علائم پیر چشمی + راه‌های پیشگیری و درمان

در پیرچشمی، که عمدتاً با افزایش سن به وجود می‌آید، انعطاف‌پذیری چشم به مرور زمان از دست می‌رود و توانایی تمرکز (فکوس) روی اجسام نزدیک هم کم می‌شود. خواندن نوشته‌های کوچک یا خواندن از فاصله نزدیک برای فرد دچار پیرچشمی با سختی زیادی همراه است. سردرد و خستگی چشم نیز از دیگر علائم پیر چشمی است.

در این مقاله دکتر ساینا به بررسی کامل بیماری پیرچشمی پرداخته است. برای مطالعه بخش موردنظر خود می‌توانید بر تیتر آن در فهرست کلیک کنید. اگر در موبایل می‌خوانید، تیتر را لمس کنید.

پیر چشمی چیست؟

پیرچشمی نوعی بیماری چشمی است که در آن چشم شما به‌تدریج توانایی تمرکز(فکوس) سریع روی اجسام نزدیک را از دست می‌دهد. پیر چشمی اختلالی است که در روند طبیعی افزایش سن روی همه افراد تأثیر می‌گذارد.

وقتی نور وارد چشم شما می‌شود از قرنیه‌تان عبور می‌کند، سپس از مردمک چشمتان می‌گذرد. عنبیه چشم حلقه‌ای رنگی در چشم شما است که مردمک چشمتان را باز و بسته می‌کند تا مقدار نوری که از آن می‌گذرد را تنظیم کند.

نور پس از عبور از مردمک چشم از عدسی عبور می‌کند. وقتی عدسی چشمتان در سالم‌ترین حالت باشد، تغییر شکل می‌دهد تا بتواند اشعه‌های نور را بیشتر شکست دهد و آن‌ها را بر روی شبکیه در پشت چشم متمرکز کند. اما با افزایش سن انعطاف‌پذیری عدسی‌ شما کمتر می‌شود. بنابراین نمی‌تواند به راحتی قبل، تغییر شکل بدهد و درنتیجه قادر نیست نور را به‌درستی خم کند و آن را روی شبکیه شما متمرکز کند.

آمار مبتلایان

حتی اگر قبلاً هرگز مشکل بینایی نداشته‌اید، پیر چشمی مسئله‌ای نیست که بتوانید از آن فرار کنید. حتی افرادی که نزدیک‌بین هستند هم هنگام استفاده از عینک یا لنزهای تماسی معمولی خود برای اصلاح بینایی متوجه می‌شوند که دید نزدیکشان دچار تاری شده است. محققان تخمین می‌زنند که نزدیک به ۲ میلیارد نفر در سراسر جهان پیر چشمی داشته باشند.^[۱] 

علت پیر چشمی

در سنین جوانی عدسی چشم شما نسبتاً انعطاف‌پذیر یا الاستیک است و می‌تواند با کمک حلقه‌ای از عضلات کوچک که پیرامون آن قرار دارند طول یا شکل خود را تغییر دهد. عضلاتی که چشم شما را احاطه کرده‌اند می‌توانند به راحتی عدسی‌های شما را تغییر شکل دهند و تنظیم کنند تا هم تصاویر نزدیک و هم تصاویر دور را در خود جای دهد.

با افزایش سن عدسی و رشته‌های عضلانی اطراف آن به‌آرامی انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند و سفت می‌شوند. درنتیجه عدسی‌ چشم‌تان دیگر قادر به تغییر شکل برای تمرکز (فکوس) روی تصاویر نزدیک نیست. با سخت شدن عدسی چشم شما به‌تدریج توانایی خود را برای تمرکز مستقیم نور بر روی شبکیه از دست می‌دهید.

علائم پیر چشمی

در بیشتر افراد شایع‌ترین علائم پیرچشمی در حدود ۴۰سالگی رخ می دهد. علائم پیرچشمی معمولاً شامل کاهش تدریجی توانایی شما در خواندن یا کار کردن از نزدیک است.

رایج‌ترین علائم پیر چشمی عبارتند از:

• خستگی چشم یا سردرد بعد از خواندن یا کارهای نیازمند دید از نزدیک
• مشکل در خواندن حروف کوچک
• خستگی هنگام انجام کارهایی که نیاز به دید از نزدیک دارد
• نیاز به نور بیشتر هنگام مطالعه یا کارهای نیازمند دید از نزدیک
• نیاز به دور نگه داشتن اشیاء به اندازه طول یک بازو برای تمرکز (فکوس) مناسب بر روی آن‌ها
• مشکلات کلی در دیدن و تمرکز بر اشیایی که نزدیک شما هستند
• تنگ کردن چشم

درصورت مشاهده یک یا چند مورد از علائم پیر چشمی بهتر است به چشم پزشک مراجعه کنید تا مورد معاینه تخصصی قرار بگیرید.

