شود. اغلب می‌توانید با برخی ملاحظات و درمان‌های خانگی با این مشکل کنار بیایید؛ اما اگر علائم شما طولانی شده، شدید است، تنفس را برای شما دشوار کرده است یا اگر به بیماری دیگری نیز مبتلا هستید حتماً از یک پزشک کمک بگیرید. پزشک متخصص آسم و آلرژی می‌تواند مؤثرترین و کم‌خطرترین راه‌های درمان را برای شما تجویز کند.

سؤالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری