انواع جراحی سنگ های کلیه + مراقبت‌های بعد از عمل

جراحی سنگ کلیه به روش‌های مختلفی و به‌منظور برطرف کردن سنگ کلیه انجام می‌شود. جراحی برای تمامی سنگ‌های کلیوی نیاز نیست. بلکه پزشک با توجه به اندازه‌ی سنگ و وضعیت بیمار دراین‌باره تصمیم می‌گیرد. در این مقاله به بررسی لزوم عمل سنگ کلیه، انواع آن و عوارض این عمل‌ها می‌پردازیم.

چه زمانی به عمل سنگ کلیه نیاز است؟

در اکثر مواقع سنگ کلیه بدون نیاز به دخالت پزشک و به‌صورت خودبه‌خودی از بدن دفع می‌شود و ممکن است حتی فرد متوجه آن نشود؛ ولی در بعضی موارد سنگ کلیه می‌تواند باعث گرفتگی حالب‌ها (لوله‌هایی که ادرار را از کلیه به مثانه می‌برند) شود. در چنین مواردی پزشکان با استفاده از انواع مختلف عمل‌های جراحی سنگ کلیه، این مشکل را برطرف می‌کنند.

مواردی که پزشک عمل جراحی سنگ کلیه را برای بیمار تجویز می‌کند عبارت‌اند از:

• سنگ بسیار بزرگ باشد.
• سنگ کلیه باعث ایجاد درد شود.
• سنگ کلیه در حالب گیر کرده باشد و باعث انسداد آن شود.

اگر سنگ کلیه با علائمی همچون بی‌آبی بدن و استفراغ همراه باشد پزشکان عمل جراحی سنگ کلیه را به‌صورت اورژانسی انجام می‌دهند.^[۱]

عمل سنگ شکن کلیه زمانی انجام می‌شود که سنگ کلیه بزرگ باشد، موجب درد شود یا در مجاری گیر کرده باشد.

انواع جراحی سنگ کلیه

همان‌طورکه گفتیم جراحی سنگ کلیه انواع مختلفی دارد و پزشک با تصویربرداری از سنگ کلیه، بررسی موقعیت و اندازه‌ی سنگ و وضعیت عمومی بدن بیمار، یکی از انواع جراحی را تجویز می‌کند.

انواع جراحی سنگ کلیه شامل موارد زیر می‌شود:

لیزر سنگ کلیه با اورتروسکوپی

عمل لیزر سنگ کلیه از روش‌های کم‌تهاجمی محسوب می‌شود که نیازی به جراحی (برش پوست) ندارد و عموماً کمتر از یک ساعت طول می‌کشد. در این روش پس از بی‌هوشی کامل، پزشک وسیله‌ی بسیاری ظریفی به نام اورتروسکوپ را وارد مجرای ادراری می‌کند و از این طریق به حالب و محل سنگ می‌رسد. پس از اینکه اورتروسکوپ به سنگ رسید پزشک با استفاده از فیبر نوری و لیزر هولمیوم (Holmium) سنگ را به قطعات ریزی خرد می‌کند.

در بعضی موارد که قطعات خردشده‌ی سنگ همچنان بزرگ باشند، پزشک تکه‌های بزرگ‌تر را با استفاده از وسیله‌ای سبدمانند جمع‌آوری می‌کند. سپس قطعات کوچک‌تر بدون ایجاد مشکل با ادرار دفع خواهند شد. در سایر موارد اشعه‌ی لیزر سنگ را به پودر تبدیل می‌کند که دراین‌حالت نیز بقایای سنگ کلیه بدون ایجاد هیچ مشکلی از طریق ادرار دفع می‌شوند.

در اکثر مواقع پزشک لوله‌ی کوچکی به نام استنت (Stent) را در ابتدای حالب جای‌گذاری می‌کند. استنت به دفع قطعات باقی‌مانده از سنگ کمک می‌کند و به روند درمان نیز سرعت می‌بخشد. استنت معمولاً یک هفته پس از عمل برداشته می‌شود.

سنگ‌شکنی سنگ کلیه

سنگ‌شکنی سنگ کلیه از سایر روش‌های درمان سنگ کلیه کم‌تهاجمی‌تر است. در این روش پزشک با استفاده از امواج مخصوص، سنگ کلیه را خرد کرده و به قطعات کوچک تقسیم می‌کند. سنگ شکنی تحت بی‌حسی موضعی یا بی‌هوشی کامل انجام می‌شود.

در سنگ شکنی کلیه، پزشک با استفاده از دستگاه سونوگرافی یا تصویربرداری اشعه‌ی ایکس محل دقیق سنگ را پیدا می‌کند. سپس یک کیسه که با ژل مخصوصی پر شده است روی شکم یا کمر بیمار قرار داده می‌شود. وظیفه‌ی این ژل متمرکز کردن و انتقال دادن امواج به سنگ کلیه است. در مرحله‌ی بعد پزشک با استفاده از دستگاه مخصوص سنگ کلیه را خرد می‌کند.

پس از انجام یک جلسه سنگ شکنی، پزشک مجدداً وضعیت سنگ کلیه را بررسی می‌کند؛ اگر سنگ هنوز بزرگ باشد یا عمل به‌اندازه‌ی‌کافی مؤثر نباشد پزشک عمل سنگ شکنی را تکرار می‌کند.

توجه: زنان باردار و کسانی که به اختلالات خونریزی، عفونت کلیه یا مجاری ادراری، سرطان کلیه و ساختار غیرطبیعی کلیه دچار هستند نمی‌توانند از این روش استفاده کنند.

نفرولیتوتومی و نفرولیتوتریپسی

این دو روش جراحی شبیه هم هستند و تنها در جزئیات برداشتن سنگ تفاوت دارند. این عمل‌ها نیز تحت بی‌هوشی کامل انجام می‌شوند و بیمار به مدت ۲ تا ۴ روز بعد از عمل در بیمارستان بستری می‌شود. در این عمل پزشک ابتدا برش کوچکی در کمر بیمار ایجاد می‌کند و با استفاده از تصویربرداری اشعه ایکس، یک دستگاه کوچک را هدایت کرده و وارد کلیه می‌کند. سپس با کمک دستگاه سنگ کلیه را می‌شکند و قطعات آن را جمع‌آوری و خارج می‌کند.

پس از انجام نفرولیتوتریپسی، پزشک با استفاده از دستگاه‌های عکس‌برداری مجدداً کلیه را بررسی می‌کند تا سنگی در کلیه باقی نمانده باشد.

نفرولیتوتریپسی معمولاً برای سنگ‌های بزرگ انجام می‌شود. پس از جراحی پزشک یک لوله از کلیه به خارج بدن قرار می‌دهد تا ادرار از طریق آن دفع شود. این لوله هنگام ترخیص بیمار برداشته می‌شود.

جراحی سنگ کلیه با لیزر رایج‌ترین روش جراحی برای برداشتن سنگ کلیه است.

لاپاراسکوپی یا جراحی باز سنگ کلیه

در پزشکی مدرن، عمل سنگ کلیه باز به‌ندرت انجام می‌شود و تنها در شرایط خاصی که سایر روش‌‌ها پاسخ‌گو نباشند استفاده می‌شود. انجام لاپاراسکوپی برای کسانی که به نقص مادرزادی کلیه و مثانه دچار هستند نیز توصیه می‌شود.

در این عمل که تحت بی‌هوشی عمومی انجام می‌شود پزشک ابتدا پوست را در قسمت پهلوی شکم برش می‌دهد. سپس کلیه یا حالب برش داده شده و باز می‌شود و پزشک سنگ کلیه را خارج می‌کند. پزشک پس از جراحی لوله‌ای را به‌منظور تخلیه‌ی ادرار در کلیه قرار می‌دهد که انتهای لوله از کناره‌ی شکم خارج می‌شود. همچنین ممکن است پزشک استنت یا لوله‌ی مخصوصی را در ابتدای حالب قرار دهد. استنت روند درمان را سریع‌تر می‌کند.

بیمار پس از انجام عمل جراحی باز سنگ کلیه به مدت ۲ تا ۹ روز بستری می‌شود. لوله‌ی استنت و لوله‌ی تخلیه‌ی ادرار قبل از ترخیص برداشته می‌شوند.

پزشک با توجه به شرایط شما و اندازه‌ی سنگ، مناسب‌ترین روش عمل جراحی سنگ کلیه را به شما پیشنهاد می‌دهد.

عوارض جراحی سنگ کلیه

عوارض احتمالی جراحی سنگ کلیه به نوع عمل، محل و اندازه‌ی سنگ کلیه بستگی دارد؛ ولی به‌طورکلی عوارض این عمل می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• سپسیس، سپتیسمی یا گندخونی؛ حالتی که در آن عفونت وارد خون شده و به دیگر اندام‌ها می‌رسد.
• گرفتگی لوله‌های حالب
• آسیب دیدن لوله‌ی حالب
• عفونت‌های دستگاه ادراری
• خون‌ریزی حین عمل جراحی
• درد پس از جراحی

مراقبت بعد از عمل سنگ کلیه

در برخی از انواع عمل سنگ کلیه، سنگ به‌طور کامل برداشته نمی‌شود؛ بلکه فقط به قطعات کوچکتری شکسته می‌شود. دفع این تکه‌های کوچک طی روزهای پس از عمل و از طریق دفع ادرار انجام می‌شود. بنابراین رعایت برخی نکات در روزهای بعد از عمل سنگ کلیه ضروری است:

• وجود خون در ادرار: وجود مقدار کمی خون در ادرار طی چند روز اولیه پس از عمل جراحی طبیعی است. ممکن است ادرار به علت وجود خون به رنگ صورتی، قرمز روشن یا حتی قهوه‌ای دیده شود. اگر خون‌ریزی شما به طور ناگهانی زیاد شده است حتماً با پزشک خود صحبت کنید.
• کنترل درد: دفع سنگ کلیه می‌تواند با درد همراه باشد؛ پزشک برای تسکین درد احتمالاً مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن برای شما تجویز می‌کند.
• کنترل عفونت: برای پیشگیری از انواع عفونت پس از جراحی، پزشک احتمالاً مصرف یک دوره آنتی‌بیوتیک را برای شما تجویز می‌کند.
• غربال کردن ادرار: برای اطمینان از خارج شدن سنگ از کلیه، پزشک ممکن است از شما بخواهد ادرار خود را از صافی رد کنید. اگر سنگی در ادرار باشد باید آن را بردارید و در مراجعات بعدی به پزشک نشان دهید.
• استراحت و نقاهت: بهتر است تا چند روز پس از عمل استراحت کنید و به بدنتان اجازه دهید التیام پیدا کند. سطح فعالیت خود را به‌مرور افزایش دهید.

کمی درد بعد از عمل لیزر سنگ کلیه و همچنین مشاهده‌ی کمی خون در ادرار طبیعی است.

مراجعه به پزشک بعد از عمل

اکثر عمل‌های سنگ کلیه عارضه‌ی جدی و شدیدی به دنبال ندارند؛ اما درصورت مشاهده‌ی علائم زیر حتماً با پزشک خود مشورت کنید:

• تب
• افزایش خون موجود در ادرار
• درد ناگهانی که مدام شدیدتر می‌شود.
• حالت تهوعی که چند روز ادامه پیدا کند.
• خون‌ریزی شدید از لوله‌ی تخلیه‌ی ادرار
• تورم یا قرمز شدن محل زخم
• گیجی و سرگیجه، درد قفسه‌ی سینه یا تنگی نفس

کلام آخر دکترساینا

جراحی سنگ کلیه به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که موارد معمول‌تر آن تهاجمی نیستند و عوارض کمی با خود به‌همراه دارند. احساس کمی درد و مشاهده‌ی کمی خون در ادرار پس از عمل سنگ کلیه طبیعی است؛ اما درصورتی‌که درد شدید، خون‌ریزی شدید یا هر نوع علائم مشکوکی دارید با پزشک مشورت کنید. برای مشورت با پزشک درباره‌ی بهترین روش جراحی سنگ کلیه برای شما یا پرسیدن سؤالات‌تان می‌توانید همین‌حالا از پزشکان متخصص اورولوژی دکترساینا مشاوره آنلاین پزشکی دریافت کنید.