سردرد پریودی؛ از علت تا درمان میگرن قاعدگی

سردردهای پریودی یکی از مشکلات رایج خانم‌ها در دوران PMS (سندروم پیش از قاعدگی) و پریود است. این سردردها در کنار سایر علائم آزاردهنده PMS و پریود می‌توانند فعالیت‌های روزمره شما را مختل کنند؛ اما خوشبختانه با شناخت بهتر علت ایجاد این سردردها و روش‌های درمان آن‌ها، می‌توانید کیفیت زندگی خود را در روزهای پریود بهبود دهید.

منظور از سردرد پریودی چیست؟

تغییر میزان ترشح هورمون‌ها در دوران پریود و روزهای منتهی به آن (PMS) باعث ایجاد تغییرات مختلفی در بدن می‌شود. یکی از مشکلاتی که خیلی از خانم‌ها در این دوران با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند سردرد پریود است.

سردردهای پریودی انواع مختلفی دارند. برای مثال:

• سردردهای تنشی: این سردردها بیشتر ناشی از افزایش استرس هستند.
• سردردهای بعد از پریود: این سردردها ناشی از کاهش آهن خون هستند.
• سردردهای هورمونی: این سردردها ناشی از نوسان هورمون‌ها در دوران پریود و قبل آن هستند.
• میگرن پریودی: علت ایجاد این سردرد مشابه سردرد هورمونی بوده، اما علائم آن متفاوت است.

سردردهای هورمونی و میگرن پریودی شایع‌ترین انواع سردرد پریودی هستند.

سردرد پریودی معمولا کدام قسمت سر است؟

سردردهای تنشی احساسی مثل بستن یک کش سفت دور سر به فرد می‌دهند؛ اما میگرن پریودی خود را به شکل دردهای ضربان‌دار نشان می‌دهد. درد میگرن پریودی معمولاً به‌صورت یک‌طرفه و از جلوی سر یا پشت چشم‌ها شروع می‌شود و ممکن است به بخش‌های دیگر سر هم سرایت کند.

علائم سردرد پریودی

• حالت تهوع یا استفراغ
• حساس‌شدن نسبت به نور، بو و صدا
• درد جمجمه
• ازدست‌دادن اشتها
• احساس گرما (تعریق) یا سرمای شدید (لرز)
• سرگیجه و تاری دید
• رنگ‌پریدگی
• خستگی
• شکم‌درد و دل‌پیچه
• اسهال یا تب (به‌ندرت)

علت سردرد قاعدگی

سردردهای پریود به دلیل کاهش شدید هورمون‌های استروژن و پروژسترون در این دوران ایجاد می‌شوند. همچنین استرس و کمبود آهن در خون نیز می‌تواند باعث تحریک سردرد شود.

سردرد پریود معمولاً چه زمانی رخ می‌دهد؟

سردردهای پریودی ممکن است بین دو الی سه روز قبل از پریود، یا حدود سه روز بعد از شروع آن ایجاد شوند.

تفاوت سردرد هورمونی و میگرن قاعدگی

سردردهای هورمونی در هر دوره‌ای از زندگی فرد ممکن است اتفاق بیفتند. بارداری، بلوغ، یائسگی یا مصرف قرص‌های هورمونی می‌تواند باعث بروز این سردردها شود. سردردهای هورمونی مختص خانم‌ها نیستند و آقایان هم ممکن است به آن‌ها مبتلا شوند.

میگرن قاعدگی یکی از انواع سردرد هورمونی است. در جدول زیر می‌توانید تفاوت‌های این دو نوع سردرد را مشاهده کنید.

درمان سردرد پریودی

روش‌های درمانی مختلفی برای سردردهای پریودی وجود دارد: از درمان‌های دارویی گرفته تا درمان‌های خانگی و روش‌های ریلکسیشن. انتخاب روش درمان بستگی به شدت سردرد دارد.

