علائم سرطان کبد؛ علت، انواع و روشهای درمانی

سرطان کبد (Liver Cancer) یکی از سرطان‌های دستگاه گوارشی و ششمین سرطان شایع در جهان است.چقدر با انواع و علائم سرطان کبد آشنا هستید؟ آیا می‌دانید چه افرادی در معرض ابتلا به سرطان کبد قرار دارند؟

ما در این مطلب از مجله سلامت دکتر ساینا قصد داریم شما را به‌طور کامل با اولین نشانه‌های سرطان کبد، راه‌های تشخیص و نحوه درمان آن آشنا کنیم. پس با ما همراه باشید. 

وظیفه کبد چیست؟

کبد یا جگر بزرگ‌ترین غده در بدن است و وظایف مهمی را بر عهده دارد که هیچ عضو دیگری قادر به انجام آن‌ها نیست.

کبد مسئول تولید صفرا است. (صفرا ماده‌ای است که به هضم چربی‌ها و جذب ویتامین‌ها کمک می‌کند) 

همچنین این اندام حیاتی مواد مغذی مانند گلوکز، ویتامین A،D ،B12 و K، آهن و مس را در خود ذخیره می‌کند تا زمانی که چیزی نمی‌خورید، از این ذخایر استفاده کند. از دیگر وظایف کبد می‌توان به دفع سموم و تصفیه آن‌ها به مواد بی‌ضرر اشاره کرد.

سرطان کبد از بافت کبد نشأت می‎‌گیرد. این توده رشدی غیرطبیعی و گاهی اوقات سریع دارد و می‌تواند سلول‌های کبد و قسمت فوقانی راست شکم را درگیر ‌سازد.

علت بروز سرطان کبد چیست؟

سرطان کبد زمانی رخ می‌دهد که در DNA سلول‌های داخل کبد تغییر (جهش) ایجاد می‌شود. این جهش در DNA باعث خارج شدن کنترل سلول‌ها و در نهایت تشکیل تومور کبد می‌شود. هنگامی که سلول‌های سرطانی کبد را از بین می‌برند توانایی کبد به شدت کاهش یافته و اختلالات زیادی را در سیستم گوارشی فرد به وجود می‌آورد.

سرطان کبد در برخی موارد به دلیل عفونت‌های مزمن مانند هپاتیت ایجاد می‌شود. گاهی اوقات نیز بدون هیچ سابقه‌ی بیماری زمینه‌ای اتفاق می‌افتد و عامل بروز آن مشخص نیست.

انواع سرطان کبد

سرطان کبد به‌طور کلی به دو نوع اولیه و ثانویه دسته‌بندی می‌شود. سرطان اولیه‌ کبد در سلول‌های کبد ایجاد می‌شود و سرطان ثانویه‌ کبد که «متاستاز کبد» نامیده می‌شود زمانی رخ می‎‌دهد که سلول‌های سرطانی ارگان‌های دیگر به کبد منتقل شوند. در ادامه این مطلب با سرطان اولیه کبد بیشتر آشنا خواهید شد.

انواع سرطان اولیه کبد

سرطان اولیه کبد از سلول‌های ناسالمی که در غده کبد وجود دارند سرچشمه می‌گیرد. این نوع سرطان می‌تواند با یک توده در کبد شروع شود یا می‌تواند همزمان در بسیاری از مناطق درون کبد رشد کند. انواع اصلی سرطان اولیه‌ی کبد عبارتند از:

کارسینوم سلول‌های کبد

کارسینوم سلول‌های کبد Hepatocellular carcinoma (HCC) رایج‌ترین نوع سرطان کبد است و حدود ۷۵ درصد از کل سرطان‌های کبد را تشکیل می‌دهد. این سرطان می‌تواند از کبد به قسمت‌های دیگر بدن مانند لوزالمعده، روده و معده گسترش یابد. کارسینوم سلول‌های کبد بیشتر اوقات به‌دلیل نوشیدن مشروبات الکی رخ می‌دهد.

کلانژیوکارسینوما

کلانژیوکارسینوما (Cholangiocarcinoma) که بیشتر به‌عنوان سرطان مجرای صفراوی شناخته می‌شود در مجاری صفراوی کبد ایجاد می‌شود. سرطان مجرای صفراوی تقریباً ۱۰ تا ۲۰ درصد از کل سرطان‌های اولیه‌ی کبد را تشکیل می‌دهد.

