راه‌های انتقال زگیل تناسلی (جنسی و غیرجنسی) + ۷ روش برای جلوگیری از زگیل تناسلی

اهمیت راه‌های انتقال زگیل تناسلی و پیشگیری زمانی مشخص می‌شود که بدانیم زگیل تناسلی شایع‌ترین بیماری آمیزشی است. در بسیاری از موارد افراد به‌طور هم‌زمان به چند سویه‌ی مختلف از ویروس عامل زگیل مبتلا می‌شوند و برخی از این سویه‌ها می‌توانند سرطان‌زا باشند. در این مقاله به بررسی روش‌های پیشگیری و راه‌های انتقال زگیل تناسلی می‌پردازیم و در انتها سؤالات شما را پاسخ می‌دهیم. با ما همراه باشید.

راه‌های انتقال زگیل تناسلی

زگیل‌های تناسلی توده‌های کوچک و زبری هستند که معمولا در اطراف واژن، آلت تناسلی مردان یا مقعد ظاهر می‌شوند. HPV بیشتر ازطریق رابطه جنسی منتقل می‌شود و رایج‌ترین عفونت مقاربتی (STI) است. بیشتر افراد فعال جنسی دست‌کم یک بار در طول زندگی خود به عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) مبتلا می‌شوند. یک فرد مبتلا به HPV حتی اگر هیچ علامت یا نشانه‌ای نداشته باشد نیز می‌تواند عفونت را به فرد دیگری منتقل کند. 

راه‌های انتقال زگیل تناسلی عبارت‌اند از:

۱. تماس پوست به پوست

زگیل تناسلی بسیار مسری است و ازطریق تماس پوست به پوست نیز منتقل می‌شود. این ویروس با تماس نزدیک پوستی در طول رابطه جنسی منتقل می‌شود. برای ابتلا به ویروس نیازی نیست که هیچ تبادل مایعاتی میان شما و شریک جنسی‌تان صورت بگیرد. هریک از طرفین می‌تواند فرد دیگر را آلوده کند، حتی اگر انزالی رخ نداده باشد!

۲. رابطه جنسی واژینال، دهانی و مقعدی

انواعی از HPV که نواحی تناسلی و مقعدی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند معمولا در طول مقاربت واژینال یا مقعدی منتشر می‌شوند، ولی ممکن است ازطریق رابطه جنسی دهانی نیز منتقل شوند و به عفونت‌های دهان و افزایش خطر سرطان گلو منجر شوند. تماس اندام تناسلی فرد (شامل فرج، واژن، دهانه رحم، آلت تناسلی مردانه و کیسه بیضه و همچنین راست‌روده و مقعد) با همان قسمت‌های بدن فرد آلوده می‌تواند موجب سرایت عفونت شود. انتقال ویروس ازطریق تماس دست با دستگاه تناسلی نیز امکان‌پذیر است، ولی احتمال این نوع انتقال کمتر است و کمتر بررسی شده است.

۳. انتقال از مادر به نوزاد

یکی از راه‌های انتقال HPV از مادر به نوزاد است که البته به‌ندرت اتفاق می‌افتد. عفونت HPV می‌تواند در دوران بارداری و در رحم مادر ازطریق جفت یا خون بند ناف منتقل شود یا پس از تولد ازطریق شیردهی به نوزاد سرایت کند. گاهی نیز انتقال ویروس بلافاصله پس از زایمان و ازطریق تماس بدن به بدن رخ می‌دهد. ویروس HPV می‌تواند موجب عفونت در گلو یا دستگاه تناسلی کودک شود.

متأسفانه زایمان سزارین نیز به‌طور کامل از نوزادان در برابر HPV محافظت نمی‌کند. کودکان می‌توانند مخزنی از انواع پرخطر HPV «خاموش» باشند که ممکن است دلیل تداوم HPV و سرطان‌زایی مرتبط با آن در بزرگ‌سالی باشد. زگیل تناسلی اغلب ظرف ۶ هفته پس از تولد نوزاد خودبه‌خود از بین می‌رود؛ بنابراین درمان آن اغلب تا پس از تولد نوزاد به تعویق می‌افتد. 

۴. بوسیدن

بوسه عمیق یا بوسه فرانسوی (شامل تماس گسترده یا شدید قسمت داخلی لب‌ها، زبان و دندان‌ها به‌ویژه با تماس طولانی یا ریتمیک زبان به زبان) و rimming (تماس دهانی ـ مقعدی) نیز با عفونت HPV دهانی شایع مرتبط است. انتقال دهان به دهان ازطریق بوسه عمیق همچنان از منابع احتمالی انتقال ویروس‌ها به شمار می‌رود. 

۵. اجسام و اندام آلوده

انتقال زگیل تناسلی همیشه ازطریق جنسی رخ نمی‌دهد. درست است که ۴۰ مورد از انواع HPV ازطریق تماس مستقیم جنسی با ناحیه تناسلی، دهان و گلو منتقل می‌شوند، ولی سویه‌های دیگری از ویروس نیز وجود دارد که برای انتقال به تماس جنسی نیازی ندارند. برخی از سویه‌های HPV می‌توانند ازطریق تماس پوست به پوست یا حتی (در موارد نادر) از سطوح مشترک مانند دوش‌های عمومی یا استخرهای شنا منتقل شوند. فرقی هم نمی‌کند که فرد مبتلا علائم واضحی (مانند زگیل) نداشته باشد یا سال‌ها از اولین ابتلای او گذشته باشد. 

به‌علاوه اگر ناحیه عفونی را لمس کنید و سپس قسمت دیگری از بدن خود را لمس کنید، زگیل تناسلی پخش می‌شود. ویروس‌های موجود در زیر ناخن‌ها نیز به‌طور بالقوه می‌توانند از منابع انتقال ویروس و عفونت باشند.

۶. از طریق لباس

زگیل‌های تناسلی می‌توانند ازطریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم گسترش پیدا کنند. تماس مستقیم یعنی لمس‌کردن زگیل تناسلی فرد دیگر یا تماس پوست به پوست. تماس غیرمستقیم نیز می‌تواند با استفاده از اشیایی مانند لباس یا حوله‌ای ایجاد شود که با زگیل تناسلی یا ویروس HPV در تماس بوده‌اند.  

۷. از طریق لیزر و اپیلاسیون

در صورت عدم رعایت نکات بهداشتی در مراکز لیزر و اپیلاسیون امکان انتقال زگیل تناسلی از فردی به فرد دیگر وجود دارد. اگر یکی از مراجعه‌کنندگان به ویروس HPV مبتلا باشد، سر تماسی لیزر آلوده می‌شود و احتمال انتقال ویروس HPV به مراجعه‌کنندگان بعدی وجود دارد. متأسفانه اگر سر دستگاه لیزر استفاده‌شده برای فرد مبتلا روی پوست شما گذاشته شود، زگیل تناسلی به شما منتقل می‌شود. بنابراین باید به مراکزی مراجعه کنید که در آنها تخت و تمام وسایل کاملا ضدعفونی و پاک‌سازی می‌شوند. 

۸. تیغ اصلاح

اگر فردی زگیل تناسلی داشته باشد و روی آن از تیغ اصلاح استفاده کند، استفاده از تیغ اصلاح آلوده روی اندام تناسلی فرد دیگر می‌تواند او را در معرض خطر ابتلا به زگیل تناسلی قرار دهد. سایر اشکال ویروس HPV زمانی پخش می‌شوند که بریدگی کوچکی دارید که با چیزی که به ویروس آلوده است در تماس قرار می‌گیرد. این می‌تواند موجب ایجاد زگیل در سایر قسمت‌های بدن شود، ولی بیماری مقاربتی محسوب نمی‌شود. 

چگونه می‌توان از انتشار زگیل‌های تناسلی جلوگیری کرد؟

بدیهی است که پرهیز یا خویشتن‌داری جنسی مطمئن‌ترین روش محافظت در برابر HPV است، ولی نمی‌توان آن را به‌عنوان روش قطعی جلوگیری از زگیل تناسلی و تمام عفونت‌های مقاربتی دیگر در نظر گرفت. بنابراین توجه دقیق به اعمال جنسی مهم‌ترین توصیه است. تعداد کم شرکای جنسی مادام‌العمر و استفاده مداوم و درست از کاندوم (گرچه محافظت کاملی را ایجاد نمی‌کند) می‌تواند مواجهه با ویروس HPV را کاهش دهد.    

استفاده مداوم از کاندوم خطر ابتلا به HPV را کاهش می‌دهد، ولی این روش برای اعضای خانواده یا دوستانی که با آنها رابطه جنسی نداریم کارایی ندارد. خطر انتشار ویروس HPV توسط قطرات یا ذرات معلق در هوا (مشابه بسیاری از ویروس‌های دیگر) بسیار کم است، زیرا عفونتِ هم‌زمان میان بستگان هرگز گزارش نشده است. انتقال ویروس HPV ازطریق بزاق اثبات نشده است و فعالیت‌های روزمره زندگی منبعی مستند برای عفونت HPV نیست. 

خطر انتقال ویروس hpv به چه مواردی بستگی دارد؟

بیشتر افراد فعال جنسی حداقل یک بار در طول زندگی خود به HPV آلوده می‌شوند، اغلب بدون اینکه آگاه باشند و از خود علامتی نشان دهند. 

میزان شیوع ابتلا به ویروس HPV، ماندگاری و عفونت ناشی از آن به این موارد بستگی دارد: 

• رفتار جنسی فرد؛
• بار ویروسی (viral load) یا تعداد ذرات ویروس در یک حجم معین؛ 
• محل آناتومیکی یا جایگاه بروز علائم ویروس در بدن؛ 
• ایمنی موضعی (local immunity) یا توانایی سیستم ایمنی بدن برای محافظت هدفمند از بخش‌های بخصوصی از بدن مثل پوست؛
• پاک‌سازی و نابودی ویروس در بدن؛
• سن: با افزایش سن بروز عفونت‌های جدید کاهش می‌یابد ولی ماندگاری آنها بیشتر می‌شود. این پدیده می‌تواند به‌دلیل تغییر عادات جنسی و افت تدریجی عملکرد سیستم ایمنی (که بر پاک‌سازی HPV اثر می‌گذارد) در نتیجه روند طبیعی پیری باشد؛
• ضعف سیستم ایمنی: افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف (ازجمله افراد مبتلا به ایدز) توانایی کمتری در مقابله با ویروس HPV دارند و احتمال ابتلا به مشکلات سلامتی ناشی از HPV در آنها بیشتر است. ممکن است که زگیل‌های تناسلی در زنان باردار و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، سریع‌تر رشد کرده و گسترش بیشتری داشته باشند. 

اگر ازنظر جنسی فعال هستید و فقط با یک نفر رابطه جنسی دارید، بازهم ممکن است که مبتلا به زگیل تناسلی شوید. گاهی نیز علائم سال‌ها پس از رابطه جنسی با فرد مبتلا به عفونت بروز می‌کنند. درنتیجه تشخیص اینکه برای اولین بار چه زمانی ویروس وارد بدن شما شده است، دشوار می‌شود.  

ختنه در مردان خطر ابتلا به عفونت HPV و همچنین عفونت HIV و تبخال تناسلی را کاهش می‌دهد ولی خطر سیفلیس را کاهش نمی‌دهد.

مدت زمان انتقال زگیل تناسلی

تا زمانی که ویروس HPV در بدن شما وجود داشته باشد، صرف‌نظر از اینکه علامتی داشته یا نداشته باشید، می‌توانید آن را به دیگران منتقل کنید یعنی حتی اگر زگیل‌های تناسلی شما از بین بروند و هنوز ویروس HPV در بدنتان باشد، می‌توانید آن را به دیگران منتقل کنید؛ ولی زمانی‌که سیستم ایمنی شما ویروس را از بین ببرد دیگر عفونت شما مسری نیست. 

انواع روش‌های پیشگیری از زگیل تناسلی

برای پیشگیری از زگیل تناسلی و کاهش احتمال آلوده‌شدن به ویروس HPV می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید: 

۱. استفاده از کاندوم

استفاده صحیح و مداوم از کاندوم در هر رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی می‌تواند خطر ابتلا به عفونت HPV و اختلالات مرتبط با آن مانند زگیل تناسلی و سرطان دهانه رحم را کاهش دهد ولی ازآنجاکه HPV ازطریق تماس پوست به پوست منتقل می‌شود ویروس می‌تواند نواحی‌ای را که کاندوم پوشش نداده است آلوده کند. بنابراین کاندوم به‌طور کامل از شما در برابر ابتلا به زگیل تناسلی محافظت نمی‌کند. 

۲. عدم استفاده از اسباب‌بازی جنسی مشترک

یکی از راه‌های جلوگیری از زگیل تناسلی استفاده‌نکردن از اسباب‌بازی جنسی مشترک است. اگر اسباب‌بازی جنسی خود را به کسی می‌دهید، قبل از این کار آن را بشویید یا با کاندوم جدیدی بپوشانید. 

۳. رابطه جنسی ایمن

برای داشتن رابطه جنسی ایمن:

• در یک رابطه تک‌همسری متقابل باشید، یعنی فقط با کسی رابطه جنسی داشته باشید که فقط با شما رابطه جنسی دارد. 
• اگر شما یا همسرتان به زگیل تناسلی مبتلاست، رابطه جنسی را تا درمان زگیل تناسلی متوقف کنید. البته هنوز مشخص نیست که فرد تا چه زمانی پس از ازبین‌رفتن زگیل تناسلی می‌تواند HPV را به دیگران منتقل کند. 
• از رابطه جنسی با شرکای جنسی پرخطر پرهیز کنید، یعنی کسانی که شرکای جنسی فراوانی دارند یا رابطه جنسی ایمنی ندارند (مثلا از کاندوم استفاده نمی‌کنند). 

میزان اثربخشی کاندوم‌های مردانه و دهانی دربرابر عفونت‌های مقاربتی‌ای که ازطریق مایع منی یا مایع واژینال منتقل می‌شوند، کمتر است. با این حال، استفاده درست از آنها در هر رابطه جنسی می‌تواند خطر ابتلا به زگیل تناسلی را کاهش دهد. 

۴. تزریق واکسن

بهترین راه محافظت در برابر HPV واکسینه‌شدن قبل از شروع فعالیت جنسی است. HPV به‌قدری شایع است که حدود ۸۰درصد از تمام افراد فعال ازنظر جنسی که واکسینه نشده‌اند در مقطعی از زندگی خود به آن مبتلا می‌شوند. واکسن‌ها از بسیاری از انواع عفونت HPV که می‌توانند موجب زگیل تناسلی یا سرطان شوند جلوگیری می‌کنند. امروزه با واکسینه‌شدن افراد بیشتر، درصد بیماران مبتلا به عفونت HPV در حال کاهش است.  

۵. تقویت سیستم ایمنی بدن

همان‌ طور که قبلا گفتیم ویروس پاپیلومای انسانی معمولا بی‌ضرر است و خودبه‌خود از بین می‌رود. گرچه برای کمک به بدن خود برای رهایی از این ویروس کارهای کمی را می‌توانید انجام دهید حفظ سلامتی و داشتن سیستم ایمنی قوی می‌تواند مفید باشد. گرچه هیچ اطمینانی وجود ندارد که فرد به عفونت مزمن HPV مبتلا نشود، داشتن سیستم ایمنی قوی هیچ ضرری ندارد. به‌علاوه، افرادی با سیستم ایمنی قوی‌تر بیشترین شانس را برای غلبه بر HPV یا هر عفونت دیگری دارند. به همین دلیل است که حفظ سلامت سیستم ایمنی برای مبارزه با عفونت‌ها ضروری است. 

