بسیاری از سالمندان از خشکی مفاصل زانو گله می‌کنند و حرکت برا‌ی‌شان دشوار است؛ اما این مشکل مختص سالمندان نیست. شما در هر سنی ممکن است دچار خشکی مفاصل شوید. این عارضه می‌تواند ناشی از افزایش سن، آسیب، بیماری یا برخی موارد دیگر باشد. ما در این مقاله به بررسی علت خشکی مفاصل و راه‌های درمان خشکی مفصل زانو می‌پردازیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
خشکی مفاصل چیست؟
بسیاری از افراد با افزایش سن دچار خشکی مفاصل، خصوصاً خشکی مفصل زانو می‌شوند. برخی دیگر نیز ممکن است به دلیل بعضی بیماری‌ها یا عادات نامناسب به این مشکل دچار شوند.
در مفاصل یک بافت غضروفی و یک مایع (مایع سینوویال) وجود دارند که به حرکت روان استخوان‌ها در مفصل کمک می‌کنند. به‌دلایل مخلتفی ممکن است این غضروف و مایع دچار تغییر شوند. این تغییرات حرکت مفصل را سخت می‌کند و منجربه خشکی مفصل می‌شود.
در بسیاری از افرادی که خشکی مفاصل را تجربه می‌کنند، این عارضه پس از نشستن طولانی‌مدت یا پس از بیدار شدن از خواب شدیدتر است. برخی افراد ناراحتی خفیفی را تجربه می‌کنند که پس از حرکت کردن و گرم شدن مفاصل از بین می‌رود. در سایر افراد درد ممکن است به مدت بیشتری ادامه پیدا کند و شدیدتر باشد. در برخی افراد ممکن است درد و خشکی زانو به‌حدی شدید باشد که مانع از فعالیت‌های عادی و روزمره شود.
خشکی مفاصل ممکن است در اثر افزایش سن، آسیب و برخی بیماری‌ها ایجاد شود.
علل خشکی مفصل زانو
خشکی مفصل زانو می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد. در ادامه به شایع‌ترین علل خشکی زانو و راه‌های درمان آن می‌پردازیم:
آرتروفیبروز زانو
آرتروفیبروز یا سندرم خشکی زانو به دنبال تروما یا جراحی زانو رخ میدهد؛ یعنی زمانی‌که بافت آسیب‌دیده در زانو زیاد باشد. بسیاری از افراد آرتروفیبروز را پس از انواع جراحی زانو مانند عمل تعویض مفصل زانو یا جراحی رباط صلیبی قدامی تجربه می‌کنند.
برخی از علائم آرتروفیبروز عبارت‌اند از:
- زانو دردی که به‌مرور بدتر شود.
- ورم کردن و احساس گرما در اطراف زانو
- راه رفتن با زانوی خمیده
آسیب‌دیدگی زانو
ورزش شدید یا فعالیت‌های روزمره می‌توانند به زانو فشار وارد کنند یا اینکه ممکن است زانوی خود را در جهت اشتباهی بچرخانید و به بافت آن آسیب وارد کنید. اگر این آسیب باعث تورم و درد شود، احتمال بروز خشکی مفصل زانو افزایش پیدا می‌کند.
یکی از شایع‌ترین آسیب‌دیدگی‌های زانو مربوط به رباط زانو است. آسیب‌دیدگی رباط زانو به‌دنبال خم کردن بیش‌از‌حد زانو رخ میدهد. تصادف‌ها یا سایر آسیب‌های تروماتیک نیز می‌توانند منجربه آسیب رباط زانو شوند.
پارگی مینیسک زانو یکی دیگر از آسیب‌های رایج است که می‌تواند سبب خشکی زانو شود. منیسک یک تکه غضروف هلالی‌شکل است که بین استخوان‌های مفصل زانو قرار می‌گیرد و نقش ضربه‌گیر را بازی می‌کند. درصورت پیچ‌خوردگی زانو ممکن است این غضروف دچار پارگی شود. پارگی منیسک یک مشکل رایج در ورزش‌هایی است که نیاز به چمباتمه زدن، چرخیدن و تغییر وضعیت زیادی دارند.
روماتیسم مفصلی
آرتریت روماتوئید نتیجه‌ی یک بیماری خود ایمنی است که در آن بدن به بافت‌های خود حمله می‌کند. آرتریت روماتوئید به‌طورمعمول هر دو زانو را درگیر می‌کند.
گاهی اوقات غشاء زُلاله‌ای (سینوویال) در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید دچار تورم می‌شود. غشاء زُلاله‌ای یک لایه‌ی غشایی نازک است که پوشش داخلی مفصل زانو را می‌پوشاند. متورم شدن غشاء زُلاله‌ای باعث خشکی و درد زانو می‌شود.
آرتروز
آرتروز یا استئوآرتریت در نتیجه ساییدگی و پارگی غضروف بین استخوان‌ها رخ میدهد. استخوان‌های زانو به‌مرور و با تحلیل رفتن غضروف داخل زانو روی یکدیگر ساییده می‌شوند. ساییدگی استخوان‌ها می‌تواند باعث رشد استخوانی به نام خار زانو شود. همه‌ی این موارد می‌توانند باعث خشکی و درد مفصل زانو شوند.
طبق مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۳ انجام شد، آرتروز زانو در بین افراد ۵۵ تا ۶۴ ساله شایع‌تر است.[۱]
آرتریت پس از سانحه
آسیب‌هایی مانند پارگی منیسک و رباط زانو می‌توانند احتمال آسیب‌های بعدی به مفصل زانو را افزایش دهند؛ این آسیب‌ها با گذشت زمان می‌توانند منجر به آرتریت پس از سانحه یا PTA شوند. آرتریت پس از سانحه سال‌ها پس از آسیب‌دیدگی زانو رخ میدهد.
افراد مبتلا به آرتریت پس از سانحه ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- تورم در مفصل زانو، که ممکن است حرکت زانو را دشوار کند.
- زانو درد
- احساس ضعف در زانو
- بدتر شدن علائم به دنبال فعالیت بدنی
- بدتر شدن علائم در هوای مرطوب
علائم خشکی مفصل زانو
خشکی زانو ممکن است با علائم دیگری همراه باشد که بسته به بیماری زمینه‌ای و علت بروز خشکی زانو متفاوت‌اند. مشکلاتی که باعث خشکی زانو می‌شوند ممکن است منجر به بروز علائم در سایر بخش‌ها و اندام‌های بدن نیز شوند.
خشکی زانو ممکن است با علائم زیر همراه باشد:
- تغییر شکل مفصل
- سستی مفصل
- ضعف یا اسپاسم عضلانی
- درد در حالت استراحت یا در حین بعضی حرکات خاص که ممکن است به صورت دردی گنگ، تیز، ضربان‌دار یا همراه با سوزش باشد.
- قرمزی، گرمی یا تورم مفصل زانو
- خون‌ریزی یا کبودی
خشکی زانو می‌تواند با علائم دیگری نیز همراه باشد:
- تب
- ضعف شدید عضلانی
- درد یا تورم در سایر مفاصل
روش‌های تشخیصی
پزشک برای تشخیص علت خشکی زانو ابتدا علائم بالینی شما را بررسی می‌کند و در مورد آسیب‌دیدگی‌های اخیر سؤال می‌پرسد. در ادامه برای مشخص کردن علت خشکی مفصل زانو، ممکن است چندین نوع آزمایش برای شما تجویز کند.
رایج‌ترین آزمایش‌های تشخیص علت خشکی زانو عبارت‌اند از:
- آزمایش خون برای بررسی نشانه‌های آرتریت روماتوئید
- تصویربرداری با اشعه ایکس برای تشخیص شکستگی احتمالی یا تغییرات قابل توجه ناشی از آرتریت
- تصویربرداری با دستگاه ام‌آرآی برای تشخیص شکستگی‌های ناشی از فشار یا آسیب‌های بافت نرم، مانند پارگی رباط یا تاندون
عدم درمان خشکی مفصل می‌تواند فعالیت فیزیکی شما را مختل کند و آسیب‌های جدی به مفاصل وارد کند.
عوارض و خطرات خشکی مفاصل
عوارض ناشی از درمان نکردن یا درمان نامناسب خشکی زانو می‌توانند جدی باشند. ازآنجایی‌که خشکی زانو می‌تواند به دنبال بیماری‌های جدی مانند آرتریت رخ دهد، عدم درمان آن می‌تواند منجر به عوارض و آسیب‌های دائمی شود.
عوارض احتمالی خشکی زانو عبارت‌اند از:
- کاهش عملکرد فیزیکی
- ناتوانی یا معلولیت
- تغییر شکل و تخریب مفصل
- مشکلات عصبی که باعث درد، بی‌حسی یا گزگز می‌شود.
- فلجی
- بی‌حرکتی دائمی مفصل
- درد دائمی یا مزمن
درمان خشکی مفصل زانو
درمان مناسب برای خشکی زانو تا حد زیادی به علت بروز آن بستگی دارد. اگر علت آسیب جزئی باشد، درمان‌های خانگی زیر ممکن است برای کاهش درد و خشکی زانو کافی باشند:
- استراحت دادن به زانو
- قرار دادن کیسه‌ی یخ روی زانو
- مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی بدون نیاز به نسخه
- استفاده از زانوبند برای تثبیت زانو و کمک به جلوگیری از آسیب بیشتر
برای صدمات شدیدتر و خشکی شدید یا مداوم زانو ممکن است به درمان تخصصی نیاز باشد. پزشک با درنظر گرفتن علائم و نتایج آزمایش‌های شما، درمان مناسب را برای‌تان تجویز می‌کند. بسته به علت خشکی زانو، درمان می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:
- مصرف داروهای مسکن با تجویز پزشک
- استفاده از کورتیکواستروئیدها (کورتون)
- مصرف داروهای آرتریت روماتوئید، مانند داروهای ضدروماتیسمی
- فیزیوتراپی برای بهبود عملکرد زانو
برای مشاهده لیست بهترین متخصص ارتوپدی کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص ارتوپدی ارتباط آنلاین با متخصص ارتوپدیتمرینات ورزشی برای رفع خشکی مفاصل زانو
با توجه به اینکه خشکی زانو می تواند علت‌های مختلفی داشته باشد؛ بهتر است درمورد حرکت‌های درمانی خشکی زانو با متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید. در ادامه به چند مورد از حرکات ورزشی برای رفع خشکی مفاصل زانو می‌پردازیم:
کشش عضلات همسترینگ
مطابق تصویر بالا به پشت دراز بکشید، زانوی چپ خود را خم کنید و کف پای چپ را روی زمین بگذارید. پای راست خود را خم کنید و دستان خود را پشت ران راست خود قرار دهید. پای راست خود را به آرامی بلند کرده و تا‌جایی‌که می‌توانید زانوی خود را صاف کنید. در همین حین با استفاده از دستان خود پای راست خود را به آرامی به سمت قفسه‌ی سینه خود بکشید. حدود ۳۰ ثانیه در این وضعیت بمانید و سپس به‌آرامی رها کنید. هنگام انجام این حرکت باید در قسمت پایین کمر و پشت پای خود احساس کشش داشته باشید؛ اما این احساس نباید دردناک باشد.
این حرکت را برای پای چپ و سپس ۲ تا ۳ بار در هر دو طرف تکرار کنید.
کشش زانو به سینه
به پشت دراز بکشید و مطابق تصویر بالا هر دو زانو را خم کنید. کف پاهایتان را صاف روی زمین بگذارید. زیر زانوی راست خود را با هر دو دست بگیرید و به‌آرامی زانو را به سمت قفسه‌ی سینه خود بکشید. در این حرکت باید کشش را در پشت ساق پا و کمر خود احساس کنید. حدود ۳۰ ثانیه این وضعیت را نگه دارید و سپس به‌آرامی رها کنید.
حرکت را برای زانوی چپ تکرار کرده و سپس ۲ تا ۳ بار برای هر دو پا تکرار کنید.
کشش عضله پیریفورمیس
به پشت دراز بکشید و مطابق تصویر هر دو زانوی را خم کنید و کف پاهایتان را صاف روی زمین بگذارید. مچ پای راست خود را بالای زانوی چپ خود قرار دهید. دستان خود را پشت زانوی چپ خود بپیچید و به‌آرامی زانوی خود را به سمت قفسه سینه خود بکشید. باید کشش را در پشت پای راست خود احساس کنید. این وضعیت را حدود ۳۰ ثانیه نگه دارید و سپس به‌آرامی رها کنید.
این حرکت را با پای چپ روی زانوی راست تکرار کرده و ۲ یا ۳ بار برای هر طرف تکرار کنید.
پیش از انجام تمرینات خشکی زانو با یک متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید؛ ممکن است این تمرین‌ها مناسب شما نباشند.
چه هنگام باید به پزشک مراجعه کرد؟
باوجود اینکه خشکی زانو یک عارضه‌ی نسبتاً شایع است؛ اما خشکی مفاصل می‌تواند نشانه‌ی یک بیماری جدی نیز باشد. در صورت مشاهده‌ی علائم زیر فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:
- تورم
- کاهش حس لامسه
- افزایش ناتوانی در حرکت مفصل زانو
- کاهش یا عدم وجود نبض در پاها
- سرد شدن پاها یا انگشتان پا یا تغییر رنگ پا به رنگ آبی
- تب شدید
- خون‌ریزی یا کبودی
- درد غیرقابل کنترل
کلام آخر دکترساینا
خشکی مفاصل خفیف اغلب با استراحت و نرمش‌های مناسب بهبود می‌یابد؛ اما اگر خشکی مفصل طولانی شده، با درد شدید همراه است، بهبود پیدا نمی‌کند یا با علائم دیگر همراه است حتماً از پزشک کمک بگیرید. به خاطر داشته باشید که انجام اشتباه نرمش‌ها و حرکات اصلاحی به مفاصل شما آسیب‌های جدی می‌زند؛ پیش از انجام هر نرمشی برای بهبود خشکی مفاصل خود، از نحوه‌ی درست انجام نرمش‌ها مطمئن شوید. می‌توانید از یک متخصص فیزیوتراپی کمک بگیرید.
سؤالات متداول
خشکی مفاصل در سالمندان و افراد میانسال شایع‌تر است؛ اما این مشکل می‌تواند همه‌ی گروه‌های سنی را درگیر کند. برای مثال بعضی آسیب‌های زانو که می‌توانند منجر به بروز خشکی زانو شوند محدود به سن خاصی نیستند.
پزشکان متخصص ارتوپدی به شما در تشخیص علت خشکی زانو و درمان آن کمک می‌کنند. شما همچنین می‌توانید با کمک متخصصان فیزیوتراپی و با انجام حرکات اصلاحی خشکی زانو را بهبود دهید.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.
جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری
| نام بیماری | خشکی مفصل زانو (Stiff Knee) |
| تخصص مربوطه | ارتوپدی، فیزیوتراپی |
| علائم | خشکی زانو، درد زانو، خون‌ریزی یا کبودی و … |
| عوارض | درد مزمن زانو، ناتوانی‌های حرکتی، آسیب‌دیدگی اعصاب زانو و … |
| علت | آرتریت، آرتروز، روماتیسم مفصلی و … |
| موارد ریسک بالای ابتلا | بالا رفتن سن، آسیب دیدگی زانو، ورزش‌های سخت و سنگین، بیماری‌های زمینه‌ای و … |
| روش‌های تشخیص | معاینه‌ی بالینی، عکس‌برداری از زانو، آزمایش خون |
| روش‌های درمان | دارودرمانی، حرکات اصلاحی، درمان خانگی |
| داروها | کورتیکواستروئیدها، داروهای ضدالتهاب، مسکن‌ها |
[۱] Losina, E., Weinstein, A. M., Reichmann, W. M., Burbine, S. A., Solomon, D. H., Daigle, M. E., Rome, B. N., Chen, S. P., Hunter, D. J., Suter, L. G., Jordan, J. M., & Katz, J. N. (2013). Lifetime risk and age at diagnosis of symptomatic knee osteoarthritis in the US