آیا درمان گیاهی برای پارکینسون وجود دارد؟

آیا درمان گیاهی پارکینسون امکان‌پذیر است؟ درمان پارکینسون با طب سنتی چطور؟ این‌ها سوالاتی است که بیماران یا نزدیکان فرد مبتلا به پارکینسون با آن مواجه هستند.

در ادامه این مطلب از مجله سلامت دکتر ساینا که بر اساس یک تحقیق گسترده‌ی پزشکی که از سراسر جهان گردآوری شده، گیاهانی را معرفی کرده‌ایم که می‌توانند در کاهش علائم ثانویه بیماری پارکینسون نقش پررنگی داشته باشند. برای مطالعه بخش موردنظر خود می‌توانید بر تیتر آن در فهرست کلیک کنید. اگر در موبایل می‌خوانید، تیتر را لمس کنید.

پارکینسون چیست؟

پارکینسون ناشی از اختلال قسمتی از مغز است؛ یا اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، اختلال نورون‌های دوپامین‌ساز. دوپامین یکی از انتقال‌دهنده‌های پیام‌های عصبی است که در شرایط عادی علامت‌های لازم برای هماهنگی حرکات ماهیچه‌ها و درنتیجه حرکات بدن را ارسال می‌کند. در صورت اختلال در ساخت و ترشح دوپامین در مغز، حرکات بدن نیز دچار مشکل می‌شوند. در مطالعه‌ای عنوان شده زمانی علائم بیماری پارکینسون ظاهر می‌شوند که تولید دوپامین تا ۸۰ درصد کاهش‌یافته است.^[۱]

منظور از درمان گیاهی پارکینسون چیست؟

درست است که طب سنتی یا گیاهان دارویی بیماری پارکینسون را درمان نمی‌کنند، اما به فرد مبتلا به بیماری پارکینسون کمک می‌کنند تا زندگی سالم‌تری داشته باشد. علاوه براین، ٰعلائم ثانویه‌ی بیماری پارکینسون (مانند زوال عقل و سردرگمی) نیز ممکن است با تغییر شیوه‌ی زندگی، مانند رژیم و ورزش، بهبود یابد.

چای و پارکینسون

چای حاوی پلی فنول‌ها، متیل گزانتین، کافئین، چربی‌ها، اسیدهای آمینه و سایر مواد است. تصور می‌شود که چای خطر سرطان را کاهش دهد، از بیماری قلبی جلوگیری کرده و حتی به کاهش وزن کمک کند. در پژوهش‌های متعددی اثرات فلاونوئیدها، کافئین و تیانین به‌عنوان ترکیبات موجود در چای روی سلول‌های مغز بررسی شده و به نظر می‌رسد این مواد می‌توانند از سلول‌های مغزی محافظت کنند.

البته چای به‌هیچ‌عنوان اثر درمانی روی پارکینسون ندارد؛ اما نوشیدن روزانه یک لیوان چای می‌تواند اثر محافظت‌کننده و پیشگیری داشته باشد. طبق مطالعات نوشیدن میزان بیشتر چای تأثیر بیشتری ندارد؛ بنابراین در مصرف چای اعتدال را رعایت کنید.^[۲]و[۳]

رزوراترول و پارکینسون

رسوراترول (رزوراترول) یک ترکیب فنولی است که در چندین گیاه ازجمله انگور، بلوبری، تمشک و بادام‌زمینی وجود دارد.

مطالعات تجربی نشان داده‌اند که ترکیباتی مانند رسوراترول فعالیت آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی دارند که از نورون‌ها محافظت می‌کنند.

چندین محقق اثرات این ماده را در مدل‌های آزمایشی پارکینسون بررسی کرده‌اند. محققان چند ماده را مسئول ایجاد آسیب در نورون‌ها می‌دانند. طبق مطالعات انجام‌شده رسوراترول که خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد در برابر برخی از این مواد آسیب‌زا مؤثر بوده و تا حدی از صدمه دیدن نورون‌ها جلوگیری می‌کند.^[۴]

جینکوبیلوبا و پارکینسون

جینکو بیلوبا درختی بومی چین(۴) است. این گیاه به‌عنوان مکملی برای درمان کاهش حافظه در بیماران مبتلا به آلزایمر استفاده می‌شود و به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی در درمان پارکینسون نیز مورد مطالعه قرارگرفته است.

مطالعات مختلفی اثرات محافظتی و آنتی‌اکسیدانی این گیاه  را نشان داده‌اند؛ اما باید توجه کرد که مصرف جینکو  می‌تواند عوارض جانبی نیز داشته باشد. این گیاه با داروهای ضدپلاکت و ضدانعقاد (مثل وارفارین و آسپیرین) تداخل ایجاد می‌کند. همچنین در بیمارانی که داروی ضدافسردگی مصرف می‌کنند ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند. سایر عوارض جانبی جینکو عبارت‌اند از ناراحتی دستگاه گوارش، حالت تهوع، اسهال، سردرد، تپش قلب و بی‌قراری.

اگرچه مطالعاتی در این زمینه انجام شده است؛ اما شواهد کافی برای توصیه مصرف جینکو بیلوبا در بیماران مبتلا به پارکینسون وجود ندارد.^[۵]

کوآنزیم Q10

گفتیم که پارکینسون درنتیجه فعل‌وانفعالاتی در مغز و اثر تخریبی آن‌ها بر نورون‌های دوپامین‌ساز اتفاق می‌افتد. ازجمله این واکنش‌ها نقص در زنجیره الکترونی میتوکندریایی است. کوآنزیم Q10 پروتئینی است که این فعالیت را بهبود می‌بخشد.

در بیماران مبتلا به پارکینسون عملکرد این کوآنزیم دچار نقض می‌شود. متأسفانه مطالعات هنوز اثربخشی این ماده را روی پارکینسون قطعی نیافته‌اند؛ ولی به نظر می‌رسد کوآنزیم Q10 در مهار و بهبود پارکینسون مؤثر باشد.

فلاونوئیدها و پارکینسون

همه از مضرات رادیکال‌های آزاد در بدن شنیده‌ایم؛ فشار اکسیداتیو نتیجه‌ی افزایش این رادیکال‌ها در بدن بوده و عامل بسیاری از بیماری‌ها ازجمله سرطان و پارکینسون است. فلاونوئیدها موادی هستند که در خنثی کردن فشار اکسیداتیو نقش دارند. فلاونوئیدها انواع مختلفی دارند و طبق مطالعات ملاتونین بیشترین اثربخشی را بر بیماران مبتلا به پارکینسون داشته است.

ملاتونین

ملاتونین به‌طور طبیعی در غده پینه‌آل (صنوبری) مغز تولید می‌شود. این هورمون که در تنظیم ساعت بیولوژیک بدن و چرخه‌ی خواب‌وبیداری نقش دارد، یک آنتی‌اکسیدان درونی نیز هست. ملاتونین با تعامل با گونه‌های واکنش‌پذیر به چندین قسمت تبدیل می‌شود و در کنترل رادیکال‌های آزاد تأثیر می‌گذارد. ملاتونین همچنین بیان ژن‌های کد کننده آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی را افزایش می‌دهد.

به‌طورکلی ملاتونین اثرات آنتی‌اکسیدانی و محافظتی امیدوارکننده‌ای را نشان داده است؛ با بدن سازگار بوده و به‌خوبی تحمل می‌شود. ولی در حال حاضر شواهد کافی برای توصیه به استفاده از این ماده برای درمان پارکینسون وجود ندارد. البته ملاتونین برای بیماران مبتلا به پارکینسون که دچار اختلال در مرحله‌ی REM خواب هستند مفید است.

گیاه اسکوتلاریا بایکالنسیس

اسکوتلاریا یک گیاه دارویی و از گروه نعناعیان است که به‌طور گسترده در آسیا وجود دارد. ریشه‌ی خشک‌شده این گیاه دارای فعالیت‌های آنتی‌اکسیدانی  و مهار رادیکال‌های آزاد است که می‌تواند برای درمان انواع بیماری‌های مزمن مانند التهاب، آلرژی، بیماری‌های تنفسی و قلبی عروقی و تب مورداستفاده قرار گیرد.

طبق مطالعاتی که بر مدل‌های آزمایشگاهی مثل موش انجام ‌شده به نظر می‌رسد این گیاه تخریب نورون‌های دوپامین‌ساز را کاهش داده و از نورون‌ها محافظت می‌کند و بدین طریق از ناهنجاری‌های حرکتی تا حدودی پیشگیری می‌کند. البته برای اظهارنظر در مورد تأثیر این گیاه بر نورون‌های انسان نیاز به پژوهش‌های بیشتری است.^[۶]

درمان گیاهی پارکینسون با زردچوبه و کورکومین!

گفتیم که فلاونوئیدها در خنثی کردن استرس اکسیداتیو و درنتیجه بهبود علائم پارکینسون نقش مهمی دارند. زردچوبه ماده فعالی به نام کورکومین دارد که یک فلاونوئید پلی‌فنولی است.

کورکومین علاوه بر خواص آنتی‌اکسیدانی و مقابله با استرس اکسیداتیو، خواص ضدالتهابی نیز دارد. مطالعات نشان داده‌اند که کورکومین دارای خواص بسیاری مانند خواص ضدسرطان، شلاته‌کننده‌ی آهن و همچنین دارای اثر محافظتی در برابر نورون‌ها است. کورکومین در بهبود عوارض ناشی از سکته‌ی مغزی نیز مؤثر است.

مطالعات بر مدل حیوانی موش نیز تأثیر مثبت کورکومین را بر بیماری پارکینسون نشان می‌دهد.^[۷]

ویتامین دی

طی سال‌های اخیر به‌خوبی درباره‌ی اهمیت ویتامین دی برای بدن اطلاع‌رسانی شده است. کمبود این ویتامین تأثیرات منفی فراوانی را نظیر تضعیف سیستم ایمنی، بروز افسردگی، خستگی و بی‌حالی به همراه دارد. البته ازدیاد ویتامین دی در بدن نیز بسیار خطرآفرین است و می‌تواند آسیب‌های جدی بر کبد و کلیه وارد کند. این ویتامین عمدتاً از طریق اشعه‌ی فرابنفش B و مواد غذایی تولید و تأمین می‌شود.

ویتامین دی بر بیماری‌های مغز و اعصاب نیز اثرگذار است. قسمتی از مغز که توده سیاه (substantia nigra) نام دارد دارای گیرنده‌های فراوانی برای ویتامین دی است و باعث شده دانشمندان به این گمان برسند که کمبود ویتامین دی ممکن است. در ازبین‌رفتن نورون‌های دوپامین‌ساز مؤثر باشد. ممکن است ویتامین D برای بیماران مبتلا به پارکینسون فواید محافظتی از نورون‌های مغزی را داشته باشد.

البته از طرفی مطالعاتی نیز وجود دارند که این فرضیات را رد می‌کنند. بنابراین در حال حاضر نمی‌توان در مورد تأثیر ویتامین D بر بیماری پارکینسون نظر قطعی داد و نیاز است تا مطالعات بیشتری در این حوزه صورت بگیرد.^[۸]

رژیم غذایی مناسب در پارکینسون

رژیم غذایی مناسب برای بیماران مبتلا به بیماری پارکینسون ضروری است. از رایج‌ترین مشکلات بیماران پارکینسون می‌توان به یبوست اشاره کرد که با افزایش میزان فیبر در رژیم غذایی قابل‌درمان است.

گیج‌کننده‌ترین ماده غذایی برای مبتلایان به پارکینسون پروتئین است؛ زیرا اطلاعات ضدونقیض در رابطه با این ماده وجود دارد. لودوپا نوعی پروتئین و پیش‌ساز دوپامین است که برای درمان علائم پارکینسون مورداستفاده قرار می‌گیرد. با پیشرفت بیماری نقش لوودوپا پررنگ‌تر می‌شود.

برخی از بیماران گزارش کرده‌اند که مصرف رژیم غذایی حاوی پروتئین برایشان مفید بوده است، درحالی‌که برای برخی از بیماران مصرف پروتئین در رژیم غذایی اثر درمانی لوودوپا را کاهش داده است.

میزان مصرف پروتئین در بیماران

در رژیم‌های کم پروتئین، مبتلایان مقادیر کم پروتئین را به‌صورت متعادل و مساوی در طول روز دریافت می‌کنند؛ ولی در رژیم غذایی توزیع مجدد پروتئین، افراد در طول روز غذاهای بسیار کم‌پروتئین مصرف کرده و سپس برای شام یک وعده با پروتئین بالا مصرف می‌کنند. متأسفانه رعایت این رژیم‌ها دشوار است.

تداخل داروی لودوپا با رژیم غذایی

بهتر است که مصرف داروی لودوپا به مدت نیم ساعت یا بیشتر قبل از غذا یا یک ساعت بعد از صرف غذا باشد.

بااین‌وجود اکثر بیمارانی که در مراحل اولیه یا متوسط بیماری هستند، چه لوودوپا را با رژیم کم پروتئین و چه با رژیم توزیع مجدد پروتئین مصرف کنند تأثیر بالینی نسبتاً یکسانی را تجربه خواهند کرد.

حتی اگر مصرف لوودوپا همراه با وعده غذایی مقداری از مزایای بالینی آن را کاهش دهد، در صورت لزوم می‌توان با افزایش دوز لوودوپا این اثر منفی را جبران کرد.

در بیماران مبتلا در مراحل اولیه پارکینسون نگرانی اصلی در مورد لوودوپا، حالت تهوع ناشی از آن است. برای جلوگیری از این عارضه بهتر است بیماران دوز لوودوپا را در پایان وعده‌های غذایی مصرف کنند. اگرچه این کار اثربخشی لوودوپا را کاهش می‌دهد ولی پزشکان دوز دارو را طوری تنظیم می‌کنند که این کمبود را جبران کند.

بعضی از مطالعات نشان داده‌اند باقلا و باقلا مخملی که حاوی لوودوپا هستند ممکن است در بهبود علائم حرکتی اثر کوتاه‌مدت داشته باشند. ولی برای تائید این نتایج به آزمایش‌های بیشتری نیاز است.

طبق مطالعات ویتامین E و کوآنزیم Q10 در بیماری پارکینسون اثر محافظتی بر نورون ندارند و درحال‌حاضر به‌عنوان مکمل‌های غذایی برای این بیماری توصیه نمی‌شوند.

کلام آخر دکتر ساینا

قطعا شما برای درمان بیماری پارکینسون نیاز به مصرف دارو و پیگیری مرتب پزشکی دارید. با این وجود برخی گیاهان با خواص دارویی می‌توانند در کنار مداخلات پزشکی به بهبود وضعیت فرد مبتلا کمک کنند. مطالعات در مورد این گیاهان دارویی کافی نیست و هنوز مطالعات بیشتری برای رسیدن به نتیجه‌ی قطعی باید انجام شود.

در صورت ابتلای خود یا عزیزانتان به این بیماری، می‌توانید با پزشک معالج درباره‌ی مفید بودن درمان‌های گیاهی پارکینسون مشورت کرده و در صورت صلاحدید پزشک از مکمل‌های گیاهی در کنار داروهایی که پزشک تجویز کرده است استفاده کنید.

سؤالات متداول