علل ایجاد زانو یا پای پرانتزی چیست؟ + راه‌ تشخیص و درمان

زانو و پای پرانتزی که با نام ژنوواروم شناخته می‌شود یک اختلال اسکلتی است که در آن زانوها به طرفین خم است و شکل پرانتزی پیدا می‌کند. این عارضه در کودکان و بزرگسالان دیده می‌شود. در ادامه با علل و روش‌های تشخیص و درمان پاهای پرانتزی آشنا خواهید شد، اما پیش از آن نظرات دکتر عاطفه ابوترابی از متخصصان ارتوپدی دکترساینا را مشاهده کنید.

پای پرانتزی یا ژنوواروم چیست؟

پای پرانتزی یا زانوی پرانتزی (ژنوواروم) یک اختلال اسکلتی است که در آن زانوها به طرفین خم شده و فاصله‌ی بین زانوها بیشتر از حالت عادی می‌شود. این عارضه محدود به سن نیست و می‌تواند در کودکان و بزرگسالان دیده شود؛ ولی شیوع آن در نوزادان و کودکان بسیار بیشتر است.

اگر در حالت ایستاده در حالی که مچ هر دو پا به هم چسبیده است، از روبرو به زانو نگاه کنیم، در حالت طبیعی  زانو ها به هم چسبیده‌اند یا فاصله کمی دارند. اما در زانوی پرانتزی این فاصله زیاد می شود و شکل ظاهری دو اندام در کنار هم شبیه به دو پرانتز ( ) می شود.

علل ایجاد پا یا زانوی پرانتزی

تقریباً همه نوزادان با پاهای پرانتزی به دنیا می‌آیند. در بدو تولد، کف پای نوزادان رو‌به‌روی یکدیگر قرار گرفته‌اند، استخوان ساق و ران به سمت بیرون خمیده‌اند و بین مفاصل زانو نیز فاصله وجود دارد. در سال اول زندگی، مفاصل زانو به هم نزدیک‌تر شده و پاها صاف می‌شوند و کف پا به سمت پایین می‌رود.

بااین‌حال در بعضی کودکان حالت پرانتزی پاها برطرف نمی‌شود، چراکه می‌تواند ناشی از برخی بیماری‌ها  باشد.

علت زانوی پرانتزی در کودکان

در بعضی مواقع زانوی پرانتزی یک مشکل مادرزادی است. در این نوع زانوی پرانتزی اغلب به دلیل نحوه‌ی قرار گرفتن پاها در رحم، زانوها پس از تولد حالت پرانتزی دارند. ممکن است هنگامی که کودک در حال یادگیری راه رفتن است مشکل پاهای پرانتزی کمی تشدید شود؛ اما این مشکل با گذر زمان بهبود پیدا می‌کند. این وضعیت معمولاً در سنین سه تا چهار سالگی از بین می‌رود.

زانوی پرانتزی در کودکان می‌تواند ناشی از عوامل زیر باشد:

• راشیتیسم
• بیماری بلانت
• آسیب زانو

برای اطلاعات کامل‌تر در مورد علل این عارضه می‌توانید مقاله‌ی زانوی پرانتزی کودکان را مطالعه کنید.

علت زانوی پرانتزی در بزرگسالان

زانوی پرانتزی در بزرگسالان می‌تواند نتیجه‌ی آرتروز یا استئوآرتریت و ساییدگی زانو باشد. این وضعیت می‌تواند غضروف و استخوان اطراف مفصل زانو را از بین ببرد. اگر ساییدگی بیشتر در قسمت داخلی مفصل زانو باشد، ممکن است بدشکلی در ساق پا ایجاد شود.

عوارض زانوی پرانتزی

زانوی پرانتزی در صورت عدم درمان ممکن است منجر به درد، افزایش بدشکلی، بی‌ثباتی زانو و دژنراسیون پیش‌رونده‌ی زانو (آرتریت) شود. زانوی پرانتزی در کودکان می‌تواند باعث بروز اختلال در راه رفتن و دویدن کودک شود. اصلاح زانوی پرانتزی به بهبود حرکات زانو، راه رفتن بهتر، درد کمتر و جلوگیری از پیشرفت سریع آسیب به زانو کمک می‌کند.

تشخیص پای پرانتزی

از آنجایی‌که زانوی پرانتزی به‌راحتی با چشم قابل مشاهده است، تشخیص این عارضه آسان است. پزشک اغلب در جلسات معاینه، شدت زانوی پرانتزی و علت آن را مورد بررسی قرار می‌دهد. در طول جلسه‌ی معاینه پزشک احتمالاً اندازه پای شما را اندازه می‌گیرد و راه رفتن شما را مورد بررسی قرار می‌دهد.

پزشک ممکن است برای مشاهده هرگونه ناهنجاری استخوانی در پاها و زانوها، عکس‌برداری اشعه ایکس یا سایر آزمایش‌های تصویربرداری را برای شما تجویز کند. پزشک همچنین برای بررسی احتمال وجود بیماری‌هایی مانند راشیتیسم ممکن است برای شما آزمایش خون تجویز کند.

اگر طی دو سال اول زندگی فرم پاهای کودک به‌حالت صاف در نیاید، باید به پزشک مراجعه کرد.

روش‌های درمان پای پرانتزی

درمان مناسب برای زانوهای پرانتزی به سن بیمار و علت و شدت این عارضه بستگی دارد. برای مثال اکثر کودکان مبتلا به زانوی پرانتزی نیازی به درمان تخصصی یا جراحی ندارند. در اغلب مواقع پزشک فقط وضعیت کودک را تحت نظر قرار می‌دهد و روند بهبود را می‌سنجد.

اگر زانوی پرانتزی بر اثر یک بیماری زمینه‌ای باشد یا با گذر زمان بهتر نشود، ممکن است پزشک یکی از روش‌های درمانی زیر را به شما توصیه کند:

درمان پای پرانتزی با بریس

بریس‌های مخصوص پاهای پرانتزی معمولاً برای کودکان و خردسالان تجویز می‌شوند و در بزرگسالان اثر کمتری دارند. پوشیدن زانوبند به‌مرور باعث اصلاح زانوی پرانتزی می‌شود. در اغلب موارد کودکان باید زانوبند را تا زمانی‌که زانوی پرانتزی اصلاح شود همواره بپوشند.

درمان با جراحی

در کودکانی که زانوی پرانتزی ناشی از یک بیماری، مانند راشیتیسم یا بیماری بلانت باشد ممکن است نیاز باشد پزشک به کمک جراحی رشد استخوان درشت نی را بهبود دهد یا موقعیت استخوان‌ها را مجدداً تنظیم کند.

در افراد میان‌سال یا سالمندان که بر آرتریت شدید به زانوی پرانتزی دچار شده‌اند، پزشکان اغلب این عارضه را از طریق جراحی تعویض مفصل زانو درمان می‌کنند. بااین‌حال در افراد جوان‌تر، مثلاً افرادی که در دهه‌ی ۲۰، ۳۰ یا ۴۰ به زانوی پرانتزی دچار شده‌اند ممکن است پزشک این عارضه را با جراحی اصلاح پای پرانتزی یا استئوتومی درمان کند.

درمان با فیزیوتراپی و ورزش

به نظر می‌رسد ورزش‌هایی که عضلات لگن، باسن و ران پا را تقویت می‌کنند در اصلاح زانوی پرانتزی اثر مثبتی داشته باشند. ورزش‌هایی مانند اسکات و لانژ که عضلات همسترینگ و کشاله‌ی ران را تقویت می‌کنند از این دسته هستند.

برای یادگیری ورزش‌های اصلاحی پای پرانتزی می‌توانید با متخصصان فیزیوتراپی مشورت کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

• نوزادان هنگام تولد زانوی پرانتزی دارند که طی سال اول زندگی از بین می‌رود. اگر زانوی پرانتزی در سال اول از بین نرود، معمولاً تا سال دوم اقدام درمانی انجام نمی‌شود؛ اما کودک تحت نظارت پزشک قرار می‌گیرد. معمولاً پس از سه سالگی درمان آغاز می‌شود.

• بزرگسالان نیز بر اثر برخی بیماری‌ها مانند التهاب مفاصل (آرتریت) به زانوی پرانتزی دچار می‌شوند. اگر به آتریت مبتلا هستید یا احساس می‌کنید زانوهایتان از هم فاصله گرفته‌اند بهتر است با متخصص ارتوپدی مشورت کنید.

کلام آخر دکترساینا

پاهای پرانتزی در سنین کم و در ابتدای شکل‌گیری اغلب با روش‌های اصلاحی درمان می‌شوند؛ اما درمان پای پرانتزی در بزرگسالان ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد؛ چرا که اغلب این عارضه در بزرگسالان ناشی از مشکلات و بیماری‌های دیگر است. تشخیص زانوی پرانتزی اغلب ساده است؛ چنانچه متوجه شده‌اید وقتی صاف می‌ایستید و پاهای خود را جفت می‌کنید زانوها دور از هم می‌ایستند، با یک متخصص ارتوپدی مشورت کنید.

سؤالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری