لیست کامل آزمایش‌های دوران بارداری در ماه‌های مختلف

از اولین آزمایش خون که بارداری شما را تأیید می‌کند تا سونوگرافی و سایر روش‌های پیشرفته که جزئیات دقیق اندام‌های جنین را نشان می‌دهند، آزمایش های بارداری دریچه‌ای به دنیای درون رحم مادر هستند. این آزمایش‌ها درباره مراحل مختلف تکامل جنین، وضعیت سلامت مادر و جنین و احتمال وجود ناهنجاری‌های کروموزومی، بیماری‌های خاص و مشکلات ژنتیکی، اطلاعاتی ارزشمند به پزشکان ارائه می‌دهند. با این اطلاعات، راحت‌تر می‌توان درباره مراقبت‌های موردنیاز در دوران بارداری تصمیم گرفت و با تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی، اقدامات پیشگیرانه یا درمانی متناسب را اتخاذ کرد.

در این مطلب، لیست کامل آزمایش‌های دوران بارداری در ماه‌های مختلف، هدف از انجام هر آزمایش، زمان مناسب و نیز میزان ریسک احتمالی آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

آزمایش‌های پیش از بارداری

هرچند آزمایش‌های پیش از بارداری نظیر آزمایش بی‌بی‌چک و تست بتا جزو آزمایش های دوران بارداری نیستند، بد نیست درباره این دو آزمایش که برای تأیید بارداری به کار می‌روند هم اطلاعاتی داشته باشید.

به‌طور کلی، آزمایش‌های تأیید بارداری شامل آزمایش ادرار و خون و سونوگرافی هستند. آزمایش ادرار را خودتان می‌توانید در خانه انجام دهید ولی آزمایش‌های خون و سونوگرافی در آزمایشگاه یا مطب پزشک انجام می‌شوند.

۱. آزمایش ادرار یا بی‌بی‌چک

آزمایش ادرار را می‌توانید با کیت‌های بی‌بی‌چک در منزل هم انجام دهید. اگر تاریخ انقضای کیت نگذشته باشد و روند کار را درست و اصولی پیش ببرید، تا ۹۹ درصد تشخیص آن درست خواهد بود.

بهترین زمان انجام این آزمایش، اولین ادرار صبحگاهی است زیرا بهتر است ادرار حداقل سه ساعت در مثانه مانده باشد. بااین‌حال، در هر ساعتی از روز که سه ساعت از آخرین ادرارتان بگذرد، می‌توانید انجامش دهید. فقط قبل از آن آب زیادی ننوشید تا ادرارتان رقیق نشود.

بیبی‌چک شامل یک نوار مخصوص است که دو بخش دارد که با حرف C و T مشخص شده‌اند. به سه روش می‌توانید آزمایش بدهید:

• در یک لیوان تمیز ادرار کنید و چند قطره از آن را روی تست بریزید؛
• وقتی ادرار می‌کنید، تست را در مسیر ادرار قرار دهید؛
• در یک لیوان تمیز ادرار کنید و تست را در آن فرو کنید.

اگر یک خط در بخش C ظاهر شود، باردار نیستید. اگر دو خط، یکی در بخش C و دیگری در بخش T ظاهر شود، به‌معنای باردار بودن شماست. برای استفاده بهتر از بیبی‌چک، دستورالعمل‌های درج‌شده روی بسته‌بندی آن را به‌دقت بخوانید و اجرا کنید. ۱۰ روز بعد از لقاح، به‌ویژه زمانی که پریودتان عقب افتاده است، انجامش دهید تا نتیجه دقیق‌تری بگیرید.

۲. آزمایش بتا

آزمایش بتا (β-HCG) برای تأیید و ارزیابی بارداری از طریق آزمایش خون انجام می‌شود. هورمون گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) درست ۱۰ روز بعد از لقاح در خون و ادرار زن باردار تولید می‌شود. در بارداری‌های سالم، سطح این هورمون به‌سرعت افزایش می‌یابد که می‌تواند بارداری را به‌خوبی تأیید کند. 

هیچ آمادگی خاصی برای آزمایش خون بارداری نیاز نیست. روش انجام آن به این صورت است که نمونه خون شما را در آزمایشگاه می‌گیرند و تجزیه‌وتحلیل می‌کنند. آزمایش ادرار فقط حالت کیفی دارد و می‌تواند وجود هورمون را نشان دهد اما آزمایش خون کمّی است و میزان دقیق هورمون، سن دقیق جنین و موارد دیگری را تعیین می‌کند.

میزان موردانتظار این هورمون در سه هفته اول بارداری بین ۶ تا ۷۱، بعد از هفته چهارم بین ۱۰ تا ۷۵۰ و بعد از پنج هفته بین ۲۱۷ تا ۷۱۳۸ واحد است. معمولاً سطح این هورمون را در دوران بارداری هم اندازه‌گیری می‌کنند. افزایش سطح این هورمون نشانه‌ای از پیشروی طبیعی بارداری است.

---

انواع آزمایش‌های دوران بارداری

مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و اسکن‌ها، قبل از تولد برای بررسی سلامت مادر و جنین در دوران بارداری انجام می‌شوند. برخی از این آزمایش‌ها ضروری هستند و همه مادران باردار باید آن‌ها را انجام دهند اما برخی دیگر ضروری نیستند و پزشک شما با توجه به شرایط‌تان آن‌ها را توصیه می‌کند. 

آزمایش‌های ضروری بارداری شامل آزمایش CBC، تعیین گروه خونی، سونوگرافی‌های دوره‌ای بارداری، آزمایش ادرار، آزمایش‌های تشخیصی برای ناهنجاری‌های ژنتیکی و کروموزومی مانند سندروم داون، تست هپاتیت B و HIV، آزمایش دیابت بارداری و سرخجه هستند.

برخی آزمایش‌ها مانند آمنیوسنتز، کوردوسنتز یا آزمایش‌های ژنتیکی و CVS آزمایش‌هایی هستند که ضرورت انجام آن‌ها به شرایط مادر، بارداری‌های پرخطر و مشکلات سلامتی جنین بستگی دارد. نیاز نیست همه مادران باردار این آزمایش‌ها را انجام دهند.

در ادامه درباره آزمایش‌های ضروری دوران بارداری به‌صورت مفصل صحبت می‌کنیم.

---

آزمایش‌های ضروری دوران بارداری

آزمایش های دوران بارداری انواع مختلفی دارند که از ابتدای بارداری تا زمان تولد نوزاد، مرحله به مرحله انجام می‌شوند. هر مرحله یک دوره سه‌ماهه است که به‌ترتیب آن‌ها را سه‌ماهه اول، سه‌ماهه دوم و سه‌ماهه سوم بارداری می‌نامیم. پیش از این سه مرحله نیز آزمایش‌های اولیه انجام می‌شود.

در ادامه، آزمایش های بارداری در هر مرحله را با جزئیات آن، از هدف آزمایش گرفته تا زمان مناسب برای انجام آن، بررسی می‌کنیم.

۱. آزمایش‌های اولیه دوران بارداری

اولین آزمایش های دوران بارداری شامل یک‌سری آزمایش‌های کلی و عمومی هستند که انواع مشکلات مربوط به سلامت مادر را بررسی می‌کنند که ممکن است روی جنین تأثیر بگذارد. برخی از آن‌ها را با هم ببینیم:

۱-۱. آزمایش خون کامل (CBC)

یکی از مهم‌ترین آزمایش‌های اولیه دوران بارداری، آزمایش کامل خون (CBC) است که هدف آن، شمارش تعداد انواع مختلف سلول‌های خونی است. برای انجام این آزمایش، از شما در آزمایشگاه نمونه خون می‌گیرند.

تعداد گلبول‌های قرمز سالم خون، نشان می‌دهد که آیا به نوع خاصی از بیماری کم‌خونی مبتلا هستید یا خیر. اگر گلبول‌های قرمز سالم به‌اندازه کافی برای حمل اکسیژن به بقیه بدن خود نداشته باشید، می‌تواند نشانه کم‌خونی باشد. تعداد گلبول‌های سفید نشان می‌دهد که چه تعداد سلول در خون شما برای مبارزه با بیماری حضور دارند. اگر تعداد این گلبول‌ها زیاد باشد، ممکن است نشان‌دهنده نوعی بیماری خاص یا عفونت در بدن شما باشد که باعث افزایش تعداد گلبول‌ها شده است. تعداد پلاکت‌ها می‌تواند نشان دهد که آیا مشکل لخته‌شدن خون در شما وجود دارد یا خیر.

۱-۲. گروه خونی و Rh

تعیین گروه خونی و عامل ارهاش یا رزوس (Rh) از آزمایش‌های مهم اولیه دوران بارداری است. گروه خونی با یکی از حروف A، B، O یا AB و فاکتور ارهاش با + یا – نشان داده می‌شود. ارهاش پروتئینی است که در سطح گلبول‌های قرمز خون یافت می‌شود. اگر سلول‌های خونی شما دارای این پروتئین باشند، گروه خونی شما مثبت و در غیر این صورت، منفی خواهد بود.

شاید بپرسید چرا مادر باید از فاکتور ارهاش خود مطمئن شود؟ پاسخ این است که اگر ارهاش خون شما منفی و ارهاش خون جنین مثبت باشد و به هر دلیلی، خون جنین وارد جریان خون شما شود، بدنتان در واکنش به آن به‌عنوان عاملی ناشناخته، پادتن یا آنتی‌بادی تولید می‌کند که ممکن است به سلول‌های خونی جنین حمله کنند.

ازآنجاکه معمولاً این آنتی‌بادی در مقدار کم تولید می‌شود، در بارداری اول ممکن است مشکلی ایجاد نکند اما بدن شما به عامل ارهاش حساس می‌شود و بنابراین، در بارداری‌های بعدی حتی با وجود سازگاری ارهاش، ممکن است پادتن‌های تولیدشده در بارداری قبلی، حمله به سلول‌های خونی جنین را آغاز کنند. این مشکل ممکن است باعث مرده‌زایی یا سایر مشکلات جدی در بارداری شود.

۱-۳. سایر آزمایش‌های خون برای تشخیص عفونت‌های خاص

در آزمایش خون اولیه در دوران بارداری، عفونت‌های خاصی مانند سیفلیس، هپاتیت B، ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV)، سرخجه (Rubella)، سل (TB) و عفونت‌های مقاربتی (STIs) هم مورد بررسی قرار می‌گیرند.

آزمایش سرخجه یا سرخک آلمانی به این دلیل انجام می‌شود که مشخص شود آیا نسبت‌به آن مصونیت دارید یا نه. اگر از قبل واکسینه یا به سرخجه مبتلا شده باشید، آنتی‌بادی آن در خون شما موجود است اما اگر مشخص شود مصونیت ندارید، پزشک به شما توصیه خواهد کرد که مراقبت‌های لازم را هنگام رفت‌وآمد به مطب پزشک یا جاهای دیگر رعایت کنید. این بیماری به‌شدت مسری است و حتی از راه سرفه یا عطسه منتقل می‌شود. به یاد داشته باشید در زمان بارداری، نمی‌توانید واکسن سرخجه را تزریق کنید؛ زیرا حاوی ویروس زنده است و خطر ابتلای جنین به آن وجود دارد.

۱-۴. آزمایش ادرار

برای آزمایش ادرار، نمونه ادرار شما را در آزمایشگاه می‌گیرند. هدف از این آزمایش، بررسی وجود موارد زیر است:

• گلبول‌های قرمز که می‌تواند نشانه بیماری احتمالی در دستگاه ادراری باشد؛
• گلبول‌های سفید که می‌تواند نشانه احتمال عفونت کلیه یا مثانه در دستگاه ادراری باشد؛
• گلوکز که می‌تواند سطح بالای قند خون و احتمال ابتلای شما به دیابت را نشان دهد؛
• پروتئین که سطوح بالای آن می‌تواند نشانه بیماری کلیوی یا پره اکلامپسی (Preeclampsia) باشد که عارضه‌ای بسیار جدی در زمان بارداری است.

۱-۵. کشت ادرار

این آزمایش با هدف تشخیص وجود باکتری در ادرار شما انجام می‌شود که می‌تواند نشانه عفونت ادراری باشد. کشت ادرار برای تشخیص عفونت‌های ادراری خاصی که علائم ندارند، مفید است.

نتایج کشت ادرار معمولاً چند روز طول می‌کشد. در صورت وجود باکتری در ادرار، پزشک برایتان آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. ممکن است بعد از دوره درمان، مجدداً از شما بخواهد این آزمایش را تکرار کنید.

---

۲. آزمایش‌های سه ماهه اول

سه‌ماهه اول بارداری شامل ماه‌های ۱، ۲ و ۳ بارداری یا هفته‌های اول تا ۱۳ بارداری است. تست‌های غربالگری سه‌ماهه اول، شامل ترکیبی از سونوگرافی جنین و آزمایش خون مادر هستند. این فرایند غربالگری به تعیین خطر ابتلای جنین به نقایص مادرزادی خاصی کمک می‌کند.

پزشک به شما خواهد گفت چه آزمایش‌هایی برای شما ضروری است اما به‌طور کلی باید همه مادران آزمایش‌های زیر را انجام دهند:

۲-۱. سونوگرافی نوبت اول

سونوگرافی نوبت اول را سونوگرافی نوکال ترنسلوسنسی (Nuchal Translucency) یا سونوگرافی NT می‌نامند. بهترین زمان برای انجام این سونوگرافی هفته‌های ۱۱ تا ۱۳ بارداری است. هدف از این سونوگرافی، بررسی ناحیه پشت گردن جنین است تا مشخص شود که آیا نشانه‌هایی از افزایش مایع زیر پوست گردن یا ضخامت فضای شفاف پشت گردن در جنین وجود دارد یا خیر.

هدف دیگر این آزمایش، تعیین استخوان بینی جنین است. اگر جنین ناهنجاری‌های کروموزومی خاصی مانند سندرم داون داشته باشد، یکی از نشانه‌های احتمالی آن می‌تواند رؤیت نشدن استخوان بینی باشد.

۲-۲. آزمایش سرم خون مادر

آزمایش سرم خون مادر (Maternal Serum Test)، آزمایش خونی است که در هفته‌های ۹ تا ۱۳ بارداری انجام می‌شود و دو ماده موجود در خون همه زنان باردار را اندازه‌گیری می‌کند:

• پروتئین پلاسمایی A وابسته به بارداری (PAPP-A): این پروتئین را جفت در اوایل بارداری می‌سازد. سطوح غیرطبیعی آن با خطر ناهنجاری کروموزومی همراه است.
• تست HCG یا گنادوتروپین کوریونی انسانی (Human Chorionic Gonadotropin): این هورمونی است که جفت آن را در اوایل بارداری تولید می‌کند. سطوح غیرطبیعی این هورمون هم ممکن است نشانه ناهنجاری‌های کروموزومی باشد.

۲-۳. آزمایش‌های ترکیبی

گاهی هر دو سونوگرافی NT و آزمایش سرم خون مادر را در ترکیب با یکدیگر انجام می‌دهند تا تعیین اینکه آیا جنین ممکن است به سندرم داون (تریزومی ۲۱) و سندرم ادواردز (تریزومی ۱۸) مبتلا باشد یا خیر، دقیق‌تر صورت گیرد.

در صورتی که نتایج آزمایش‌های بالا غیرطبیعی باشد، مشاوره ژنتیک و سایر تست‌ها از جمله تست پرزهای کوریونی، آمنیوسنتز، DNA سل فری و سونوگرافی‌های دیگر توصیه می‌شود.

---

۳. آزمایش‌های سه‌ماهه دوم

سه‌ماهه دوم بارداری شامل ماه‌های ۴، ۵ و ۶ یا هفته‌های ۱۳ تا ۲۵ بارداری است. در این سه‌ماهه، سونوگرافی نوبت دوم و چندین آزمایش خون برای اندازه‌گیری میزان خطر احتمالی برای داشتن نوزادی با شرایط ژنتیکی خاص یا نارسایی‌های مادرزادی انجام می‌شود.

۳-۱. سونوگرافی نوبت دوم

سونوگرافی نوبت دوم که سونوگرافی آنومالی نامیده می‌شود، بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ بارداری انجام می‌شود. در اسکن آنومالی هر قسمت از بدن جنین را بررسی کرده و موقعیت جفت، مقدار مایع آمنیوتیک و میزان رشد جنین را ارزیابی می‌کنند. در این سونوگرافی، پزشک توجه ویژه‌ای به مغز، صورت، دور سر، دور شکم، استخوان ران، ستون فقرات، قلب، معده، روده، کلیه‌ها و سایر اندام‌های جنین خواهد داشت.

هدف اصلی از اسکن آنومالی، ارزیابی کامل بارداری و تعیین وجود هرگونه بیماری نادر در مغز، قلب و ستون فقرات جنین است. بهترین زمان انجام آن در هفته ۲۰ بارداری است که روند طبیعی رشد جنین به‌خوبی مشخص است. در همین سونوگرافی می‌توانید درخواست تعیین جنسیت نوزاد را بدهید.

نکته: اگر در سه‌ماهه اول پزشک مورد مشکوکی ندیده و آزمایش‌های تکمیلی مانند آمنیوسنتز یا سل فری را تجویز نکرده باشد، دلیل نمی‌شود که در سه‌ماهه دوم هم چنین اتفاقی رخ ندهد. اگر هر مورد مشکوکی در رشد جنین یا احتمال وجود ناهنجاری‌های مادرزادی مشاهده شود، پزشک ممکن است آزمایش‌های تکمیلی را توصیه کند.