آنژیوسارکوم

 آنژیوسارکومای کبدی (Liver Angiosarcoma) نوعی نادر از سرطان کبد است که در رگ‌های خونی کبد ایجاد می‌شود. این نوع سرطان از مرحله‌ی ایجاد تا مرحله‌ی حاد بسیار سریع پیشرفت می‌کند و بیشتر اوقات در مراحل وخیم سرطان کبد قابل‌تشخیص است.

هپاتوبلاستوما

هپاتوبلاستوما (Hepatoblastoma) نیز یکی از انواع بسیار نادر سرطان کبد است که بیشتر اوقات در کودکان زیر ۳ سال اتفاق می‌افتد. افراد مبتلا به این نوع سرطان می‌توانند با جراحی و شیمی‌درمانی آینده‌ی بسیار خوبی داشته باشند.

علائم سرطان کبد چیست؟

معمولاً نشانه ‌های سرطان کبد در مراحل ابتدایی بیماری بروز نمی‌کند و زمانی فرد به بیماری پی‎ می‌برد که بخش وسیعی از کبد درگیر شده است. با این حال شایع‌ترین علائم سرطان کبد عبارتند از:

• درد در ناحیه‌ی فوقانی و سمت راست شکم: این درد ممکن است در تیغه‌ی شانه‌ی راست نیز حس شود.
• بزرگ شدن کبد: در این صورت بیمار حس می‎‌کند که زیر دنده‌ی سمت راست توده وجود دارد.
• زردی پوست و سفیدی چشم: که به ‌دلیل عملکرد ناصحیح کبد ایجاد می‌شود.
• تورم شکمی (آسیت) یا نفخ شکم: در این حالت نیز بیمار وجود توده را حس خواهد کرد.

سایر علائم و نشانه های سرطان کبد

• کاهش وزن بی‌دلیل و بدون تغییر در رژیم غذایی
• کاهش اشتها یا احساس سیری بعد از یک وعده غذایی کم
• مدفوع سفید یا به رنگ خاک رس
• حالت تهوع و استفراغ
• کبودی‌های بی‌دلیل در پوست
• ضعف و خستگی عمومی
• درد کمر
• تب که با شرایط دیگر ارتباطی ندارد
• طحال بزرگ‌شده که به‌صورت توده‌ای در زیر دنده‌های سمت چپ احساس می‌شود

البته در نظر داشته باشید که علائم سرطان کبد ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد. همچنین بروز این علائم می‌تواند ناشی از بیماری دیگری باشد. به همین دلیل مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق این علائم بسیار مهم است.

با علائم نادرتر سرطان کبد آشنا شوید

در موارد نادر اختلالات دیگری نیز ممکن است به دلیل بروز سرطان کبد -به‌ویژه در مراحل اولیه‌ی بیماری- ایجاد شوند. سندرم‎‌های پارانئوپلاستیک باعث ایجاد علائمی در سایر نقاط بدن می‎‌شوند. آگاهی از این علائم ممکن است در تشخیص سرطان کبد کمک کند. برخی از سندرم‎‌های پارانئوپلاستیک مربوط به سرطان کبد شامل موارد زیر است:

• هایپرکلسمی (Hypercalcemia): سطح کلسیم خون بالا
• هیپوگلیسمی (Hypoglycemia): میزان قند خون پایین
• اریتروسیتوز (Erythrocytosis): افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون
• هایپرکلسترونمی (Hypercholesterolemia): کلسترول بالای خون
• ژنیکوماستی (Gynecomastia): بزرگ شدن سینه‌ها
• آتروفی بیضه‌­ها: کوچک شدن بیضه در مردان

بسیاری از علائم سرطان کبد ممکن است شبیه علائم انواع دیگر عفونت یا بیماری‌های خوش‌خیم کبدی باشد. علائم سرطان کبد با رشد تومور و پیشرفت بیماری، تکامل یافته و بدتر می‌شوند. به همین دلیل مراجعه زودهنگام به پزشک برای تشخیص دقیق بسیار مهم است.

چه کسانی در معرض ابتلا به سرطان کبد قرار دارند؟

پزشکان در مورد این‌ که چه افرادی به سرطان کبد مبتلا می‌شوند مطمئن نیستند، اما برخی علائم و عوامل مشخص وجود دارند که خطر ابتلا به سرطان کبد را در افراد افزایش می‌دهند. این‌ عوامل شامل موارد زیر هستند:

• ابتلا به هپاتیت B یا C
• سیروز کبدی 
• دیابت
• بیماری کبد چرب غیرالکلی
• برخی بیماری‌های کبدی ارثی مانند هموکروماتوز و بیماری ویلسون
• چاقی و اضافه وزن
• مصرف دخانیات و مشروبات الکی
• قرار گرفتن در معرض سموم آفلاتوکسین: آفلاتوکسین ماده‌ای سمی است که توسط نوعی کپک تولید می‌شود و می‌تواند روی محصولات زراعی مانند بادام زمینی، غلات و ذرت که ذخیره مناسبی ندارند رشد کند. 

تست یا آزمایش غربالگری به همه توصیه نمی‌شود؛ اما افرادی که سابقه خانوادگی بیماری یا در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند باید با پزشک خود مشورت کنند تا در صورت لزوم آزمایش غربالگری سرطان کبد را انجام دهند.

سرطان کبد چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک مراحل تشخیص سرطان کبد را با بررسی سابقه‌ی پزشکی بیمار و معاینه‌ی جسمی آغاز می‌کند و سپس آزمایش‌های مختلفی را برای بیمار تجویز می‌کند. آزمایش‌های معمول و روتین برای تشخیص سرطان کبد شامل موارد زیر است:

• آزمایش خون و بررسی عملکرد کبد (اندازه‌گیری میزان آلفاپروتئین AFP، آنزیم‌های کبدی و بیلی‌روبین موجود در خون سلامت کبد را تعیین  می‌کنند)
• سونوگرافی
• سی‌تی اسکن 
• ام‌آر‌آی شکم
• بیوپسی کبد یا نمونه‌برداری از کبد

مراحل سرطان کبد

پزشکان بعد از تشخیص سرطان کبد مرحله آن را تعیین می‌‌کنند. این کار به پزشک کمک می‌کند تا گزینه‌های درمانی و پیش‌آگهی بیماری شما را تعیین کند.

سرطان کبد چهار مرحله دارد. در هر مرحله بیمار با علائم و نشانه‌‎های خاصی مواجه خواهد بود. ممکن است علائم سرطان کبد در هر مرحله شبیه یکدیگر باشند، اما از نظر شدت با یکدیگر متفاوت هستند.

در ادامه به‌طور کامل با مراحل سرطان کبد آشنا خواهید شد. لازم به ذکر است که پزشکان برای نشان دادن مراحل سرطان کبد از اعداد لاتین (یونانی) استفاده می‌‎کنند. هر چقدر عدد بیشتر باشد نشان‌دهنده‌ی شدت بیشتر بیماری است.

مرحله‌ی اول سرطان کبد (Stage I) 

در این مرحله تنها یک توده در ناحیه‌ی کبد دیده می‌‎شود و بیماری محدود به همان قسمت بوده و به رگ‌‎های خونی سرایت نمی‌کند. در این حالت، بیماری در مراحل اولیه‌‌ی خود قرار دارد. تشخیص بیماری در این مرحله شانس درمان بیماری را افزایش می‌دهد. از علائم شایع سرطان کبد در این مرحله می‎‌توان به دردهای شکمی و تورم اشاره کرد.

برای درمان سرطان کبد در مرحله اول پزشک احتمالاً از جراحی استفاده خواهد نمود و تومور را به‌طور کامل از بدن خارج خواهد کرد.

مرحله‌ی دوم سرطان کبد (Stage II)

در مرحله دوم توده های کبدی به رگ‏‌های خونی حمله می‌کند و یا در کبد تومورهای متعدد وجود دارد. قطر این تومورها کمتر از ۵ سانتی‎متر است. در این حالت نیز بیمار توده را در ناحیه‌ی شکمی خود احساس خواهد کرد. درد شکمی همراه با حالت تهوع و استفراغ از علائم این مرحله خواهد بود.

مرحله‌ی سوم سرطان کبد (Stage III)

این مرحله خود دارای سه درجه است:

• در مرحله‌ی IIIA: تومورهای زیادی در کبد وجود دارد و حداقل یکی از آن‌ها بزرگ‌تر از پنج سانتی‌متر (تقریباً دو اینچ) است. در این درجه، هیچ‌یک از تومورها به غدد لنفاوی یا نواحی خارج از کبد گسترش نمی‌یابد.
• مرحله‌ی IIIB: سرطان به یکی از رگ‏‌های اصلی خون در کبد (پورتال یا رگ‌های کبدی) گسترش می‌یابد، اما به غدد لنفاوی یا ارگان‎های دیگر سرایت نمی‌کند.
• در مرحله‌ی IIIC: سرطان کبد به اندام‌‎های مجاور -به‌غیر از کیسه صفرا که مستقیماً در زیر کبد قرار دارد- سرایت می‌کند. ممکن است حداقل یک تومور به لایه‌ی بیرونی بافت پوشاننده کبد نیز گسترش یابد. البته سرطان به غدد لنفاوی یا اندام‎‌های دوردست سرایت نمی‌کند.

مرحله‌ی چهارم سرطان کبد (IV Stage)

مرحله چهار پیشرفته‌ترین مرحله سرطان کبد است که با عنوان «سرطان کبد متاستاتیک» شناخته می‌شود. این مرحله از بیماری از کبد شروع شده و به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابد. سرطان کبد پیشرفته دارای دو مرحله است:

• در مرحله‌ی IVA: تومورهای سرطانی در هر اندازه‌‎ای که هستند به غدد لنفاوی کبد سرایت می‌کنند؛ اما اندام‌‎های دوردست همچنان سالم هستند.
• در مرحله‌ی IVB: تومور به اندام‎‌های دوردست مانند استخوان‌‎ها، ریه‎‌ها یا مغز گسترش می‌‌یابد. تهاجم به رگ‌‎های خونی و غدد لنفاوی مجاور ممکن است مشهود باشد یا نباشد.

چه مدت می‌توان با سرطان کبد پیشرفته زندگی کرد؟

وقتی سرطان کبد در مرحله پیشرفته یا متاستاز قرار دارد بیشتر به ریه و استخوان‌ها سرایت می‌کند. نرخ بقای پنجساله برای بیماری که سرطان کبد به بافت‌های اطراف، اندام‌ها یا غدد لنفاوی او گسترش یافته حدود ۱۱ درصد است. در حالی ‌که این نرخی برای بیماری که سرطان کبد به نقاط، بافت‌ها و غدد لنفاوی دوردست نفوذ کرده است ۳ درصد تخمین زده شده است.

کنار آمدن با سرطان کبد طاقت‌فرسا و دشوار است. صحبت کردن با یک متخصص و مشاور به شما کمک می‌کند تا استرس یا اضطرابتان را کاهش دهید و مسیر درمانی خود را راحت‌تر طی کنید.

سرطان کبد چگونه درمان می‌شود؟

روش و درمان سرطان کبد به عوامل زیادی مانند تعداد، اندازه و محل قرارگیری تومورها در کبد، گسترش یافتن سلول‌های سرطانی و درگیر کردن دیگر اندام‌ها، بیماری‌های دیگر کبد (مانند سیروز کبدی) و عملکرد کبد بستگی دارد. اما بیشتر اوقات درمان سرطان کبد به روش‌های زیر انجام می‌گیرد:

عمل جراحی برای درمان سرطان کبد

درمان سرطان کبد با عمل جراحی به دو روش برداشتن تومور و پیوند کبد انجام می‌گیرد:

جراحی کبد یا هپاتکتومی جزئی

این روش درمان بیشتر اوقات برای مراحل اولیه‌ی سرطان کبد با از بین بردن بخش سرطانی کبد انجام می‌شود. در جراحی کبد تومورهای کوچک و قسمت‌هایی که به مقدار کمی درگیر سلول‌ سرطانی شده‌اند توسط جراح برداشته می‌شوند. با گذشت زمان، بافت سالم جایگزین بخش‌های برداشته‌شده می‌شود. 

جراحی پیوند کبد

این درمان برای افرادی تجویز می‌شود که سلول‌های سرطانی کل بافت کبدشان را درگیر کرده باشد. جراح یک کبد سالم را از طرف یک اهداکننده که با فرد بیمار تشابه ژنتیکی دارد دریافت کرده و جایگزین کبد آسیب‌دیده می‌کند. البته اگر سلول‌های سرطانی به اندام‌های دیگر سرایت کرده باشد پیوند کبد انجام نمی‌گیرد. همچنین بعد از انجام عمل پیوند کبد پزشک داروهای خاصی را برای پس نزدن عضو جدید توسط بدن تجویز می‌کند.

روش‌های درمان موضعی سرطان کبد پیشرفته

زمانی که سلول‌های سرطان کبد گسترش یافته و به دیگر اندام‌های بدن سرایت کرده باشند درمان موضعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. درمان موضعی سرطان کبد روشی است که به‌طور مستقیم سلول‌های سرطانی را در کبد و اندام‌های اطراف آن از بین می‌برد. گزینه‌های درمان‌ موضعی برای سرطان کبد شامل موارد زیر است:

گرما دادن به سلول‌های سرطانی

در این روش که تقریباً یک درمان جدید است سلول‌های سرطانی توسط جریان‌های الکتریکی و گرم شدن دچار فرسایش می‌شوند. در این درمان پزشک با استفاده از یک تصویر سونوگرافی، یک سوزن نازک را وارد شکم کرده و هنگامی که سوزن به توده های کبد می‌رسد آن‌ها را با جریان الکتریکی گرم از بین می‌برد. گاهی اوقات ممکن است این روش با لیزر انجام شود.

انجماد سلول‌های سرطانی

در این نوع درمان که مانند گرمادرمانی یک روش جدید است که برای از بین ‌بردن سلول‌های سرطان کبد از سرما استفاده می‌کند. انجماد سلول‌های سرطانی دقیقاً مانند روش گرمادرمانی انجام می‌شود. بیشتر اوقات پزشک این دو روش (سرما و گرمادرمانی) را با هم انجام می‌دهد. گاهی اوقات در این روش برخی از سلول‌های سرطانی باقی می‌مانند.

تزریق اتانول (الکل)

این روش درمانی به این صورت است که پزشک اتانول را به‌طور مستقیم و از طریق پوست یا جراحی، به داخل تومورها در بدن فرد تزریق می‌کند. الکل باعث از بین رفتن سلول‌های توموری می‌شود.

شیمی‌درمانی

در درمانِ سرطان کبد با شیمی‌درمانی فرد بیمار با داروهای ضد سرطان قوی که به کبد تزریق می‌شوند روند بهبودی را پشت سر می‌گذارند. داروهای تجویزی در شیمی‌درمانی گاهی اوقات خوراکی بوده و گاهی نیز به صورت تزریق وریدی انجام می‌گیرد.

پرتودرمانی

اگر روش‌های درمانی دیگر برای فرد امکان‌پذیر یا جوابگو نباشد، از پرتودرمانی استفاده می‌شود. همچنین گاهی اوقات بنا به تشخیص پزشک ممکن است بعد از عمل جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی جداگانه یا باهم برای فرد تجویز شود. در روش پرتودرمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و کوچک کردن تومورها، از انرژی بالای منابعی مانند اشعه‌ی ایکس و پروتون استفاده می‌شود. زمانی که سرطان کبد پیشرفته می‌شود پرتودرمانی به کنترل علائم سرطان کبد بسیار کمک می‌کند.

درمان هدفمند

مکانیزم داروهای هدفمند (Targeted Therapy) مسدود کردن و از بین بردن مسیرهای خاص انتقال پیام (سیگنالینگ) سلول‌های سرطانی است. سورافنیب (Sorafenib) یکی از داروهایی است که در روش هدفمند کاربرد دارد و باعث کاهش رشد تومور و مرگ سلول‌های توموری می‌شود.

ایمنی‌درمانی یا ایمونوتراپی

این روش درمانی با تحریک پاسخ سیستم ایمنی علیه سلول‌های توموری در درمان سرطان کبد عمل می‌کند. داروهایی از قبیل اینترلوکین‌ها، سایتوکاین‌ها و کموکاین‌ها در این روش درمانی کاربرد دارند. این روش برای افرادی که مبتلا به سرطان کبد پیشرفته هستند استفاده می‌شود.

کلام آخر دکتر ساینا

همانطور که در ابتدای مطلب اشاره کردیم متاسفانه علائم سرطان کبد در مراحل اولیه ظاهر نمی‌شوند و فرد زمانی متوجه بیماری می‌شود که توده سرطانی پیشرفت کرده باشد. به همین دلیل بسیار مهم است که اگر در خانواده شما سابقه سرطان کبد وجود دارد یا جزء افراد پرخطر هستید (دیابت دارید یا به سیروز کبدی، هپاتیت B یا هپاتیت C مبتلا هستید) حتما با پزشک خود در این‌باره صحبت کنید تا راهکارهای لازم را برای کنترل یا کاهش خطر ابتلا به سرطان کبد به شما پیشنهاد دهد.

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.