کاپ قاعدگی چیست؟ | مزایا، معایب و نحوه استفاده فنجان قاعدگی

کاپ قاعدگی در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. کاپ پریود یا فنجان قاعدگی محصولی جایگزین برای پد و تامپون در دوران قاعدگی است. این محصول مزایای بسیاری نسبت به استفاده از پد و تامپون دارد؛ اما معایب یا موارد منع مصرفی نیز دارد که بسیاری از افراد را نگران می‌کند. ما در این مقاله به نحوه استفاده از کاپ قاعدگی ، مزایا و معایب و موارد منع مصرف آن می‌پردازیم.

کاپ یا فنجان قاعدگی چیست؟

کاپ قاعدگی یک فنجان کوچک شبیه یک زنگوله است که پس از قرار گرفتن در واژن، خون قاعدگی را در خود جمع می‌کند.

فنجان‌های قاعدگی از سیلیکون پزشکی یا سیلیکون مدیکال گرید (سازگار با محیط زیست، بدون بو و غیرسمی)، لاستیک یا پلاستیک ساخته می‌شوند و معمولاً چندبار مصرف‌اند. شما می‌توانید کاپ را خالی کنید، با آب و صابون بشویید و مجدداً درون واژن قرار دهید.

جنس کاپ‌های قاعدگی با یکدیگر تفاوت دارند؛ اما هنگام استفاده‌ی اکثر کاپ‌ها می‌توانید آن‌ها را هر ۶ تا ۱۲ ساعت تخلیه کنید. البته دفعات خالی کردن کاپ به خون‌ریزی قاعدگی نیز بستگی دارد؛ کسانی‌که قاعدگی‌های سنگین‌تری دارند باید کاپ قاعدگی خود را در فواصل زمانی کوتاه‌تری تخلیه کنند.

فرق تامپون با فنجان قاعدگی چیست؟

با وجود این‌که کاپ قاعدگی و تامپون هردو در داخل واژن قرار می‌گیرند؛ اما تفاوت‌های بسیاری دارند. یکی از اصلی‌‌ترین تفاوت‌های این دو این است که تامپون یک‌بار مصرف، ولی کاپ قاعدگی چندبار مصرف است. تفاوت دیگر این است که تامپون خون را به خود جذب می‌کند؛ ولی کاپ قاعدگی به‌گونه‌ای در واژن قرار می‌گیرد که خون را در خود جمع می‌کند.

همچنین کاپ قاعدگی نسبت به تامپون حجم خون بسیار بیشتری را در خود نگه می‌دارد. یکی از تفاوت‌های مهم این دو محصول این است که با وجود اینکه هر دو چندین ساعت در واژن باقی می‌مانند؛ ولی احتمال بروز سندرم شوک سمی هنگام از استفاده از کاپ قاعدگی بسیار کمتر از تامپون است.

احتمال حساسیت و عفونت در استفاده از کاپ قاعدگی نسبت به تامپون و پد بسیار پایین‌تر است.

مزایای کاپ قاعدگی

• مقرون‌به‌صرفه و اقتصادی‌اند: برخلاف سایر محصولات قاعدگی، از جمله پدها و تامپون‌ها که باید به‌طور مداوم خریداری شوند و بسیار هزینه‌برند. باوجود اینکه کاپ‌های قاعدگی گران‌ترند؛ اما چون چندبار مصرف‌اند می‌توانید به مدت طولانی، مثلاً چند سال از یک کاپ استفاده کنید.
• سلامت و ایمنی بالاتری دارند: تامپون‌ها خون را به خود جذب می‌کنند؛ به‌همین‌دلیل احتمال بروز سندرم شوک سمی (TSS) را افزایش می‌دهند؛ ولی ازآنجایی‌که فنجان های قاعدگی به‌جای جذب خون، آن را در خود جمع می‌کنند شما را در معرض این عارضه قرار نمی‌دهند.