۳-۲. تست AFP (آلفا فیتوپروتئین)

این آزمایش خون که AFP سرم خون مادر هم نامیده می‌شود، سطح آلفا فیتوپروتئین خون شما در دوران بارداری را اندازه‌گیری می‌کند. AFP پروتئینی است که معمولاً کبد جنین آن را تولید می‌کند و در مایع آمنیوتیک یا مایع اطراف جنین وجود دارد. این پروتئین از راه جفت وارد گردش خون شما می‌شود. سطوح غیرطبیعی آن ممکن است نشانه‌ای از موارد زیر باشد:

• نارسایی لوله عصبی باز (ONTD) مانند اسپینا بیفیدا
• سندرم داون یا سایر ناهنجاری‌های کروموزومی
• وجود نقص در دیواره شکم جنین.

گاهی بالا بودن سطح این پروتئین در خون مادر ممکن است به‌دلیل دوقلو بودن جنین باشد. از آنجا که هر جنین این پروتئین را جداگانه می‌سازد، میزان آن در خون مادر افزایش می‌یابد. علاوه بر آن، سطوح AFP در طول بارداری تغییر می‌کند؛ بنابراین گاهی ممکن است به‌دلیل محاسبه اشتباه تاریخ بارداری و زایمان، سطح AFP بالاتر باشد.

۳-۳. گنادوتروپین جفت انسانی یا نشانگر HCG

این هورمون را هم جفت تولید می‌کند و میزان زیاد آن می‌تواند نشان‌دهنده نارسایی‌های مادرزادی باشد. اندازه‌گیری آن با آزمایش خون امکان‌پذیر است. البته آن را در سونوگرافی NT نوبت اول هم انجام می‌دهند؛ بااین‌حال، می‌توان در سه‌ماهه دوم هم آن را اندازه‌گیری کرد.

۳-۴. نشانگر استریول

استریول (Estriol) هورمونی است که جفت تولید می‌کند. می‌توان آن را هم از طریق خون و هم از طریق ادرار مادر اندازه‌گیری کرده و برای تعیین سلامت جنین استفاده کرد.

۳-۵. نشانگر اینهیبین

اینهیبین (Inhibin) هم هورمون دیگری است که جفت آن را تولید می‌کند و اندازه‌گیری آن اهمیت زیادی دارد.

تست‌های بالا اغلب بین هفته‌های ۱۵ تا ۲۰ بارداری انجام می‌شوند؛ بااین‌حال، هفته‌های ۱۶ تا ۱۸ برای آن ایده‌آل است.

۳-۶. تست سه‌گانه و چهارگانه

تست‌های سه‌گانه و چهارگانه در سه‌ماهه دوم بارداری، تست‌های اضافی نیستند بلکه نام دیگری برای تست AFP و سایر نشانگرهایی هستند که در بالا توضیح دادیم. تست سه‌گانه بارداری درواقع آزمایش خونی است که تست آلفا فیتوپروتئین، استریول و HCG را اندازه‌گیری می‌کند. در تست چهارگانه، اندازه‌گیری هورمون اینهیبین هم اضافه می‌شود.

تست‌های سه‌گانه و چهارگانه تشخیصی نیستند یعنی نمی‌توانند به شما بگویند دقیقاً چه مشکلی در جنین وجود دارد اما می‌توانند با نتایج غیرطبیعی AFP و سایر نشانگرهای بالا، به پزشک در تعیین میزان خطر ابتلا به نارسایی‌های مادرزادی خاص در جنین کمک کنند تا مشخص شود که آیا باید آزمایش‌های بیشتری انجام بدهید یا نه.

گاهی اوقات، ممکن است نتایج مثبت کاذب در این تست‌ها مشاهده شود؛ یعنی ممکن است مشکلی را در جنین نشان دهند، در حالی که واقعاً سالم است. از سوی دیگر، نتایج منفی کاذب ممکن است همه‌چیز را طبیعی در جنین نشان دهند در حالی که جنین واقعا مشکل دارد.

انجام تست‌های غربالگری هم در سه‌ماهه اول و هم در سه‌ماهه دوم، به تشخیص دقیق‌تر ناهنجاری‌ها کمک می‌کنند. بیشتر مواردِ سندرم داون با استفاده از غربالگری‌های سه‌ماهه دوم و اول به‌درستی تشخیص داده می‌شوند.

۳-۷. آزمایش گلوکز (غربالگری دیابت بارداری)

آزمایش گلوکز که اغلب بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری انجام می‌شود، برای اندازه‌گیری سطح قند خون شماست. اگر در بارداری قبلی هم دیابت بارداری داشته‌اید، می‌توانید این آزمایش را در سه‌ماهه اول انجام دهید.

