ذات الریه یا پنومونی را حتماً بارها شنیده‌اید. شاید این اسم کمی برایتان ترسناک باشد؛ اما باید بدانید این بیماری همان سینه پهلو است. ذات الریه یکی از انواع بیماری‌های ریه و دستگاه تنفسی است که با سرماخوردگی متفاوت و از آن جدی‌تر و گاهی خطرناک‌تر است. در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا قصد داریم شما را با علائم ذات الریه، علت، عوارض و میزان خطر ناشی از این بیماری و همچنین راه‌های درمان ذات الریه آشنا کنیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
ذات الریه، سینه پهلو یا پنومونی
هوایی که از دهان یا بینی تنفس می‌کنید وارد نای می‌شود. نای به نایژه‌های راست و چپ تقسیم می‌شود که این‌ها هوا را به ریه‌های راست و چپ منتقل می‌کنند. نایژه‌ها داخل ریه‌ها به لوله‌های ریزتری به نام نایژک تقسیم می‌شوند. در انتهای نایژک‌ها کیسه‌های هوایی قرار دارند که محل تبادل گازهای تنفسی هوا با خون هستند. عفونت کیسه‌های هوایی را پنومونی، ذات الریه یا همان سینه پهلو می‌نامند.
پنومونی معمولاً بر اثر عفونت باکتریایی بروز پیدا می‌کند. البته ممکن است منشأ آن عفونت ویروسی نیز باشد. برای مثال ویروس کرونا می‌تواند سیستم تنفسی تحتانی را درگیر کند و باعث ذات الریه شود. در ذات الریه ممکن است کیسه‌های هوایی با مایع یا عفونت پر شوند که در پی آن علائم ذات الریه مانند سرفه همراه با خلط، تب، لرز و دشواری در تنفس بروز پیدا می‌کنند.
پنومونی می‌تواند به‌صورت خفیف افراد را مبتلا کند یا در بعضی افراد، خصوصاً نوزادان، سالمندان بالای ۶۵ سال و افراد دارای نقص سیستم ایمنی خطرناک و کشنده باشد.
علت ذات الریه چیست؟
گفتیم که علت اصلی ذات الریه درگیر شدن کیسه‌های هوایی و عفونی شدن آن‌هاست. عوامل بیماری‌زای مختلفی می‌توانند باعث پنومونی شوند:
- استرپتوکوکوس پنومونیه (شایع‌ترین عامل باکتریایی پنومونی یا ذات الریه است)
- مایکوپلاسما پنومونیه
- هموفیلوس آنفولانزا
- لژیونلا پنوموفیلا
- ویروس آنفولانزا
- ویروس سین‌سیشیال تنفسی (RSV)
- رینوویروس‌ها (که عامل اکثر سرماخوردگی‌ها نیز هستند)
پنومونی ویروسی معمولاً خفیف‌تر از پنومونی باکتریایی است. برخی از قارچ‌ها مانند هیستوپلاسموزیس و کریپتوکوکوس نیز می‌توانند باعث پنومونی شوند.
علائم ذات الریه
علائم ذات الریه می‌توانند به‌صورت خفیف یا شدید بروز پیدا کنند و شدت بیماری به عواملی مانند سن و شرایط سلامتی بیمار و همچنین عامل ایجاد پنومونی بستگی دارد. علائم خفیف ذات الریه بسیار شبیه به سرماخوردگی هستند؛ با این تفاوت که بیشتر از یک سرماخوردگی عادی طول می‌کشند.
دیگر علائم پنومونی عبارت‌اند از:
- درد قفسه سینه، خصوصاً هنگام سرفه کردن یا تنفس عمیق
- گیجی یا تغییراتی در ذهن و آگاهی (در سالمندان بالای ۶۵ سال)
- سرفه که ممکن است با خلط همراه باشد
- خستگی
- تب، لرز و تعریق
- دمای بدن کمتر از حد نرمال (در سالمندان بالای ۶۵ سال و افراد مبتلا به نقص سیستم ایمنی)
- حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
- تنگی نفس
علائم ذات الریه در بسیاری از مواقع مشابه علائم سرماخوردگی است. با این تفاوت که معمولاً از علائم سرماخوردگی شدیدتر است و بیشتر طول می‌کشد؛ همچنین برای بهبود نیاز به مداخله پزشکی وجود دارد.
توجه: نوزادان ممکن است هیچ‌کدام از علائم ذات الریه را نشان ندهند یا این‌که تب، بی‌اشتهایی، بی‌حالی، استفراغ و سرفه داشته باشند و بی‌قراری کنند.
عوارض ناشی از پنومونی چیست؟
ذات الریه در صورت درمان نشدن می‌تواند عوارض جانبی متعددی به همراه داشته باشد. این عوارض در افراد گروه‌های خطر (نوزادان و سالمندان و افراد مبتلا به نقص سیستم ایمنی) شدیدتر و جدی‌تر هستند:
- ورود باکتری به جریان خون (باکتریمی): ممکن است باکتری‌ها به دنبال پنومونی وارد جریان خون شوند. وجود باکتری در خون خطرناک است زیرا می‌تواند عفونت را به دیگر اندام‌های بدن گسترش دهد و حتی باعث ازکارافتادن آن‌ها شود.
- دشواری در تنفس: پنومونی شدید یا ابتلا به ذات الریه در افرادی که بیماری مزمن ریوی دارند می‌تواند منجر به دشواری در تنفس شود. احتمال دارد سطح اکسیژن خون کاهش پیدا کند و فرد نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد.
- آب آوردن ریه: پلورال افیوژن یا تراوش جنبی که اغلب آن را با عنوان آب آوردن ریه می‌شناسیم از دیگر عوارض جانبی پنومونی است. در این عارضه در فضای اطراف ریه بر اثر پنومونی تجمع مایعات اتفاق می‌افتد. اگر این مایعات عفونی شوند ممکن است نیاز به تخلیه مایعات باشد.
- آبسه ریه: آبسه ریه یعنی وارد شدن عفونت به حفره ریوی که می‌تواند منجر به نکروز (مرگ بافت) ریه شود. آبسه ریوی معمولاً با مصرف آنتی‌بیوتیک‌های مناسب درمان می‌شود؛ ولی ممکن است برای درمان آن نیاز به جراحی و تخلیه عفونت ریه باشد.
ذات الریه در کودکان
سیستم ایمنی اکثر کودکان قادر است آن‌ها را از ابتلا به پنومونی محافظت کند؛ اما ویروس‌ها می توانند کودکان را نسبت به این بیماری آسیب‌پذیر کنند. کودکان و نوزادان در صورت ابتلا به پنومونی علائم زیر را بروز می‌دهند:
- دشواری در تنفس
- عدم توان غذا خوردن مناسب
- سرفه
- تب
- حساسیت و تحریک‌پذیری
- بی‌آبی
درمان ذات الریه
همان‌طورکه گفتیم ممکن است منشأ ذات‌الریه باکتریایی یا ویروسی باشد. در مواردی که عفونت توسط یک باکتری ایجاد شده باشد پزشکان معمولاً از طریق تجویز آنتی‌بیوتیک به درمان آن می‌پردازند. اگر پزشک برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز کرده است از کامل کردن دوره‌ی درمان اطمینان حاصل کنید. نیمه‌کاره رها کردن درمان باعث می‌شود باکتری‌های مولد بیماری به‌طور کامل از بین نروند و توانایی عود مجدد داشته باشند.
آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان پنومونی ویروسی تأثیری ندارند. در این نوع از سینه پهلو، پزشک معمولاً فقط داروهای جانبی مانند تب‌برهایی مثل استامینوفن تجویز می‌کند. بهترین درمان برای پنومونی ویروسی حمایت از بدن و سیستم ایمنی است. به مقدار کافی استراحت کنید، آب بنوشید و داروهایتان را سر ساعت مصرف کنید.
اگر علائم ذات‌الریه شدید هستند یا اگر به بیماری‌های زمینه‌ای و مزمن ریوی یا بیماری‌هایی که باعث تضعیف سیستم ایمنی می‌شوند مبتلا هستید حتماً پس از مشاهده‌ی علائم پنومونی با پزشک خود تماس بگیرید.
