حاملگی مولار: تشخیص و درمان بارداری مولار

خبر بارداری یکی از اعضای خانواده، شیرین است؛ اما فقط تا وقتی که پزشک تشخیص «حاملگی مولار» را نداده باشد. افرادی که این نوع بارداری را تجربه کرده‌اند می‌دانند که تشخیص بارداری مولار، یعنی همه برنامه‌هایی که برای فرزند آینده خود چیده‌اند در عرض چند دقیقه نابود می‌شود.

خبر خوب این است که این نوع حاملگی شیوع زیادی ندارد و خبر بد این است که در صورت عدم تشخیص و پیگیری به‌موقع، ممکن است خطرات زیادی برای سلامت فرد داشته باشد. در این مقاله درباره علت ایجاد بارداری مولار، روش تشخیص، درمان و احتمال بارداری مجدد بعد از آن صحبت می‌کنیم.

حاملگی مولار یا بچه‌خوره چیست؟

در حاملگی مولار (Molar Pregnancy) تخمک بارورشده دچار مشکل شده و جفت طبیعی تشکیل نمی‌شوند. بارداری مولار نمی‌تواند دوام آورد و تبدیل به جنین شود. «جفت» عضوی موقتی است که کمی بعد از لقاح تخمک با اسپرم روی دیواره رحم تشکیل می‌شود. در طول دوران بارداری، جنین از طریق بندناف با بدن مادر ارتباط دارد و اکسیژن و مواد غذایی موردنیاز خود را از او دریافت می‌کند.

در یک بارداری سالم، جفت داخل رحم به‌صورت طبیعی رشد می‌کند؛ اما در حاملگی مولار بافت رحم به جای اینکه جفت طبیعی را تشکیل بدهد، تبدیل به توده غیرطبیعی یا تومور می‌شود.

بارداری مولار چقدر شایع است؟

بارداری مولار مشکلی نادر است و از هر ۱۰۰۰ خانم باردار یکی از آن‌ها به این مشکل دچار می‌شود.

آیا ممکن است حاملگی مولار منجر به تولد نوزاد شود؟

در بارداری‌های مولار جنین تشکیل نمی‌شود؛ بلکه توده‌ای بی‌شکل رشد می‌کند که قادر نیست دوام بیاورد و سقط می‌شود.

به نقل از Better Health:

مول هیداتیفرم یا حاملگی مولار شایع‌ترین شکل از دسته بیماری‌های تروفوبلاستیک حاملگی است. حاملگی مولار نوعی ناهنجاری بارداری است که طی آن ممکن است بافت مشابه جفت به دیواره رحم تهاجم داشته باشد. در اغلب موارد، فرد بارداری خودبه‌خود مول را دفع می‌کند؛ درغیراین‌صورت، مول با جراحی از بدنش خارج می‌شود. احتمال اینکه بافت‌های مولار حتی بعد از کورتاژ هم داخل بدن باقی بمانند، در حاملگی مولار کامل بین ۱۵ تا ۲۵ درصد و در حاملگی مولار جزئی بین ۵/۰ تا ۴ درصد است. به‌همین‌دلیل توصیه می‌شود مقدار هورمون hCG به‌صورت مرتب اندازه‌گیری شود.

علائم و نشانه‌های حاملگی مولار چیست؟

خیلی از افرادی که حاملگی مولار دارند علائم خاصی را تجربه نمی‌کنند. برخی از علائم شایع حاملگی مولار عبارت‌اند از:

• خون‌ریزی در سه‌ماهه اول بارداری
• ترشح قهوه‌ای و آبکی
• حالت تهوع شدید و استفراغ
• خارج‌شدن کیست‌های انگوری شکل از واژن
• بالابودن غیرطبیعی مقدار هورمون hCG
• ورم شکم
• عدم تشخیص صدای قلب یا حرکات جنین
• احساس درد یا فشار روی لگن

البته برخی از این علائم (مثل حالت تهوع یا خونریزی) در اوایل بارداری طبیعی‌اند یا ممکن است نشانه وجود مشکل قابل‌حل دیگری باشند؛ بنابراین اگر هرکدام از این علائم را تجربه می‌کنید، لزوماً نباید نگران حاملگی مولار شوید.