دیابت بارداری نوعی دیابت است که زنان در دوران بارداری به آن مبتلا می‌شوند. بیشتر موارد دیابت بارداری پس از زایمان برطرف خواهند شد؛ بااین‌حال، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده، برای زنانی که به دیابت بارداری مبتلا شده‌اند، بیشتر از زنان دیگر است.

تست دیابت بارداری شامل دو آزمایش خون است: ابتدا باید تست چالش گلوکز یک‌ساعته را انجام دهید. برای این کار، یک محلول گلوکز نوشیدنی به شما می‌دهند. پس از خوردن آن باید یک ساعت صبر کنید و سپس نمونه خون بدهید. اگر عدد آن بالا باشد، یعنی بدن شما قند را به‌شکل مؤثر پردازش نمی‌کند. در نتیجه، باید تست تحمل گلوکز انجام دهید.

برای این تست باید تقریباً ۸ ساعت ناشتا باشید و جز آب چیزی نخورید. وقتی صبح به آزمایشگاه مراجعه می‌کنید، ابتدا از شما نمونه خون می‌گیرند؛ سپس یک نوشیدنی گلوکز ۷۵ گرمی به شما می‌دهند تا بنوشید. یک ساعت صبر می‌کنید و دوباره از شما خون می‌گیرند. یک ساعت دیگر صبر می‌کنید و برای بار سوم خون از شما می‌گیرند.

اگر جواب آزمایش قند بالا را نشان دهد، باید آن را درمان کنید. سطوح بالای قند می‌تواند به جنین منتقل شده و باعث بزرگ‌شدن بیش از حد آن شود. برخی دیگر از عوارض دیابت بارداری درمان‌نشده شامل نظیر پره اکلامپسی و مشکلات سلامتی مادام‌العمر برای کودک و مادر هستند.

---

۴. آزمایش‌های سه‌ماهه سوم

در سه‌ماهه آخر بارداری یعنی ماه‌های ۷، ۸ و ۹ یا هفته‌های ۲۸ تا ۳۷، پزشک یک‌سری آزمایش‌های دیگر را انجام می‌دهد که بسیار مهم هستند:

۴-۱. آزمایش GBS یا استرپتوکوک گروه B

استرپتوکوک گروه ب (Group B streptococcus) که به‌اختصار با GBS نشان داده می‌شود، باکتری‌هایی هستند که در دستگاه تناسلی تحتانی زنان یافت می‌شوند. تقریباً از هر ۴ زن، یک نفر دارای این باکتری است. به‌ندرت پیش می‌آید که این عفونت قبل از بارداری مشکلی برای زنان ایجاد کند اما در دوران بارداری باید آن را جدی گرفت. این عفونت می‌تواند سبب کوریوآمنیونیت شود که نوعی عفونت شدید بافت جفت است. عفونت‌های دستگاه ادراری ناشی از GBS می‌تواند به زایمان زودرس یا پیلونفریت و سپسیس بینجامد.

این باکتری‌ها شایع‌ترین علت عفونت‌های مرگبار در نوزادان از جمله ذات الریه و مننژیت هستند. بیشتر نوزادان تازه متولد شده، این عفونت را در دوران بارداری یا از دستگاه تناسلی مادر حین زایمان دریافت می‌کنند.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) توصیه می‌کند که همه زنان باردار از نظر استرپتوکوک گروه B واژینال و رکتوم، بین هفته‌های ۳۵ تا ۳۷ بارداری غربالگری شوند. در صورت مشاهده حتمی هرگونه باکتری یا احتمال وجود آن، باید درمان با آنتی‌بیوتیک آغاز شود. نوزادانی که مادران آن‌ها با آنتی‌بیوتیک درمان شده‌اند، تا ۲۰ برابر کمتر احتمال دریافت این باکتری را نسبت به نوزادانی دارند که مادران آن‌ها اهمیتی به درمان آنتی‌بیوتیکی نمی‌دهند.

بهترین موقع درمان، در زمان زایمان است. پس از شروع زایمان، آنتی‌بیوتیک باید از طریق سرم با تزریق وریدی انجام شود تا از جنین دربرابر عفونت محافظت کند.