۱. مسکن‌های غیراستروئیدی

داروهای مسکن در درمان میگرن پریودی و سردردهای تنشی این دوران مفید هستند. از جمله مسکن‌های مناسب سردرد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بروفن
• استامینوفن
• آسپرین
• ناپروکسن سدیم
• دیکلوفناک
• کتوپروفن
• فنوپروفن
• نابومتون

به گفته وبسایت WebMD:

داروهای ضدالتهاب بدون نسخه، مثل بروفن و ناپروکسن، معمولاً برای کاهش سردردهای PMS پریود و سایر سردردهای هورمونی کافی هستند. این داروها علاوه‌بر سردرد می‌توانند شکم‌دردهای پریود را هم کاهش دهند.

اگر داروهای ضدبارداری مصرف می‌کنید و دچار میگرن پریود شده‌اید، ممکن است با تغییر دارو و مصرف قرص‌هایی که استروژن کمتری دارند یا فقط حاوی پروژستین (نوعی پروژسترون ساختنی) هستند درمان شوید.

۲. تریپتان‌ها

داروهای تریپتان (گیرنده‌های آگونیست‌های انتخابی گیرنده سروتونین) در درمان میگرن‌های دوره‌ای کاربرد دارند. این داروها با تنظیم میزان ترشح هورمون سروتونین به بهبود سردرد کمک می‌کنند.

از جمله داروهای این دسته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آلموتریپتان
• الِتریپتان
• فروواترپتان
• ناراتریپتان
• ریزاتریپتان
• سوماتریپتان
• زولمیتریپتان

افراد مبتلا به مشکل قلبی و افرادی که در معرض سکته مغزی هستند نباید این داروها را مصرف کنند. همچنین مصرف هم‌زمان تریپان‌ها با داروهایی که سروتونین را زیاد می‌کنند، مثل داروهای ضدافسردگی، باعث ایجاد «سندرم خطرناک سروتونین» (مسمومیت با سورتونین) می‌شود.

۳. ارگوتامین‌ها

این داروها جزء اولین داروهایی بودند که مخصوص درمان میگرن تولید شدند. داروهای ارگوتامین رگ‌های اطراف مغز را تنگ می‌کنند و طی چند دقیقه سردرد را از بین می‌برند. این داروها به اشکال مختلفی مثل قرص، زیرزبانی، اسپری، آمپول و شیاف در بازار به فروش می‌رسند.

از جمله داروهای این دسته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دی هیدرو ارگوتامین
• ارگوتامین
• داروی ترکیبی ارگوتامین+کافئین
• متی سرژید
• متیل ارگونوین (مترژن)

داروهای ارگوتامین می‌توانند باعث ایجاد عوارض خطرناکی مثل سقط‌جنین و مشکلات قلبی شوند. درصورتی‌که باردار هستید، در دوران شیردهی قرار دارید یا به مشکل قلبی مبتلا هستید نباید این داروها را مصرف کنید.rnrnهمچنین این داروها با برخی داروهای دیگر مثل ضدقارچ‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها تداخل دارند. بدون مشورت با پزشک این داروها را مصرف نکنید.

۴. هورمون‌درمانی

گاهی ممکن است شدت میگرن به اندازه‌ای باشد که داروهای مسکن برای درمان آن کافی نباشد. در این شرایط پزشک داروهای هورمونی را تجویز می‌کند. این داروها حاوی هورمون‌هایی مثل استروژن هستند و با متعادل‌کردن میزان هورمون‌های بدن، به بهبود میگرن پریود کمک می‌کنند. البته این داروها روی همه افراد تاثیر مثبت ندارند و گاهی ممکن است باعث بدتر شدن علائم شوند.

۵. مهارکننده‌های CGRP

CGRP نوعی پروتئین است که می‌تواند باعث ایجاد التهاب و درد در سیستم عصبی شود. در بدن افرادی که به میگرن مزمن (میگرنی که بیشتر از ۱۵ روز در ماه ادامه داشته باشد.) مبتلا هستند، پروتئین CGRP بیشتری وجود دارد.

داروهای مهارکننده پروتئین CGRP از جمله روش‌های درمانی جدید میگرن مزمن پریود هستند. این داروها تولید CGRP را در بدن مهار می‌کنند. از جمله این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ارموناب
• فرمنزوماب (آجووی)

۶. تحریک اعصاب

روش «تحریک مغناطیسی» (TMS) یکی دیگر از روش‌های مدرن درمان میگرن مزمن پریودی است. نتیجه یک مطالعه علمی که در سال ۲۰۱۷ انجام شده است، نشان می‌دهد روش TMS برای درمان میگرن پریود در افرادی که بقیه درمان‌‌ها روی آن‌ها جواب نداده بسیار مفید است. (منبع: Pubmed)

نتیجه یک پژوهش دیگر نیز که در سال ۲۰۲۲ انجام شده است، نشان می‌دهد درمان TMS می‌تواند هم شدت درد و هم تعداد روزهای دوره میگرن را تا ۸ روز کمتر کند. (منبع: American Journal of Physical Medicine & Rehabilitation)

در روش TMS از وسیله‌ای برای ارسال امواج الکترومغناطیسی به سلول‌های عصبی مغز استفاده می‌شود. این امواج روی لایه بیرونی مغز (کورتکس) اثر می‌گذارند و سلول‌های عصبی خاصی را فعال می‌کنند. این فرایند باعث کاهش سردردهای میگرنی پریود می‌شود.

۷. بیوفیدبک

روش بیوفیدبک نوعی درمان است که طی آن با اتصال الکترودهایی به بدن، فرد یاد می‌گیرد چطور عملکرد بدن خود را در برابر شرایط روانی گوناگون کنترل کند. به کمک این روش، فرد می‌تواند با یادگیری نحوه کاهش استرس خود به برطرف‌کردن سردردهای تنشی و میگرن پریود کمک کند.

درمان خانگی سردرد پریودی

به کمک راهکارهای درمان خانگی سردرد، می‌توانید دردهای معمول دوران پریود را مدیریت کنید:

۱. کافئین

کافئین یکی از مهم‌ترین مواد ضدالتهاب است که از آن برای بهبود درد در مسکن‌ها استفاده می‌شود. مصرف مقدار کمی کافئین هنگام بروز سردرد می‌تواند به درمان آن کمک کند. البته اگر به کافئین اعتیاد پیدا کنید، این ماده مثل یک شمشیر دولبه عمل می‌کند و باعث بدتر شدن سردرد می‌شود.

کافئین یکی از اجزای مهم تشکیل‌دهنده قرص‌های مسکن است؛ اما اعتیاد به کافئین و مصرف زیاد آن، خود محرک شروع میگرن است. به همین دلیل اگر به‌صورت مکرر دچار سردرد می‌شوید و مصرف کافئین­تان بالا است، بهتر است کم‌کم مقدار آن را کاهش دهید.

۲. سرما درمانی

کمپرس سرد می‌تواند در کاهش سردرد موثر باشد. همچنین ژل‌ها و پدهای خنک‌کننده ضد میگرن در داروخانه‌ها به فروش می‌رسند که هنگام ابتلا به سردرد کمک‌کننده هستند.

۳. یوگا و تمرینات آرامش‌بخش

کاهش استرس نقش مهمی در بهبود سردرد دارد. روش‌های ریلکسیشن از جمله یوگا، مدیتیشن و تمرین‌های تنفسی می‌توانند به پیشگیری از سردرد پریود کمک کنند.

۴. طب سوزنی

طب سوزنی از جمله روش‌های درمان طب سنتی کشور چین است. این روش درمان می‌تواند به کاهش دفعات ابتلا به سردردهای تلاشی و پیشگیری از میگرن پریود کمک کند.

۵. استراحت کافی

برنامه مشخصی برای خواب داشته باشید. کم‌خوابی و پرخوابی هر دو می‌توانند باعث شدیدتر شدن سردرد شوند.

