۱۷ علت خارش کف پا و انواع روش‌های درمان خارش پاشنه پا

خارش کف پا می‌تواند علت‌های مختلفی از جمله اگزما، خشکی پوست، پسوریازیس و… داشته باشد. درمان مناسب خارش کف پا، بستگی به علت آن دارد. خارش مقطعی کف پا نگران‌کننده نیست؛ اما خارش شدید یا خارشی که طی زمان بهتر نشود، نیاز به درمان دارد. در این متن به بررسی علت‌های خارش کف پا و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.

آیا خارش کف پا طبیعی است؟

خارش کف پا معمولاً مشکل جدی و نگران‌کننده‌ای نیست. اما اگر خارش شدید بوده، مدت زیادی طول کشیده یا با علائم دیگری همراه باشد، لازم است با پزشک مشورت کنید. شناختن علائمی که نگران‌کننده هستند به شما کمک می‌کند تا از نگرانی بی‌جا رها شوید.

انواع خارش کف پا

انواع خارش را می‌توان در چهار گروه، دسته‌بندی کرد:

• خارش جلدی: خارشی که ناشی از مشکلی در پوست یا سطح پوست باشد.
• خارش سیستمیک: خارشی که ناشی از یک مشکل عمومی درون بدن شما باشد.
• خارش نوروپاتیک: خارشی که ناشی از اعصاب یا سیستم عصبی باشد.
• خارش سایکوژنیک: زمانی که یک مسئله روانی باعث ایجاد خارش شده باشد.

بااین‌حال، به‌ندرت برای خارش یک فرد، یک علت خاص وجود دارد. معمولاً خارش ناشی از ترکیبی از علت‌های مختلف است.

علت خارش کف پا

علت‌های مختلفی برای خارش کف پا وجود دارد. دراینجا به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

۱. خشکی پوست

گاهی اوقات خشک‌شدن پوست می‌تواند باعث خارش شود. عوامل زیر می‌توانند در ایجاد خشکی پوست مؤثر باشند:

• سن
• زندگی در منطقه‌ای با آب‌وهوای خشک
• تماس مداوم با آب؛ به عنان مثال شستشوی مکرر دست‌ها در کادر درمان
• شناکردن در آب کلردار

اگر پوست کف پای شما خشک باشد، ممکن است دچار خارش کف پا شوید. در این موارد استفاده از کرم، لوسیون و روغن‌ها می‌تواند مفید باشد. درصورتی‌که مرطوب‌کننده‌های معمولی فایده‌ای نداشت، دکتر داروساز می‌تواند مرطوب‌کننده‌های OTC مؤثر را به شما معرفی کند.

۲. سرمازدگی

سرمازدگی معمولاً چند ساعت پس از قرارگرفتن در معرض سرما ایجاد می‌شود. معمولاً سرمازدگی می‌تواند باعث ایجاد احساس سوزش و خارش در ناحیه آسیب‌دیده در هرجایی از بدن از جمله کف پا شود. این حس ممکن است با رفتن به محل گرم، شدت یابد. پوست آسیب‌دیده ممکن است متورم، قرمز یا آبی تیره شود در موارد شدید ممکن است سطح پوست شکافته، زخم شده و یا تاول روی پوست ایجاد شود. توجه داشته باشید که با خاراندن و زخمی‌کردن ناحیه آسیب‌دیده ممکن است احتمال عفونت را افزایش دهید.

۳. پسوریازیس

پسوریازیس یک بیماری خودایمنی است که می‌تواند هر جایی از بدن، از جمله کف پا را درگیر کند. در این بیماری، سیستم ایمنی به‌اشتباه به پوست شما حمله می‌کند و باعث می‌شود سلول‌های پوست سریع‌تر از حد طبیعی بازسازی شوند. علت دقیق این بیماری مشخص نیست؛ اما احتمالاً عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند.

معمولاً وقتی پسوریازیس در کف پا ایجاد می‌شود، کف دست را نیز درگیر می‌کند. به این شکل بیماری، پسوریازیس پالموپلانتار گفته می‌شود.

معمولاً علائم به شکل پوسته‌پوسته شدن و قرمزی پوست به‌صورت خارش‌دار و دردناک وجود دارد. بسته به نوع پسوریازیس ممکن است پوستول (تاول کوچک چرکدار) در کف پا، ناخن‌های ضخیم، زرد یا شکننده، پوسته‌های ضخیم و نقره‌ای، درد مفصل یا کمردرد نیز وجود داشته باشد.

درمان شامل داروهای موضعی، خوراکی و تزریقی حاوی استروئید یا سرکوبگر ایمنی است که حتماً باید با تجویز پزشک مصرف شود.

۴. اگزما

اگزما یا درماتیت آتوپیک را می‌توان با پوست بسیار خشک و خارش‌دار شناخت. اگزما ممکن است در قسمت‌های مختلف بدن، از جمله کف پا، دیده شود. عامل ایجاد اگزما دقیقاً مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد آن نقش داشته باشند.

اگزمای دیس‌هیدروتیک، نوعی از اگزما است که در کف و اطراف پاها مشاهده می‌شود و در آن تاول‌های کوچک، عمیق و شدیداً خارش‌دار ایجاد می‌شود. زنان نسبت به مردان دو برابر بیشتر در معرض ابتلا به این نوع اگزما هستند.

برای تسکین خارش اگزمای دیس‌هیدروتیک خفیف می‌توانید پاهای خود را در آب سرد قرار دهید یا از کمپرس‌های سرد و مرطوب در این ناحیه استفاده کنید. اگر اگزما شدیدتر بود، پزشک کرم یا محلول‌های مناسب را برای شما تجویز می‌کند.

۵. کهیر

کهیر یک تورم پوستی همراه با قرمزی و خارش است. کهیر ممکن است ناشی از مصرف یک غذا یا داروی خاص، عفونت ویروسی یا بیماری خودایمنی باشد. در بسیاری از افراد ممکن است دلیل واضحی برای آن پیدا نشود.

کهیر ممکن است در هر قسمتی از پوست از جمله کف پا ایجاد شود. علائم معمولاً کمتر از ۲۴ ساعت طول کشیده و سپس در ناحیه دیگری ظاهر می‌شود.

کهیرهای خفیف معمولاً نیاز به اقدام اورژانسی ندارند، اما گاهی اوقات کهیر ممکن است بخشی از یک واکنش آلرژیک جدی باشد. اگر هم‌زمان با بروز کهیر، دچار تورم لب یا زبان، مشکل تنفسی یا اسهال شده‌اید، حتماً به اورژانس مراجعه کنید.

۶. حساسیت و واکنش‌های آلرژیک

آلرژی‌های پوستی می‌توانند باعث ایجاد خارش شوند. آن‌ها ممکن است ناشی از بیماری پوستی خاص، یا در اثر تماس با ماده‌ محرکی مانند لاتکس یا گرده گل باشد. محرک می‌تواند هر ماده‌ای باشد که باعث بروز واکنش در بدن یا روی پوست شما شود. حتی می‌تواند قرص یا داروی موضعی باشد که برای بیماری‌های دیگرتان استفاده می‌کنید. داروهایی که باعث خارش بدن و پا می‌شوند عبارتند از مواد افیونی یا مخدر مانند مورفین، مهارکننده‌های ACE مانند کاپتوپریل، و استاتین‌ها مانند آتورواستاتین.

درماتیت تماسی یک واکنش پوستی در اثر تماس با یک محرک است. این محرک ممکن است موادی مانند پلاستیک یا چرم موجود در کفش شما باشد.

استفاده از آنتی‌هیستامین‌ها به‌صورت موضعی یا خوراکی می‌تواند در کنترل خارش ناشی از واکنش‌های آلرژیک، مفید باشد.

۷. سوختگی

سوختگی‌های شدید، حتی پس از بهبودی نیز می‌توانند باعث آسیب طولانی‌مدت و خارش شوند. طبق گزارش مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۳ انجام شد، بیش از ۹۰% افراد مورد مطالعه، از خارش پس از سوختگی شکایت داشتند. در بیش از ۴۰% افراد، این خارش در طولانی‌مدت ادامه داشت.