۴-۲. تست بدون استرس جنین (NST)

تست بدون استرس جنین (Nonstress test) در بارداری‌های پرخطر انجام می‌شود. این نوع بارداری‌ها ممکن است به مرده‌زایی یا سایر مشکلات زایمان منجر شوند؛ در نتیجه، مادرانی که دارای این شرایط تشخیص داده شده‌اند، باید تست بدون استرس را در سه‌ماهه سوم بارداری انجام دهند. انجام این آزمایش برای مادرانی هم که احساس می‌کنند حرکت جنین در آن‌ها کمتر شده یا بارداری آن‌ها به ۴۰ هفته رسیده، ضروری است.

این تست ۲۰ دقیقه طول می‌کشد و طی آن، ضربان قلب کودک پایش می‌شود بدون اینکه هیچ استرسی به او وارد کنند. اگر در این بازه زمانی، دو یا چند شتاب در ریتم ضربان قلب مشاهده شود، مشکلی وجود ندارد. اگر نه، ۲۰ دقیقه دیگر باید آزمایش ادامه یابد؛ زیرا ممکن است کودک خواب باشد. اگر سرعت ضربان قلب افزایش پیدا نکند، ممکن است نشانه نرسیدن اکسیژن کافی به جنین باشد. در چنین شرایطی پزشک احتمالاً زایمان زودهنگام یا فوری را تجویز کند.

---

۵. آزمایش‌های خاص و پیشرفته

آزمایش دوران بارداری شامل یک‌سری آزمایش‌های خاص و پیشرفته نیز هست که فقط برخی از مادران باید آن‌ها را انجام دهند.

۵-۱. تست NIPT (تست غیرتهاجمی پیش از تولد)

این آزمایش غربالگری اختیاری است و برای تعیین احتمال ابتلای کودک به ناهنجاری‌های کروموزومی مانند سندرم داون، سندرم ادواردز یا سندرم پاتائو (تزیزومی ۱۳) یا اختلالات مؤثر بر کروموزوم‌های جنسی X و Y پیشنهاد می‌شود. برای این کار، از خون شما نمونه می‌گیرند و از نظر اختلالات مادرزادی خاص، جنین را بررسی می‌کنند. البته این آزمایش هم تشخیصی نیست و فقط امکان ابتلای جنین را تخمین می‌زند. همچنین، قادر به غربالگری همه شرایط کروموزومی یا ژنتیکی نیست.

این تست اختیاری است و در گذشته فقط به مادرانی توصیه می‌شد که جنین آن‌ها در معرض خطر زیاد برای ابتلا به اختلالات مادرزادی بود ولی امروزه به‌دلیل غیرتهاجمی‌بودن، به همه زنان باردار انجام آن را پیشنهاد می‌کنند. نتایج این تست می‌تواند به پزشک برای توصیه تست‌های تشخیصی دیگر کمک کند.

آزمایش NIPT را می‌توان در اوایل هفته ۱۰ بارداری انجام داد. معمولاً تا پیش از آن، DNA جنین در خون فرد باردار به‌اندازه کافی وجود ندارد.

۵-۲. آمنیوسنتز

یکی از روش‌های تشخیصی تهاجمی که برای تشخیص اختلالات کروموزومی و نارسایی لوله عصبی باز مانند اسپینا بیفیدا کاربرد دارد. این تست با گرفتن نمونه کوچکی از مایع آمنیوتیک که جنین را احاطه کرده است، انجام می‌شود. معمولاً به زنانی که در هفته‌های ۱۵ تا ۲۰ بارداری قرار دارند و جنین آن‌ها در معرض خطر ناهنجاری‌های کروموزومی است، توصیه می‌شود آمنیوسنتز انجام دهند. علاوه بر آن، افرادی که در زمان زایمان، بیشتر از ۳۵ سال دارند یا آزمایش غربالگری سرم خون مادر در آن‌ها غیرطبیعی یا مشکوک بوده است، بهتر است این آزمایش را انجام دهند. نتایج معمولاً بین ۱۰ روز تا ۲ هفته در دسترس خواهد بود.

نکته: زنانی که جنین آن‌ها دوقلو یا بیشتر است، برای مطالعه هر نوزاد نیاز به نمونه‌برداری جدا از هر کیسه آمنیوتیک دارند. بسته به موقعیت نوزاد و جفت، مقدار مایع و آناتومی زن، گاهی اوقات انجام آمنیوسنتز غیرممکن است.

