متیل ارگونووین: کاربرد، نحوه مصرف و عوارض

متیل ارگونووین دارویی است که بعد از زایمان برای کمک به دفع جفت (بقایای بارداری) استفاده می‌شود. اگر این دارو برای شما یا اطرافیان شما تجویز شده، بسیار مهم است که اطلاعات کافی درباره آن داشته باشید. برای شناخت بیشتر این دارو و اطلاع از موارد مهم، با دکترساینا همراه باشید.

متیل ارگونووین چیست؟

داروی متیل ارگونووین با اسامی «متیل ارگومترین» و «مترژن» هم شناخته می‌شود. تجویز این دارو بعد از زایمان جهت توقف خونریزی از رحم صورت می­‌گیرد. مترژن متعلق به خانواده داروهای ارگوت آلکالوئید است و با افزایش سرعت و قدرت انقباضات و سفتی ماهیچه‌های رحم، به کاهش خونریزی کمک می‌کند.

متیل ارگونووین چطور عمل می‌کند؟

متیل ارگونووین به صورت مستقیم روی ماهیچه‌های صاف رحم اثر می‌گذارد و از خونریزی پس از زایمان جلوگیری می‌کند. این دارو باعث انقباض عروق خونی و در نتیجه افزایش قدرت، طول مدت و فراوانی انقباضات رحمی شده و از این طریق، تا حدی جلوی جریان خون رحم را می‌گیرد.

کاربرد متیل ارگونووین

کاربرد اصلی متیل ارگونووین پیشگیری از خونریزی رحمی یا کنترل آن پس از زایمان است. مترژن برای مدیریت آتومی رحم (ضعف رحم و عدم انقباض)، توقف یا کندی بازگشت رحم به وضعیت طبیعی پس از زایمان و همچنین کنترل خونریزی رحمی در مرحله دوم زایمان پس از خارج شدن شانه جلویی نوزاد، استفاده می‌شود.

این دارو گاهی اوقات برای سردردهای خوشه‌ای مقاوم به درمان هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. پزشک ممکن است این دارو را برای خانم‌هایی که سقط‌جنین ناکامل یا سقط در سه‌ماهه اول داشته‌اند نیز تجویز کند.

پیش از مصرف، پزشک را در جریان چه نکاتی بگذارم؟

در صورتی که به این دارو یا داروهای مشابه ارگوت آلکالوئید یا هر چیز دیگری آلرژی دارید، پیش از مصرف این دارو پزشک را در جریان قرار دهید. این دارو حاوی ترکیبات غیرفعالی است که می‌توانند ایجاد کننده واکنش آلرژیک یا مشکلات دیگر باشند.

پیش از شروع مصرف متیل ارگونووین، اگر سابقه هر یک از بیماری‌های زیر را دارید، حتماً پزشک یا داروساز را در جریان قرار دهید:

• بیماری کلیوی
• بیماری کبدی
• فشارخون بالا
• بیماری قلبی (همچون شانت وریدی، تنگی دریچه میترال، درد قفسه سینه، حمله قلبی)
• دیابت
• کلسترول بالا
• مصرف سیگار/تنباکو
• بیماری‌های عروقی (مثل بیماری رینود)
• عوارض در بارداری (پره اکلامپسی یا مسمومیت حاملگی، اکلامپسی یا تشنج در بارداری)

همچنین اگر ماری‌جوانا یا گل مصرف می‌کنید حتماً به پزشک اطلاع دهید.

نحوه مصرف متیل ارگونووین

برای بیشترین اثربخشی، قرص متیل ارگومترین (مترژن) را به صورت منظم مصرف کنید. برای جلوگیری از فراموش کردن دوز دارو، هر روز در یک ساعت مشخص مصرف شود. اگر مشکل شما ادامه پیدا کرد یا بدتر شد به پزشک اطلاع دهید.

نحوه مصرف شکل خوراکی (قرص)

قرص مترژن به صورت خوراکی با یا بدون غذا طبق تجویز پزشک، معمولاً ۳ تا ۴ بار در روز تا یک هفته پس از زایمان مصرف می‌شود.

دوز این دارو بر اساس وضعیت پزشکی و پاسخ به درمان تعیین می‌شود.

نحوه مصرف شکل تزریقی

آمپول مترژن به صورت عضلانی یا وریدی از طریق سرم تزریق می‌شود. این آمپول در صورت نیاز بلافاصله پس از زایمان در اتاق زایمان بیمارستان تزریق می‌شود.

آمپول مترژن حتماً باید قبل از تزریق از نظر تغییر رنگ یا وجود مواد اضافی در ماده تزریقی به‌دقت بررسی شود.

دوز مصرف 

دوز این دارو باید توسط پزشک تعیین شود و برای هر بیمار متفاوت است. مقادیر زیر میانگین دوز مصرف هستند. اگر پزشک برای شما دوز متفاوتی را تجویز کرده است، طبق دستور پزشک عمل کنید.

دوز آمپول مترژن عضلانی

• ۱ میلی‌لیتر، ۰.۲ میلی‌گرم، بعد از خروج شانه جلویی نوزاد، بعد از خروج جفت، یا در دوران نقاهت.
• می‌توان در صورت نیاز دارو را در فواصل زمانی ۲ تا ۴ ساعت تزریق را تکرار کرد.

دوز آمپول مترژن وریدی

• ۱ میلی‌لیتر، ۰.۲ میلی‌گرم
• تزریق آهسته در طول مدت زمان حداقل ۶۰ ثانیه.

دوز قرص مترژن

• یک قرص، ۰.۲ میلی‌گرم
• ۳ یا ۴ بار در روز در دوران نقاهت برای حداکثر یک هفته

شروع، توقف و تغییر دوز هر دارویی باید با تأیید پزشک انجام شود.

حداکثر دوز مجاز مصرف

شکل تزریقی این دارو نباید بیش از ۵ دوز مصرف شود. مصرف قرص متیل ارگونووین نیز تا حداکثر ۷ روز مجاز است. حداکثر دوز مجاز مصرف قرص متیل ارگونووین در بزرگسالان ۰.۸ میلی‌گرم در روز به مدت ۷ روز است.

طول دوره مصرف

طول دوره مصرف داروی متیل ارگونووین حداکثر یک هفته است و فراتر از این زمان نباید مصرف شود؛ مگر به دستور پزشک.

نکات حین مصرف

• حین مصرف متیل ارگونووین بدون تأیید پزشک هیچ داروی دیگری مصرف نکنید؛ از جمله داروهای با نسخه، بدون نسخه، داروهای گیاهی یا حتی مکمل‌های ویتامینی.
• این دارو را دقیقاً بر اساس تجویز پزشک مصرف کنید و میزان دارو یا دفعات آن را سرخود تغییر ندهید.
• دوره مصرف مترژن را نیز بدون مشورت پزشک افزایش ندهید.
• در طی دوران مصرف داروی متیل ارگومترین از خوردن میوه یا آب‌میوه گریپ‌فروت خودداری کنید.

اگر یک دوز را فراموش کردم چه کار کنم؟

اگر یک دوز از داروی مترژن را فراموش کردید، به‌محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر زمان مصرف دوز بعدی نزدیک است، نیازی به مصرف دوز فراموش شده نیست؛ در عوض دوز جدید را در زمان خودش مصرف کنید. نباید دوز فعلی را برای جبران دوز فراموش شده دو برابر کنید.

عوارض جانبی متیل ارگونووین

توجه داشته باشید که این لیست همه عوارض جانبی احتمالی داروی متیل ارگونووین را دربرنمی‌گیرد، اگر دچار عارضه‌ای شدید که در این مقاله به آن اشاره نشده، پزشک یا داروساز را در جریان قرار دهید.

عوارض رایج متیل ارگونووین

از عوارض رایج متیل ارگونووین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سردرد
• تهوع
• استفراغ
• سرگیجه

اگر مدت زیادی از شروع علائم گذشته یا علائم بدتر شدند، سریعاً با پزشک یا داروساز تماس بگیرید.

سایر عوارض شایع متیل ارگونووین:

• افزایش فشارخون
• تاری دید
• سردرد شدید
• احساس تپش در گردن و گوش‌ها
• تشنج

عوارض با شیوع کمتر

عوارض نادر داروی متیل ارگونووین عبارت‌اند از:

• خون در ادرار
• تغییر رنگ پوست
• درد و احساس ناراحتی در قفسه سینه
• مشکل در تنفس
• سرگیجه و غش
• ضربان قلب با نبض تند، پر تپش یا نامنظم
• کهیر
• درد و احساس ناراحتی در بازوها، فک، کمر یا گردن
• درد، حساس شدن یا تورم در پاها
• مشکل در قورت دادن
• پف یا ورم پلک‌ها یا اطراف چشم، صورت، لب‌ها یا زبان
• تعریق
• کند شدن ضربان قلب
• استفراغ

عوارض خطرناک متیل ارگونووین

اگر به هر یک از عوارض خطرناک متیل ارگومترین دچار شدید، سریعاً با پزشک تماس بگیرید؛ این عوارض عبارت‌اند از:

• ضربان قلب کند یا تند
• تنگی نفس
• سردی دست‌ها یا پاها
• درد، قرمزی، تورم در بازوها یا پاها

علائم و عوارض ناشی از اوردوز

علامت‌های اوردوز با داروی متیل ارگونووین ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• سردرد شدید
• سرگیجه شدید
• تشنج
• تنفس آرام یا سطحی
• بی‌حسی
• سوزن سوزن شدن دست‌ها و پاها.

در صورت اوردوز با متیل ارگونووین و علائم جدی مثل از حال رفتن یا مشکل در تنفس، با اورژانس تماس بگیرید.

هشدارهای متیل ارگونووین

این دارو ممکن است باعث سرگیجه شود. مصرف الکل یا ماری‌جوانا (کانابیس) این سرگیجه را شدیدتر می‌کند. رانندگی، کار با ماشین‌آلات، یا هر کاری که نیازمند هوشیاری است باید با احتیاط کامل انجام شود. حین مصرف این دارو استفاده از نوشیدنی‌های الکلی را محدود کنید.

تداخلات دارویی

تداخلات دارویی می‌توانند باعث تغییر در اثربخشی دارو یا افزایش ریسک اثرات جانبی جدی شوند. بعضی از داروهایی که ممکن است با این دارو تداخل ایجاد کنند عبارت‌اند از:

• دیگر ارگوت آلکالوئیدها (مثل ارگوتامین، دی هیدروارگوتامین)
• داروهای میگرن تریپتان (مثل التریپتان، ریزاتریپتان، سوماتریپتان)

سایر داروهایی که روی دفع متیل آرگونووین از بدن تأثیر دارند می‌توانند روی عملکرد دارو اثر داشته باشند؛ همچون:

• آداگراسیب
• کوبیسیستات
• میفپریستون
• نفازودون
• ضد قارچ‌های آزول (مانند ایتراکونازول، کتوکونازول)
• آنتی‌بیوتیک‌های ماکرولید (مانند اریترومایسین، کلاریترومایسین)
• مهارکننده‌های پروتئاز HIV (مانند لوپیناویر)، ریتوناویر و…
• داروهای بی‌هوشی مثل هالوتان و متوکسی‌فلوران
• مسدودکننده‌های بتا مثل آتنولول، کارودیلول، لابتالول، متوپرولول، نادولول، نبیولول، پروپرانولول، سوتالول و…

این لیست کامل نیست. برای جلوگیری از تداخلات دارویی حتماً یک لیست کامل از همه داروهایی که مصرف می‌کنید را به پزشک یا داروساز نشان دهید.

تداخلات غذایی

گریپ‌فروت ممکن است با داروی مترژن تداخل ایجاد کرده و باعث ایجاد عوارض جانبی شود.

مصرف همراه با الکل

از آنجایی که مصرف الکل ممکن است با برخی داروها تداخل ایجاد کند، حین مصرف این دارو استفاده از نوشیدنی‌های الکلی را محدود کنید.

محدودیت سن

این دارو نباید در اطفال مصرف شود. مطالعات بالینی روی جمعیت بالای ۶۵ سال نیز کافی نبوده است؛ اما گزارش‌های بالینی تفاوتی را بین جمعیت جوان و مسن نشان نمی‌دهد. به طور کلی در سنین بالا دوز داروی متیل ارگومترین باید با احتیاط انتخاب شود. 

گروه‌های خاص یا پرخطر

• مصرف این دارو در بیماران عروق کرونری (CAD) یا افرادی که در خطر ابتلا به این بیماری هستند با ریسک ایسکمی و انفارکتوس قلبی (سکته قلبی) همراه است.
• متیل ارگومترین در بیماران مبتلا به عفونت خون (سپسیس) و بیماران عروقی باید با احتیاط مصرف شود.
• بیماران دچار نارسایی کبدی و نارسایی کلیوی نیز جزو گروه‌های خاص یا پر خطر برای مصرف متیل ارگونووین هستند.

بارداری و شیردهی

داروی مترژن نباید در طول بارداری مصرف شود چرا که به جنین آسیب می‌رساند. در دوران شیردهی نیز مقدار کمی از دارو وارد شیر مادر می‌شود که ممکن است اثرات نامطلوبی روی نوزاد بگذارد. همچنین مصرف متیل ارگونووین می‌تواند باعث کاهش شیر مادر شود.

تا ۱۲ ساعت پس از مصرف مترژن، به نوزاد خود شیر ندهید. شیر پمپاژ شده در این دوره باید دور ریخته شود.

موارد منع مصرف متیل ارگونووین

افرادی که به داروی مترژن آلرژی دارند یا دچار مشکلات زیر هستند، باید از مصرف مترژن خودداری کنند:

• فشارخون بالا
• مسمومیت حاملگی (توکسمی)

مصرف این دارو برای مادرانی که هنوز زایمان نکرده‌اند نیز ممنوع است.

هنگام مصرف متیل ارگونووین به چه مواردی دقت کنم؟

حین مصرف دارو تحت‌نظر پزشک باشید. در صورتی که علائم شما بهتر نشدند یا بدتر شدند به پزشک اطلاع دهید. از دستورات پزشک بعد از زایمان پیروی کنید. تا ۱۲ ساعت پس از آخرین دوز دارو، به نوزاد شیر ندهید.

علائم خطرناک حین مصرف متیل ارگونووین

داروی متیل ارگونووین ریسک مشکلات قلبی را افزایش می‌دهد به خصوص در افرادی که به دیابت یا کلسترول بالا مبتلا هستند، سیگاری هستند یا اضافه‌وزن دارند. در صورتی که به علائمی همچون درد یا احساس ناراحتی در قفسه سینه، استفراغ یا حالت تهوع، احساس ناراحتی یا درد در بازو و فک یا گردن، تنگی نفس یا تعریق دچار شدید، حتماً به مراکز درمانی مراجعه کنید.

آیا می‌توان متیل ارگونووین را با داروی دیگری جایگزین کرد؟

ممکن است پزشک به جای متیل ارگومترین، داروی سایتوتک یا همابیت را برای شما تجویز کند. بااین‌وجود به‌هیچ‌وجه نباید بدون دستور پزشک داروی تجویز شده را با داروی دیگری جایگزین کنید.

نحوه نگهداری متیل ارگونووین

داروی متیل ارگونووین را در دمای اتاق، در جای خشک و خنک نگهداری کنید. این دارو را در حمام یا دستشویی نگهداری نکنید.

همه داروها باید دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگهداری شوند.

نکاتی درباره خرید متیل ارگونووین

هنگام خرید متیل ارگونووین به شکل، دوز و شرکت تولیدکننده آن توجه کنید.

اشکال دارویی موجود

متیل ارگونووین یا مترژن در اشکال آمپول برای تزریق وریدی یا عضلانی و قرص برای مصرف خوراکی موجود است.

دوزهای موجود

• دوز داروی متیل ارگونووین تزریقی: ۱ میلی‌لیتر حاوی ۰.۲ میلی‌گرم متیل ارگونووین
• دوز قرص متیل ارگونووین: هر قرص حاوی ۰.۲ میلی‌گرم داروی متیل ارگونووین

شرکت‌های تولیدکننده

شرکت داروسازی مینو در ایران داروی متیل ارگونوین را در دو شکل قرص و آمپول تولید می‌کند.

نام‌های تجاری موجود در ایران

این دارو با نام متیل ارگونوین، متیل ارگومترین و مترژن در ایران شناخته می‌شود؛ البته هم آمپول و هم قرص این دارو، با نام متیل ارگونووین تولید می‌شوند.

هنگام مصرف متیل ارگونووین چه زمانی از پزشک کمک بگیرم؟

در صورتی که در حین مصرف داروی متیل ارگونووین به هرگونه عارضه جانبی یا مشکل دچار شدید، حتماً پزشک را در جریان قرار دهید.

هنگام مصرف متیل ارگونووین چه زمانی با اورژانس تماس بگیرم؟

در صورتی که حین مصرف داروی متیل ارگونووین به هر یک از علائم زیر دچار شدید، با اورژانس تماس بگیرید:

• درد قفسه سینه
• تغییرات بینایی
• گیجی
• تشنج

با وجودی که آلرژی شدید به این دارو نادر است، اما اگر به هر یک از علامت‌های زیر دچار شدید، سریعاً به اورژانس مراجعه کنید:

• قرمزی
• خارش بدن
• تورم (به خصوص در صورت، زبان، گلو)
• سرگیجه شدید
• مشکل در تنفس

کلام آخر دکترساینا

داروی متیل ارگونووین بعد از زایمان یا سقط‌جنین برای کاهش خونریزی رحمی در مادر تجویز می‌شود. شکل تزریقی این دارو معمولاً در اتاق زایمان و توسط پرستار تزریق می‌شود؛ اما ممکن است پزشک پس از زایمان قرص متیل ارگونووین را نیز برای شما تجویز کند.

در این مقاله مهم‌ترین نکاتی که باید درباره این دارو بدانید و رعایت کنید را با هم مرور کردیم. اگر سؤال یا نگرانی‌ای درباره این دارو دارید یا دچار علامت یا عارضه‌ای شده‌اید، حتماً با پزشک مشورت کنید.

سؤالات متداول