۸. نوروپاتی محیطی

به گفته مؤسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی آمریکا، نوروپاتی محیطی آسیب به سیستم عصبی محیطی است که در سرتاسر بدن گسترش می‌یابد. آسیب به عصب می‌تواند باعث حس‌های مختلفی از جمله خارش، بی‌حسی و درد در قسمت‌های مختلف بدن از جمله کف پا شود.

نوروپاتی می‌تواند علت‌های مختلفی از جمله جراحت، عفونت، یا شرایطی مثل دیابت، MS یا سایر اختلالات عصبی داشته باشد.

۹. نیش حشرات

سیستم ایمنی بدن شما با مواد موجود در بزاق حشرات به‌عنوان مهاجم برخورد کرده و مبارزه می‌کند که این اتفاق باعث تورم، التهاب و خارش می‌شود. اگر جای نیش حشرات را زخمی کنید، ملتهب‌تر شده و خارش آن بیشتر می‌شود. همچنین احتمال ایجاد عفونت افزایش می‌یابد.

۱۰. عفونت قارچی

قارچ‌ها در شرایط گرم، مرطوب و تاریک مانند فضای داخل کفش ورزشی رشد می‌کنند. رشد بیش از حد این قارچ‌ها باعث ایجاد عفونت پای ورزشکاران می‌شود. ممکن است این قارچ را از طریق راه‌رفتن با پای برهنه در مکان‌های عمومی مانند رختکن، اطراف استخرهای سرپوشیده و مت‌های باشگاه بگیرید.

بیماری پای ورزشکاران: بیماری پای ورزشکاران یا تینه‌آ پدیس، یک عفونت قارچی شایع و مسری است که باعث ایجاد بثورات خارش‌دار، رنگ‌پریده و پوسته‌پوسته شدن پا می‌شود. این عفونت ممکن است فقط بین انگشتان پا باشد یا سایر قسمت‌ها را نیز درگیر کند. عفونت قارچی پای ورزشکاران باعث حس سوزش و خارش در محل عفونت می‌شود.

معمولاً لوسیون یا قرص‌های ضدقارچ برای درمان این عفونت مؤثر هستند.

به گفته وبسایت Buoy Health:

یک تصور غلط رایج این است که خارش پا همیشه ناشی از عفونت قارچی است. گاهی بیماران با شکایت «عفونت قارچی پا» مراجعه می‌کنند، اما پس از معاینه می‌بینیم که مشکل فرد اگزما، درماتیت یا پسوریازیس است. حتی ممکن است خارش یک علت داخلی مانند مشکل کبد یا کلیه داشته باشد.

۱۱. کرم قلاب‌دار

کرم قلاب‌دار نوعی انگل است که در روده انسان زندگی می‌کند. ممکن است با  پا برهنه راه رفتن در مناطقی که لارو این انگل وجود دارد، به عفونت کرم قلاب‌دار مبتلا شوید. این عفونت در مناطقی که رعایت بهداشت کافی وجود دارد، نادر است. به گفته وبسایت CDC، ممکن است در محل ورود لارو کرم قلاب‌دار به بدن، خارش ایجاد شود.

پزشک با تجویز داروهای ضد انگل، عفونت کرم قلاب‌دار را درمان می‌کند.

۱۲. گال یا جرب

گال زمانی اتفاق می‌افتد که کنه‌های بسیار ریز در پوست فرورفته، تخم‌گذاری می‌کنند و باعث ایجاد دانه‌های بسیار خارش‌دار می‌شوند. این بیماری بسیار مسری است و از تماس پوست با پوست منتقل می‌شود. گال می‌تواند در هر جایی از بدن (بیشتر در چین‌های پوستی)، از جمله کف پا ایجاد شود.

گال با داروهای ضد انگل موضعی (پرمترین) یا خوراکی (ایورمکتین) درمان می‌شود. همچنین ممکن است پزشک برای تسکین خارش شدید، استروئیدهای موضعی را نیز تجویز کند. خارش ممکن است تا چند هفته پس از درمان ادامه یابد که به آن «درماتیت پس از گال» گفته می‌شود.

ازآنجایی‌که گال بسیار مسری است، باید تمام لباس‌ها و ملحفه‌های خود را با آب داغ بشویید. همچنین، تمام افرادی که با آن‌ها زندگی می‌کنید، باید تحت درمان گال قرار گیرند. حتی اگر علامتی نداشته باشند ممکن است ناقل بیماری باشند.

۱۳. دیابت

دیابت یک بیماری مزمن است که بر مقاومت به انسولین و تنظیم قند خون تأثیر می‌گذارد. ممکن است سطح قند خون در فرد مبتلا بسیار بالا باشد که می‌تواند عواقب جدی برای سلامتی داشته باشد.

دیابت می‌تواند وضعیتی به نام نوروپاتی دیابتی ایجاد کند که منجر به گزگز، خارش و بی‌حسی به‌خصوص در پاها می‌شود.

گردش خون ضعیف به علت دیابت نیز می‌تواند باعث ایجاد خارش شود. همچنین، ابتلا به دیابت ممکن است خطر ابتلا به عفونت‌های باکتریایی و قارچی را در فرد افزایش دهد.

۱۴. بیماری مزمن کبد

وقتی کبد شما به‌درستی کار نکند، ماده‌ای به نام بیلی‌روبین در خون تجمع می‌یابد. بیلی‌روبین ماده‌ای است که از شکستن گلبول‌های قرمز تولید شده و در حالت عادی کبد آن را از بدن دفع می‌کند. وقتی سطح بیلی‌روبین در خون بالا می‌رود، پوست دچار خارش شده و به رنگ زرد درمی‌آید. در بیماری مزمن کبد، علائم دیگری از جمله درد و تورم شکم، ورم پاها، تیره‌شدن ادرار، بی‌رنگ‌شدن مدفوع، خستگی مزمن، تهوع و استفراغ نیز وجود داشته باشد.

اگر علائم بیماری مزمن کبدی را داشته باشید، پزشک علت آن را با معاینه و درخواست آزمایش‌های لازم بررسی خواهد کرد. خارش ناشی از بیماری کبدی را می‌توان با مرطوب‌کننده‌های ضد حساسیت یا داروهای آنتی‌هیستامین، یا در موارد شدید با درمان با UV، درمان کرد. پزشک ممکن است تغییر سبک زندگی از جمله دوش آب گرم برای جلوگیری از خشکی پوست را به شما توصیه کند. در صورت بهبود عملکرد کبد، ممکن است خارش نیز متوقف شود.

۱۵. بیماری کلیه

خارش ناشی از بیماری کلیوی را «خارش اورمیک» می‌نامند. وقتی کلیه‌ها به‌درستی کار نکنند، موادی مانند اوره که در حالت عادی از خون شما فیلتر و خارج می‌شود، در خون تجمع می‌یابد. این مواد می‌توانند باعث ایجاد خارش شدید به‌خصوص در کف دست یا پا شوند که ممکن است در شب بدتر شود. علاوه بر خارش، خشکی پوست، تهوع و استفراغ، بی‌اشتهایی، ضعف و خستگی، کرامپ و گرفتگی عضلانی، ورم پاها و تغییرات ادراری ممکن است در بیماری کلیه مشاهده شود.

برای تشخیص بیماری کلیوی، پزشک باید سایر علائم مرتبط را در بدن شما بررسی کرده، شما را معاینه کند و آزمایش‌های لازم را برای بررسی عملکرد کلیه درخواست دهد. برای درمان خارش ناشی از بیماری کلیه می‌توان از آنتی‌هیستامین‌ها استفاده کرد. در صورت تجویز پزشک، سایر داروهایی که به هدایت عصبی کمک می‌کنند، مانند گاباپنتین، ممکن است مؤثر باشند.

۱۶. مشکلات گوارشی

کلستاز وضعیتی است که در آن خروج صفرا از کبد دچار مشکل می‌شود. صفرا مایعی است که کبد آن را برای کمک به هضم غذا، به‌خصوص چربی‌ها، تولید می‌کند. کبد بیلی‌روبین را از طریق صفرا از بدن دفع می‌کند؛ بنابراین، اگر جریان صفرا دچار مشکل شود، بیلی‌روبین تجمع یافته و باعث ایجاد خارش و زردی پوست می‌شود.