۵-۳. نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی (CVS)

این آزمایش شامل نمونه‌برداری از بخشی از بافت جفت است و در هفته‌های ۱۰ تا ۱۳ بارداری انجام می‌شود. این بافت حاوی اطلاعات ژنتیکی مشابه جنین است و می‌توان آن را از نظر ناهنجاری‌های کروموزومی و برخی مشکلات ژنتیکی دیگر آزمایش کرد. برخلاف آمنیوسنتز، این آزمایش نمی‌تواند درباره نقص لوله عصبی باز اطلاعاتی ارائه دهد. بنابراین، زنانی که تحت CVS قرار می‌گیرند، برای غربالگری این نارسایی مهم، نیاز به آزمایش خون دیگری بین هفته‌های ۱۶ تا ۱۸ بارداری دارند. نتایج این آزمایش هم ۱۰ تا ۱۴ روز بعد از انجام در دسترس است.

روش CVS به‌دلیل پیچیدگی و نیز موقعیت جفت، ممکن است درباره چندقلوها امکان‌پذیر یا موفقیت‌آمیز نباشد زیرا معمولاً برای این جنین‌ها باید از هر جفت نمونه‌برداری جداگانه‌ای انجام شود.

نکته: زنانی که نتایج دقیقی از این روش دریافت نکرده‌اند، ممکن است نیاز به آمنیوسنتز داشته باشند.

نکته ۲: در صورت وجود عفونت فعال واژن، مانند تبخال یا سوزاک، انجام این عمل ممنوع است.

۵-۴. آزمایش‌های ژنتیکی

بسیاری از مشکلات ژنتیکی را می‌توان قبل از تولد تشخیص داد. اگر شما یا همسرتان سابقه خانوادگی اختلالات ژنتیکی دارید یا جنین یا نوزادی با مشکل ژنتیکی داشته‌اید، ممکن است پزشک شما آزمایش ژنتیک در دوران بارداری توصیه کند.

برخی اختلالات ژنتیکی شامل فیبروز سیستیک، دیستروفی عضلانی نخاعی، تالاسمی، کم‌خونی داسی‌شکل، سندرم ایکس شکننده (Fragile X) و بیماری تای‌ساکس (Tay-Sachs)، از جمله اختلالاتی هستند که با آزمایش‌های ژنتیک تشخیص داده می‌شوند.

---

۶. آزمایش‌های سلامت مادر

یک‌سری از آزمایش‌های سلامت مادر به‌صورت روتین و معمول باید انجام شوند. برای مثال، پزشک شما در هر نوبت ویزیت باید فشار خون شما را بررسی کند. فشار خون بالا در بارداری ممکن است نشانه پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری باشد.

تست پاپ اسمیر برای بررسی دهانه رحم به‌منظور مشاهده سلول‌های غیرطبیعی در آن ناحیه انجام می‌شود. این تست تا هفته ۲۴ دوران بارداری به‌طور کلی مشکلی ندارد اما بعد از آن بهتر است تا بعد از زایمان انجام نشود.

سایر آزمایش‌ها نظیر آزمایش خون، آزمایش تیروئید، آزمایش ادرار برای بررسی مشکلات کلیه و مثانه، آزمایش‌های مربوط به عفونت‌های جنسی و سایر عفونت‌ها جزو آزمایش‌های سلامت مادر هستند که در صورت تجویز پزشک، باید انجام شوند.

در ادامه برای راحتی شما، از جدول آزمایش‌های بارداری به تفکیک زمان استفاده شده است:

جدول آزمایش‌های بارداری

---

کلام آخر دکترساینا

اگر به‌تازگی باردار شده‌اید یا برای بارداری اقدام کرده‌اید، بهتر است درباره فهرستی از آزمایش‌هایی که در طی این ۹ ماه باید انجام دهید، اطلاعاتی کسب کنید. البته پزشک متخصص شما در هر نوبت ویزیت، درباره تاریخ انجام آزمایش‌ها و نحوه انجام آن‌ها به شما اطلاع‌رسانی خواهد کرد. بااین‌حال، برای اینکه درباره آن‌ها مطالعه داشته باشید و بدانید هر آزمایش چرا و با چه هدفی انجام می‌شود، در این مطلب درباره انواع آزمایش های بارداری صحبت کردیم.

برخی از این آزمایش‌ها برای بررسی سیر تکاملی و رشد جنین هستند و برخی دیگر، ناهنجاری‌ها و اختلالاتی را تشخیص می‌دهند که ممکن است سبب تولد نوزاد با نارسایی‌های مادرزادی یا بیماری‌های خاص شوند. با انجام به‌موقع آزمایش های دوران بارداری می‌توانید قبل از آنکه دیر شود، اقدامات پیشگیرانه یا درمانی را آغاز کنید.

---

سؤالات متداول