اختلال یادگیری ریاضی در کودکان و بزرگسالان؛ از علت تا درمان

اختلال یادگیری ریاضی (Dyscalculia–Math Learning Disability) نوعی ناتوانی در یادگیری ریاضی است که توانایی فرد را در پردازش اعداد و ‌محاسبات مختل می‌کند. همچنین این افراد ممکن است در ارتباط دادن اعداد و نمادها به مقدار و جهت، شمردن پول و یا خواندن زمان ساعت مشکلاتی داشته باشند. در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا، با علائم و موثرترین راه‌های درمان اختلال یادگیری ریاضی آشنا خواهید شد. پس با ما همراه باشید.

یاد نگرفتن ریاضی نشانه بی‌استعداد بودن است؟

یاد نگرفتن ریاضی همیشه به دلیل بی‌استعداد بودن یا تنبلی کودک شما نیست، شاید کودکتان از اختلال یادگیری ریاضی رنج می‌برد. با تشخیص این اختلال می‌توانید بیشتر او را درک کنید و به او کمک کنید که اختلال خودباوری و اعتمادبه‌نفس کودک را به ورطه نابودی نکشاند. 

علت اختلال یادگیری در ریاضی چیست؟

چه افرادی در معرض اختلال یادگیری در ریاضی قرار دارند؟

تخمین‌ها متفاوت است‌، اما اکثر کارشناسان معتقدند ۳ تا ۶ درصد از جمعیت کل دنیا علائم اختلالات یادگیری در ریاضی را دارند.^[۳] 

همچنین طبق ژورنال بین المللی سلامت بزرگسال و کودک 11 درصد از کودکانی که اختلال نقص توجه (ADHD یا ADD) دارند اختلال یادگیری ریاضی نیز دارند.^[۴] البته سایر اختلالات یادگیری مانند دیسلکسیا (اختلال خوانش‌پریشی) و دیسگرافیا (اختلال دیکته‌نویسی) نیز در این کودکان مشاهده شده است؛ درواقع، ۴۵درصد از کودکانی که ADHD دارند، یک نوع اختلال یادگیری دارند.^[۵]

علائم اختلال یادگیری ریاضی چیست؟

از جمله شایع‌ترین علائم اختلال ریاضی می‌توان موارد زیر را نام برد:

• مشکل در درک اعداد
• دشواری در محاسبات ریاضی
• اختلال در استدلال مسائل ریاضی
• عدم توانایی استفاده از انگشتان دست برای محاسبه و شمردن
• مشکل در استدلال حقایق ریاضی پایه
• مشکل ارتباط اعداد و نمادها به مقدار و جهت
• ناتوانی در شمردن و محاسبه پول
• ناتوانی در خواندن ساعت در یک ساعت آنالوگ
• مشکل مرتب کردن اسباب و لوازم بر اساس یک الگو یا نظم خاص
• ناتوانی در شناخت الگوها و ترتیب‌بندی اعداد

انواع اختلال یادگیری ریاضی

بیش‌تر اختلالات یادگیری ریاضی از بدو تولد در فرد وجود داشته است. با وجود این، ممکن است اختلالات یادگیری ریاضی به‌صورت اکتسابی نیز در یک فرد بالغ تشخیص داده شود. این مورد معمولاً در نتیجه‌ی یک آسیب جدی مغزی یا سکته‌ مغزی اتفاق می‌افتد.

یک فرد بالغ که مشکوک به این اختلال است، باید با پزشک خود صحبت کند. پزشک با بررسی شرایط فرد می‌تواند او را به یک متخصص اعصاب یا متخصص روانپزشک ارجاع دهد تا روند درمان آغاز شود.

اختلال یادگیری ریاضی کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

معلم فرزند شما باید بتواند به شما بگوید که كودك شما برای یادگیری ریاضی چه كار‌هایی را انجام می‌دهد و توانایی‌های او را با همسالانش مقایسه كند.

اگر معلم فرزند شما با اختلال یادگیری ریاضی آشنایی ندارد دلسرد نشوید؛ چراکه این اختلال به خوبی شناخته‌ نشده و بسیاری از معلمان علائم آن را نمی‌شناسند. آن‌ها ممکن است مشکلات مربوط به ریاضیات در کودک را این گونه توجیه کنند که کودک «ذهن ریاضی» ندارد و یا حتی گاهی آن را تنبلی ‌بنامند.

تست تشخیص اختلال یادگیری

اگر معلم فرزندتان به شما بگوید که وجود مشکل در توانایی یادگیری ریاضی او طبیعی است، تا زمانی که توانایی ریاضی فرزند شما توسط یک متخصص اختلال یادگیری ریاضی ارزیابی نشده است قانع نشوید.

متخصص و روانشناس کودک برای تشخیص اختلال یادگیری در ریاضی از رویکردهای مختلفی استفاده می‌کنند. با انجام تست‌های “توان‌سنجی” می‌توان توانایی یادگیری ریاضی کودک و دیگر مهارت‌های او را با سایر کودکان همسن خود‌ مقایسه کرد.

هر کودک مبتلا به اختلال یادگیری نقاط قوت و ضعف مختلفی دارد. یک متخصص روانشناس کودک می‌تواند به راحتی با انجام آزمایش‌های مختلف نقاط ضعف و قدرت کودک شما در یادگیری ریاضی را شناسایی کند. 