۶. ویتامین‌ها

مصرف ویتامین ب­۲ (ریبوفلاوین)، کوآنزیم Q 10 (ترکیبی مشابه ویتامین با خواص آنتی‌اکسیدانی و موثر در کاهش استرس) و ویتامین D می‌تواند به پیشگیری از میگرن پریود کمک کند.

۷. ماساژ درمانی

برخی پژوهش‌های علمی نشان داده است که ماساژدرمانی می‌تواند به درمان میگرن کمک کند.

۸. رژیم غذایی

کاهش مصرف نمک در رژیم غذایی می‌تواند به پیشگیری از سردرد کمک کند. همچنین غذا نخوردن به مدت طولانی می‌تواند باعث افت قند و شروع حمله میگرنی شود. بهتر است وعده‌های غذایی زیاد، اما کوچک در طول روز میل کنید تا قند خونتان افت نکند.

مصرف برخی مواد غذایی مثل شکلات، الکل، قندهای مصنوعی، پنیر فتا و بلوچیز، ترشی و غذاهای شور می‌تواند محرک میگرن باشد.

۹. دمنوش‌ها

دم‌نوش برخی گیاهان مثل ریشه گیاه باباآدم، زنجبیل، میخک، بابونه و بابونه گاوی می‌تواند به کاهش شدت و دفعات ابتلا به سردرد و میگرن پریود کمک کند.

گیاهان و مکمل‌های دارویی صرفاً به دلیل طبیعی بودنشان بی‌خطر نیستند. درصورتی‌که به بیماری خاصی مبتلا هستید یا داروی خاصی مصرف می‌کنید، قبل از مصرف مکمل‌ها و نوشیدنی‌های گیاهی با پزشک صحبت کنید.

۱۰. نوشیدن آب کافی

کم‌آبی بدن می‌تواند باعث افزایش دفعات ابتلا به سردرد شود. نوشیدن روزانه حداقل ۸ لیوان آب به پیشگیری از سردرد کمک می‌کند.

 پیشگیری از سردرد پریودی

برای پیشگیری از سردردهای پریودی راه‌های مختلفی وجود دارد. گاهی اوقات این روش‌ها به‌تنهایی می‌توانند به درمان سردردها کمک کنند.

۱. مکمل منیزیم

پژوهش‌های معتبر علمی نشان داده‌اند که در بدن افراد مبتلا به میگرن، معمولاً مقدار کمتری «منیزیم» وجود دارد. به همین دلیل پزشکان مصرف مکمل منیزیم را به افرادی که دچار کمبود منیزیم و سردردهای پریودی هستند توصیه می‌کنند.

بهتر است قبل از مصرف هرگونه مکملی با پزشک خود مشورت کنید تا دچار عوارض آن نشوید. برای مثال مقادیر بسیار بالای منیزیم در بدن می‌تواند باعث ایجاد عوارض خطرناکی مثل کاهش شدید فشارخون شود.

۲. فعالیت ورزشی منظم

در مقاله‌های علمی معتبری گفته شده است که ورزش منظم می‌تواند در برخی افراد از ایجاد سردردهای پریودی پیشگیری کند. (برخی دیگر از افراد ممکن است با ورزش‌کردن دچار سردردهای شدیدتری شوند.)

برای مثال در یک پژوهش علمی که در سال ۲۰۱۹ انجام شده بود، مشخص شد که ورزش ایروبیک می‌تواند مدت‌زمان حملات میگرنی را کمتر کند. (منبع: the Journal of Headache and Pain) همچنین یک پژوهش دیگر نشان داده است که ورزش منظم می‌تواند در پیشگیری از سردرد پریود موثر باشد. (منبع: Pubmed)

۳. بوتاکس

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تزریق بوتاکس در پیشانی یا ماهیچه‌های گردن را به‌عنوان درمانی موثر برای میگرن مزمن شناخته است. البته برای اینکه بوتاکس اثرگذار باشد، لازم است هر ۳ ماه یک‌بار تکرار شود؛ بنابراین روش ارزانی نیست.

