کیست فولیکولار: علائم کیست فولیکولی تخمدان

کیست فولیکولار از جمله انواع کیست‌های فانکشنال تخمدان است. کیست‌های فانکشنال (عملکردی) صرفاً به علت یک تغییر در عملکرد تخمدان‌ها ایجاد می‌شوند. این کیست‌ها می‌توانند بدون هیچ‌گونه علامتی ایجاد شوند و بعد از مدتی هم از بین بروند؛ اما گاهی نیز همه چیز به این سادگی پیش نمی‌رود و کیست فولیکولار منجر به بروز علائم و مشکلات متعددی برای فرد می‌شود. در این مقاله قصد داریم درباره این کیست‌ها، علائم‌شان، مشکلاتی که برای فرد ایجاد می‌کنند و راه‌حل‌های درمان آن‌ها صحبت کنیم.

کیست فولیکولی چیست؟

در تخمدان انسان میلیون‌ها فولیکول وجود دارد. فولیکول‌ها، کیسه‌ها حاوی مایع هستند و در هر کدام یک تخمک نابالغ وجود دارد. علاوه بر این فولیکول‌ها مسئول تولید هورمون‌های استروژن و پروژسترون نیز هستند. وقتی در دوره تخمک‌گذاری چرخه قاعدگی، تخمک بالغ و آماده لقاح با اسپرم می‌شود، فولیکول می‌ترکد و تخمک را از تخمدان رها می‌کند.

اگر فولیکول نترکد یا تخمدان خود را رها نکند، تبدیل به کیست فولیکولار (کیست خوش‌خیم تخمدان یا کیست فانکشنال تخمدان) می‌شود. این کیست‌ها رشد می‌کنند و با مایع یا خون پر می‌شوند.

به گفته وبسایت WebMD:

کیست‌های تخمدان به دو نوع عملکردی و غیرعملکردی تقسیم می‌شوند. کیست‌های عملکردی خود دو نوع دارند: کیست فولیکولار، کیست کورپوس لوتئوم

تخمدان‌ها معمولاً هر ماه یک تخمک آزاد می‌کنند. تخمک‌ها پیش از آزاد شدن، داخل کیسه‌هایی پر از مایع رشد می‌کنند و آماده‌ی آزادسازی می‌شوند؛ به این کیسه‌ها فولیکول گفته می‌شود. زمانی که تخمک آماده‌ی رهاسازی است، فولیکول باز می‌شود و تخمک را آزاد می‌کند. اگر فولیکول باز نشود، کیست فولیکولار ایجاد می‌شود. این کیست‌ها اغلب بین ۱ تا ۳ ماه خودبه‌خود از بین می‌روند.

علائم کیست فولیکولار تخمدان چیست؟

اکثر کیست‌های فولیکولار تخمدان غیرسرطانی، بی‌خطر و بدون درد هستند و بدون هیچ درمانی بعد از چند ماه خودبه‌خود از بین می‌روند. به‌همین‌دلیل خیلی اوقات ممکن است کیست داشته باشید، اما هیچ علائمی را تجربه نکنید و اصلا متوجه وجود کیست نشوید.

اگر کیست فولیکولار تخمدان خیلی بزرگ شود، پیچ بخورد یا بترکد، می‌تواند علائم شدیدی را ایجاد کند. از جمله علائم کیست فولیکولار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد گاه‌وبی‌گاه لگن
• درد مبهم یا شدید در ناحیه پایین ناف که به یک سمت متمایل می‌شود
• احساس فشار، سنگینی و پر بودن در قسمت پایین شکم
• نفخ
• حالت تهوع و استفراغ
• احساس درد در پستان‌ها
• بی‌نظمی پریود (شامل قطع پریود، خون‌ریزی شدید، درد زیاد پریود و تغییر تعداد روزهای خون‌ریزی)
• سوزش ادرار
• درد حین دخول

کیست‌های فولیکولار معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند و بعد از مدتی هم خودبه‌خود از بین می‌روند.