انواع تست های تشخیصی

تست شمارش

تست شمارش اگرچه به نظر آزمایشی ساده می‌رسد، اما یکی از مهم‌ترین بخش‌های تست تشخیص اختلال یادگیری در ریاضی است. در این تست از کودک خواسته می‌شود که شمارش معکوس، شمارش نقاط یا سایر تمرین‌های مربوط به شمارش را انجام دهد تا نشان دهد که چگونه با اعداد ارتباط برقرار می‌کند و آن‌ها را در کنار هم قرار می‌دهد.

تست رسم شکل

مهارت‌های بصری و موقعیتی نقش بسیار مهمی در یادگیری ریاضیات دارند. کپی کردن شکل‌ها یا ترسیم آن‌ها در حافظه، روش خوبی برای سنجش توانایی کودک در این زمینه است. اگر کودک شما در کشیدن ذوزنقه از حفظ مشکل دارد یا وقتی یک شکل شناخته را از زاویه‌ی دیگر به او نشان می‌دهند، نمی‌تواند آن را تشخیص دهد، می‌توان نتیجه گرفت که ناتوانی بصری و تجسم فضایی او در یادگیری مهارت‌های معمول ریاضی تأثیر می‌گذارد.

درمان اختلال یادگیری ریاضی در کودکان

پس از تعیین مشکلات و نقاط ضعف و قوت بیمار یک متخصص روانپزشک برنامه‌ای را برای هدف قرار دادن آن‌ها تهیه می‌کند. روانپزشک در واقع باید برنامه‌اش را متناسب با نیازهای فردی کودک و بر روی هر گونه تصور اشتباهی که ممکن است او داشته باشد متمرکز کند. سپس هر گونه خلاء را در کودک که موجب این اختلال شده است پیدا کرده و به نحوی جای آن را پر می‌کند. در واقع هدف او باید ایجاد روشی پایدار برای یادگیری مهارت‌های بیش‌تر توسط کودک باشد.

تمرینات ریاضی معمولاً بهترین روش برای درمان اختلالات یادگیری ریاضی در کودکان نیست. کودکان و نوجوانان برای یادگیری مهارت‌های ریاضی به یک رویکرد پایه نیاز دارند؛ استفاده از ابزارهای یادگیری چون سنگ‌های رنگی، سازه‌های چوبی، سازه‌های پلاستیکی و … می‌تواند برای شروع بسیار مفید باشد.

برای مثال، می‌توان ابزارهای فوق را در اختیار کودک قرار داد و به او یاد داد که چگونه آن‌ها را در دسته‌های ۲ تایی، ۳ تایی و .. تقسیم بندی کند. این کار همچنین به کودک شما کمک می‌کند که اعداد را با روشی کارآمد ببیند و درک کند.

برای افزایش دقت و یاد دادن نظم بر طبق یک الگوی خاص می‌توان به کودک یاد داد که با سازه‌هایی که در اختیار دارد دومینو بسازد و کم کم دومینو را با اشکال مختلف نیز بچیند.

نقش والدین و معلمان

به یاد داشته باشید که روند درمان اختلال یادگیری در ریاضی فقط توسط پزشک انجام نمی‌گیرد. والدین و معلمان نیز می‌توانند با یادگیری روند تکنیک‌های آموزشی به بهبود یادگیری ریاضیات در کودکان خصوصا کودکان دوره دبستان و ابتدایی کمک کنند.

درمان اختلال یادگیری در بزرگسالان

اما بزرگسالان مبتلا به اختلالات یادگیری ریاضی می‌توانند برای حل مشکلات خود از روش‌های دیگری استفاده کنند. این روش‌ها می‌تواند شامل استفاده از ماشین‌حساب در هر کار مربوط به ریاضی، جداول یا نمودارهای ریاضی برجسته‌ی درج‌شده یا استفاده از کاغذ چک‌نویس در طول جلسات برای انجام هر گونه مسائل ریاضی باشد.

بزرگسالان همچنین می‌توانند مهارت‌های ریاضی را به صورت خودآموز یا به کمک یک روانشناس ماهر آموزش ببینند. ممکن است برای شما جالب به نظر برسد که حتی ابتدایی‌ترین پیشرفت‌های مهارت ریاضی شما می‌تواند تأثیرات طولانی‌مدت بر زندگی روزمره‌ی شما داشته باشد.

کلام آخر دکترساینا

یادتان باشد که مانند سایر ناتوانی‌های یادگیری، اختلال یادگیری ریاضی نیز درمانی دارویی ندارد و نمی‌توان آن را با دارو درمان کرد. بنابراین درمان دارویی راه‌حلی نیست که بتوان با آن بر این بیماری پیروز شد. راه‌‌حل درمانی را باید در روش‌هایی جستجو کرد که بتوانند بر پردازش مغز تأثیر بگذارند.

کمک گرفتن از روانپزشکان و روانشناسان یکی از راه‌های موثر برای درمان اختلال یادگیری در ریاضی است. برای اطلاع از جدیدترین روش‌های درمان انواع اختلالات یادگیری می‌توانید همین الان از بهترین روانشناس کودک مشاوره دریافت کنید.