اگزمای دست: علت، علائم و درمان

اگرچه ممکن است هر جایی از پوست بدنتان روزی دچار اگزما شود اما به دلایل مختلفی شیوع آن در دست‌ها و انگشتان بیشتر از سایر مناطق بدن است. اگزما جدای از اینکه می‌تواند باعث کاهش کیفیت زندگی شما شود ممکن است روی اعتماد به نفس شما اثر منفی بگذارد. خبر خوب این است که کارهای متنوع و ساده‌ای هست که با انجام آن‌ها می‌توانید به پیشگیری و درمان اگزمای دست کمک کنید. 

در متن پیش رو قصد داریم علاوه‌بر آشنا کردن شما با اگزمای دست و دلایل بروز آن، مختصری درباره روش‌های پیشگیری و درمان آن توضیح دهیم.

اگزمای دست چیست؟ اگزمای دست و انگشتان 

اگزما یا درماتیت دست یکی از شایع‌ترین انواع اگزماست. اگرچه اگزمای دست اغلب کف دست را درگیر می‌کند اما می‌تواند بر روی سایر نواحی دست هم اثر بگذارد. اصلی‌ترین علائم اگزمای دست شامل خارش، خشکی و تیره و قرمزتر شدن پوست درگیر نسبت به نواحی اطرافش است. 

فراموش نکنید که اگزمای دست یک بیماری واگیردار نیست؛ یعنی در اثر تماس با فرد مبتلا شما به آن دچار نمی‌شوید.

به گفته وبسایت هلث‌لاین (healthline):

اگزما یا درماتیت نوعی بیماری التهابی پوستی است که می‌تواند باعث بروز غیرمنتظره بثورات پوستی آزاردهنده شود. اگزمای دست، نوعی اگزمای نسبتاً شایع است که دست‌ها، انگشت‌ها و مچ دست‌ها را درگیر می‌کند. 

علائم اگزمای دست

علائم اگزمای دست در افراد مختلف و بسته به سن، سابقه پزشکی و دیگر عوامل، متغیر است. به گفته انجمن پوست آمریکا، خشکی و ترک خوردن پوست اغلب اولین علامت تشخیص بیماری است. 

از دیگر علائم اگزمای دست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خونریزی
• خارش پوست
• التهاب 
• تاول
• لکه‌های تیره یا تغییر رنگ
• احساس سوزش
• تورم
• جوش چرکی
• درد
• خونریزی یا ترشح از محل ترک‌های پوستی

خشکی و ترک خوردن پوست از اولین و مهم‌ترین علائم اگزمای دست هستند.

انواع اگزمای دست

در ادامه شما را با انواع اگزمای دست براساس علت بروز آن آشنا می‌کنیم: 

۱. درماتیت تماسی تحریکی

این نوع اگزما زمانی ایجاد می‌شود که چیزی مثل گرد و غبار یا مواد شیمیایی باعث تحریک پوست دست شود. حتی ممکن است در اثر شست‌وشوی بیش از حد دست‌ها به این نوع اگزما دچار شوید. این مواد با ایجاد مشکلاتی برای سد محافظتی پوست، درنهایت زمینه‌ساز اگزما می‌شوند. 

۲. درماتیت تماسی آلرژیک

این نوع اگزما در اثر نوعی واکنش حساسیتی رخ می‌دهد. از دلایل شایع بروز آن می‌توان به تماس با فلز نیکل، عطرها، لاستیک و برخی گیاهان خاص اشاره کرد.

۳. درماتیت دیس هیدروتیک

در این نوع اگزما اغلب تاول‌های آبدار و خارش‌دار بر روی کف دست و انگشت‌ها دیده می‌شود. ممکن است این بیماری را با انواع دیگری از اگزما در سایر نقاط بدنتان تجربه کنید. شیوع آن قبل از ۴۰ سالگی بیشتر است و ممکن است به‌صورت چرخه‌ای ظاهر شود. اگرچه پزشک‌ها علت دقیق بروز آن را نمی‌دانند اما بنظر می‌رسد که مواردی مثل فلزات، آلر‌ژی، اضطراب، گرما و تعریق می‌توان آن را تشدید کند.  

علت اگزمای دست 

اگزما به گروهی از بیماری‌های پوستی گفته می‌شود که باعث خارش، تحریک و التهاب پوست می‌شوند. وقتی چیزی سیستم ایمنی را تحریک می‌کند بثورات پوستی ایجاد می‌شوند. اگرچه علت اصلی اگزما ناشناخته است اما محققین براین باورند که برخ عوامل محیطی و ژنتیکی در بروز آن دخیل‌اند. 

در ادامه برخی از عواملی را که باعث تحریک بروز اگزمای دست می‌شوند شرح می‌دهیم:

۱. مواد شیمیایی و مواد حساسیت‌زا

افرادی که به واسطه‌ی شغلشان بیشتر از سایرین در معرض آب، حلال‌ها، شوینده‌ها و دیگر مواد شیمیایی، سرما، گرما یا اصطکاک هستند بیشتر مستعد اگزمای دست هستند. از این رو شیوع آن در کادر درمان، آرایشگرها، نظافتچی‌ها، کارگران ساختمانی، آشپزها و کسانی که در تولیدی‌ها کار می‌کنند بیشتر است.

۲. آب

همانطور که انجمن پوست آمریکا گزارش می‌دهد شستن و خشک کردن مداوم دست‌ها می‌تواند احتمال ابتلا به اگزمای دست را افزایش دهد. حتی بعد از خشک کردن دست‌ها هم مقداری رطوبت بر روی پوست می‌ماند. به دنبال تبخیر آب، چربی طبیعی دست هم کاهش می‌یابد. شست‌وشوی مداوم دست‌ها با آب داغ باعث کاهش بیشتر چربی پوست و در نهایت تحریک بروز اگزما می‌شود؛ بنابراین توصیه می‌شود که بیشتر از آب ولرم استفاده کنید. 

علاوه‌بر این شستن مداوم دست‌ها با تضعیف سد پوستی، احتمال واکنش حساسیتی به مواد آلرژی‌زا را بیشتر می‌کند. 

۳. استرس

وقتی دچار استرس می‌شوید بدن هورمون‌های کورتیزول و اپی‌نفرین را ترشح می‌کند. این هورمون‌ها با سرکوب سیستم ایمنی باعث تحریک التهاب پوست می‌شوند. گاهی سطح بالای استرس فرد را مستعد ابتلا به اگزمای دیس‌هدروتیک و تاول‌های خارش‌دار می‌کند. 

۴. بی‌آبی

کم‌آبی بدن را مستعد اگزما می‌کند. 

۵. هوای سرد

کاهش دمای هوا در زمستان با ایجاد کم‌آبی پوست، باعث شعله‌ور شدن اگزمای دست می‌شود.

تماس بیش از حد با آب، برخی مواد شیمیایی و هوای سرد از جمله عواملی هستند که خطر ابتلا به اگزمای دست را افزایش می‌دهند.

اگزمای دست در چه کسانی بیشتر دیده می‌شود؟

اگزمای دست مشکل شایعی است؛ به‌ویژه در ۲۰ الی ۳۵ درصد موارد در زنان جوان دیده می‌شود. اگزمای دست ممکن است در هر سنی از جمله سنین کودکی دیده شود. شیوع آن در مبتلایان به درماتیت آتوپیک (خشکی، خارش و بثورات سرتاسری پوست) بیشتر است. 

علاوه‌بر این شیوع اگزمای دست در برخی مشاغل که با آب یا مواد شیمیایی تماس بیشتری دارند، مثل مشاغل فلزکاری، کارگران منزل و آرایشگرها بیشتر است.

اگزمای دست در خانم‌ها

شیوع اگزما دست در خانم‌ها حدود دو برابر آقایان است که ممکن است به دلیل تفاوت در الگوی مواجهه دو جنس با مواد محرک باشد. بااین‌حال علائم بیماری در هر دو جنس یکسان است. 