(سندروم شوک سمی عارضه‌ای نادر اما بسیار خطرناک و ناشی از رشد باکتری‌هایی خاص است)

• ایجاد حساسیت نمی‌کنند: برخلاف پدها که ممکن است حساسیت پوستی ایجاد کنند و منجربه التهاب، قرمزی و خارش در بخش خارجی دستگاه تناسلی شوند، کاپ‌های قاعدگی از جنس سیلیکون پزشکی ساخته شده‌اند که حساسیتی ایجاد نمی‌کنند.
• خون بیشتری را در خود نگه می‌دارند: یک کاپ قاعدگی می‌تواند حدود ۳۰ تا ۶۰ میلی‌لیتر خون را در خود جای دهد؛ اما تامپون‌ها و پدها تنها حدود ۱۰ میلی‌لیتر ظرفیت دارند.
• با محیط‌زیست سازگارند: فنجان های قاعدگی چندبارمصرف‌اند و میزان زباله‌های تولیدی را تا حد بسیار زیادی کاهش می‌دهند.
• مانع استفاده از IUD نمی‌شوند: طبق بعضی منابع استفاده از کاپ قاعدگی می‌تواند باعث جابه‌جا شدن IUD شود؛ اما مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۲ انجام شد این مسئله را رد کرد.^[۱] بااین‌حال، اگر از IUD استفاده می‌کنید بهتر است قبل از استفاده از کاپ قاعدگی با پزشک خود مشورت کنید.

کاپ‌های قاعدگی اغلب چندبارمصرف‌اند و می‌توان تا سال‌ها از آن‌ها استفاده کرد؛ اما انواع یک‌بارمصرف کاپ قاعدگی نیز وجود دارند.

معایب کاپ قاعدگی

• خارج کردن فنجان از واژن می‌تواند ناخوشایند باشد: ممکن است خارج کردن کاپ از واژن در بعضی مکان‌ها یا موقعیت‌ها سخت و دشوار باشد. همچنین در بعضی مواقع ممکن است هنگام خارج کردن کاپ قاعدگی، مقداری از خون درون آن به بیرون بریزد.
• وارد و خارج کردن کاپ ممکن است دشوار باشد: برای وارد کردن کاپ به واژن می‌توانید آن را به روش‌های مختلفی تا (فولد) کنید؛ ممکن است پیدا کردن فولد مناسب برای شما سخت باشد. همچنین بیرون آوردن کاپ نیز می‌تواند برای برخی افراد دشوار باشد.
• پیدا کردن اندازه‌ی کاپ مناسب می‌تواند سخت باشد: فنجان های قاعدگی اندازه‌های متفاوتی دارند؛ بنابراین ممکن است پیدا کردن کاپ مناسب کمی دشوار باشد. ممکن است مجبور شوید چند برند مختلف و اندازه‌های متفاوت را امتحان کنید تا بتوانید کاپ مناسبی را که با آن احساس راحتی داشته باشید پیدا کنید.
• ممکن است به جنس کاپ حساسیت داشته باشید: اکثر کاپ های قاعدگی از مواد بدون لاتکس ساخته شده‌اند و برای افرادی که به لاتکس حساسیت دارند مشکلی ایجاد نمی‌کنند؛ اما برای برخی افراد سیلیکون به‌کار رفته در کاپ‌های قاعدگی می‌تواند حساسیت‌زا باشد.
• ممکن است کاپ باعث تحریک واژن شود: اگر کاپ قاعدگی را به‌درستی استریل و تمیز نکرده و از آن مراقبت نکنید، ممکن است واژن شما را هنگام استفاده تحریک کند. همچنین بعضی افراد هنگام استفاده از کاپ از روان‌کننده استفاده می‌کنند و وارد کردن کاپ بدون روان‌کننده می‌تواند باعث تحریک واژن آن‌ها شود.
• ممکن است کاپ احتمال عفونت را افزایش دهد: درصورتی‌که کاپ قاعدگی به‌درستی تمیز نشود، می‌تواند احتمال بروز عفونت را بالا ببرد. فنجان قاعدگی را هربار به‌خوبی بشویید. دست‌های خود را قبل و بعد از تخلیه‌ی کاپ با آب و صابون بشویید.

