علائم سرطان تخمدان را جدی بگیرید

سرطان تخمدان خطرناک‌ترین سرطان دستگاه تناسلی است؛ اما متأسفانه علائم سرطان تخمدان در مراحل اولیه چندان واضح نیست و ازاین‌روی این سرطان دیر تشخیص داده می‌شود. از طرفی معمولاً علائم این بیماری با سایر مشکلات عمومی، سایر مشکلات لگنی و … اشتباه گرفته می‌شوند.

در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا به بررسی علل، انواع و علائم اولیه سرطان تخمدان در زنان می‌پردازیم و راه‌های تشخیص و درمان آن را به‌اختصار مرور می‌کنیم.

تخمدان و سرطان تخمدان

دستگاه تولیدمثل زنان شامل دو تخمدان است که در دو طرف رحم قرار گرفته‌اند و از طریق لوله‌های فالوپ به رحم متصل شده‌اند. تخمدان‌ها وظیفه‌ی تولید تخمک را دارند. تخمک درصورتی‌که با اسپرم مردانه لقاح کند به تخم و سپس جنین تبدیل می‌شود. تخمدان‌ها همچنین تولیدکننده‌ی هورمون‌های جنسی زنانه، استروژن و پروژسترون هستند.

سرطان تخمدان زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های تخمدان جهش پیدا کنند و بیش از حالت عادی تقسیم شوند. متأسفانه علائم سرطان تخمدان در مراحل اولیه چندان بارز و قابل‌توجه نیستند؛ به همین خاطر اکثر افراد در مراحل پیشرفته متوجه بیماری خود می‌شوند.

علت سرطان تخمدان چیست؟

درست مانند اغلب سرطان‌ها، دلیل اصلی ابتلا به سرطان تخمدان هنوز مشخص نیست. به‌طورکلی سرطان به معنی جهش یافتن سلول‌های بدن و تقسیم شدن زیاد و غیرعادی آن‌هاست. عوامل متعددی مانند استعمال سیگار، کم‌تحرکی، تغذیه نامناسب و مصرف الکل می‌توانند چنین تغییری در سلول‌ها ایجاد کنند.

سلول‌های سرطانی سریعاً تقسیم می‌شوند و تشکیل توده می‌دهند. سرطان ممکن است در همان محل اولیه باقی بماند یا بقیه بدن را نیز درگیر کند.

علائم اولیه سرطان تخمدان

همان‌طورکه گفتیم علائم سرطان تخمدان در مراحل ابتدایی چندان شدید نیستند. با این حال شایع‌ترین علائم سرطان تخمدان عبارت‌اند از:

• نفخ، احساس فشار یا درد در شکم
• احساس درد یا فشار در لگن
• خونریزی غیرطبیعی واژن
• احساس پر بودن و سنگینی در شکم بعد از صرف غذا
• دشواری در غذا خوردن
• افزایش و تکرر ادرار
• مشکلات روده‌ای؛ مانند یبوست

علائم سرطان تخمدان در مراحل پیشرفته

هرچه سرطان پیشرفت می‌کند علائم نیز شدیدتر می‌شوند؛ موارد زیر از علائم سرطان تخمدان در مراحل بعدی هستند:

• درد شدید شکم
• یبوست
• درد کلیه
• نفخ مکرر
• کاهش وزن بی‌دلیل
• تکرر ادرار
• آسیت یا آب آوردن شکم

هریک از این علائم به تنهایی نشانه سرطان تخمدان نیست. بهترین توصیه این است که به‌جای گمانه‌زنی درمورد بیماری‌ها با پزشک متخصص مشورت کنید.

انواع سرطان تخمدان

سرطان تخمدان بر اساس نوع سلول مبدأ سرطان به سه دسته تقسیم می‌شود:

تومور اپی‌تلیال

این تومورها از لایه‌ی نازکی که سطح خارجی تخمدان‌ها را پوشانده است شروع می‌شود. حدود ۹۰ درصد سرطان‌های تخمدان از این نوع هستند.

تومور استرومال

مبدأ این نوع سرطان تخمدان سلول‌های مولد هورمون‌ها هستند. سرطان‌های این دسته اغلب زودتر از انواع دیگر تشخیص داده می‌شوند. حدوداً هفت درصد از سرطان‌های تخمدان تومورهای استرومال هستند.

تومور سلول جنسی

این دسته از سرطان تخمدان از سلول‌های مولد تخمک آغاز می‌شود. تومور سلول جنسی معمولاً زنان با سن کمتر را درگیر می‌کند.

