شایع‌ترین علائم کمبود آهن | عوارض فقر آهن را جدی بگیرید!

کمبود آهن یکی از شایع‌ترین مشکلات مرتبط با سلامت است که تقریباً یک نفر از هر چهار نفر در سطح جهان درگیر آن هستند.^[۱] تغذیه نامناسب و … جزو علل کمبود آهن هستند. کمبود آهن منجر به کم خونی فقر آهن می‌شود که درصورت عدم درمان در طولانی مدت آسیب‌های جدی را به بدن وارد می‌کند. در این مقاله به بررسی علل، عوارض و علائم کمبود آهن می‌پردازیم و در انتها روش‌های درمان آن را معرفی می‌کنیم.

فقر آهن چیست؟

کم‌خونی زمانی رخ می‌دهد که میزان کافی از گلبول‌های قرمز سالم در خون موجود نباشد یا به‌عبارتی سطح هموگلوبین در گلبول‌های قرمز کاهش پیدا کند. هموگلوبین، پروتئین موجود در گلبول قرمز است که وظیفه آن رساندن اکسیژن به بافت‎های بدن است.

کمبود آهن یا فقر آهن شایع‌ترین نوع کم‌خونی است و زمانی اتفاق می‌افتد که بدن به‌اندازه کافی آهن در اختیار نداشته باشد.

بدن برای تولید هموگلوبین به آهن نیاز دارد و هنگامی‌که آهن کافی در خون وجود نداشته باشد، بدن نمی‌تواند هموگلوبین کافی برای انتقال مناسب اکسیژن  بسازد. بسیاری از مردم از ابتلای خود به فقر آهن مطلع نیستند؛ چراکه این بیماری ممکن است مدت‌ها بدون هیچ علائمی پیشرفت کند.

کمبود آهن منجر به کاهش سطح هموگلوبین خون و اختلال در روند اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن می‌شود.

۷ مورد از علائم کمبود آهن

۷ علامت شایع کمبود آهن عبارتند از:

خستگی مفرط

احساس خستگی شدید یکی از شایع‌ترین نشانه‌های کمبود آهن است. این خستگی به علت کمبود آهن برای تولید هموگلوبین رخ می‌دهد. زمانی‌که هموگلوبین خون پایین باشد، اکسیژن کافی به بافت‌ها نمی‌رسد و بنابراین فرد دچار خستگی می‌شود.

بدون هموگلوبین، اکسیژن کمتری به عضلات می‌رسد و سطح انرژی کاهش پیدا می‌کند. به دنبال کمبود آهن، قلب نیز باید برای رساندن خون اکسیژن‌دار به اندام‌ها تلاش بیشتری می‌کند که این خود باعث احساس خستگی می‌شود.

رنگ‌پریدگی

رنگ‌پریدگی داخل پلک پایینی چشم یکی دیگر از علائم کمبود آهن است. هموگلوبین مسئول رنگ قرمز خون است. هرچقدر میزان هموگلوبین کمتر باشد رنگ گلبول قرمز کمرنگ‌تر است. به‌همین‌دلیل افراد مبتلا به کمبود آهن دارای پوست رنگ‌پریده یا سرد هستند.

عکس اضافه شود.

تنگی نفس

هموگلوبین مسئول حمل اکسیژن در بدن است. هنگامی‌که سطح هموگلوبین پایین باشد اکسیژن کافی به عضلات نمی‌رسد؛ بنابراین توان کافی برای انجام فعالیت‌های روزمره وجود ندارد. درنتیجه با تلاش بدن برای به دست آوردن اکسیژن، تعداد تنفس افزایش پیدا می‌کند و فرد دچار تنگی نفس می‌شود.

سردرد و سرگیجه

فقر آهن باعث سردرد به‌ویژه در زنان می‌شود و اغلب با سبکی سر و گیجی همراه است. سطح پایین هموگلوبین باعث می‌شود اکسیژن کافی به مغز نرسد درنتیجه عروق خونی متورم شده و باعث فشار و سردرد می‌شود.

تپش قلب

تپش قلب یکی دیگر از علائم کمبود آهن است. احتمالاً به علت کمبود اکسیژن قلب دچار تپش و ضربان تند می‌شود. وقتی فقر آهن در بدن وجود دارد قلب برای پمپاژ خون به سایر اندام‌ها نیاز به تلاش بیشتری دارد بنابراین باعث ضربان قلب غیرطبیعی و تپش قلب می‌شود.

سندرم پای بی‌قرار

فقر آهن با سندرم پای بی‌قرار مرتبط است. سندرم پای بی‌قرار حرکت دادن پاها حتی در حالت استراحت است. علت آن به‌طور دقیق مشخص نیست؛ اما در حدود ۲۵ درصد از موارد ابتلا به این سندرم دچار کم‌خونی فقر آهن هستند.^[۲]

انحراف اشتها

کم‌خونی می‌تواند منجر به تمایل برای خوردن چیزهای غیرخوراکی مانند خاک یا کاغذ شود. انحراف اشتها احتمالاً واکنش بدن در تلاش برای جبران کمبود آهن است.

اگر علائم کم‌خونی فرق آهن را در خود احساس می‌کنید با یک پزشک عمومی صحبت کنید. پزشک عمومی درمان مناسب را برای شما تجویز می‌کند یا در صورت نیاز شما را به متخصص ارجاع می‌دهد.

