آبله میمونی (ام پاکس) در شهریور ۱۴۰۳ | آخرین وضعیت و اخبار

ام‌پاکس (Mpox) یا آبله میمونی نوعی بیماری عفونی است که ممکن است خود را با علائمی نظیر بثورات پوستی دردناک، بزرگ‌شدن غدد لنفاوی، تب، سردرد، درد عضلانی، کمردرد و خستگی نشان بدهد. در این مقاله درباره علائم، علل، روش‌های تشخیص و درمان آن و نیز آخرین گزارش‌ها درباره شرایط شیوع آن در ایران و جهان می‌گوییم. با ما همراه باشید. 

آبله میمونی (ام پاکس) چیست؟ 

آبله میمونی نوعی بیماری عفونی است که با شیوع گسترده، گریبان‌گیر افراد زیادی در نقاط مختلف جهان شده است. ویروس آبله میمون از جنس ارتوپاکس‌ویروس‌ها است. تا به امروز، دو کلاد یا نوع از ویروس آبله میمونی شناخته شده است: کلاد I با زیرشاخه‌های Ib و Ia و کلاد II با زیرشاخه‌های IIa و IIb. 

نوع I ویروس آبله میمون از آفریقای مرکزی و نوع II آن، از غرب آفریقا نشئت گرفته است. 

---

میزان شیوع ویروس آبله میمونی جدید چقدر است؟ 

شیوع جهانی نوع IIb از سال ۲۰۲۲ آغاز شد و تا به امروز در بسیاری از نقاط جهان از جمله برخی از کشورهای آفریقایی همچنان ادامه دارد. همچنین شیوع فزاینده‌ای از انواع Ib و Ia، جمهوری کنگو و سایر کشورهای آفریقا را تحت‌تأثیر قرار داده است. از آگوست ۲۰۲۴، آبله میمون از نوع Ib، فراتر از آفریقا نیز شناسایی شده است. 

---

سویه جدید Clade Ib چیست؟ 

کلاد Ib یکی از جدیدترین زیرگروه‌های ام‌پاکس محسوب می‌شود که در سال ۲۰۲۴ شناسایی شد. متأسفانه این سویه از آگوست ۲۰۲۴ در مناطقی فراتر از آفریقا نیز دیده و شناسایی شده است. 

طبق گزارش‌های بالینی، کلاد Ib در مقایسه با زیرگروه‌های دیگر، قدرت شیوع و بیماری‌زایی بیشتری دارد و فرد مبتلا به آن دچار علائم شدیدتری می‌شود. نکته جالب‌توجه درباره این سویه ویروس این است که ضایعات ناشی از بروز آن، معمولا در ناحیه تناسلی افراد ظاهر می‌شود. گرچه برای قطعیت صحبت‌کردن درباره نرخ مرگ‌ومیر ناشی از این زیرگروه ویروس به تحقیقات و گزارش‌های بیشتری نیاز است، طبق مشاهدات و گزارش‌های موجود، قدرت بالای شیوع و بیماری‌زایی این زیرسویه باعث افزایش مرگ‌ومیر در افراد مبتلا می‌شود.

---

 علت آبله میمونی 

عامل ایجاد این بیماری عفونی ویروسی از جنس ارتوپاکس‌ویروس‌ها و از خانواده پاکس‌ویریده است که شامل واریولا، آبله گاوی، واکسینیا و سایر ویروس‌ها می‌شود. این ویروس معمولاً بر جوندگانی مثل موش‌ها و نخستی‌سانان غیرانسانی مثل میمون‌ها اثر می‌گذارد اما ممکن است انسان را هم تحت‌تأثیر قرار دهد. در حال حاضر فقط دو نوع یا کلاد از این ویروس شناخته شده است. 