آیا فرقی می‌کند که کیست فولیکولار در تخمدان راست یا چپ باشد؟

اینکه کیست فولیکولار در تخمدان چپ ایجاد شده باشد یا تخمدان راست، تاثیری در علائم و نحوه درمان آن ندارد. اما ممکن است برخی بیماری‌ها دردی مشابه درد تخمدان را در ناحیه پایین شکم ایجاد کرده و تشخیص علت درد را کمی سخت‌تر کنند.

برای مثال التهاب آپاندیس، بارداری خارج رحمی و عفونت مجاری ادراری باعث درد یک‌طرفه ناحیه شکم می‌شوند. همچنین گاهی فرایند تخمک‌گذاری در میانه چرخه قاعدگی هم باعث گرفتگی و درد تخمدان می‌شود.

علت کیست فولیکولی تخمدان چیست؟

در هر چرخه قاعدگی ممکن است تغییرات کوچکی در نحوه عملکرد تخمدان‌ها هنگام ساخت تخمک‌ها یا رهاسازی آن‌ها ایجاد شده و به ایجاد کیست منجر شود. این کیست‌ها به دلیل مشکل زمینه‌ای خاصی ایجاد نمی‌شوند و علت اصلی آن‌ها نحوه عملکرد تخمدان است؛ به‌همین‌دلیل به آن‌ها کیست فانکشنال (عملکردی) هم می‌گویند.

کیست فولیکولار در چه کسانی بیشتر دیده می‌شود؟

کیست‌های فولیکولی شایع‌ترین نوع کیست تخمدان هستند؛ به‌طوری‌که اغلب خانم‌های بالغ تا پیش از سن بلوغ این نوع کیست‌ها را تجربه می‌کنند. البته همان‌طورکه گفتیم در بسیاری از موارد این کیست‌ها اصلاً علامتی ندارند و ممکن است فرد اصلا متوجه کیست نشود. این کیست‌ها در افرادی با شرایط زیر بیشتر دیده می‌شوند:

• سابقه ابتلا به کیست تخمدان
• چرخه قاعدگی نامنظم
• تجربه اولین پریود در سن ۱۱ سالگی و قبل از آن
• مصرف داروهای باروری
• عدم تعادل هورمونی
• داشتن چربی اضافه (به‌خصوص در بالاتنه)
• استرس بالا

همچنین افرادی که قرص‌های ضدبارداری مصرف می‌کنند کمتر از دیگران به کیست فولیکولار تخمدان مبتلا می‌شوند. علت این است که این قرص‌ها از تخمک‌گذاری و تشکیل فولیکول توسط تخمدان‌ها جلوگیری می‌کنند.

مصرف داروی باروری، استرس، بی‌نظمی پریود و سابقه ابتلا به کیست باعث افزایش احتمال ابتلا به کیست‌های فولیکولی می‌شود.

آیا کیست فولیکولار در بارداری مشکل ایجاد می‌کند؟

کیست‌های فانکشنال (فولیکولار) رایج‌ترین و همچنین جزء بی‌خطرترین انواع کیست تخمدان هستند و برای بارداری مشکل ایجاد نمی‌کنند. انواع دیگر کیست مثل کیست‌های ناشی از اندومتریوز و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) می‌توانند منجر به کاهش توان باروری فرد شوند.

تشخیص کیست فولیکولی تخمدان

خیلی اوقات کیست فولیکولی بدون تشخیص خودبه‌خود از بین می‌رود؛ اما گاهی کیست‌ها علامت‌دار شده یا طی چکاپ‌های معمول لگن به‌طور اتفاقی تشخیص داده می‌شوند. درصورتی‌که به دلیل وجود علائم در بیمار، پزشک به وجود کیست فولیکولی تخمدان مشکوک شود،‌ از دو راه تشخیص خود را قطعی می‌کند:

• سونوگرافی ترنس‌واژینال برای مشاهده محل، اندازه و شکل کیست
• آزمایش خون برای بررسی خطرات احتمالی ناشی از کیست

یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای تشخیص کیست فولیکولار، سونوگرافی رحم است.

درمان کیست فولیکولی

همان‌طورکه گفتیم اکثر کیست‌های فولیکولار خودبه‌خود از بین می‌روند؛ به‌همین‌دلیل اگر کیست علامت خاصی را ایجاد نکرده باشد، پزشک درمان خاصی تجویز نمی‌کند و آن را به حال خود رها می‌کند.

بااین‌حال، کیست باید به‌طور منظم با سونوگرافی زیر نظر گرفته شود. اگر کیست فولیکولی روبه‌بهبود نباشد، خودبه‌خود از بین نرود، رشد بیش‌ازحد کند یا دوباره کیست‌های جدیدی ایجاد شوند، پزشک درمان‌های دیگری را تجویز می‌کند.

درمان دارویی کیست فولیکولار

در برخی موارد برای پیشگیری از ایجاد مکرر کیست‌ها، پزشک داروی ضدبارداری یا سایر داروها را برای قطع تخمک‌گذاری و تنظیم میزان هورمون‌ها تجویز می‌کند.

درمان گیاهی کیست فولیکولار

درمان‌های گیاهی که برای کیست فولیکولار معرفی می‌شوند، کمکی به بهبود آن‌ها نمی‌کنند؛ بلکه معمولاً برای بهبود علائم ناخوشایند ناشی از این کیست‌ها مثل درد شکم هستند. بابونه و زنجبیل دو گیاهی هستند که می‌توانند تا حد زیادی به بهبود این علائم کمک کنند.

نوشیدن دمنوش بابونه یا مکمل‌های کارخانه‌ای این گیاه می‌تواند باعث آرامش اعصاب، کاهش انقباض شکم در دوران پریود و التهاب شود. چای زنجبیل هم خواص مشابهی با بابونه دارد و به کاهش استرس نیز کمک می‌کند.

قبل از مصرف مکمل‌های گیاهی با پزشک خود مشورت کنید تا از عدم تداخل آن‌ها با داروهای دیگر مطمئن شوید.

درمان خانگی کیست فولیکولار

از جمله درمان‌های خانگی که به کاهش علائم ناشی از کیست کمک می‌کنند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• داروهای مسکن
• ماساژ ناحیه پایین کمر، شکم، ران‌ها و نشیمنگاه
• یوگا و مدیتیشن
• ورزش و تحرک کافی
• کمپرس گرم
• کاهش وزن

جراحی

اگر کیست فولیکولی به اندازه‌ای بزرگ شود که درد ایجاد کرده (بیشتر از ۵ سانتی‌متر) یا جریان خون را به تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ مسدود کند، ممکن است پزشک برای درمان بیمار جراحی را تجویز کند.

کیست فولیکولار معمولاً نیاز به درمان ندارد. در صورت بازگشت مکرر کیست‌ها یا بزرگ‌شدن بیش‌ازحد آن‌ها، پزشک درمان دارویی یا جراحی را تجویز می‌کند.

چه زمانی از پزشک کمک بگیریم؟

اگر دچار علائم زیر شدید باید به‌صورت اورژانسی به پزشک مراجعه کنید؛ چرا که ممکن است کیست ترکیده باشد یا مشکل دیگری وجود داشته باشد که نیاز به تشخیص سریع دارد.

• درد شدید یا ناگهانی در قسمت پایین شکم و لگن
• حالت تهوع یا استفراغ
• تب
• علائم شوک شامل سردشدن پوست، نفس‌نفس زدن، سرگیجه و ضعف

همچنین اگر علائم دیگری دارید که شما را نگران کرده است، می‌توانید با پزشک صحبت کنید.

کلام آخر دکترساینا

ابتلا به کیست فولیکولار تخمدان مسئله نگران‌کننده‌ای نیست و خیلی از خانم‌ها در طول زندگی خود بدون اینکه حتی متوجه شوند، به این کیست‌ها مبتلا می‌شوند. بااین‌حال گاهی ممکن است این کیست‌ها خودبه‌خود از بین نروند و بزرگ‌تر شوند؛ به‌همین‌دلیل اگر سابقه تشخیص کیست فولیکولی را دارید یا علائمی مثل درد شکم و لگن و بی‌نظمی پریود را تجربه می‌کنید، بهتر است از پزشک کمک بگیرید تا از نظر وجود کیست یا سایر بیماری‌ها مورد بررسی قرار بگیرید.

سوالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.