درد زیر شکم در بارداری نشانه چیست؟ چه درمانی دارد؟

درد زیر شکم در بارداری مسئله‌ای شایع است و معمولاً جای نگرانی ندارد؛ اما این درد گاهی نشانگر وجود مشکلاتی جدی است که می‌تواند سلامت جنین و مادر را به خطر بیندازد. در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا به بررسی علت درد زیر شکم در بارداری می‌پردازیم و مشخص می‌کنیم چه زمانی این درد خطرناک می‌شود و به مداخله‌ی پزشکی نیاز پیدا می‌کند.

آیا درد زیر شکم در بارداری خطرناک است؟

احساس درد زیر شکم در بارداری همیشه خطرناک نیست؛ اما اگر این درد به طور ناگهانی ایجاد شود یا همراه با علائم خطرناک دیگری باشد، لازم است برای پیگیری علت آن به پزشک مراجعه کنید. درد غیرطبیعی ممکن است باعث سقط‌جنین شود یا ناشی از مشکل جسمی باشد که برای مادر خطرناک است.

به گفته وبسایت Verywell Family:

اگر چندقلو باردار هستید، درد و انقباض رحم را در نیمه دوم بارداری بیشتر تجربه خواهید کرد؛ چرا که بدن در حال ایجاد فضای کافی برای نگهداری از جنین‌ها است. معمولاً در بارداری‌های تک‌قُل، افزایش رشد رحم، فشار و درد ناشی از آن که روی لگن، تا سه‌ماهه آخر بارداری احساس نمی‌شود.

علائم خطر همراه با درد زیر شکم در زنان باردار

برخی علائم هشداردهنده‌ی درد زیر شکم در بارداری عبارت‌اند از:

• خونریزی واژینال
• پارگی کیسه آب
• درد یک‌طرفه در قسمت راست زیر شکم
• تیرکشیدن ناحیه سمت راست و بالای شکم
• شکم‌درد در ناحیه نزدیک به ناف
• درد در شانه
• بدتر شدن درد هنگام شب یا حین درازکشیدن
• شکم‌درد همراه با قرمزی و ورم
• گرفتگی و انقباض شکم قبل از ۳۷ هفتگی که هر ۱۰ دقیقه اتفاق می‌افتد
• کاهش قابل‌توجه حرکت جنین قبل از ۲۸ هفتگی
• ازدست‌دادن اشتها
• خستگی
• تب و لرز
• ترشحات غیرطبیعی از واژن
• تهوع و استفراغ
• احساس درد و ناراحتی هنگام دفع ادرار
• کاهش حجم ادرار
• تاری دید
• سردرد شدید یا مداوم

در صورت مشاهده هر یک از علائم بالا در اولین فرصت خود را به مراکز درمانی برسانید یا با متخصص زنان مشورت کنید.

علت معمول درد زیر شکم در بارداری

از جمله دلایل طبیعی درد زیر شکم در بارداری که جای نگرانی ندارند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. نفخ

وجود گاز در روده‌ها یکی از دلایل مهم درد زیر شکم در بارداری است. افزایش هورمون پروژسترون در بارداری باعث می‌شود حرکت غذا در روده‌ها کندتر شود. در نتیجه غذا مدت بیشتری داخل روده می‌ماند و گاز بیشتری ایجاد می‌کند. همچنین هرچه به پایان بارداری نزدیک‌تر می‌شوید فشار رحم روی اعضای داخلی شکم هم بیشتر می‌شود. در نتیجه هضم غذا باز هم کندتر و نفخ بیشتر می‌شود.

۲. یبوست

یبوست در بارداری نیز یکی دیگر از مسائل مشترک بین اکثر خانم‌های باردار است. تغییر میزان هورمون‌ها، نخوردن مایعات و غذاهای حاوی فیبر به میزان کافی، کم‌تحرکی، مصرف قرص آهن و اضطراب از جمله دلایل رایج یبوست هستند. درد ناشی از یبوست خود را به شکل تیرکشیدن، دل‌پیچه یا انقباض شکم نشان می‌دهد.

۳. درد ناشی از کشیده شدن رباط‌‌های حامی رحم (رباط‌‌های گرد)

رحم و کشاله ران توسط دو رباط گرد بزرگ به هم وصل شده‌اند. این رباط‌ها مسئول نگه‌داشتن رحم هستند. وقتی رحم بزرگ‌تر می‌شود تا بتواند جنین را در خود جا بدهد این رباط‌ها هم کشیده می‌شوند. کشیدگی رباط‌های گرد باعث تیرکشیدن یا احساس درد مبهم در شکم، کشاله ران و باسن می‌شود. این درد ممکن است با تغییر موقعیت، عطسه یا سرفه بدتر شود.

۴. درد کاذب زایمان یا براکستون هیکس (Braxton Hicks)

دردهای کاذب زایمان به انقباض‌های رحمی گفته می‌شود که حداکثر ۲ دقیقه طول می‌کشند. این دردها با راه‌رفتن یا تغییر موقعیت بهتر می‌شوند. انقباض‌های کاذب نشانه شروع زایمان نیستند و معمولاً نامنظم و غیرقابل‌پیش‌بینی هستند. همچنین با گذشت زمان شدت یا دفعات آن‌ها زیاد نمی‌شود.

۵. بزرگ شدن رحم ناشی از رشد جنین

افزایش وزن جنین همراه با نوسان هورمون‌ها و کشیدگی رباط‌ها باعث می‌شود در ناحیه کمر، پهلوها و شکم احساس درد کنید. این درد معمولاً سوزشی است و در همان ناحیه‌ای که عضله آن تحت‌فشار است احساس می‌شود.

۶. کرامپ و انقباضات رحم

افزایش اندازه رحم (به‌خصوص در سه‌ماهه اول و دوم) باعث انقباض عضلات آن می‌شود. این انقباض‌ها باعث می‌شوند دردی مشابه با درد پریود را تجربه کنید. کرامپ‌های رحم با کمپرس گرم یا خودبه‌خود خوب می‌شوند.

لانه‌گزینی جنین

در روزهای اول بارداری ممکن است دردی شبیه به درد پریود را تجربه کنید. این درد که معمولاً در قسمت زیر شکم احساس می‌شود ناشی از لانه‌گزینی تخمک لقاح‌یافته داخل رحم و کاملاً طبیعی است.

زمانی که درد شکم در دوران بارداری جدی است!

درد زیر شکم در بارداری معمولاً مسئله نگران‌کننده‌ای نیست؛ اما گاهی این دردها نشانه مشکل جدی هستند و نیاز به پیگیری و درمان سریع دارند. از جمله دردهای نگران‌کننده شکم در بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. بارداری خارج رحمی

علت درد زیرشکم در اوایل بارداری می‌تواند حاملگی خارج رحمی باشد. حاملگی خارج رحمی زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارورشده در جایی غیر از رحم رشد کند. یکی از نشانه‌های حاملگی خارج رحمی درد زیرشکم در بارداریو خونریزی شدید در هفته‌های ۶ تا ۱۰ بارداری است.

سابقه‌ی حاملگی خارج رحمی، بستن لوله‌های رحمی، استفاده از IUD و ابتلا به آندومتریوز خطر حاملگی خارج رحمی را افزایش می‌دهد.

البته این مشکل خیلی نادر است و از هر ۵۰ خانم باردار یکی  به آن دچار می‌شود.

۲. پارگی جفت

جدا شدن جفت یک وضعیت تهدیدکننده‌ی زندگی است که در آن جفت قبل از تولد نوزاد جدا می‌شود. درد زیر شکم مداوم یکی از نشانه‌های جدا شدن جفت است. ترشحات خونی و پاره شدن زودرس کیسه‌ی آب نیز از دیگر علامت‌های جدا شدن جفت است.

۳. پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری)

پره اکلامپسی یا فشارخون بارداری معمولاً بعد از هفته‌ی ۲۰ بارداری رخ می‌دهد. پره اکلامپسی با افزایش فشارخون و دفع پروتئین در ادرار تشخیص داده می‌شود. درد سمت راست شکم در بارداری می‌تواند ناشی از فشارخون بالا باشد.

حالت تهوع، استفراغ، درد شکم که معمولاً در سمت راست دنده‌ها احساس می‌شود به تشخیص فشارخون بارداری کمک می‌کند.

خانم‌های مبتلا به فشارخون بارداری باید زیر نظر متخصص زنان و زایمان دوران بارداری خود را طی کنند.

۴. سقط جنین

بین ۱۵ تا ۲۰ درصد بارداری‌ها منجر به سقط جنین می‌شوند. سقط جنین غیرعمدی معمولاً در سه‌ماهه اول بارداری اتفاق می‌افتد. علائم سقط شامل موارد زیر است:

• کمردرد خفیف تا شدید
• انقباض‌های منظم (هر ۵ الی ۲۰ دقیقه)
• خون‌ریزی قهوه‌ای یا قرمز روشن همراه با انقباض رحم (یا بدون آن)
• خروج لخته از واژن
• ناپدیدشدن ناگهانی سایر علائم بارداری

سقط جنین یکی از دلایل درد زیر شکم است. اگر در سه‌ماهه اول بارداری هستید و دچار دردهای منظم و بافاصله شده‌اید، خون‌ریزی دارید و علائم بارداری مثل حالت تهوع و ویار از بین رفته‌اند باید به اورژانس مراجعه کنید.

۵. زایمان زودرس

زایمان زودرس به زایمان قبل از هفته سی ­و­ هفت­م گفته می‌شود. اگر درد یا انقباض رحم مداوم (حداقل ۴ انقباض در یک ساعت) همراه با افزایش خروج ترشحات یا خون‌ریزی باشد و با حرکت‌کردن از بین نرود، یا مایعی شبیه آب از واژن خارج شود، ممکن است زایمان زودرس اتفاق افتاده باشد.

۶. سندرم هلپ (HELLP)

سندرم هلپ یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های دوران بارداری است. این مشکل باعث افزایش آنزیم‌های کبدی، کاهش پلاکت‌ها و تجزیه گلبول‌های قرمز خون (همولیز) به‌صورت هم‌زمان می‌شود. علت ابتلا به این سندرم مشخص نیست؛ اما بعضی از خانم‌هایی که به پره‌اکلامپسی مبتلا هستند دچار این سندرم می‌شوند.

دلیل درد زیر شکم در ماه‌های مختلف بارداری

سایر علل درد زیر شکم

از جمله دلایل غیرطبیعی درد زیر شکم در بارداری (که ناشی از بارداری نیستند.) می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سنگ کلیه
• عفونت ادراری بارداری
• سنگ کیسه صفرا
• التهاب لوزالمعده
• آپاندیس
• انسداد روده
• حساسیت به مواد غذایی
• زخم گوارشی
• وجود ویروس در معده

درمان درد زیر شکم در بارداری

اگر درد زیر شکم ناشی از مشکل جدی باشد برای درمان آن باید به پزشک مراجعه کنید. به همین دلیل مهم است که فرق دردهای ناشی از نفخ و یبوست را با دردهای نگران‌کننده ناشی از سقط، آپاندیس و غیره بدانید.

درد ناشی از نفخ یا یبوست معمولاً بعد از مدت کوتاهی با خارج‌شدن گاز از دهان یا مقعد از بین می‌رود. این دردها با گذشت زمان شدیدتر نشده و فواصل آن‌ها هم کمتر نمی‌شود. همچنین این دردها معمولاً بعد از مشکلات استرس‌زا یا خوردن یک غذای خاص ایجاد می‌شوند. درد شکم ناشی از نفخ و یبوست هیچ‌وقت با علامت دیگری مثل تب، استفراغ، خو‌ن‌ریزی و غیره همراه نیست.

درمان درد شکم ناشی از نفخ بارداری

اگر درد زیر شکم ناشی از نفخ باشد با تغییر سبک زندگی می‌توانید آن را درمان کنید. اگر زیاد دچار نفخ می‌شوید، بهتر است آب زیادی بنوشید و وعده‌های غذایی خود را به چند وعده کوچک در طول روز تقسیم کنید.

پرهیز از خوردن مواد غذایی نفاخ مثل مواد غذایی سرخ‌شده و چرب، کاهو و حبوبات به درمان نفخ کمک می‌کند. همچنین ورزش‌کردن می‌تواند به هضم بهتر غذا و درمان نفخ کمک کند.

درمان درد شکم ناشی از کشیدگی رباط‌های گرد

برای کاهش درد ناشی از کشیدگی رباط‌ها، سعی کنید موقع برخاستن از حالت خوابیده یا نشسته به‌آهستگی حرکت کنید. اگر در حال عطسه یا سرفه‌کردن هستید، خم شوید تا فشار روی رباط‌ها کمتر شود. انجام نرمش‌های کششی روزانه هم می‌تواند به کاهش درد زیر شکم کمک کند.