---

نحوه انتقال آبله میمونی

تماس فیزیکی با انسان یا حیوان مبتلا به ویروس آبله میمونی یا وسایل آلوده باعث انتقال آن می‌شود:

• انسان به انسان: سرایت از فرد به فرد زمانی اتفاق می‌افتد که فرد سالم با زخم‌ها، دلمه‌ها، قطرات تنفسی یا مایعات دهانی فردی که آلوده است، در تماس باشد: معمولاً از طریق موقعیت‌های نزدیک و صمیمی مانند درآغوش‌گرفتن، بوسیدن یا رابطه جنسی. کارشناسان هنوز درباره اینکه «آیا ویروس از طریق مایع منی یا ترشحات واژن هم منتقل می‌شود یا خیر» اطلاعات موثقی ندارند و تحقیقات در این زمینه ادامه دارد. 
• حیوان به انسان: انتقال از حیوان به فرد از طریق گازگرفتن یا ایجاد خراش توسط حیوان، یا از طریق تماس مستقیم با خون، مایعات بدن یا ضایعات آبله (زخم) حیوان آلوده اتفاق می‌افتد. 
• وسایل آلوده: امکان ابتلا به ویروس در هنگام تماس با وسایلی مانند لباس یا ملحفه‌هایی که شخص یا حیوان آلوده استفاده کرده‌اند، نیز وجود دارد. 

---

علائم آبله میمونی

پس از قرارگرفتن در معرض ویروس، ممکن است چند روز تا چند هفته طول بکشد تا علائم ناشی از ابتلا به آن ایجاد شوند. این علائم عبارت‌اند از: 

• تب و لرز؛ 
• گلودرد؛
• کهیر یا بثورات پوستی؛ 
• تورم غدد لنفاوی؛ 
• سردرد؛ 
• کمردرد؛
• دردهای عضلانی؛ 
• خستگی. 

برای برخی افراد، اولین علامت آبله میمونی بثورات پوستی است، در حالی که برخی دیگر ممکن است ابتدا تب، درد عضلانی یا گلودرد داشته باشند.

بثورات پوستی به‌صورت خال‌های قرمزرنگی ظاهر می‌شوند که ممکن است حتی دردناک و یا با احساس خارش هم باشند. به‌تدریج این ضایعات به تاول‌های چرکی تبدیل می‌شوند و در نهایت، تاول‌ها پوسته‌پوسته می‌شوند و می‌ریزند. کل این فرایند ممکن است بین دو تا چهار هفته طول بکشد. این خال‌ها ممکن است زخم‌هایی داخل دهان، روی صورت، کف دست‌ها و پاها، کشاله ران، آلت تناسلی، واژن و یا حتی مقعد ایجاد کنند. 

همه مبتلایان به ام‌پاکس تمام علائم را تجربه نمی‌کنند. 

روش‌های مختلف بروز علائم آبله میمونی

براساس آنچه گفتیم، روش‌های مختلف بروز علائم عبارت‌اند از: 

• بروز بثورات پوستی (بدون علائم دیگر یا همراه با بروز دیرتر سایر علائم)؛ 
• در ابتدا بروز علائمی شبیه آنفولانزا و سپس ایجاد جوش‌های پوستی (برخی افراد ممکن است حتی اصلا جوش هم نزنند)؛
• برآمدگی و تاول‌:‌ گرچه در برخی افراد ضایعات پوستی ناشی از ابتلا به ویروس آبله میمون بسیار گسترده‌اند و در جای‌جای بدن دیده می‌شوند، برخی از افراد ممکن است شاهد برآمدگی‌ها و تاول‌های مختصری بر روی پوست‌شان باشند؛

برخی افراد ممکن است ناقل خاموش باشند یعنی با وجود ابتلا به ویروس، هیچ نشانه‌ای از ابتلا به آن نداشته باشند و در عین حال با تماس نزدیک و طولانی‌مدت با دیگران، موجب سرایت آن شوند. 

---

نحوه تشخیص آبله میمونی

از آنجا که ابتلا به ام‌پاکس بسیار نادر است، احتمالا پزشک در ابتدا به سایر بیماری‌های مرتبط با ضایعات پوستی مانند سرخک یا آبله مرغان مشکوک شود اما غدد لنفاوی متورم همان چیزی است که آبله میمونی را از سایر بیماری‌های مرتبط با آبله و تاول متمایز می‌کند. 

برای تشخیص ام‌پاکس، پزشک از زخم باز (ضایعه) نمونه بافتی می‌گیرد و سپس آن را برای آزمایش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز یا همان تست PCR به آزمایشگاه می‌فرستند. همچنین ممکن است لازم باشد بیمار برای بررسی بیشتر ویروس یا آنتی‌بادی‌هایی که سیستم ایمنی بدنش ساخته است، نمونه خون بدهد. 

