اختلال شخصیت اسکیزوئید که با نام‌های شخصیت گوشه گیر یا شخصیت انزواطلب نیز شناخته می‌شود نوعی اختلال است که فرد مبتلا به آن، در روابط اجتماعی بی‌تفاوت است و به‌ندرت عواطف خود را بروز داده یا به‌ندرت روابط عاطفی را تجربه می‌کند. این افراد ممکن است در کار خود موفق باشند؛ اما در رابطه با خانواده و دوستان دچار مشکل‌اند.
اگر احساس می‌کنید ممکن است به این اختلال دچار باشید، یا احتمال می‌دهید فردی از عزیزان شما از این اختلال رنج می‌برد، با دکتر ساینا همراه شوید؛ چراکه در ادامه سعی داریم علائم اختلال شخصیت اسکیزوئید و وجه افتراق آن با دیگر اختلالات مشابه را برایتان توضیح دهیم و در انتها راههای درمان آن را با شما به اشتراک می‌گذاریم. برای مطالعه بخش موردنظر خود می‌توانید بر تیتر آن در فهرست کلیک کنید. اگر در موبایل می‌خوانید، تیتر را لمس کنید.
فهرست آنچه می‌خوانید:
- اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟
- ویژگی های شخصیت اسکیزوئید
- علائم و نشانه‌های اختلال اسکیزوئید
- علت اختلال اسکیزوئید
- تشخیص اسکیزوئید بر اساس معیار DSM-5
- تشخیص افتراقی اسکیزوئید
- عوامل زمینه‌ساز ابتلا به اسکیزوئید
- خطرات و عوارض اختلال اسکیزوئید
- نشانه‌های محتمل همسر مبتلا به اسکیزوئید
- نحوه برخورد با فرد مبتلا به اسکیزوئید
- تفاوت اختلال اسکیزوئید و اختلال اسکیزوفرنی
- درمان اختلال اسکیزوئید
- کلام آخر دکترساینا
- سؤالات متداول
- جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری
اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟
اختلال شخصیت اسکیزوئید، یکی از انواع اختلالات شخصیتی دسته A است. اختلالات شخصیت به سه گروه A، B و C تقسیم‌بندی می‌شوند. اختلال شخصیت پارانوئید، اسکیزوئید و اختلال شخصیت اسکیزوتایپال در دسته‌بندی گروه A قرار دارند. دکترساینا در مقاله «انواع اختلالات شخصیتی» به طور کامل به بررسی انواع این نوع اختلالات پرداخته است.
همانطور که اشاره کردیم اسکیزوئید نوعی اختلال است که فرد مبتلا به آن، در روابط اجتماعی بی‌تفاوت است و به‌ندرت عواطف خود را بروز می‌دهد. البته افراد مبتلا به این اختلال به‌ندرت احساس می‌کنند که مشکلی در آن‌ها وجود دارد.
اختلال شخصیت اسکیزوئید خود را در اوایل بزرگسالی به‌صورت جدایی و مرزبندی‌های اجتماعی و عاطفی نشان می‌دهد که مانع از روابط نزدیک فرد با دیگران می‌شود.
ویژگی های شخصیت اسکیزوئید
- فرد مبتلا به شخصیت اسکیزوئید تمایل به تنها بودن دارد و نمی‌تواند روابط عمیق با دیگران برقرار کند.
- این افراد به‌راحتی قادر به انجام فعالیت‌های زندگی روزمره خود هستند، اما روابط معناداری با دیگران برقرار نمی‌کنند.
- آن‌ها معمولاً تنها و مستعد خیال‌پردازی بیش‌ازحد هستند.
- معمولاً با حیوانات رابطه‌ی بهتری دارند.
- ممکن است این افراد در انجام کارهای انفرادی که برای دیگران غیرقابل‌تحمل است موفق باشند.
علائم و نشانه‌های اختلال اسکیزوئید
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید (شخصیت گوشه گیر) به‌طورمعمول:
- دارای دل‌مشغولی فکری و خیال‌پردازی هستند.
- نسبت به تعریف و تمجید و همچنین انتقادها احساس بی‌تفاوتی دارند.
- خود را از بقیه افراد جدا می‌دانند.
- تمایل چندانی به ایجاد روابط نزدیک با دیگران ندارند.
- نسبت به هنجارها و انتظارات اجتماعی بی‌تفاوت‌اند.
- به‌طورمعمول در فعالیت‌های شاد و سرگرم‌کننده شرکت نمی‌کنند.
- از روابط اجتماعی یا خانوادگی لذت نمی‌برند.
- غالباً این افراد با صفت‌های سرد، بی‌علاقه، گوشه‌گیر و منزوی توصیف می‌شوند.
علت اختلال اسکیزوئید
هرچند که درباره علت اختلال شخصیت اسکیزوئید یا شخصیت گوشه گیر اطلاعات کمی در دست است، اما به نظر می‌رسد ژنتیک و محیط هر دو می‌توانند در به وجود آمدن این اختلال نقش داشته باشند.
برخی از متخصصان سلامت روان بر این باورند که دوران کودکی سرد و بی‌روح که کودک در آن هیچ‌گونه علاقه و محبت دریافت نمی‌کند در ایجاد این اختلال نقش دارد.
با توجه به خطر بالاتر ابتلا به بیماری اختلال شخصیت اسکیزوئید در خانواده‌هایی که سابقه بیماری‌های اسکیزوفرنیک را دارند، احتمالاً وراثت نیز در ابتلا به این اختلال نقش دارد.
تشخیص اسکیزوئید بر اساس معیار DSM-5
معیارهای تشخیصی برای اختلال شخصیت اسکیزوئید همانطور که درDSM-5 ذکر شده است عبارت‌اند از:
انزوا از روابط اجتماعی و همچنین محدود شدن بیان احساسات در ارتباط با افراد دیگر. این علائم از اوایل بزرگسالی آغاز می‌شوند و در زمینه‌های مختلف ازجمله موارد زیر وجود دارند:
- تمایلی به ایجاد رابطه نزدیک نداشته و از آن لذتی نمی‌برند.
- فعالیت‌های انفرادی را ترجیح می‌دهند.
- به تجارب جنسی یا بی‌میل هستند و یا تمایل خیلی کمی دارند.
- فعالیت‌های معدودی برایشان لذت‌بخش است.
- دوستان نزدیک یا معتمد ندارند.
- نسبت به تمجید یا انتقاد بی‌تفاوت به نظر می‌رسند.
- شخصیت گوشه گیر و به اصطلاح سرد هستند و احساساتشان سطحی است.[۱]
امکان دارد برحسب اتفاق اختلالات دیگر از جمله اختلال دوقطبی یا اختلال افسردگی با ویژگی‌های روان‌پریشی و یا اختلالاتی مثل طیف اوتیسم نیز همراه با اختلال شخصیت اسکیزوئید دیده شوند اما این‌ها اختصاصی نیستند و اختلال اسکیزوئید به اثرات فیزیولوژیکی بیماری‌های روانی دیگر قابل انتساب نیست.
دریافت کمک از متخصص
آنچه مهم است این است که روانپزشک یا روانشناس اختلال شخصیت اسکزوئید را پس از انجام ارزیابی‌های کامل و گذشت زمان کافی تشخیص بدهد. نشانه‌ها در بیماری‌های مختلفی می‌تواند شبیه به نشانه‌های بیماری اختلال شخصیت باشد.
برای تشخیص قطعی اسیکزوئید یا شخصیت گوشه گیر لازم است بیمار برای مدت‌زمان طولانی ارزیابی شود. همچنین روانپزشک یا روانشناس باید تفاوت‌های فرهنگی را نیز در نظر بگیرد؛ چرا که ممکن است این تفاوت‌ها به‌اشتباه به‌عنوان علائم اختلال شخصیت برداشت شود.
تشخیص افتراقی اسکیزوئید
همانند اکثر اختلالات شخصیتی، ویژگی‌های تشخیصی اختلال شخصیت اسکیزوئید با سایر اختلالات شخصیتی همپوشانی دارد. این موارد شامل:
- اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
- اختلال شخصیت پارانوئید
- اختلال شخصیت اجتنابی
- اختلال شخصیت وسواس فکری عملی(وسواس جبری)
عوامل زمینه‌ساز ابتلا به اسکیزوئید
اکثر افراد مبتلا به این بیماری دارای خویشاوندانی با سابقه ابتلا به بیماری اسکیزوفرنی، اختلال اسکیزوئید و اختلال شخصیت اسکیزوتایپال هستند. سایر عوامل خطرساز عبارت‌اند از:
- عوامل محیطی که به نظر می‌رسد بیشترین تأثیر را در دوران کودکی دارند.
- تجربه‌ی سوءاستفاده یا بی‌توجهی در کودکی.
- داشتن پدر و مادری که از نظر عاطفی دچار مشکل هستند.
خطرات و عوارض اختلال اسکیزوئید
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید بیشتر در معرض موارد زیر قرار دارند:
- ابتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، اسکیزوفرنی یا اختلالات توهمی دیگر
- سایر اختلالات شخصیتی
- افسردگی شدید
- اختلالات اضطرابی
نشانه‌های محتمل همسر مبتلا به اسکیزوئید
علائمی که نشان می‌دهد همسرتان به اختلال شخصیت اسکیزوئید دچار است:
اگر متأهل هستید و یا در رابطه‌ای احساسی قرار دارید، ولی پارتنر شما آن‌طور که انتظارش را دارید رفتار نمی‌کند ممکن است این سؤال برایتان پیش بیاید که آیا او مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید هست یا نه؟ حال بیایید علائمی که نشان‌دهنده‌ی ابتلای احتمالی شخص به این اختلال است را بررسی کنیم:
- به‌ندرت با شما صحبت می‌کند.
- قادر به بحث در مورد مسائل عاطفی نیست.
- از نظر جسمی حضور دارد … بعضی اوقات از نظر ذهنی هم حاضر است … اما از نظر احساسی تقریباً هرگز حضور ندارد.
- احساس تنهایی می‌کنید، حتی زمانی که او در کنار شماست.
- اغلب سعی می‌کنید حدس بزنید که او در حال حاضر چه احساسی دارد.
- محبت کمی نشان می‌دهد – هفته‌ها یا ماه‌ها بدون بوسیدن، لمس کردن و رابطه جنسی می‌گذرد.
- هیچ دوستی نداشته و با هیچ‌کدام از اعضای خانواده رابطه نزدیک ندارد.
- زبان غیرکلامی را تشخیص نمی‌دهد.
- بودن در کنار او، به شما احساس غمگین بودن می‌دهد.
- او سرد، غیرقابل دسترسی و اجتنابی است.
- او دارای هوش اجتماعی پایین است.
- او کاملاً خود را از شما جدا می‌داند.
- اخبار و اطلاعات را با شما به اشتراک نمی‌گذارد.
- خودشیفته است.
نحوه برخورد با فرد مبتلا به اسکیزوئید
درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید دشوار است؛ اما انجام برخی از اقدامات می‌تواند به طور موثری به فرد مبتلا کمک کند:
از قضاوت بپرهیزید
وقتی فرد مبتلا به شخصیت گوشه گیر، اطلاعات مربوط به اختلال خود را با شما به اشتراک می‌گذارد، به او گوش دهید و سعی کنید بفهمید این شرایط چطور برای او پیش آمده است.
به تحقیق بپردازید
درباره اختلال شخصیت اسکیزوئید، شخصیت گوشه گیر و علائم مرتبط با آن تحقیق و پژوهش کنید تا بیشتر در مورد این اختلال بدانید.
صبور باشید
بدانید که دوره‌ی درمان اختلالات شخصیت اسکیزوئید، دوره‌ای دشوار است و احتمال دارد گاهی در طی روند درمان احساس کنید به‌جای پیشرفت، حتی عقب‌گرد اتفاق می‌افتد.
فرد را تشویق به درمان کنید
فرد مبتلا به اسکیزوئید ممکن است در ابتدا تمایل به نزدیکی عاطفی نداشته باشد؛ اما با طی روند درمان، این مسئله تغییر کرده و کیفیت زندگی فرد مبتلا بهبود می‌یابد.
- ممکن است وسوسه شویم با فرد مبتلا همانند دیگران ارتباط بگیریم. اما تلاش برای برقراری ارتباط با فرد دچار اختلال شخصیت اسکیزوئید، می‌تواند فشار زیادی را به او تحمیل کند.
- فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید، انزواطلب است و معمولاً تمایل دارد در فعالیت‌هایی شرکت کند که در آن‌ها درگیری عاطفی وجود ندارد. یافتن فعالیت‌های خنثی و غیرعاطفی می‌تواند فشار وارد بر فرد بیمار را کاهش داده و به شما کمک کند تا رابطه‌ی برپایه‌ی اعتماد با او برقرار کنید.
تفاوت اختلال اسکیزوئید و اختلال اسکیزوفرنی
اختلال اسکیزوئید دارای برخی علائم مشترک با اسکیزوفرنی و اختلال شخصیت اسکیزوتایپال است. شواهد نشان می‌دهد که اختلال شخصیت اسکیزوئید و اسکیزوفرنی دارای ساختار ژنتیکی مشابهی هستند و گوشه‌گیری اجتماعی از ویژگی‌های هر دو اختلال است، با این وجود تمایزات مهمی وجود دارد که اختلال اسکیزوئید را از اسکیزوفرنی جدا می‌کند:
- تفاوت مهم این دو اختلال این است که اشخاص مبتلا به شخصیت اسکیزوئید برخلاف مبتلایان به اختلال اسکیزوفرنی یا اسکیزوافکتیو، ارتباط خود را با واقعیت از دست نمی‌دهند. مطالعات نشان می‌دهد که شیوع این اختلال کمتر از ۱٪ است.[۲]
- مبتلایان به‌ندرت دچار پارانویا یا توهم می‌شوند. همچنین با اینکه این افراد تلاش می‌کنند از برقراری ارتباط دوری کنند، اما وقتی صحبت می‌کنند منطقی هستند و حرف‌هایشان معنا دارد؛ برخلاف اختلال اسکیزوفرنی که در آن درک الگوهای گفتاری فرد مبتلا دشوار است.
دکتر ساینا در مقاله اسکیزوفرنی چیست و چه علائمی دارد به‌طور کامل به بررسی این اختلال روانی پرداخته است.
درمان اختلال اسکیزوئید
اغلب افراد مبتلا به اسکیزوئید ترجیح می‌دهند به دنبال درمان نروند؛ چرا که برای درمان باید با دیگران تعامل کنند. اما اگر فرد مبتلا بخواهد تغییر کند، درمان می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد. در ادامه با متداول‌ترین راههای درمان اسکیزوئید آشنا خواهید شد:
درمان رفتاری – شناختی
این روش درمانی جهت تغییر رفتار شخص مبتلا به اسکیزوئید است. در این روش درمانی فرد می‌آموزد که چگونه افکار و رفتارهای خود را در موقعیت‌های اجتماعی مختلف تغییر دهد. این درمان می‌تواند الگوی عدم تمایل به ایجاد روابط اجتماعی را در فرد تغییر دهد.
گروه‌درمانی
گروه درمانی از دیگر راههای درمان اسکیزوئید است که می‌تواند به فرد مبتلا در تمرین مهارت‌های اجتماعی کمک کند. این درمان به فرد کمک می‌کند تا در موقعیت‌های اجتماعی راحت‌تر رفتار کند.
دارودرمانی
معمولاً برای درمان اسکیزوئید دارو تجویز نمی‌شود؛ مگر اینکه سایر روش‌های درمانی نتیجه ندهند. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) هیچ دارویی را برای درمان اختصاصی اختلالات شخصیتی تأیید نکرده است.