درصورتی‌که در استفاده از کاپ دچار مشکل شده‌اید یا احساس درد، ترشحات غیرطبیعی یا هر علامت مشکوکی دارید، از پزشک زنان کمک بگیرید.

نحوه استفاده از کاپ قاعدگی

نحوه گذاشتن کاپ قاعدگی

استفاده از روان‌کننده برای وارد کردن کاپ قاعدگی اجباری نیست؛ ولی می‌تواند آن را تسهیل کند.

1. دست‌های خود را به‌خوبی با آب و صابون بشویید. همچنین کاپ قاعدگی باید با جوشاندن در آب جوش، استریل شده باشد.
2. آب یا روان‌کننده را روی لبه کاپ بزنید.
3. برای قرار دادن کاپ قاعدگی در واژن، باید ابتدا آن را تا کنید. روش‌های مختلفی برای تا کردن (فولد) فنجان قاعدگی وجود دارد.
4. کاپ را پس از تا کردن وارد واژن کنید. (مراقب باشید تای کاپ باز نشود.) هنگام وارد کردن سعی کنید کاپ را کمی متمایل به پشت بگیرید. (کاپ را رو به کمرتان در دست بگیرید و به جای فشار دادن به بالا، آن را به سمت کمر خود به داخل فشار دهید.)
5. کاپ را به‌آرامی وارد واژن کنید و بالا ببرید؛ کاپ قاعدگی باید چند سانتی‌متر زیر دهانه‌ی رحم قرار گیرد.
6. هنگامی که کاپ در واژن قرار گرفت، آن را کمی بچرخانید تا تاشدگی (فولد) کاپ باز شود. با این کار به‌واسطه‌ی سورا‌خ‌هایی که در لبه‌ی کاپ قرار دارند یک مکش نسبی ایجاد شده و کاپ در محل مورد نظر ثابت می‌شود.

نکات

• اگر تجربه‌ی استفاده از تامپون را داشته باشید احتمالاً در جای‌گذاری کاپ قاعدگی مشکلی نخواهید داشت.
• اگر فنجان قاعدگی را به‌درستی وارد کرده باشید، نباید آن را درون واژن احساس کنید. همچنین باید بتوانید بدون افتادن کاپ حرکت کنید، بپرید، بنشینید، بایستید و سایر فعالیت‌های روزمره را انجام دهید.

 اگر در گذاشتن فنجان به مشکل برخوردید با پزشک خود صحبت کنید.

نحوه خارج کردن کاپ قاعدگی

برای بیرون آوردن فنجان قاعدگی، کافی است این مراحل را دنبال کنید:

1. دست‌های خود را به‌خوبی بشویید.
2. با عضلات کف لگن خود به کاپ فشار وارد کنید (درست مانند کاری که هنگام دفع ادرار یا مدفوع انجام می‌دهید.) این کار باعث می‌شود کاپ در مجرای واژن پایین بیاید و درآوردن آن آسان‌تر شود.
3. انگشت اشاره و شست خود را داخل واژن ببرید. انگشتان خود را تا جایی وارد کنید که بتوانید انحنای پایین کاپ را بین دو انگشت خود کمی فشار دهید.
4. پایین کاپ را فشار دهید تا حالت مکش آن از بین برود. سپس کاپ را به‌آرامی به سمت پایین بکشید و از واژن خارج کنید.
5. پس از خارج کردن، فنجان را در توالت خالی کنید و با آب سرد و صابون غیرمعطر بشویید.

هنگام قرار دادن کاپ قاعدگی، تاهای مختلف را امتحان کنید تا مناسب‌ترین تا را پیدا کنید.