---

درمان آبله میمون

آبله میمون از آن دست بیماری‌هایی است که خودبه‌خود بهبود می‌یابد. بروز علائم این بیماری ۲ تا ۴ هفته طول می‌کشد. پس از تشخیص، پزشک به‌طور مرتب وضعیت بیماری را بررسی می‌کند و علائم را تسکین می‌دهد، از کم‌آبی بدن جلوگیری و در صورت بروز عفونت‌های باکتریایی ثانویه، برای بیمار آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. 

در حال حاضر هیچ درمان ضدویروسی تأییدشده‌ای برای ام‌پاکس وجود ندارد. برای افرادی که بدنشان شدیدتر درگیر این ویروس می‌شود، ممکن است پزشک داروهای ضدویروسی مانند سیدوفوویر یا تکوویریمات تجویز کند. گرچه این داروها برای درمان سایر عفونت‌های ویروسی (مانند آبله) تأیید شده‌اند، محققان برای اطلاع از میزان تأثیر آن‌ها برای بهبود علائم ام‌پاکس، همچنان در حال تحقیق و ارزیابی هستند. 

---

عوارض آبله میمونی

عوارض ابتلا به آبله میمونی عبارت‌اند از: 

• ذات‌الریه؛ 
• عفونت قرنیه یا ازدست‌دادن بینایی؛ 
• درد یا مشکل در بلع؛ 
• اسهال و استفراغ و کم‌آبی یا سوء تغذیه ناشی از آن؛ 
• عفونت‌های خون (سپسیس)، مغز (آنسفالیت)، قلب (میوکاردیت)، رکتوم (پروکتیت)، اندام‌های تناسلی (بالانیت) یا مجاری ادراری (اورتریت). 

---

پیشگیری از آبله میمونی

اگر در معرض خطر ابتلا به ویروس آبله میمون یا همان ام‌پاکس هستید، واکسن‌زدن از ابتلا و انتشار آن جلوگیری می‌کند. 

به‌طور کلی، اشکال پیشگیری از ابتلا به این ویروس عبارت‌اند از: 

• خودداری از تماس نزدیک با افراد آلوده: در مناطقی که ابتلا به این ویروس گزارش و تأیید می‌شود، افراد باید بیشتر مراقب تماس‌های نزدیک با دیگران باشند. در شرایطی که حتی ممکن است برخی افراد علائم خاصی نداشته باشند و همچنان ناقل خاموش باشند، رعایت خودداری از تماس فیزیکی نزدیک بسیار مهم است. سعی کنید تا حد امکان نزدیک افرادی نشوید که علائمی شبیه به آبله دارند. در صورتی هم که نیاز است در این محل‌ها تردد کنید، پوشیدن ماسک و دستکش را فراموش نکنید. 
• خودداری از تماس با حیوانات: گفتیم که برخی حیوانات مانند میمون‌ها و جوندگان ممکن است به این ویروس آلوده شده باشند و به‌راحتی موجب شیوع بیشتر آن در بین انسان‌ها شوند. تا حد امکان به هیچ حیوان وحشی و حیواناتی که احتمال می‌دهید ناقل ویروس هستند، نزدیک نشوید. 
• پایبندی به بهداشت فردی: پیشگیری از ابتلا به ویروس آبله میمون کار سختی نیست؛ کافی‌ است مرتب دست‌هایتان را با آب و صابون بشویید و وسایل شخصی مانند ملحفه‌ها، روتختی و لباس‌های فرد مبتلا به ویروس را ضدعفونی و تمیز کنید. 
• واکسن‌زدن: واکسن‌هایی مانند جنیوس (Jynneos) که افراد را در برابر آبله ایمن می‌کنند، برای پیشگیری از ابتلا به ویروس آبله میمونی نیز مفیدند. افراد شاغل در محیط‌های پرخطر از جمله کادر درمان، با واکسیناسیون لازم است مقاومت بدنشان در برابر ورود ویروس را بالاتر ببرند. 

---

فرق آبله میمونی با آبله مرغان چیست؟ 

اگرچه هر دوی این‌ها باعث ایجاد بثورات پوستی می‌شوند، ویروس‌های مختلفی باعث ایجاد آبله میمونی و آبله مرغان می‌شوند. ام‌پاکس ویروسی از خانواده ارتوپاکس‌هاست، درحالی‌که آبله مرغان نوعی ویروس هرپس محسوب می‌شود. هر دو ویروس می‌توانند از طریق پوست به پوست یا تماس فیزیکی طولانی‌مدت پخش شوند، اما آبله مرغان بسیار مسری است و راحت‌تر از ام‌پاکس پخش می‌شود. احتمال تورم غدد لنفاوی در افراد مبتلا به ویروس آبله میمون نیز بیشتر از افراد مبتلا به آبله مرغان است. 

راش‌های پوستی نیز در این دو نوع آبله با هم متفاوت‌اند. تفاوت دیگر این دو نوع آبله، مدت‌زمان بهبود علائم است. علائم آبله مرغان از جمله ضایعات پوستی در عرض دو هفته بهبود می‌یابد، در حالی که دو تا چهار هفته طول می‌کشد تا علائم ام‌پاکس به‌طور کامل بهبود یابد. 

تفاوت‌های آبله میمون با آبله مرغان در یک نگاه

تفاوت‌های آبله میمون با آبله مرغان

---

آبله میمونی در شهریور ۱۴۰۳

بر اساس آخرین آمار، تاکنون ۱۷ هزار و ۵۴۱ مورد مبتلا به ام‌پاکس در آفریقا شناسایی شده‌اند که از این تعداد ۵۱۷ مورد از این تعداد متاسفانه منجر به فوت شده است. 

از ابتدای همه‌گیری ویروس آبله میمونی در سال ۲۰۲۲ تا به امروز، به‌تدریج این ویروس به بسیاری از کشورهای آفریقایی رسیده است. بیشتر شیوع این ویروس عفونی مربوط به سال جاری یعنی ۲۰۲۴ است. در حال حاضر میزان شیوع گسترده این ویروس در آفریقا به‌قدری بالاست که سازمان جهانی بهداشت درباره وضعیت همه‌گیری ویروس به‌طور مداوم هشدارهای مراقبتی صادر می‌کند و افراد را به اقدامات پیشگیرانه برای کنترل ویروس و جلوگیری از شیوع بیشتر آبله میمون دعوت می‌کند. 

در حال حاضر نکته نگران‌کننده این است که سویه جدید ویروس یا همان کلاد Ib از مرزهای آفریقا فراتر رفته و در برخی از نقاط دیگر جهان نیز ردپایی از ویروس دیده می‌شود. به‌جز کشورهای آفریقایی، ابتلای سه نفر به آبله میمونی در پاکستان نیز گزارش شده است. 

---

اخبار جدید مربوط به بیماری آبله میمونی در ایران

خوشبختانه هنوز اثری از این ویروس در ایران مشاهده نشده است و موارد مشکوک هم به سایر آبله‌ها نظیر آبله مرغان مبتلا بوده‌اند. ازنظر ابتلا به آبله میمونی، ایران جزو مناطق دارای سطح هشدار پایین محسوب می‌شود.

البته کارشناسان معتقدند با توجه به حجم بالای مسافرانی که از کشور عراق در حال برگشت به ایران هستند و وجود زائران پاکستانی در آن کشور، خطر ورود این بیماری به ایران را نباید نادیده گرفت. همان‌طور که در این مقاله گفتیم، تاکنون (شهریور ۱۴۰۳) ابتلای سه نفر به آبله میمونی در پاکستان گزارش شده است.

---

کلام آخر دکترساینا

آبله میمونی یا ام‌پاکس بیماری عفونی نادری است که در حال حاضر شیوع گسترده‌ای دارد. متأسفانه شیوع ویروس این بیماری در سال جاری از آفریقا فراتر رفته و سایر نقاط از جمله جمهوری کنگو و فیلیپین را نیز درگیر کرده است. گرچه این بیماری در ابتلا علائمی مشابه با آنفولانزا دارد، با پدیدارشدن تدریجی ضایعات پوستی، پزشک را به ابتلای فرد به آبله میمون مشکوک می‌کند.

درست است که خوشبختانه هنوز ردپای این ویروس در ایران دیده نشده است، اگر ترکیبی از علائمی مانند تب، سردرد، دردهای عضلانی و ضایعات و تاول‌های پوستی دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید و هرگز بدون مشورت با پزشک و خودسرانه اقدام به مصرف دارو نکنید. در این شرایط، امکان مشورت با پزشکان حاذق دکترساینا هم مثل همیشه به‌راحتی در دسترس شماست. 

---

سؤالات متداول