بااین‌حال از داروها برای درمان سایر وضعیت‌های همراه با اختلالات شخصیتی، همچون افسردگی یا اضطراب استفاده می‌شود. برای مثال، ممکن است از بوپروپیون برای افزایش احساس لذت استفاده شود. برای درمان احساس بی‌تفاوتی می‌توان از داروهای ضدروان‌پریشی استفاده کرد.
کلام آخر دکترساینا
اختلال شخصیت اسکیزوئید یا گوشه گیر وضعیتی است که زندگی اجتماعی فرد را مختل می‌کند. افراد انزواطلب به دلیل عدم تمایل به برقراری ارتباط با دیگران، معمولاً به دنبال درمان نمی‌روند. در این شرایط، حمایت خانواده و اطرافیان می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. به خاطر داشته باشید که روند درمان اختلال اسکیزوئید زمان‌بر بوده و نیازمند همکاری فرد مبتلا و همچنین صبر و حمایت اطرافیان است.
توصیه دکتر ساینا این است که اگر علائم یا فاکتورهای ابتلا به این بیماری در خانواده شما وجود دارد حتماً در این خصوص با متخصصان و مشاوران صحبت کنید.
سؤالات متداول
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید غالباً احساس همدلی کمی نسبت به دیگران دارند؛ که اگر احساس همدلی داشتند، این احساس همدلی جلوی رفتارهای پرخاشگرانه‌ی آن‌ها را می‌گرفت. خشونت رفتاری در افراد مبتلا به احتمالاً ناشی از زندگی خیال‌پردازانه‌ی غیرمعمول آن‌هاست.
بله. اختلالات شخصیتی که با افزایش سن مستعد وخیم‌تر شدن هستند شامل اختلالات پارانوئید، اسکیزوئید، اسکیزوتایپ، وسواسی-اجباری، مرزی، هیستریونیک یا نمایشی، خودشیفته و اجتنابی هستند.
برخی از افراد مبتلا به اختلال اسکیزوئید ممکن است دچار اسکیزوفرنی شوند؛ اما ارتباط این نوع اختلال بااختلال شخصیت اسکیزوتایپال قوی‌تر است.
وقتی روی کار یا دیگر فعالیت‌ها تمرکز کرده‌اند می‌توان با آن‌ها رابطه‌ی فردی غیراحساسی برقرار کرد. وقتی در کنار این افراد هستید به فعالیت‌هایی مشغول شوید که نیازمند درگیری احساسی نیستند؛ مثلاً به فعالیت یا پروژه‌ای فکری بپردازید.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال افرادی تنها و گوشه‌گیر هستند که ترجیح می‌دهند از دیگران فاصله بگیرند و داشتن هرگونه روابط برایشان ناخوشایند است. آن‌ها بعضی اوقات گفتار یا رفتارهای عجیب و غریب از خود بروز می‌دهند و به ندرت از خود عواطف نشان دهند یا دارای عواطفی سطحی هستند. این علائم از اوایل بزرگسالی آغاز شده و در طول زندگی آن‌ها ادامه می‌یابد. دکتر ساینا به‌زودی مقاله جامعی درخصوص این نوع اختلال منتشر خواهد کرد.
همراهان مجله سلامت دکتر ساینا، شما عزیزان می‌توانید سوالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید. متخصصان ما در تلاش هستند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ دهند.
جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری
| نام بیماری | اختلال شخصیت اسکیزوئید |
| تخصص مربوطه | روانشناس، روانپزشک |
| علائم | شروع از اوایل دوره بزرگسالی، علائمی همچون گوشه‌گیری و انزوا، عدم احساسات، بی‌تفاوتی |
| عوارض | دچار به بیماری‌های وخیم‌تر از جمله اسکیزوفرنی |
| علت | وراثت، دوران کودکی ناخوشایند |
| موارد ریسک بالای ابتلا | وراثت |
| روش‌های تشخیص | روان‌درمان |
| روش‌های درمان | گروه‌درمانی، رفتارشناسی |
بسسسیار عالی بود واقعا مطلب به درد بخوری بود