۴. بتا بلاکرها

داروهای بتابلاکر معمولاً برای فشارخون تجویز می‌شوند؛ اما این داروها تاثیر دیگری هم دارند و آن هم کمک به کاهش شدت و دفعات حملات میگرنی است. از جمله داروهای بتابلاکر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آتنولول
• متوپرولول
• نادولول
• پرانول (ایندرال)
• تیمولول

۵. داروهای مسدودکننده کانال کلسیم

این داروها نیز مثل بتا بلاکرها برای کمک به کاهش فشارخون تجویز می‌شوند. داروهای مسدودکننده کانال کلسیم با تنظیم میزان انقباض رگ‌ها به کنترل علائم میگرن در پریود کمک می‌کنند. برخی انواع داروهای این گروه عبارت‌اند از:

• دیلتیازم
• نیمودیپین
• وراپامیل

۶. داروهای ضدافسردگی

داروهای افسردگی روی هورمون‌های مغز از جمله سروتونین اثر می‌گذارند. افزایش سروتونین در بدن می‌تواند التهاب را کم کند و با تنگ کردن عروق به کاهش علائم میگرن کمک کند. از جمله داروهای ضدافسردگی برای درمان سردرد پریود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آمی­تیریپتیلین
• فلوکستین
• ایمپرامین
• نورتیریپتیلین
• پاروکستین
• سرترالین
• ونلافاکسین

داروهای ضد افسردگی را حتما زیر نظر پزشک متخصص مصرف کنید و از مصرف خودسرانه­ی آن­ها بپرهیزید.

۷. داروهای ضدتشنج و صرع

برخی انواع داروهای ضدتشنج ممکن است در بهبود علائم میگرن پریود اثر مثبت داشته باشند. این داروها اعصاب مغز را که بیش‌ازحد نیاز فعال هستند کنترل می‌کنند.

در علم پزشکی ممکن است یک داروی خاص برای درمان چند بیماری مختلف کاربرد داشته باشد. برای مثال گاهی اوقات پزشکان برای درمان سردردهای میگرنی ممکن است از داروهای فشارخون، ضدتشنج و صرع یا ضدافسردگی‌ها کمک بگیرند.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

• اگر هر ماه طی دوران پریود خود و قبل از آن دچار سردردهای شدید می‌شوید.
• اگر سردردها باعث شده‌اند از فعالیت‌های روزمره عقب بمانید.
• اگر داروهای ضد میگرن بی‌فایده بوده‌اند.
• اگر دفعات یا شدت علائم میگرن پریود بیشتر شده‌اند.
• اگر الگوی سردردتان تغییر کرده است؛ مثلاً در محل جدیدی از سر، درد جدیدی را تجربه می‌کنید.

چه زمانی به اورژانس مراجعه کنیم؟

درصورتی‌که علاوه بر سردرد علائم زیر را دارید به اورژانس مراجعه کنید. این علائم ارتباطی به پریود ندارند و نیاز به بررسی سریع دارند.

• اختلال حواس و گیجی
• تشنج
• دوبینی
• بی‌حسی یا ضعف شدید یک‌طرفه اعضای بدن
• اختلال تکلم
• مشکل در راه‌رفتن
• تب شدید
• از حال رفتن

کلام آخر دکترساینا

میگرن و سردرد پریود از جمله انواع سردردهای هورمونی است که در دوران PMS یا روزهای اول پریود ایجاد می‌شود. به یاد داشته باشید که با پرهیز از محرک‌های سردرد و میگرن پریود (مثل استرس، کمبود خواب، گرسنگی طولانی و کم‌آبی بدن) می‌توانید شروع سردردها را به تعویق بیندازید و شدت آن‌ها را کم کنید. درصورتی‌که به‌صورت مکرر دچار سردرد شدید پریود می‌شوید و راهکارهای پیشگیرانه و داروهای مسکن برای درمان آن بی‌اثر هستند، بهتر است با پزشک مشورت کنید.

سوالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.