مراحل سرطان تخمدان

مرحله‌بندی سرطان معمولاً برحسب خوش‌خیم یا بدخیم بودن سرطان، میزان پخش شدن و شدت آن انجام می‌شود؛ ولی سازمان جهانی سرطان بر اساس داده‌های SEER که یک بانک اطلاعاتی جامع است، مرحله‌بندی دیگری برای سرطان تخمدان ارائه داده است:

• سرطان ناحیه‌ای: سرطان در نقطه‌ی شروع باقی مانده و هیچ بافت دیگری را درگیر نکرده است.
• سرطان منطقه‌ای: سرطان به اندام‌های مجاور مثل رحم گسترش پیدا کرده است.
• سرطان دوردست: سرطان به دیگر اعضای بدن مثل ریه یا کبد گسترش پیدا کرده و این اندام‌ها را سرطانی کرده است.

چه کسانی در معرض خطر سرطان تخمدان هستند؟

برخی از موارد می‌توانند احتمال ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهند:

• سابقه خانوادگی سرطان تخمدان
• جهش ژنتیکی مربوط به ژن‌های BRCA1 و BRCA2 (جهش‌های ژنی از طریق تست‌های PCR تشخیص داده می‌شوند.)
• سابقه‌ی شخصی سرطان سینه، رحم و روده‌ی بزرگ
• چاقی
• مصرف بعضی از داروهای خاص؛ مانند هورمون‌درمانی
• نداشتن سابقه‌ی بارداری
• آندومتریوز

اگر می‌توانید از قرص‌های پیشگیری از بارداری استفاده کنید؛ قرص‌های جلوگیری از بارداری ممکن است احتمال ابتلا به سرطان تخمدان را کم می‌کنند. در مورد مصرف این قرص‌ها با پزشک خود صحبت کنید.سن بالا و یائسگی نیز یکی از ریسک فاکتورهای سرطان تخمدان در زنان است.

تشخیص سرطان تخمدان چگونه انجام می‌شود؟

اگر علائم سرطان تخمدان را داشته باشید و به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید پزشک احتمالاً ابتدا سابقه‌ی شخصی و خانوادگی سرطان را از شما می‌پرسد و سپس معاینه‌ی لگن انجام می‌دهد. همچنین ممکن است آزمایش‌های تشخیصی برای شما تجویز کند؛ ازجمله:

آزمایش خون

 سرطان باعث بالا رفتن بعضی از فاکتورهای خونی مانند CA-125 می‌شود؛ پزشک از طریق بررسی میزان این ماده در خون می‌تواند سرطان تخمدان را تشخیص دهد.

عکس‌برداری

 انواع مختلفی از عکس‌برداری، مانند ام‌آرآی یا سی‌تی‌اسکن وجود دارند که به پزشک کمک می‌کنند علت بیماری را تشخیص دهد.

لاپاراسکوپی

 جراحی لاپاراسکوپی نوع دیگری از معاینات بصری است که در آن پزشک متخصص برش بسیار کوچکی در شکم ایجاد می‌کند و از طریق آن یک وسیله‌ی باریک و میله‌مانند را وارد شکم می‌کند. دستگاه لاپاراسکوپی به چراغ‌قوه و دوربین مجهز است و به پزشک کمک می‌کند تخمدان‌ها را با دقت بیشتری بررسی کند.

نمونه‌برداری

 برای نمونه‌برداری نیز از دستگاه لاپاراسکوپی استفاده می‌شود و طی آن پزشک مقدار کمی از بافت تخمدان را برمی‌دارد تا زیر میکروسکوپ بررسی کرده و علت علائم بالینی بیمار را تشخیص دهد.

سرطان تخمدان چه عوارضی دارد؟

ازآن‌جایی‌که درمان معمولاً بلافاصله پس از تشخیص سرطان شروع می‌شود، نمی‌توان به‌راحتی تشخیص داد کدام‌یک از عوارض ناشی از سرطان و کدام‌یک ناشی از شیوه‌ی درمان انتخابی هستند.