درمان درد شکم ناشی از یبوست بارداری

برای درمان شکم‌درد ناشی از یبوست مواد غذایی حاوی فیبر مثل:

• بروکلی
• توت
• ذرت
• لپه
• غلات کامل
• سیب
• میوه خشک
• سیب‌زمینی
• آجیل و دانه‌ها (مثل تخمه آفتاب‌گردان و بادام)

بیشتر مصرف کنید. همچنین مصرف بیشتر مایعات می‌تواند به کاهش یبوست بارداری کمک کند.

مصرف برخی داروهای مسهل در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. قبل از مصرف دارو برای رفع یبوست با پزشک صحبت کنید.

پیشگیری از درد زیر شکم در بارداری

پیشگیری از دردهایی که ناشی از نفخ، یبوست یا کشیدگی رباط‌ها هستند با تغییر سبک زندگی امکان‌پذیر است.

درمان خانگی درد زیر شکم در بارداری

برای کمک به بهبود سریع‌تر درد زیر شکم در بارداری:

• استراحت کنید.
• از کمپرس گرم یا سرد استفاده کنید.
• دوش آب گرم بگیرید.
• مایعات زیاد بنوشید.
• غذاهای حاوی فیبر مصرف کنید.
• شکم را ماساژ دهید.
• نرمش یا پیاده‌روی کنید.
• از تکنیک‌های ریلکسیشن مثل مدیتیشن، یوگا، تنفس عمیق و غیره کمک بگیرید.
• از انجام فعالیت‌هایی که باعث شروع درد می‌شوند پرهیز کنید.
• از بلندکردن یا هل‌دادن اجسام سنگین خودداری کنید.
• هنگام خواب یک بالش بین زانوهایتان قرار دهید.

خطرات و عوارض درد زیر شکم زنان در بارداری 

اگر درد زیر شکم درمان نشود می‌تواند جان فرد را تهدید کند. از جمله عوارض درد شکم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

اگر درد زیر شکم همراه با علائم خطرناک نیست و با حرکت‌کردن، تمرین‌های ریلکسیشن یا تغییر وضعیت بهبود پیدا می‌کند احتمالاً مشکل خاصی وجود ندارد؛ اما باید برای بررسی دقیق‌تر علت ایجاد درد به پزشک مراجعه کنید.

چه زمانی به اورژانس مراجعه کنیم؟

اگر درد همراه با علائم خطرناک زیر بود حتماً به اورژانس مراجعه کنید:

• خون‌ریزی
• پارگی کیسه آب
• درد یک‌طرفه سمت راست شکم
• درد شانه
• قرمزی و ورم شکم
• گرفتگی و انقباض شکم قبل از ۳۷ هفتگی که هر ۱۰ دقیقه اتفاق می‌افتد
• کاهش قابل‌توجه حرکت جنین قبل از ۲۸ هفتگی
• ازدست‌دادن اشتها
• خستگی
• تب و لرز
• ترشحات غیرطبیعی از واژن
• تهوع و استفراغ
• احساس درد و ناراحتی هنگام دفع ادرار
• کاهش حجم ادرار
• تاری دید
• سردرد شدید یا مداوم

کلام آخر دکترساینا

درد زیر شکم در بارداری در اغلب موارد طبیعی است. وقتی جنین در بدن شما رشد می‌کند، بدن در تلاش است فضای مناسبی را برای نگهداری از او ایجاد کند. ایجاد این فضا، با افزایش حجم رحم و کشیدگی رباط‌های نگهدارنده آن همراه است. همچنین تغییرات هورمونی و افزایش وزن نیز باعث کندی هضم غذا و ایجاد نفخ و یبوست می‌شوند. چنین تغییراتی در بدن باعث می‌شوند گاهی در طول بارداری دچار درد زیر شکم شوید.

اما گاهی شکم‌درد ناشی از یک مشکل جدی است و نیاز به درمان فوری دارد. اگر شکم‌دردتان همراه با علائم غیرطبیعی مثل تب و لرز، خون‌ریزی، ترشحات خونی و غیره است حتماً به پزشک مراجعه کنید.

سؤالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.