اگزمای دست در کودکان

اگزمای دست در کودکان باعث خشکی و خارش پوست، اختلال در خواب و بی‌قراری کودک می‌شود. از سوی دیگر اگزما، پوست کودک را مستعد زخم و عفونت می‌کند. با این حال درمان اگزما در کودکان تا حد زیادی به بهبود علائم کمک می‌کند. برای پیشگیری و درمان اگزمای کودک خود نکات زیر را فراموش نکنید:

• کودک را هر روز یا یک روز درمیان با آب ولرم به مدت ۵ الی ۱۰ دقیقه حمام کنید. لزومی ندارد از صابون استفاده کنید و بهتر است شوینده‌های ملایم و بدون صابون را انتخاب کنید. از سابیدن پوست کودک حین حمام خودداری کنید. 
• بلافاصله پس از حمام پوست کودک را خشک کنید و اگر پزشک دارویی تجویز کرده است آن را بر روی بثورات کودک بمالید. (پیش از استفاده از مرطوب‌کننده)
• روزی یک الی دو بار با استفاده از مرطوب‌کننده تمام پوست کودک را مرطوب کنید؛ این کار را حتی بعد از از بین رفتن بثورات هم ادامه دهید.  

اگزمای دست در بارداری

اگزمای دست در دوره بارداری اغلب خطری برای مادر و فرزند ندارد و در اغلب موارد با پایان بارداری بهبود می‌یابد. بااین‌حال درمواردی ممکن است تا بعد از بارداری هم ادامه یابد. مرطوب نگه داشتن پوست و استفاده از پمادها به درمان اگزمای دست در بارداری کمک می‌کنند اما بهتر است پیش از استفاده از هر دارویی در دوره بارداری با پزشک مشورت کنید.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

درصورتی‌که مدیریت علائم اگزمای دست برایتان دشوار بود لازم است که از پزشک کمک بگیرید. درصورتی‌که درمان فعلی موثر نیست پزشک می‌تواند درمان دیگری را به شما پیشنهاد کند. علاوه‌بر این فراموش نکنید درصورتی‌که محل اگزما عفونی شود لازم است که با پزشک مشورت کنید.

درمان اگزمای دست

هیچ درمان قطعی برای اگزمای مزمن دست وجود ندارد و علائم ممکن است دردناک و آزاردهنده شوند. گاهی چند هفته طول می‌کشد تا بثورات پوستی ناپدید شوند. نکته کلیدی در درمان اگزما کشف محرکی است که باعث بروز اگزما می‌شود. گاهی پزشک با انجام تست پوستی می‌تواند به شما در شناسایی ماده حساسیت‌زا کمک کند. علاوه‌براین برحسب سن، علائم و سابقه قبلی بیماری‌ها می‌تواند یک برنامه درمانی مناسب را برایتان آغاز کند.

در ادامه شما را با برخی از رایج‌ترین درمان‌‌های دارویی و خانگی اگزما آشنا می‌کنیم.:

۱. درمان دارویی اگزمای دست

از جمله داروهایی که به بهبود اگزمای دست کمک می‌کنند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کورتیکواستروئیدهای موضعی: این کرم‌ها یکی از رایج‌ترین درمان‌های فعلی در انواع اگزماست. بااین‌حال برخی از آن‌ها بسیار قوی هستند و مصرف بیش از حدشان ممکن است منجر به عوارض ناخواسته نظیر نازک شدن پوست شود؛‌ از این رو این داروها را تنها با تجویز پزشک لازم است مصرف کنید. 
• مهارکننده‌های کلسی‌نورین: این‌ها با سرکوب دستگاه ایمنی باعث کاهش التهاب و خارش می شوند. برخلاف کورتیکواستروئیدهای موضعی باعث نازکی پوست یا دیگر عوارض مشابه نمی‌شوند. 
• قر‌ص‌های آنتی‌هیستامین: برخی افراد از آنتی‌هیستامین‌های آرامبخش برای کاهش احساس خارش استفاده می‌کنند. بااین‌حال به دلیل اثرات خواب‌آوری پزشک اغلب توصیه می‌کند که آن‌ها را قبل از خواب مصرف کنید. 
• آنتی‌بیوتیک‌های موضعی: این دسته دارویی به درمان زخم‌های باز و عفونت مرتبط‌با اگزما کمک می‌کنند. بااین‌حال مصرف خودسرانه آن‌ها ممکن است خود باعث تحریک بروز اگزما شودِ؛ از این رو لازم است پیش از مصرف با پزشک مشورت کنید. 
• UV درمانی: این به کاهش خارش و التهاب اگزمای متوسط دست در کودکان و بالغین کمک می‌کند. 
• پمادهای آنتی‌باکتریال: این پمادها به درمان عفونت ناشی از اگزمای دست کمک می‌کنند. درصورت تجویز لازم است پماد را به محل ترک‌ها و زخم‌های پوستی بمالید. 
• مرطوب‌کننده‌های برپایه گلیسیرین یا نفت:‌ این‌ها به بهبود ترک‌های پوستی دست کمک می‌کنند. برای استفاده لازم است ابتدا دست‌ها را با آب بشویید و سپس خشک کنید و مرطوب‌کننده را روی آن‌ها بمالید. برای نیم ساعت دستکش بپوشید. 
• بیولوژیک‌ها یا داروهای زیستی: تولیدکنندگان این داروها را از مولکول‌های پیچیده‌ی بدست‌آمده از موجودات زنده می‌سازند. از جمله این داروها می‌توان به دوپیلومب اشاره کرد. 

از مصرف طولانی‌مدت و خودسرانه کورتون‌های موضعی خودداری کنید و پیش از استفاده حتماً با پزشک مشورت کنید.

۲. درمان خانگی اگزمای دست

درمان‌های خانگی زیر ممکن است به بهبود علائم اگزمای دست کمک کنند:

• کمپرس مرطوب
• ژل آلوئه‌ورا
• عسل
• مرطوب کردن منظم پوست
• روغن نارگیل
• روغن آفتابگردان
• حمام بلغور جوی دسر
• مکمل‌های روغن‌ ماهی یا مکمل امگا-۳

دقت کنید روغن‌‌های نامبرده در بالا لازم است به‌طور موضعی بر روی محل اگزما استفاده شوند. همچنین برای اطلاع بیشتر می‌توانید مقاله “درمان خانگی اگزما با بررسی ۲۵ روش موثر” را مطالعه کنید.

پیشگیری از اگزمای دست

برای پیشگیری از بروز اگزما دست نکات زیر را فراموش نکند:

• از مواد محرک و حساسیت‌زا دوری کنید. 
• حین شستن ظرف‌ها از دستکش استفاده کنید. 
• از صابون‌ها و مواد شوینده بدون عطر استفاده کنید. 
• حین شستن دست‌ها انگشترتان را خارج کنید. 
• برای محافظت از پوست از وازلین استفاده کنید. 
• در زمستان برای پیشگیری از خشکی و ترک‌خوردگی پوست از دستکش کتان استفاده کنید. 
• پس از شستن دست‌ها از مرطوب‌کننده استفاده کنید. 
• در خانه برای پیشگیری از خشکی و خارش پوست از دستگاه بخور استفاده کنید. 
• برای حمام کردن و دوش گرفتن به‌جای آب داغ از آب گرم استفاده کنید. 
• از ضدآفتاب استفاده کنید.
• آب بنوشید. 
• مصرف غذاهایی سرشار از مواد ضدالتهابی نظیر سبزیجات،‌ ماهی و حبوبات را افزایش دهید. 

در کودکان مدیریت اگزما و مرطوب نگه داشتن پوست دست در تمام طول سال اهمیت دارد.

کلام آخر دکترساینا

اگزمای دست یکی از شایع‌ترین مشکلات پوستی است که بسیاری از افراد در سنین مختلف ممکن است به آن دچار شوند. نکته کلیدی در درمان و پیشگیری از بروز اگزما شناسایی ماده‌ای است که باعث تحریک بروز آن می‌شود. درصورتی‌که علائمتان با درمان‌های خانگی یا داروهای بدون نسخه بهبودی نیافت یا عفونتی بر روی محل اگزما سوار شد لازم است از پزشک کمک بگیرید. 

سوالات متداول