درصورتی‌که هرکدام از علائم غیرطبیعی مثل خونریزی، ورم شکم و خروج کیست از واژن را در دوران بارداری تجربه می‌کنید، برای بررسی علت آن از متخصص زنان کمک بگیرید.

انواع بارداری مولار

بارداری مولار می‌تواند به اشکال مختلفی اتفاق بیوفتد. انواع حاملگی مولار عبارت‌اند از:

حاملگی مولار جزئی یا ناقص

در حاملگی مولار جزئی هم بافت‌های مربوط به جنین و هم بافت‌های غیرطبیعی جفت (مولار) وجود دارند؛ اما بافت‌های مربوط به جنین به‌خاطر رشد زیاد بافت مولار آسیب می‌بینند. بنابراین اگرچه ممکن است در سونوگرافی تصویری شبیه به جنین مشاهده شود، اما چنین بافت آسیب‌دیده‌ای زنده نمی‌ماند.

حاملگی مولار دوقلو

حاملگی مولار دوقلو یک نوع بسیار نادر از حاملگی مولار جزئی است که طی آن یک حاملگی سالم و یک حاملگی مولار به‌طور هم‌زمان ایجاد می‌شوند.

حاملگی مولار کامل

در حاملگی مولار کامل فقط بافت‌های مولار تشکیل می‌شوند و جنینی وجود نخواهد داشت.

بیماری تروفوبلاستیک پایدار

بیماری تروفلوبلاستیک پایدار زمانی ایجاد می‌شود که بعضی از بافت‌های غیرطبیعی بعد از درمان حاملگی مولار در رحم باقی بمانند و تبدیل به تومور شوند.

چرا حاملگی مولار ایجاد می‌شود؟

برای تشکیل جنین طبیعی انسان، باید ۲۳ کروموزوم از اسپرم و ۲۳ کروموزوم از تخمک (جمعاً ۴۶ کروموزوم) منتقل شود. در این کروموزوم‌ها ژن‌هایی وجود دارد که مسئول همه عملکردهای ریزودرشت بدن هستند.

در بارداری‌های مولار تعداد این کروموزوم‌ها  از تعادل خارج می‌شود. برای مثال حاملگی مولار کامل زمانی ایجاد می‌شود که اسپرم با یک تخمک خالی و بدون کروموزوم ترکیب شده باشد؛ دراین‌حالت سلول اولیه جنین (رویان) به جای ۴۶ تا، ۲۳ کروموزوم خواهد داشت.

همچنین در حاملگی مولار جزئی، تخمک توسط دو اسپرم (جمعاً ۴۶ کروموزوم به جای ۲۳ تا) ترکیب شده است که در نهایت باعث می‌شود سلول اولیه جنین ۹۶ کروموزوم داشته باشد.

برای تشکیل جنین ۲۳ کروموزوم از مادر و ۲۳ تا از پدر به ارث می‌رسد. اگر تعداد کروموزوم‌های سلول اولیه جنین کمتر یا بیشتر از حد طبیعی باشد، بارداری مولار اتفاق می‌افتد.

چه کسانی در معرض حاملگی مولار هستند؟

دقیقا مشخص نیست چرا بعضی از بارداری‌ها منجر به بارداری مولار می‌شوند؛ اما به نظر می‌رسد عوامل زیر احتمال حاملگی مولار را افزایش می‌دهند:

• سابقه حاملگی مولار: احتمال ابتلای مجدد حدود ۱ درصد است.
• سن: افراد زیر ۲۰ و بالای ۳۵ سال بیشتر از بقیه در معرض حاملگی مولار هستند.
• سابقه بیشتر از دو سقط‌جنین
• سابقه مشکلات مربوط به نازایی
• نژادهای جنوب‌شرق آسیا، مکزیک و فیلیپین

عوارض و خطرات حاملگی مولار

اگر تشخیص حاملگی مولار دیر انجام شود احتمال بروز عوارض زیر در بارداری وجود دارد:

• خون‌ریزی در بارداری
• کیست تخمدان
• کم‌خونی
• پره‌اکلامپسی (مسمومیت بارداری که باعث افزایش بیش‌ازحد فشارخون و مشکلات کلیوی می‌شود.)
• تولید بیش‌ازحد هورمون‌های تیروئیدی که باعث تپش قلب و سایر مشکلات مربوط به تیروئید می‌شود.