نکات بهداشتی درخصوص استفاده از فنجان قاعدگی

مهم‌ترین نکته درمورد نگه‌داری و استفاده از کاپ قاعدگی، تمیز نگه داشتن کاپ و رعایت بهداشت است:

• هربار که کاپ را از واژن خارج کرده و تخلیه می‌کنید، آن را قبل از جای‌گذاری مجدد با آب سرد بشویید. می‌توانید برای تمیز کردن کاپ از صابون غیرمعطر نیز استفاده کنید.
• اگر هنگام تخلیه‌ی کاپ به صابون دسترسی ندارید، کاپ را پیش از جایگذاری مجدد، به‌خوبی با آب تمیز بشویید.
• کاپ را بین هر دو سیکل قاعدگی به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه در آب بجوشانید. دقت کنید که کاپ را بلافاصله پیش از مصرف بجوشانید. درصورتی‌که کاپ استریل شده را طی چند ساعت پس از جوشاندن استفاده نکردید، باید آن را مجدداً بلافاصله پیش از استفاده در آب بجوشانید.

• می‌توانید برای اینکه فنجان قاعدگی هنگام جوشاندن با اطراف یا ته ظرف تماس نداشته باشد و نسوزد، از یک همزن دستی فلزی استفاده کنید و کاپ را مطابق تصویر درون آن قرار دهید.
• برای استریل کردن و جوشاندن کاپ می‌توانید از ماکروویو نیز استفاده کنید.
• اطلاعات نوشته‌شده روی بسته‌بندی را برای اطلاع از مدت زمانی که کاپ می‌تواند در بدن باقی بماند بخوانید. اکثر انواع کاپ قاعدگی را باید هر ۶ تا ۱۲ ساعت یک‌بار تخلیه کنید؛ اما به‌طورکلی توصیه می‌شود کاپ را بیشتر از ۸ ساعت در واژن نگه ندارید.
• بعضی افراد زمان تخلیه کردن کاپ قاعدگی را فراموش می‌کنند؛ بنابراین می‌توانید با کوک کردن ساعت، زمان‌های تخلیه‌ی کاپ را مشخص کنید.

چطور سایز مناسب کاپ قاعدگی را انتخاب کنیم؟

اغلب شرکت‌های تولیدکننده‌ی کاپ قاعدگی محصولات خود را در دو یا سه اندازه ارائه می‌کنند. گنجایش سایز کوچک و بزرگ اغلب در حدود ۲۰ و ۳۰ میلی‌لیتر بوده و قطر آن‌ها نیز به‌ترتیب حدوداً ۴۰ و ۴۵ میلی‌متر است.

اندازه‌ی کاپ‌های قاعدگی تفاوت چندان زیادی با یکدیگر ندارند و اغلب زنان می‌توانند از هر دو اندازه استفاده کنند؛ اما به‌طورکلی توصیه می‌شود زنان زیر ۳۰ سال و افرادی که تجربه‌ی زایمان طبیعی نداشته‌اند از سایز ۱ و زنان بالای ۳۰ سال و کسانی که زایمان طبیعی داشته‌اند از سایز ۲ استفاده کنند.

انتخاب سایز کاپ قاعدگی به میزان خون‌ریزی و محل قرارگیری دهانه‌ی رحم نیز بستگی دارد؛ اگر خون‌ریزی زیادی دارید می‌توانید از سایز ۲ استفاده کنید. حتی می‌توانید در روزهای اول پریود که خون‌ریزی شدیدتر است از کاپ سایز ۲ و در روزهای بعدی از سایز ۱ استفاده کنید.

بهتر است کاپ را حداکثر هر هشت ساعت یک‌بار تخلیه کنید؛ پیش از درآوردن کاپ حتماً دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.