طول مدت درمان ذات الریه چقدر است؟
مدت درمان پنومونی معمولاً طولانی‌تر از سرماخوردگی است. علائم ذات الریه در بعضی از افراد پس از یک هفته در حدی کاهش پیدا می‌کنند که فرد بتواند فعالیت‌های روزمره‌ی خود را از سر بگیرد. برخی افراد ممکن است یک ماه یا بیشتر با علائم پنومونی درگیر باشند.
علائمی مانند خستگی در اغلب افراد به مدت حدوداً یک ماه ادامه پیدا می‌کند. در زمان ابتلا به سینه پهلو استراحت کافی داشته باشید تا بدن بتواند انرژی موردنیاز خود را برای مقابله با بیماری کسب کند.
اگر علائم پنومونی برایتان آزاردهنده و غیرقابل‌تحمل است حتماً با پزشک مشورت کنید.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.
چه کسانی در معرض ابتلا به پنومونی هستند؟
پنومونی ازجمله بیماری‌هایی است که می‌تواند همه‌ی افراد جامعه را درگیر کند؛ ولی بعضی افراد بیشتر از دیگران در برابر ابتلا به این بیماری قرار دارند:
- افراد بستری در بیمارستان: بیمارستان محل وجود انواع عوامل بیماری‌زا است. احتمال ابتلا به پنومونی در کسانی که در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان بستری هستند بیشتر از دیگران است.
- ابتلا به بیماری‌های مزمن: بیماری‌هایی مانند آسم، بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) و بیماری‌های مزمن قلبی احتمال ابتلا به پنومونی را افزایش می‌دهند.
- استعمال سیگار: سیگار کشیدن صدمه‌های جبران‌ناپذیری به ریه وارد می‌کند و احتمال ابتلا به انواع بیماری‌های ریوی ازجمله ذات الریه را افزایش می‌دهد.
- ضعف یا نقص سیستم ایمنی: افراد مبتلا به ایدز، کسانی که تحت عمل پیوند عضو بوده‌اند و کسانی که تحت شیمی‌درمانی قرار دارند بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به پنومونی هستند.
بهترین راه پیشگیری از ذات الریه چیست؟
تزریق واکسن در کنار تقویت سیستم ایمنی بهترین روش برای پیشگیری از ابتلا به ذات الریه است. واکسن‌های مختلفی در پیشگیری از ذات الریه مؤثر هستند. واکسن آنفولانزا، واکسن‌های Prevnar 13 و Pneumovax 23 از بهترین واکسن‌های پیشگیری از بیماری‌های ریوی موجود در بازار هستند. می‌توانید در مورد این واکسن‌ها و نحوه ایمنی‌بخشی آن‌ها با پزشک خود مشورت کنید.
کلام آخر دکتر ساینا
شناخت علائم ذات الریه و افتراق آن از سرماخوردگی اهمیت حیاتی دارد؛ چراکه سرماخوردگی در اغلب موارد با یک‌سری درمان‌های خانگی و استراحت کافی بهبود می‌یابد؛ اما کامل کردن روند درمانی مناسبی که پزشک متخصص داخلی یا متخصص ریه تعیین می‌کند، در درمان ذات الریه نقش حیاتی دارد. به‌یاد داشته باشید که پنومونی درمان‌نشده می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد. علایم ذات الریه را بشناسید و در صورت مشاهده‌ی این علائم حتماً از پزشک کمک بخواهید.
سؤالات متداول
ذات الریه یا پنومونی در افراد عادی بیماری خطرناکی محسوب نمی‌شود؛ ولی برای افرادی که دچار نقص سیستم ایمنی هستند یا به بیماری‌های مزمن ریوی و قلبی مبتلا هستند می‌تواند خطرناک باشد. کودکان و سالمندان بالای ۶۵ سال نیز در معرض خطر پنومونی قرار دارند.
همراهان مجله سلامت دکتر ساینا، شما عزیزان نیز می‌توانید سوالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید. متخصصان ما در تلاش هستند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ دهند.