برای تقویت سیستم ایمنی بدن خود می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:

• ترک سیگار: سیگار عامل کاهش فعالیت سیستم ایمنی بدن در نظر گرفته می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود که برای تقویت سیستم ایمنی و کمک به آن در مبارزه با عفونت‌ها سیگار را ترک کنید. 
• کاهش استرس: افزایش سطح هورمون‌های استرس می‌تواند در عملکرد طبیعی سیستم ایمنی اختلال ایجاد کند. ایجاد تغییراتی در برنامه‌های خود بهترین کاری است که می‌توانید برای کمک به طبیعی‌کردن سطح هورمون‌های استرس انجام دهید. 
• تمرکز روی عادات غذایی: هنوز درمورد نقش رژیم غذایی در کمک به بدن برای مقابله با HPV، میان متخصصان اختلافاتی وجود دارد. تصور می‌شود که برخی از ویتامین‌های گروه ب به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند. این ویتامین‌ها شامل ب۱، ب۱۲ و فولات هستند. بعضی از منابع غذایی این ویتامین‌ها عبارت‌اند از: شیر، پنیر، سبزیجات، مرغ و تخم‌مرغ. 

۶. انجام تست‌های غربالگری

تشخیص زودهنگام HPV و سلول‌های غیرطبیعی از سرطان دهانه رحم جلوگیری می‌کند. از ۲۱سالگی باید آزمایش پاپ‌اسمیر را شروع کنید. بسته به نتایج تست، هر یک تا سه سال (یا بیشتر) به انجام پاپ‌اسمیر دیگری نیاز خواهید داشت. بین ۳۰ تا ۶۵سالگی ممکن است که فقط به آزمایش پاپ‌اسمیر روتین یا آزمایش‌های معمول HPV یا ترکیبی از هر دو نیاز داشته باشید. اگر سنتان بالای ۶۵ است، ممکن است که ادامه غربالگری برایتان ضروری نباشد. با پزشک درمورد برنامه غربالگری مناسب برای خود صحبت کنید.  

۷. افزایش آگاهی

آگاهی از راه‌های پیشگیری و انتقال زگیل تناسلی و ویروس HPV (که در این مقاله شرح دادیم) بسیار مهم است؛ پس توصیه می‌کنیم این مقاله را چند بار بخوانید و برای خانواده و دوستان خود هم بفرستید. همچنین، رعایت چنین نکات و توصیه‌هایی از سرایت بیماری جلوگیری می‌کند:

• اگر به زگیل تناسلی مبتلا هستید، جهت جلوگیری از سرایت آن به دیگران باید برای تشخیص و درمان سریع اقدام کنید. 
• اگر زگیل تناسلی دارید، همسرتان نیز باید معاینه شود زیرا ممکن است که او نیز مبتلا شده باشد و از این موضوع اطلاعی نداشته باشد. 
• ممکن است که پس از ابتلا به عفونت چندین هفته یا ماه طول بکشد تا علائم ظاهر شوند؛ درنتیجه، شاید لازم باشد در طول زمانی که تحت درمان زگیل تناسلی یا انواع پرخطر HPV قرار دارید رابطه جنسی را متوقف کنید. 
• درمورد اقدامات احتیاطی‌ای که باید درمورد عفونت HPV انجام دهید، با پزشک خود صحبت کنید.  

کلام آخر دکترساینا

ویروس HPV که موجب زگیل تناسلی می‌شود بی‌ضرر است. بدن شما می‌تواند بیشتر عفونت‌های HPV را از بین ببرد. در مواردی که بدن نمی‌تواند با عفونت مبارزه کند پزشک تغییرات سلولی در دهانه رحم را کنترل می‌کند. انجام منظم پاپ‌اسمیر و تست HPV می‌تواند از تبدیل‌شدن این ویروس به سرطان جلوگیری کند. اگر درمورد راه‌های انتقال زگیل تناسلی و پیشگیری از آن ابهام یا پرسشی دارید، می‌توانید از مشاوره و راهنمایی متخصصان دکتر ساینا استفاده کنید تا در صورت لزوم اقدامات درمانی لازم را انجام دهید.

سؤالات متداول