کلستاز دو نوع داخل کبدی و خارج‌کبدی دارد. نوع داخل کبدی شامل شرایطی است که بافت کبد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. نوع خارج کبدی شامل انسداد مجرای خروجی صفرا با سنگ، کیست یا تومور است.

۱۷. مشکلات تیروئید

مشکلات تیروئیدی از جمله کم‌کاری تیروئید می‌تواند باعث خشکی بیش از حد پوست شده و به‌این‌ترتیب باعث ایجاد خارش در هر جایی از بدن، از جمله کف پا شوند.

خارش کف پا ممکن است علت‌های مختلفی داشته باشد. ممکن است یک مشکل پوستی یا نشان‌دهنده یک بیماری داخلی باشد.

علت خارش انگشتان پا چیست؟

عوامل زیادی می‌توانند در انگشتان پا خارش ایجاد کنند که بیماری پای ورزشکاران یکی از شایع‌ترین آن‌هاست. اگزمای دیس‌هیدروتیک، درماتیت تماسی و نیش حشرات نیز می‌تواند باعث ایجاد خارش در انگشتان پا شود.

علت خارش کف پا در شب چیست؟

شاید حس کنید خارش پاهایتان در شب بیشتر است. ممکن است به این دلیل که ذهن شما در شب مشغولیت کمتری دارد، خارش به نظرتان بیشتر برسد و بیشتر متوجه آن شوید. همچنین ممکن است در طول روز هنگام راه‌رفتن احساس بهتری داشته باشید و فشار ناشی از راه رفتن، به کاهش خارش کمک کند. فشار ناشی از راه‌رفتن، ارسال پیام‌های عصبی خارش از اعصاب کف پا را متوقف می‌کند.

آیا بارداری باعث خارش پا می‌شود؟

در دوران بارداری، افزایش برخی هورمون‌ها باعث خشکی پوست و ورم پاها شده که هر دو ممکن است خارش ایجاد کنند.

در برخی موارد، خارش کف پا در بارداری ممکن است نشانه‌ای از کلستاز داخل کبدی باشد. همان‌طور که پیش‌ازاین توضیح دادیم، در این شرایط صفرا درون کبد به دام می‌افتد، به جریان خون می‌ریزد و تجمع بیلی‌روبین در خون باعث ایجاد خارش می‌شود.

اگر در دوران بارداری دچار خارش کف پا شده‌اید، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا عملکرد کبدی شما بررسی شود. اگر آنزیم‌های کبدی بالا باشد، ممکن است نیاز باشد نوزادتان را زودتر به دنیا بیاورید تا از ایجاد عوارض جلوگیری کنید. درباره این مسئله حتماً با پزشک متخصص خود مشورت کنید.

درصورتی‌که در بارداری دچار خارش کف پا شده‌اید، مراجعه به پزشک برای رد عوارض مهم احتمالی، ضروری است.

علائم همراه با خارش کف پا

تغییرات پوستی دیگری نیز ممکن است با خارش کف پا همراه باشد. این علائم عبارتند از:

• تاول
• محل‌های ترک‌خورده و باز
• پلاک‌های خشک و فلس‌مانند
• کهیر
• قرمزی
• تورم
• لکه‌های سفید

البته ممکن است بدون تغییرات فیزیکی سطح پوست کف پا، احساس خارش داشته باشید.

درمان خارش کف پا

در جدول زیر می‌توانید با انواع روش‌های درمان خارش کف پا آشنا شوید:

درمان خانگی خارش کف پا

• استفاده از کمپرس سرد، مرطوب یا یخ در محل خارش؛ قراردادن پاها در آب سرد یا یخ
• قراردادن پاها در مخلوط یک فنجان بلغور جو دوسر و آب گرم
• استفاده منظم از مرطوب‌کننده
• استفاده از بی‌حس‌کننده‌های موضعی حاوی پراموکسین
• استفاده از منتول (جوهر نعنا) یا کالامین در محل خارش

باید از خاراندن محل خارش خودداری کنید، زیرا به‌جای بهتر کردن، خارش را بدتر می‌کند. همچنین می‌تواند احتمال عفونت را افزایش دهد.

کمبود چه ویتامینی باعث خارش کف پا می‌شود؟

پوست خشک و خارش‌دار ممکن است نشانه‌ای از کمبود ویتامین دی باشد. ویتامین دی از طریق قرارگرفتن در معرض نور خورشید در پوست ساخته می‌شود. در فصل زمستان که قرارگرفتن در معرض نور خورشید کمتر است، بیشتر افراد دچار خشکی و خارش پوست می‌شوند که آن را به سردی هوا ربط می‌دهند. اما کمبود ویتامین دی نیز می‌تواند یکی از دلایل آن باشد. حتی موارد شدید کمبود ویتامین دی ممکن است منجر به بیماری‌های خودایمن مانند اگزما یا پسوریازیس شده و به این شکل منجر به خارش شود.

کمبود یا عدم تعادل اسیدهای چرب ضروری نیز می‌تواند یکی از دلایل خارش باشد. اسیدهای چرب اشباع نشده امگا-۳ و امگا-۶ نقش حیاتی در عملکرد پوست دارند و کمبود آن‌ها ممکن است باعث خارش، قرمزی و التهاب پوست هر جایی از بدن، از جمله کف پا شود.

کمبود آهن، بیشتر با خستگی، گردش خون ضعیف، سندرم پای بی‌قرار و ریزش مو همراه است؛ اما ممکن است خارش نیز ایجاد کند. اگر علت خارش شما تنها کمبود آهن باشد، با مصرف آهن کاهش می‌یابد.

همچین کمبود ویتامین B12 و هم ویتامین A می‌تواند باعث خارش پوست شود. درصورتی‌که دچار خارش مزمن هستید، بررسی این موارد ممکن است کمک‌کننده باشد.

هرچند، کمبودهای ذکرشده باعث ایجاد علائم دیگری نیز می‌شوند که با مراجعه به پزشک و معاینه، می‌توانید از آن آگاه شوید.

روش‌های پیشگیری از خارش کف پا

مراقبت از پا می‌تواند به کاهش خارش و جلوگیری از برخی علل مانند عفونت قارچی کمک کند. می‌توانید از این اقدامات برای مراقبت از پاها استفاده کنید:

• از پوشیدن کفش و جوراب قبل از خشک‌شدن کامل پا خودداری کنید.
• پاها را مرتب با آب و صابون بشویید؛ بین انگشتان را بادقت تمیز کنید و بعد از شستشو از مرطوب‌کننده استفاده کنید.
• جوراب نخی یا پشمی بپوشید.
• کفش‌هایی بپوشید که تهویه مناسبی دارند؛ مانند کفش‌هایی که رویه مشبک دارند و به خشک ماندن پاها کمک می‌کنند.

اگر به‌صورت دوره‌ای دچار عفونت قارچی پای ورزشکاران می‌شوید، شاید لازم باشد قبل از پوشیدن کفش و جوراب، از یک پودر ضدقارچ روی پاهای‌تان استفاده کنید.

چه زمان از پزشک کمک بگیریم؟

• خارش پا که با وجود درمان با داروهای OTC بیش از ۲ هفته طول کشیده باشد.
• خارش پا در دوران بارداری باشد.
• خارش شدید پا که شب شما را بیدار نگه می‌دارد.
• بثوراتی روی پا وجود دارد که با درمان OTC بهبود نمی‌یابد.
• علائم مشکلات کبدی و کلیوی؛ مانند ورم پا، دست یا شکم، زردی پوست یا چشم، کاهش دفعات ادرار.

کلام آخر دکترساینا

خارش کف پا ممکن است علت‌های مختلفی داشته باشد. ممکن است یک مشکل پوستی یا نشان‌دهنده یک بیماری داخلی باشد. خارش کف پا به‌تنهایی معمولاً علامت نگران‌کننده‌ای نیست؛ اما اگر شدید یا طولانی بوده، یا با علائم دیگری که حائز اهمیت هستند همراه باشد، باید بررسی شود. اگر خارش کف پای شما این ویژگی‌ها را دارد، یا باردار هستید و دچار خارش کف پا شده‌اید، حتماً با پزشک مشورت کنید.

سوالات متداول