آیا کاپ قاعدگی باعث عفونت میشود؟

پژوهشگران در مقاله‌ای که در مجله‌ی پزشکی Lancet منتشر شده است، با بررسی و جمع‌بندی اطلاعات حاصل از ۴۳ مطالعه که بر بهداشت و سلامت کاپ قاعدگی انجام شده بودند به این نتیجه رسیده‌اند که فنجان های قاعدگی در مقایسه با سایر محصولات بهداشت قاعدگی خطر بالقوه‌ای ندارد و احتمال عفونت را افزایش نمی‌دهد. با این‌ وجود بروز عفونت بر اثر استفاده از کاپ قاعدگی غیرممکن نیست و خطر عفونت درصورت رعایت نکردن موارد بهداشتی افزایش می‌یابد.

خطر سندروم شوک سمی

یکی از خطرناک‌ترین عفونت‌های مرتبط با محصولات قاعدگی، سندرم شوک سمی است؛ این شوک در اغلب موارد بر اثر به‌جا ماندن تامپون در واژن اتفاق می‌افتد؛ اما در موارد بسیار نادر، در افرادی که از فنجان های قاعدگی استفاده می‌کنند نیز رخ می‌دهد. بااین‌حال طبق بررسی‌های مجله‌ی Lancet، خطر بروز شوک سمی بر اثر استفاده از کاپ قاعدگی بسیار پایین است.^[۲]

چه افرادی نمی‌توانند از فنجان قاعدگی استفاده کنند؟

با وجود اینکه کاپ قاعدگی از سیلیکون پزشکی ساخته شده است؛ اما استفاده از آن به برخی افراد توصیه نمی‌شود:

• ابتلا به هرگونه بیماری دهانه رحم: استفاده از کاپ قاعدگی برای کسانی که به انواع بیماری‌های دهانه‌ی رحم، از جمله بیرون‌زدگی دهانه‌ی رحم (اکتروپیون سرویکس) مبتلا هستند می‌تواند علائم دردناک بیماری را تشدید کند.
• آندومتریوز: ازآنجایی‌که با کاپ قاعدگی، خون قاعدگی مدتی در داخل بدن می‌ماند ممکن است بر پیشرفت بیماری تأثیر بگذارد.
• تجهیزات پزشکی داخل رحمی: هرچند مطالعات این احتمال را رد کرده‌اند؛ اما در برخی موارد نادر ممکن است استفاده از کاپ قاعدگی بر تجهیزات داخل رحمی مانند IUD اثر بگذارد و آن را جابه‌جا کند.
• کاپ قاعدگی برای دوشیزگان: کاپ قاعدگی درون مجرای واژن قرار می‌گیرد؛ بنابراین استفاده از آن می‌تواند به هایمن آسیب وارد کند.
• حساسیت به سیلیکون یا جنس کاپ قاعدگی
• داشتن سابقه‌ی سندرم شوک سمی
• تجربه‌ی زایمان، سقط یا عمل‌های رحم و دهانه‌ی رحم در گذشته‌ی نزدیک

اگر در مورد استفاده از فنجان قاعدگی شک دارید با پزشک خود مشورت کنید. پزشک با درنظر گرفتن آناتومی بدن و وضعیت سلامت عمومی شما، می‌تواند شما را به بهترین نحو راهنمایی کند.

کلام آخر دکترساینا

فنجانیا کاپ قاعدگی نسبت به پد و تامپون مزایای متعددی دارد؛ اما درصورت انتخاب سایز نامناسب، استفاده‌ی غلط یا ابتلا به برخی بیماری‌های زنان، ممکن است در استفاده از کاپ دچار مشکل شوید. توصیه می‌کنیم پیش از تصمیم برای خرید کاپ و انتخاب اندازه، تمامی جوانب را بسنجید. همچنین می‌توانید با پزشک زنان مشورت کنید و سؤالات و ابهامات خود را بپرسید. پزشک می‌تواند نحوه قرار دادن صحیح فنجان قاعدگی را به شما آموزش دهد و ابهامات شما را برطرف کند.

سؤالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.