چه افرادی در معرض کمبود آهن هستند؟

فقر آهن یک بیماری شایع است و می‌تواند در مردان و زنان در هر رده سنی رخ دهد. برخی افراد ممکن است بیشتر در معرض کمبود آهن باشند:

• زنان در سنین باروری
• زنان باردار
• افراد دچار سوءتغذیه
• افرادی که اهدای خون مکرر دارند
• نوزادان نارس
• گیاه‌خواران

شایع‌ترین علائم کمبود آهن شامل احساس خستگی، رنگ‌پریدگی، سردرد و سرگیجه است.

عوارض کمبود آهن

درصورتی‌که فقر آهن درمان نشود عوارض جدی برای سلامتی دارد. عوارض کمبود آهن عبارت‌اند از:

• عفونت مکرر: به‌نظر می‌رسد کمبود آهن منجر به کاهش قدرت سیستم ایمنی و بروز عفونت مکرر در بدن می‌شود^[۳]. عفونت‌های باکتریایی و عفونت خون (سپسیس) با کم‌خونی فقر آهن طولانی‌مدت مرتبط است.
• ­­­مشکلات قلبی: فقر آهن باعث ضربان قلب سریع و تپش قلب می‌شود. کاهش سطح آهن در بدن باعث می‎شود که قلب برای رساندن اکسیژن به بدن تلاش بیشتری کند و در این حالت ممکن است نارسایی قلبی، آریتمی یا بزرگ شدن قلب رخ دهد.
• تأخیر در رشد نوزادان و کودکان: فقر آهن در کودکان باعث تأخیر و عقب‌ماندگی رشد در نوزادان و کودکان می‌شود. کمبود آهن در کودکی باعث اختلال در رفتار و مهارت‌های شناختی و حرکتی می‌شود.
• زایمان زودرس: در زنان باردار مبتلا به کمبود آهن احتمال زایمان زودرس افزایش پیدا می‌کند.
• افسردگی: کمبود آهن خطر ابتلا به اضطراب و افسردگی را افزایش می‎دهد. کم‌خونی فقر آهن باعث اختلال خواب و روان‌پریشی می‌شود.

درمان کم‌خونی فقر آهن

تجویز مکمل آهن

یکی از روش‌های درمان کم‌خونی فقر آهن تجویز مکمل آهن است. بهتر است برای افزایش جذب آهن مکمل آن را با معده‌ی خالی مصرف کنید؛ اما در صورت بروز مشکلات گوارشی می‌توانید آهن را بعد از وعده غذایی دریافت کنید.

برای افزایش جذب آهن:

• از مصرف آهن با داروهای آنتی‌اسید معده خودداری کنید، این داروها جذب آهن را مختل می‌کنند. دو ساعت قبل یا ۴ ساعت بعد از مصرف آنتی‌اسید زمان مناسبی برای دریافت مکمل آهن است.

• مصرف ویتامین C مانند آب‌پرتقال به همراه قرص آهن جذب آن را افزایش می‌دهد. ازآنجایی‌که مکمل آهن ممکن است باعث یبوست شود، دریافت کافی مایعات یا ملین‌‎های نرم‌کننده‌ی مدفوع توصیه می‌شود.

اگر خونریزی شدید قاعدگی علت کمبود آهن باشد ممکن است داروهای ضدبارداری خوراکی برای کاهش حجم خونریزی تجویز شود. همچنین آنتی‌بیوتیک برای درمان زخم معده تجویز می‌شود؛ چراکه یکی از دلایل کم‌خونی فقر آهن مشکلات معده است.

برداشتن فیبروم یا پولیپ رحم نیز در صورت خونریزی‌های شدید رحمی، معمولاً با نظر متخصص توصیه می‌شود. در صورت فقر آهن خیلی شدید ممکن است نیاز به تزریق خون باشد.

تغذیه مناسب

همان‌طورکه گفتیم مهم‌ترین دلیل کمبود آهن تغذیه‌ی نامناسب است. برای اطلاعات بیشتر مقاله تغذیه در کم‌خونی را مطالعه کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت بروز علائم کمبود آهن با پزشک عمومی مشورت کنید. کمبود آهن در بدن با عوارض جدی مانند مشکلات قلبی، افسردگی، عفونت و مشکلات دوران بارداری همراه است.

در صورت بارداری یا خونریزی‌های شدید قاعدگی، خطر کمبود آهن افزایش پیدا می‌کند؛ بنابراین در این شرایط حتماً باید از پزشک کمک بخواهید. به خاطر داشته باشید که مکمل آهن را تنها در صورت تجویز پزشک مصرف کنید. مصرف بیش‌ازحد آهن می‌تواند به قلب، کبد و پانکراس آسیب برساند.

کلام آخر دکترساینا

شایع‌‌ترین علت کمبود آهن تغذیه‌ی نامناسب است؛ اما دلایلی مانند خونریزی داخلی و مشکلات جذب نیز می‌تواند منجر به کمبود آهن شود. به‌خاطر داشته باشید که عدم درمان کم خونی فقر آهن در دراز‌مدت سلامت شما را به خطر می‌اندازد. درصورت مشاهده‌ی علائم کمبود آهن حتماً با پزشک مشورت کنید.

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بهترین پزشکان و روان‌شناسان مشاوره آنلاین پزشکی دریافت کنید.