عوارض شایع و معمول سرطان تخمدان معمولاً به این صورت هستند:

• ضعف و خستگی: طبق برخی مطالعات هفتادوپنج درصد مبتلایان به سرطان تخمدان ضعف و خستگی را تجربه می‌کنند.^[i]
• تهوع، استفراغ و یبوست: مشکلات گوارشی از شایع‌ترین عوارض سرطان تخمدان و درمان سرطان هستند.
• ورم (اِدِم یا خیز): تجمع مایعات در بافت‌های بدن می‌تواند سبب ورم کردن پاها یا اطراف لگن شود.
• کم‌خونی: سرطان تخمدان می‌تواند باعث کاهش تعداد سلول‌های خون شود.
• آسیت (آب آوردن شکم): سرطان تخمدان ممکن است باعث تجمع آب در حفره شکمی شود. آسیت معمولاً با علائمی مثل نفخ، تنگی نفس، سوءهاضمه، بی‌اشتهایی یا تشدید خستگی همراه است.
• انسداد روده یا مثانه: تومورهای بزرگ می‌توانند سبب انسداد در روده و مثانه شوند که معمولاً باعث بروز درد و ناراحتی می‌شوند.
• تراوش جنبی (پلورال اِفیوژن): در این عارضه فضای بین ریه و قفسه سینه با مایع پر می‌شود و درنتیجه‌ی آن تنفس دشوار می‌شود.
• مشکلات تغذیه‌ای: بر اثر سرطان، غذا خوردن و جذب مواد غذایی سخت‌تر می‌شود و ممکن است سوءتغذیه را به همراه داشته باشد.

سرطان تخمدان درمان دارد؟

سرطان تخمدان به سه شکل کلی درمان می‌شود: درمان دارویی (شیمی‌درمانی، ایمونوتراپی و درمان هدفمند)، رادیوتراپی و جراحی. البته ممکن است پزشک با در نظر گرفتن سلامت بیمار و علائم بالینی سرطان تخمدان، ترکیبی از این سه شیوه‌ی درمانی را به‌عنوان بهترین روش تشخیص دهد.

• دارو درمانی: درمان از طریق دارو یا به‌وسیله کم کردن سرعت تقسیم و رشد سلول‌ها انجام می‌شود (شیمی‌درمانی) یا از طریق تقویت سیستم ایمنی بدن و بهبود مبارزه بدن علیه سرطان (ایمونوتراپی). درمان دارویی دیگری نیز وجود دارد که به آن درمان هدفمند می‌گوییم؛ در این روش داروهای مورداستفاده مستقیماً سلول‌های سرطانی را هدف قرار داده و آن‌ها را از بین می‌برند. در این روش برخلاف شیمی‌درمانی، بقیه سلول‌ها و بافت‌های بدن بیمار آسیب نمی‌بینند.

• رادیوتراپی: در رادیوتراپی همان‌طور که از نام آن پیداست از امواج برای شکست دادن سرطان استفاده می‌شود. رادیوتراپی از طریق امواج ایکس (یا در برخی موارد امواج قوی‌تر) سلول‌های سرطانی را می‌کشد.

• جراحی: این روش با توجه به اینکه سرطان به دیگر اندام‌ها گسترش یافته یا خیر می‌تواند درمان مناسبی باشد و ممکن است با خارج کردن رحم (هیسترکتومی)، تخمدان یا غدد لنفی سرطانی انجام شود.

برای آشنایی بیشتر مقاله درمان سرطان تخمدان را مطالعه کنید.

آیا می‌توانم از سرطان تخمدان پیشگیری کنم؟

تقریباً هیچ‌چیزی نمی‌تواند از بروز سرطان تخمدان در زنان به‌طور کامل پیشگیری کند؛ ولی برخی موارد احتمال ابتلا به این بیماری را کاهش می‌دهند:

• اگر می‌توانید از قرص‌های پیشگیری از بارداری استفاده کنید؛ قرص‌های جلوگیری از بارداری ممکن است احتمال ابتلا به سرطان تخمدان را کم می‌کنند. در مورد مصرف این قرص‌ها با پزشک خود صحبت کنید.

• در مورد ریسک فاکتورها با پزشک خود صحبت کنید؛ اگر در خانواده‌ی خود سابقه‌ی سرطان سینه، رحم یا تخمدان دارید این مسئله را با متخصص زنان و زایمان در میان بگذارید. ممکن است پزشک شما را به متخصص ژنتیک ارجاع دهد.

کلام آخر دکتر ساینا

علائم سرطان تخمدان اختصاصی نیستند و با بیماری‌های دیگری اشتباه گرفته می‌شوند؛ یا ممکن است اصلاً فرد مبتلا متوجه آن‌ها نشود. کوچک‌ترین علائم را جدی بگیرید و برای تشخیص قطعی با متخصص زنان صحبت کنید. با پیش گرفتن سبک زندگی سالم می‌توانید خطر ابتلا به انواع سرطان را کاهش دهید. با انجام چکاپ‌های سالانه می‌توانید به‌موقع متوجه علائم سرطان تخمدان شوید و برای درمان اقدام کنید.

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

سؤالات متداول