انواع پیرچشمی

پنج نوع پیرچشمی وجود دارد:

• پیر چشمی اولیه: این اولین مرحله از پیر چشمی است. ممکن است در این مرحله خواندن حروف ریز برای شما کمی دشوارتر باشد.
• پیرچشمی عملکردی: این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که متوجه می‌شوید در نزدیک‌بینی دچار مشکلات بیشتری شده‌اید.
• پیر چشمی مطلق: اگر به این نوع پیرچشمی دچار باشید، به‌هیچ‌وجه نمی‌توانید روی اشیاء نزدیک تمرکز کنید.
• پیرچشمی زودرس: این اصطلاح زمانی استفاده می‌شود که پیرچشمی قبل از ۴۰سالگی اتفاق می‌افتد.
• پیرچشمی شبانه: هنگامی که این نوع پیر چشمی اتفاق می‌افتد، تمرکز روی اشیاء نزدیک در نور کم بسیار دشوار می‌شود.

چه کسانی در معرض پیر چشمی هستند؟

مهمترین عامل خطر پیرچشمی افزایش سن است. بیشتر افراد تا ۴۰ سالگی مقداری از توانایی‌شان در تمرکز بر اشیاء نزدیک را از دست می‌دهند. پیر چشمی برای همه اتفاق می‌افتد، اما علائمش در بعضی از افراد واضح‌تر است.

اگر مشکلات زیر را داشته باشید، بیشتر در معرض خطر پیر چشمی زود‌رس خواهید بود:

• کم‌خونی یعنی کمبود گلبولهای قرمز طبیعی خون
• بیماری قلبی و عروقی
• دیابت یا مشکلات متابولیسم قند خون
• دوربینی که باعث می‌شود دیدن اشیاء نزدیک برایتان سخت‌تر از دیدن اشیاء دور باشد.
• مالتیپل اسکلروزیس (MS) که یک بیماری خودایمنی است و ستون فقرات و مغز شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• میاستنی گراویس (ضعف وخیم عضلانی) که یک اختلال عصبی‌-عضلانی است و بر اعصاب و عضلات شما تأثیر می‌گذارد.
• ضربه به چشم یا بیماری چشم
• نارسایی عروقی یا جریان خون ضعیف

آیا داروها خطر پیر چشمی را افزایش می‌دهند؟

برخی از داروهای تجویزشده و بدون نسخه می‌توانند توانایی چشم شما را برای تمرکز روی تصاویر نزدیک کاهش دهند. مصرف مواد و داروهای زیر می‌تواند شما را بیشتر در خطر پیرچشمی زودرس قرار دهد:

• الکل
• داروهای ضداضطراب
• داروهای ضدافسردگی
• آنتی‌هیستامین‌ها
• انواع قرص و داروی ضدروان‌پریشی
• مصرف داروهای ضداسپاسم
• مصرف داروهای ادرارآور

عوارض پیرچشمی چیست؟

اگر پیرچشمی شما تشخیص داده نشود یا اصلاح نشود، بینایی‌تان به‌تدریج رو به زوال خواهد رفت. این موضوع  به مرور زمان بیشتر و بیشتر بر سبک زندگی شما تأثیر می‌گذارد. اگر اصلاح بینایی صورت نگیرد، ممکن است بینایی‌تان به‌طور قابل توجهی تضعیف شود. در این صورت برای حفظ سطح عادی فعالیت و بهره‌وری در محل کارتان با مشکل مواجه خواهید شد.

وقتی کارهایی مانند خواندن کلمات ریز برایتان سخت می‌شود و دچار سردرد می‌شوید بهتر است در اسرع وقت به چشم پزشک مراجعه کنید تا مورد معاینه قرار بگیرید.

چگونه از پیرچشمی پیشگیری کنیم؟

همان‌طور که نمی‌توانید از بالا رفتن سنتان جلوگیری کنید، قادر نیستید جلوی پیرچشمی را هم بگیرید، اما کارهایی وجود دارد که اگر به‌طور مداوم انجامشان دهید می‌توانید سلامتی چشمانتان را افزایش دهید و فرآیند ایجاد پیر چشمی با افزایش سن را آهسته کنید.

این نکات را برای افزایش سلامت چشمانتان امتحان کنید:

• نور کافی به‌طور چشمگیری به کاهش خستگی چشم کمک می‌کند.
• با یادداشت کردن علائم آن‌ها را پیگیری کنید.
• رژیم غذایی سالم و متعادلی داشته باشید که حاوی مقدار زیادی سبزیجات دارای برگ‌های سبز باشد.
• چندبار در هفته ورزش کنید.
• به اندازه کافی آب بنوشید تا هیدراته بمانید.
• مصرف الکل را محدود کنید.
• سیگار نکشید.
• از عینک آفتابی استفاده کنید. سایه‌هایی که عینک یا کلاه‌های آفتابی ایجاد می‌کنند مزیتی فراتر از جذاب جلوه دادن شما دارند. آن‌ها از بافت ظریف چشمتان در برابر اشعه‌های مضر UV (فرابنفش) محافظت می‌کنند.
• معاینات سالانه چشم را فراموش نکنید. از آنجایی که شماره و وضعیت سلامتی چشم شما می‌تواند به سرعت تغییر کند، حتماً به‌طور مرتب به چشم‌پزشک مراجعه ‌کنید. درباره هرگونه تغییر در علائم، که می‌تواند نشانه بروز مسئله‌ای جدی تری باشد، با پزشک خود صحبت کنید.

تشخیص

پیر چشمی با معاینه چشم اولیه، شامل ارزیابی انکسار و ارزیابی سلامت چشم، تشخیص داده می‌شود.

ارزیابی انکسار وجود نزدیک‌بینی، دوربینی، آستیگماتیسم یا پیرچشمی را در شما مشخص می‌کند. ممکن است پزشکتان از ابزارهای مختلفی استفاده کند و از شما بخواهد با چند لنز نگاه کنید تا دید دور و نزدیکتان را آزمایش کند.

به احتمال زیاد چشم‌پزشکتان قطره‌هایی در چشم شما می‌ریزد تا مردمک چشمتان را برای معاینه سلامت چشم گشاد کند. ممکن است این قطره تا چند ساعت بعد از معاینه، حساسیت چشمتان را به نور بیشتر کند. اتساع مردمک باعث می‌شود پزشک شما به راحتی بتواند داخل چشمتان را مشاهده کند.

آکادمی چشم‌پزشکی آمریکا توصیه می‌کند که بزرگسالان معاینه کامل چشم را طبق زمان‌‌بندی‌های زیر انجام دهند:

• هر پنج تا ۱۰ سال برای افراد زیر ۴۰ سال
• هر دو تا چهار سال برای افراد ۴۰ تا ۵۴ سال
• هر یک تا سه سال برای افراد ۵۵ تا ۶۴ سال
• هر یک تا دو سال برای افراد ۶۵ سال به بالا

درمان پیرچشمی با ورزش

مهم است که پیش از ورزش دادن چشم، درست مثل ورزش‌های فیزیکی، خود را گرم کنید. می‌توانید گرم کردن چشم خود را با بستن چشم‌ها و چرخاندن آن‌ها ۱۰ تا ۱۵ بار در جهت عقربه‌های ساعت و سپس خلاف جهت عقربه‌های ساعت شروع کنید. چشمان خود را باز کنید و اجازه دهید تمرکز کنند.

• برای شروع ورزش چشم می‌توانید پلک بزنید. هربار که پلک می‌زنید در چشم خود رطوبت ایجاد می‌کنید که چشم را آرام می‌کند. اگر در چشم خود احساس خستگی دارید، چهار تا پنج ثانیه به طور مداوم پلک بزنید.
• تنفس یا مدیتیشن: با بستن چشم‌ها و تمرکز بر تنفستان می‌توانید خود را دوباره سرحال کنید. حداقل دو دقیقه از بینی عمل دم را انجام دهید و بازدم خود را از دهان خارج کنید. بعد چشم خود را بدون تمرکز بر روی چیز خاصی باز کنید. این کار را حداقل سه بار تکرار کنید.
• یکی از تکنیک‌ها شامل متقاطع کردن چشم‌ها و تمرکز بر نوک بینی است. بر نوک بینی خود تمرکز کنید. نگاه خود را به سمت یک شیء دور بچرخانید و سپس تمرکز خود را به نوک بینی برگردانید. تمرکز بر نوک بینی را در مدتی که نفستان را به داخل می‌کشید ادامه دهید و هنگام بازدم به جسم دورتر نگاه کنید.
• یکی دیگر از تمرینات مفید چشم نگه داشتن یک متن در فاصله حدود ۷.۵ سانتی‌متر از چشم است. متن را وارونه نگه دارید و به هر حرف در هر کلمه خیره شوید.
• نکته آخر این که ورزش‌های بدنی هم در بهبود پیرچشمی نقش بسیار مؤثری دارند. زیرا وقتی قلب ما قوی است، جریان خون زیادی به چشم‌ها می‌رسد و مواد مغذی را برای آن‌ها فراهم می‌کند. بنابراین فراموش نکنید که برای کسب مزایای بیشتر در کنار ورزش چشمی ورزش بدنی هم انجام دهید.