همچنین اگر بارداری مولار درمان نشده یا سقط جنین به‌صورت کامل انجام نشود، احتمال پیشرفت بیماری و بروز مشکلات زیر وجود دارد:

• رشد مداوم بافت‌های غیرطبیعی (تروفوبلاستیک پایدار)
• تهاجمی‌شدن بافت مولار و نفوذ تومور به داخل دیواره رحم (این اتفاق به‌ندرت رخ می‌دهد.)
• پخش‌شدن بافت مولار (متاستاز) در سایر قسمت‌های بدن و ایجاد تومور (به‌خصوص در ریه‌ها)
• تومور کاریوکارسینومای بارداری (نوعی سرطان نادر که به‌سرعت پیشرفت کرده و از طریق رگ‌ها و سیستم لنفاوی به سایر قسمت‌های بدن سرایت می‌کند.)
• عفونت خونی (سپسیس)
• عفونت مجاری ادراری
• شوک (افت شدید فشار خون)

روش های تشخیص بارداری مولار

حاملگی مولار معمولاً در سه‌ماه اول بارداری و طی چکاپ‌های روتین بارداری تشخیص داده می‌شود. پزشک به کمک روش‌های زیر می‌تواند حاملگی مولار را تشخیص دهد:

• صحبت با بیمار و گرفتن شرح‌حال درباره وضعیت بارداری فعلی و بارداری‌ها یا سقط‌های قبلی
• معاینه لگن
• سونوگرافی: عدم مشاهده جنین و دیده‌شدن ساک‌های متعدد حاوی مایع به جای جفت نشان‌دهنده بارداری حاملگی است. به‌جای رویان یا جنین، دسته‌های شبیه خوشه انگور دیده می‌شود.
• آزمایش خون: در صورت مولار بودن حاملگی، مقدار hCG خون افزایش چشمگیری دارد.
• سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی و رادیولوژی (در صورت شک‌داشتن به سرطان)

روش‌های درمان حاملگی مولار

بسته به شدت حاملگی مولار، درمان‌های مختلفی برای آن وجود دارد.

کورتاژ

برای ختم بارداری مولار و خارج‌کردن بافت‌های غیرطبیعی از بدن، معمولاً کورتاژ انجام می‌شود. در این روش پزشک دهانه رحم را باز کرده و بافت‌ها را به کمک ابزارهای مخصوصی خارج می‌کند.

هیسترکتومی

اگر بارداری مولار باعث بیماری تروفوبلاستیک پایدار شده باشد، کورتاژ به‌تنهایی برای درمان آن کافی نیست؛ چرا که بافت‌های غیرطبیعی علاوه بر داخل رحم، داخل لایه‌های عضلات زیر آن هم رشد کرده‌اند. در این شرایط لازم است عمل هیسترکتومی (برداشتن کامل رحم) انجام شود.

شیمی‌درمانی حاملگی مولار

اگر تروفوبلاستیک پایدار به سایر بخش‌های بدن گسترش پیدا کند، به سرطان تبدیل می‌شود. در این شرایط پزشکان برای ازبین‌بردن سلول‌های سرطانی از شیمی‌درمانی استفاده می‌کنند.

برای درمان حاملگی مولار از روش‌های کورتاژ و هیسترکتومی و در موارد شدیدتری که بافت مولار تبدیل به سرطان شده است، از شیمی‌درمانی استفاده می‌شود.

ک

آیا بارداری مولار قابل پیشگیری است؟

بارداری مولار ناشی از خطاهای کروموزومی اسپرم و تخمک است و نمی‌توان از آن پیشگیری کرد. اما ازآنجاکه تشخیص حاملگی مولار معمولاً طی معاینه‌های سه‌ماهه اول بارداری امکان‌پذیر است، به‌همین‌دلیل بهتر است به انجام به‌موقع این معاینه‌ها اهمیت زیادی بدهید تا از عوارض خطرناک ناشی از این نوع حاملگی پیشگیری کنید.

توصیه‌هایی برای کسانی که دچار حاملگی مولار شده‌اند

به نکات زیر بعد از درمان حاملگی مولار توجه کنید:

تا چند ماه تحت نظر باشید

بعد از بارداری مولار، بهتر است تحت‌نظر یک متخصص ژنتیک قرار بگیرید تا اگر مشکل ژنتیکی خاصی باعث آن شده است، شناسایی شود.

نکته دیگر این است که بعد از درمان، امکان دارد بعضی از بافت‌های مولار هنوز داخل رحم باقی مانده باشند. این بافت‌ها هورمون hCG را تولید می‌کنند که در بارداری هم افزایش می‌يابد. اگر حاملگی مولار کامل درمان نشده باشد، بارداری مجدد می‌تواند تشخیص علت افزایش این هورمون را با مشکل روبرو کند.

به‌همین‌دلیل پزشکان توصیه می‌کنند افرادی که حاملگی مولار داشته‌اند، حداقل یک سال از بارداری مجدد جلوگیری کنند تا مقدار هورمون hCG به حالت طبیعی برگردد و از تشخیص اشتباه جلوگیری شود.

کنار آمدن با فقدان

در حاملگی مولار، جنین درحال‌رشدی سقط نمی‌شود و فقط بافت‌های غیرطبیعی از بدن خارج می‌شوند؛ اما برای خیلی از افراد حتی این اتفاق هم نوعی فقدان به حساب می‌آید؛ چون در عرض چند روز تمام رویاها، برنامه‌ها و آرزوهایی که برای فرزند آینده خود داشتند تمام می‌شود.

احساس غم، شوکه‌شدن، ترس و اضطراب بیماری، حسرت و تنهایی در این دوران کاملاً طبیعی است و باید اجازه بدهید زمان این خاطره تلخ را کم‌رنگ کند. صحبت‌کردن با دوستان و اعضای خانواده، عضویت در گروه‌های مجازی که اعضای آن‌ها تجربه مشابهی دارند و کمک‌گرفتن از روانشناس به شما کمک می‌کند تا سریع‌تر با احساسات منفی خود کنار بیایید.

اقدام برای بارداری مجدد

اگر قبلاً حاملگی مولار داشته‌اید، با احتمال خیلی کمی ممکن است دوباره آن را تجربه کنید. بهتر است قبل از اقدام به بارداری با پزشک مشورت کنید تا مطمئن شوید حاملگی مولار به‌صورت کامل درمان شده است.

کادرخلاصه: قبل از اقدام به بارداری مجدد بعد از درمان حاملگی مولار، باید حداقل یک سال تحت‌نظر پزشک قرار بگیرید.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

اگر قبلاً بارداری مولار داشته‌اید، پیش از اقدام مجدد برای بارداری بهتر است به متخصص ژنتیک مراجعه کنید تا مشکلات ژنتیکی احتمالی که باعث این نوع بارداری می‌شوند تشخیص داده شوند.

همچنین اگر در حال حاضر باردار هستید و علائم زیر را دارید به پزشک مراجعه کنید:

• خونریزی
• حالت تهوع شدید و استفراغ
• خارج‌شدن کیست از واژن

کلام آخر دکترساینا

حاملگی مولار به دلیل خطاهای ژنتیکی هنگام تشکیل سلول اولیه جنین ایجاد می‌شود و پدر یا مادر نقشی در ایجاد آن ندارند؛ بنابراین اگر شما هم جزو افرادی هستید که با این مشکل روبرو شده‌اند، بهتر است خود را سرزنش نکنید. اکثر افراد می‌توانند بعد از تجربه حاملگی مولار، یک حاملگی طبیعی را تجربه کنند و بچه‌دار شوند.

حاملگی مولار در معاینه‌ها و سونوگرافی‌های روتین اوایل بارداری قابل‌تشخیص است. به دلیل اینکه عدم تشخیص به‌موقع این مشکل می‌تواند عوارض خطرناکی مثل پره اکلامپسی را در فرد ایجاد کند، بهتر است در مراجعه به پزشک و انجام این معاینه‌ها کوتاهی نکنید. همچنین اگر یک یا چند تا از علائم این مشکل را تجربه می‌کنید، باید به‌موقع به پزشک مراجعه کنید.

جدول خلاصه بیماری

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.