سنگ کیسه صفرا ؛ علائم و راهکارهای درمانی

سنگ کیسه صفرا عارضه‌ای است که در اثر تجمع کلسترول یا بیلی‌روبین در کیسه‌ی صفرا شکل می‌گیرد. این عارضه در برخی موارد مشکلی ایجاد نمی‌کند؛‌ اما اگر سنگ‌ها مجاری صفراوی را مسدود کنند علائم سنگ صفرا به‌صورت درد و ورم مشخص می‌شود و می‌تواند منجر به عفونت و مشکلات جدی شود. در این مقاله به بررسی علت،علائم و روش‌های درمان سنگ کیسه صفرا می‌پردازیم.

سنگ کیسه صفرا چیست؟

سنگ‌های کیسه صفرا قطعات سخت و سنگریزه‌ای هستند که معمولاً از کلسترول و بیلی‌روبین ساخته شده‌اند. اندازه‌ی سنگ صفرا از دانه‌ی شن تا یک توپ بازی گلف ممکن است متفاوت باشد و می‌تواند شامل یک سنگ بزرگ، تعدادی سنگریزه یا هر دو باشد.

اگر سنگ کیسه صفرا مجاری صفراوی را مسدود کند، باعث ایجاد درد ناگهانی در قسمت راست و بالای شکم می‌شود. بااین‌حال اکثراً سنگ‌های صفراوی باعث انسداد مجرا نمی‌شوند و بنابراین بدون درد هستند؛ به این سنگ صفرای بدون علامت سنگ‌های صفراوی خاموش گفته می‌شود که نیازی به درمان ندارند.

 انواع سنگ کیسه صفرا

دو نوع اصلی سنگ کیسه صفرا عبارت‌اند از سنگ‌های کلسترولی و سنگ‌های رنگ‌دانه‌ای.

• سنگ کلسترولی: این نوع سنگ‌ها معمولاً به رنگ زرد یا سبز هستند و بیشتر از کلسترول ساخته می‌شوند. سنگ‌های کلسترول حدود ۷۵ درصد از سنگ‌های کیسه صفرا را تشکیل می‌دهند.
• سنگ رنگ‌دانه‌ای: سنگ رنگ‌دانه‌ای اغلب از بیلی‌روبین ساخته‌شده و تیره‌رنگ هستند.

سنگ صفرا در اندازه و تعداد مختلف می‌تواند و از جنس کلسترول یا بیلی‌روبین ساخته می‌شود.

علت ایجاد سنگ کیسه صفرا

علت دقیق سنگ کیسه صفرا مشخص نیست؛ اما پزشکان معتقدند که سنگ کیسه صفرا ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود.

• صفرا حاوی کلسترول بالایی است: به‌طور طبیعی صفرا دارای مواد شیمیایی کافی برای حل کردن کلسترول ترشحشده از کبد است؛ اما اگر کبد کلسترول بیشتری نسبت به صفرا ترشح کند، کلسترول اضافی به سنگ تبدیل می‌شود.
• صفرا بیش‌ازحد بیلی‌روبین در خود دارد: بیلی‌روبین یک ماده‌ی شیمیایی است که در اثر تجزیه‌ی گلبول قرمز تولید می‌شود. در برخی شرایط مانند سیروز کبدی، عفونت صفراوی یا اختلالات خونی، کبد بیلی‌روبین بیشتری تولید می‌کند و باعث سنگ کیسه صفرا می‌شود.
• عدم تخلیه کیسه صفرا: درصورتی‌که کیسه صفرا به‌درستی تخلیه نشود، تجمع صفرا باعث ایجاد سنگ صفراوی می‌شود

علائم سنگ صفرا

شایع‌ترین علائم سنگ کیسه صفرا عبارت‌اند از:

• درد در قسمت راست و بالای شکم (زیر دنده‌ها)
• درد در ناحیه شانه راست یا پشت
• ناراحتی معده
• استفراغ
• سوءهاضمه، سوزش سر دل، دفع گاز

در صورت مشاهده‌ی علائم سنگ کیسه صفرا شامل تب و لرز، درد شکم طولانی، پوست یا چشمان زرد، ادرار تیره یا مدفوع رنگ روشن یا بی‌رنگ فوراً به مراکز درمانی مراجعه کنید.

چه افرادی در معرض ابتلا به سنگ‌های صفراوی هستند؟

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش دهد عبارت‌اند از:

• مؤنث بودن (در زنان شایع‌تر است)
• سن بالای ۴۰ سال
• سبک زندگی بی‌تحرک
• بارداری
• پیروی از رژیم غذایی پرچرب و با کلسترول بالا
• رژیم غذایی کم فیبر
• سابقه خانوادگی ابتلا به سنگ کیسه صفرا
• ابتلا به دیابت
• برخی اختلالات خونی مانند آنمی داسی شکل و لوسمی
• رژیم کاهش وزن غیراصولی (کاهش وزن سریع و غیراصولی خطر سنگ کیسه صفرا را افزایش می‎دهد)
• مصرف داروهای هورمونی حاوی استروژن مانند قرص‎های ضدبارداری
• هورمون‌درمانی
• ابتلا به بیمارهای کبدی

تشخیص

برای تشخیص مشکلات صفراوی ابتدا معاینه‌ی پزشکی انجام می‌شود و رنگ پوست و چشم‌ها ازنظر زردی بررسی می‌شود. رنگ زرد معمولاً نشانه‌ی تولید بیش‌ازحد بیلی‌روبین است.

سایر آزمایش‌های تشخیصی سنگ کیسه صفرا شامل موارد زیر است:

• سونوگرافی شکم: در سونوگرافی از حفره شکم تصاویری گرفته می‌شود و ازنظر سنگ بررسی می‌شود.
• سی‌تی‌اسکن شکم
• اسکن رادیونوکلئید صفرا: در این روش که یک ساعت طول می‌کشد، ماده رادیواکتیو به رگ تزریق شده و به کبد و صفرا می‌رسد و از این طریق هرگونه عفونت یا انسداد مشخص می‌شود.
• آزمایش خون: در آزمایش خون سطح بیلی‌روبین و آنزیم‌های کبدی بررسی می‌شوند.
• آندوسکوپی: در این روش با استفاده از دوربین و اشعه ایکس، مشکلات صفراوی و پانکراس بررسی می‌شود.

پیشگیری از سنگ کیسه صفرا

اضافه‌وزن و دیابت خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش می‌دهد. پیشگیری از اضافه‌وزن با رژیم غذایی متعادل بهترین راه پیشگیری است. رژیم‌های بسیار کم‌کالری (۸۰۰ کالری) و کاهش وزن غیراصولی خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش می‎دهد.

پیروی از رژیم غذایی سرشار از فیبر، میوه، سبزی تازه و حبوبات برای پیشگیری از سنگ کیسه صفرا مؤثر است.

درمان سنگ کیسه صفرا

درصورتی‌که سنگ کیسه صفرا بدون علائم باشد، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد؛ اما چنانچه علائم عود کند نیاز به درمان وجود دارد و باید با متخصص گوارش مشورت کنید.

درمان جراحی کیسه صفرا

جراحی کیسه صفرا یکی از روش‌های درمان رایج سنگ کیسه صفرا است. کیسه صفرا اندامی حیاتی نیست و بدون آن هم امکان زنده ماندن وجود دارد. این جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و پس از برداشتن کیسه صفرا، صفرای تولیدشده از طریق مجرای کبدی و صفراوی از کبد خارج شده و به دوازدهه (روده کوچک) می‌رسد. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله دکترساینا در مورد انواع جراحی کیسه صفرا، عوارض و مراقبت‌های بعدازآن را بخوانید.

درمان‌های غیرجراحی کیسه صفرا

درمان معمول سنگ کیسه صفرا اغلب برداشتن کیسه صفرا است؛ اما گاهی اوقات با روش‌های غیر جراحی سنگ کیسه صفرا درمان می‌شود:

• آندوسکوپی رتروگراد (ERCP): اگرچه این روش اغلب برای تشخیص به کار می‌رود؛ اما گاهی پزشکان برای برداشتن سنگ کیسه صفرا که در مجرای صفراوی گیر کرده است از آن استفاده می‌کنند.
• انحلال سنگ با دارو: در این روش از داروهایی خاص برای تجزیه و حل کردن سنگ استفاده می‌شود. این نوع درمان بهترین درمان برای سنگ‌های صفراوی با منشأ کلسترول است. البته این نوع درمان در مواردی توصیه می‌شود که جراحی امکان‌پذیر نباشد.
• سنگ‌شکنی با امواج ضربه‌ای: در این روش از امواج تولیدشده توسط دستگاه برای خرد کردن سنگ صفرا استفاده می‌شود.

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

درگذشته پزشکان به افرادی که آمادگی جراحی کیسه صفرا را نداشته‌اند توصیه می‌شده که از رژیم غذایی کم‌چرب استفاده کنند؛ اما به‌تازگی متوجه شده‌اند که این روش چندان مؤثر نیست و کاهش وزن سریع باعث تشدید سنگ کیسه صفرا می‌شود.

درحال‌حاضر توصیه می‌شود افراد مبتلا به سنگ‌های صفراوی از رژیم غذایی متعادل با وعده‌های غذایی معمولی استفاده کنند. این کار سنگ کیسه صفرا را درمان نمی‌کند؛ اما در کاهش علائم نقش مؤثری دارد. اجتناب از غذای سرشار چربی اشباع خطر ابتلا به سنگ صفرا را کاهش می‌دهد.

برای اطلاعات بیشتر مقاله رژیم غذایی در کیسه صفرا مطالعه کنید.

درمان خانگی و گیاهی سنگ کیسه صفرا

برخی افراد ممکن است از آب‌سیب برای درمان سنگ کیسه صفرا استفاده کنند. آن‌ها معتقدند که آب‌سیب باعث نرم شدن سنگ‌های صفراوی شده و به دفع آن کمک می‌کند. در یک مطالعه‌ی موردی در سال ۱۹۹۹ مصرف آب سیب در یک خانم مبتلا به سنگ کیسه صفرا باعث برطرف شدن آن شد.^[۱] بااین‌حال شواهد کافی مبنی بر تائید این ادعا وجود ندارد.

برخی نیز ادعا می‌کنند که انجام حرکات یوگا به برطرف شدن سنگ صفرا کمک می‌کند.^[۲] بااین‌حال شواهد علمی کافی مبنی بر اثرات یوگا در درمان سنگ کیسه صفرا وجود ندارد و تنها باعث تسکین علائم و درد می‌شود.

کلام آخر دکترساینا

سنگ کیسه صفرا ممکن است هیچ علائمی نشان ندهد و فرد متوجه آن نباشد؛ اما در مواردی سنگ‌ها بزرگ یا متعدد هستند و مجاری صفراوی را مسدود می‌کنند که باید حتماً درمان شوند. برای انتخاب بهترین روش درمانی باید با پزشک متخصص گوارش صحبت کنید. شما می‌توانید همین حالا در سامانه دکتر ساینا از بهترین پزشکان فوق تخصص گوارش مشاوره آنلاین دریافت کنید.

سؤالات متداول

همراهان مجله سلامت دکتر ساینا، شما عزیزان نیز می‌توانید سؤالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید. متخصصان ما در تلاش هستند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ دهند.