روش‌های درمان پیرچشمی

به‌طور کلی پیر چشمی به‌طور قطعی قابل درمان نیست. اما امروزه می‌توانید گزینه‌های متنوعی را برای اصلاح بینایی خود انتخاب کنید. ممکن است پزشک شما هر یک از موارد زیر را به شما پیشنهاد کند، از جمله عینک طبی، لنز تماسی، عینک مطالعه، لنزهای تماسی ارتقادهنده بینایی، لنزهای دو کانونی یا انواع مختلفی از جراحی چشم جهت کمک به شما برای مشاهده بهتر اجسام نزدیک.

عینک پیر چشمی 

فرقی ندارد برای سایر مشکلات بینایی از عینک استفاده می‌کنید یا نه، ممکن است حالا زمان آن رسیده باشد که به دلیل تغییر حالت چشمان خود باید از عینک مخصوص پیرچشمی استفاده کنید.

• عینک مطالعه: اگر هیچ‌گونه اختلال بینایی دیگری ندارید، ممکن است عینک مطالعه تمام نیازهای شما را برطرف کند. از آن فقط برای انجام کارهای نزدیک مانند مطالعه استفاده کنید.

• عینک دو کانونی: عینک دو کانونی که اغلب برای پیر چشمی تجویز می‌شود عینکی است که دارای دو نسخه متفاوت در یک لنز عینک است. در قسمت بالای لنز یک عدسی برای دیدن اشیاء دور وجود دارد، درحالی‌که قسمت کوچک‌تر پایینی شامل لنزی است که به شما کمک می‌کند اشیاء نزدیک را ببینید.

• عینک سه کانونی: سه کانونی‌ها دارای سه لنز هستند: یکی برای دید نزدیک، یکی برای دید وسط و یکی برای دید دور.

لنزهای تماسی

انواع مختلفی از لنزهای تماسی وجود دارد که به شما کمک می‌کند با وجود پیرچشمی دید بهتری داشته باشید.

لنزی را انتخاب کنید که به شما کمک می‌کند راحت‌ترین دید را داشته باشید:

• لنزهای تماسی دو کانونی: یک لنز دو کانونی واقعی تنها با دو نقطه کانونی، که معمولاً یکی نزدیک و دیگری دور است، به شما کمک می‌کنند. آن‌ها در انواع ساخته‌شده با مواد نرم یا سخت (نفوذپذیر به گاز) موجود هستند.

• لنزهای تماسی چند کانونی: لنزهای چندکانونی هم شبیه لنزهای دو کانونی هستند و این دو عبارت اغلب به جای یکدیگر استفاده می شوند. اما یک لنز چند کانونی می‌تواند بیش از دو نقطه کانونی داشته باشد، از جمله منطقه میانی حدود ۹۰ سانتی‌متر. این نوع لنزها هم در نسخه‌های نرم و نفوذپذیر به گاز وجود دارند.

• لنزهای تماسی تک‌بینی (تک بینایی یا دید تک چشمی): مجموعه‌ای از دو لنز است که در یکی از چشم‌ها لنز دید دور و در دیگری لنز دید نزدیک گذاشته می‌شود. ممکن است تا دو هفته طول بکشد که مغزتان به این روش دیدن عادت کند و با آن سازگار شود.

• لنزهای تک بینی اصلاح شده: برای استفاده از لنزهای تک‌بینی اصلاح شده در یک چشم لنزی برای دید نزدیک یا دور می‌گذارید. در چشم دیگر یک لنز چند کانونی می‌گذارید که به شما کمک می‌کند تمام فواصل را ببینید.

انواع جراحی پیرچشمی

قبل از اینکه تصمیم بگیرید که آیا عمل پیرچشمی برای شما مناسب است یا نه و کدام گزینه با سبک زندگی شما متناسب‌تر است، درباره سلامت چشم، سابقه خانوادگی و سبک زندگی خود با چشم‌پزشکتان مشورت کنید. در ادامه با انواع جراحی پیرچشمی آشنا خواهید شد:

جراحی انکساری

اگر جراحی انکساری توسط چشم‌پزشک حاذق انجام شود، به‌عنوان یک عمل جراحی سرپایی با حداقل تهاجم و خطر در نظر گرفته می‌شود، اما اگر پیر چشمی دارید و فقط در بعضی مواقع از عینک استفاده می‌کنید، مثلاً فقط برای مطالعه، ممکن است خطر جراحی چشم بیشتر از فایده آن باشد.

سه روش لیزر زیر پیرچشمی را با استفاده از مونوویژن اصلاح می‌کنند (یک چشم برای دید دور و چشم دیگر برای دید نزدیک اصلاح می‌شود):

• جراحی لیزیک: لیزر کراتومیلوزیس درجا یا همان لیزیک یک روش جراحی رایج است که برای اصلاح بینایی در افراد نزدیک‌بین، دوربین یا دارای آستیگماتیسم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• لیزر PRK: اگر دارای نزدیک‌بینی، دوربینی و/یا آستیگماتیسم متوسط تا شدید هستید، می‌توانید گزینه‌ای مناسب برای عمل کراتکتومی فوتورفراکتیو (PRK) باشید. PRK جراحی لیزر کمی کوتاه‌تر و ساده‌تر است که در آن نسبت به لیزیک بافت کمتری از قرنیه برداشته می‌شود.
• جراحی اسمایل: در عمل استخراج لنتکول با برش کوچک، جراح شما با استفاده از لیزری بسیار دقیق یک تکه بافت به شکل دیسک داخل قرنیه ایجاد می‌کند که می‌تواند از طریق برشی کوچک برداشته شود.

اهمیت رژیم غذایی

چشم شما برای حفظ بافت‌ها و عملکردهای حیاتی خود به مواد مغذی موجود در غذاها متکی است. باید علاوه بر محدود کردن الکل و کافئین آب کافی بنوشید تا اطمینان حاصل کنید سلول‌هایتان آب مورد نیازشان را دریافت می‌کنند.

همچنین باید سعی کنید غذاهایی بخورید که غنی از مواد زیر هستند:

ویتامین A

برای مراقبت از سطح چشم و حفظ سلامت بینایی خود باید در رژیم غذایی‌تان به مقدار کافی آنتی‌اکسیدان از جمله ویتامین A بگنجانید یا آن را از طریق مکمل دریافت کنید. منابع غنی از ویتامین A برای هر نوع رژیم غذایی وجود دارد. گزینه‌های گیاهی شامل سبزیجاتی مانند سیب زمینی شیرین، سبزیجات دارای برگ‌‌های سبز و هویج است. می‌توانید غذاهای حیوانی مانند پنیر، ماهی‌های روغنی یا جگر را هم انتخاب کنید.ویتامین C. بهترین مواد غذایی برای دریافت مقدار کافی ویتامین C مورد نیاز روزانه میوه‌ها و سبزیجات از جمله پرتقال، گریپ‌فروت، توت‌فرنگی و کلم بروکلی هستند.

ویتامینE

اگر قبلاً دچار دژنراسیون ماکولا یا تباهی لکه زرد (AMD) بوده‌اید، حتماً ویتامین E کافی دریافت کنید. مطالعات نشان داده است که این ویتامین در کاهش سرعت پیشرفت پیر چشمی نقش دارد.

لوتئین

 سبزیجات دارای برگ سبز بخورید تا مطمئن شوید که به اندازه کافی لوتئین دریافت می‌کنید چون به چشمتان کمک می‌کند نور مضر آبی را که می‌تواند به شبکیه شما آسیب برساند فیلتر کند.

اگر می‌دانید ویتامین‌های مناسب دریافت نمی‌کنید، زیرا رژیم غذایی‌تان به مقدار کافی شامل مواد مغذی نیست، می‌توانید با تجویز پزشک مولتی‌ویتامین مصرف کنید. به یاد داشته باشید که ویتامین‌های موجود در قرص به اندازه ویتامین‌هایی که به‌طور طبیعی در غذاهای تازه وجود دارند جذب بدن نمی‌شوند.

کلام آخر دکترساینا

در این مقاله به بررسی و تحلیل بیماری پیر ‌چشمی پرداختیم. این بیماری به‌طور معمول با افزایش سن در اکثر افراد به وجود می‌آید. مهمترین‌ نکته درخصوص مشکلات چشمی این است که معاینات چشم‌پزشکی مرتب، خوردن مواد مغذی از جمله انواع ویتامین‌ها و انجام تمرینات ورزشی مربوط به چشم‌ها می‌توانند در بهبود اوضاع موثر باشند.  

سوالات متداول

جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری