چرا به صافی کف پا مبتلا میشویم؟ | عوارض و درمان کف پای صاف
کف پای صاف یکی از مشکلات رایج پاهاست که در ایران شیوع بالایی دارد[۱]. این عارضه ممکن است هیچ مشکلی ایجاد نکند یا برعکس، میتواند درد و ناراحتی زیادی ایجاد کند، بهطوریکه راه رفتن و ایستادن برای شما دشوار شود. در این مقاله به بررسی انواع، علل و راههای درمان کف پای صاف میپردازیم. اما پیش از هرچیز پیشنهاد میکنیم نظرات دکتر عاطفه ابوترابی از متخصصان ارتوپدی دکترساینا را مشاهده کنید.
فهرست آنچه میخوانید:
کف پای صاف چیست؟
کف پا درحالتطبیعی دارای قوس است. این قوس به پاهای شما اجازه میدهد تا وزن بدن شما را تحمل کرده و تعادل را حفظ کند، انعطافپذیر باشد و بتواند هنگام راه رفتن یا دویدن شما را به جلو هدایت کند. قوس کف پا از مجموعهای از عضلات، رباطها، تاندونها و استخوانها تشکیل شده است.
در صافی کف پا وقتی میایستید کف پاهای شما به زمین فشرده میشود. وقتی کف پا صاف است، قوس کف پا را نمیبینید؛ البته ممکن است وقتی پای خود را از زمین بلند میکنید قوسی کمی دیده شود.
صافی کف پای کودکان و بزرگسالان
نکتهی جالب این است که تمام کودکان هنگام تولد کف پای صاف دارند. قوس کف پا معمولاً تا ۶ سالگی شکل میگیرد. البته قوس کف پا در دو نفر از هر ۱۰ کودک شکل نمیگیرد و این کودکان با کف پای صاف باقی میمانند. صافی کف پا ممکن است در بزرگسالی هم ایجاد شود؛ بهاینحالت، صافی کف پای اکتسابی و قوس افتاده میگویند.
انواع صافی کف پا
صافی کف پا انواع مختلفی دارد:
کف پای صاف انعطافپذیر
صافی کف پای انعطافپذیر رایجترین نوع کف پای صاف است. دراینحالت قوس کف پا در حالتهای غیرایستاده دیده میشود؛ اما وقتی فرد میایستید و سنگینی خود را روی پاها میاندازید، قوس کف پا از بین میرود. این نوع از صافی کف پا:
- طی سالهای کودکی و نوجوانی شکل میگیرد.
- هر دو پا را درگیر میکند.
- بهمرور بدتر میشود.
- ممکن است منجربه کشیدگی، پارگی و تورم تاندونها و رباطهای کف پا شود.
کف پای صاف غیرانعطافپذیر
اگر صافی کف پای شما از نوع غیرانعطافپذیر (Rigid) باشد، قوس کف پا را چه در حالت ایستاده و چه نشسته مشاهده نمیکنید. این حالت اغلب در سالهای نوجوانی پدیدار شده و بهمرور زمان بدتر میشود. ممکن است در پاها احساس درد کنید. ممکن است خم کردن یا تکان دادن کف پاها به چپوراست برایتان دشوار باشد. این نوع از صافی کف پا میتواند در یک پا یا در هر دو پا دیده شود.
صافی کف پای اکتسابی (قوسِ افتاده)
دراینحالت، قوس کف پا در کودکی بهدرستی شکل میگیرد اما در بزرگسالی به دلایل مختلف میافتد و از بین میرود. این افتادگی میتواند دردناک شود. این حالت ممکن است تنها در یک پا مشاهده شود. رایجترین علت این مشکل، التهاب یا پارگی تاندون نگهدارندهی قوس کف پاست.
ورتیکال تالوس (تالوس عمودی)
برخی بچهها با یک نقص مادرزادی به نام تالوس عمودی متولد میشود. این نقص مانع از تشکیل قوس کف پا میشود. دراینحالت استخوان تالوس در مچ پا در جای اشتباهی قرار گرفته است که باعث میشود کف پا به سمت بیرون قوس پیدا کند و شبیه زیر صندلی راک (صندلی راحتی) شود.
علت صافی کف پای کودکان
همانطورکه گفتیم، اغلب نوزادان و کودکان نوپا کف پاهای صاف دارند و این کاملاً طبیعی است؛ اما وقتی بزرگ میشوند، قوس کف پا شکل میگیرد. در برخی کودکان ممکن است صافی کف پا شکل نگیرد. این مشکل میتواند ناشی از سفتی تاندون آشیل، مشکلات عضلانی یا مشکلات استخوانهای شکلدهندهی کف پا باشد.
کودکان مبتلا به برخی اختلالات ژنتیکی هم کف پای صاف دارند (مثلاً سندرم داون، استئوژنز ایمپرفکتا). صافی کف پا میتواند ارثی باشد.
اگر کودک شما:
- کف پای صاف دارد و در ناحیهی کف پا، مچ یا زانو احساس درد دارد
- اگر قوس پای او طبیعی بوده اما اکنون دچار صافی کف پا شده است
حتماً با یک پزشک مشورت کنید.
علت صافی کف پای بزرگسالان
صافی کف پا به علل مختلفی ایجاد میشود. رایجترین علتها عبارتاند از:
- عوامل ژنتیکی؛ صافی کف پا میتوند از والدین به فرزندان به ارث برسد.
- ضعف قوس کف پا؛ همان صافی کف پای انعطافپذیر که وقتی فرد نشسته است قوس کف پا دیده میشود؛ اما وقتی میایستد کف پا تخت میشود و کامل به زمین میچسبد.
- آسیب به مچ یا کف پا
- فشار به قوس کف پا ناشی از اضافه وزن
- آرتروز یا آرتریت روماتوئید
- آسیب، نقص عملکرد یا پارگی تاندون نگهدارندهی قوس کف پا
- بیماریهای عضله یا سیستم عصبی؛ مانند اسپینا بیفیدیا، دیستروفی عضلانی یا فلج مغزی
- اتصال تارسال؛ این مشکل باعث میشود استخوانهای کف پا به هم بچسبند. اتصال تارسال معمولاً علت کف پای صاف غیرانعطافپذیر است.
- استفادهی بیشازحد از پاها مانند ایستادن یا راه رفتن طولانیمدت که میتواند در سنین بالا باعث ضعف تاندون نگهدارندهی قوس کف پا شود.
- تاندونیت یا التهاب تاندون؛ که پارگی ناشی از استفادهی بیشازحد یا آسیب تاندون است.
- ناهنجاریهای رشدی که میتواند در بچگی، بهمرور زمان با افزایش سن یا پس از بارداری خود را نشان دهد.
قوس کف پا ممکن است از ابتدا شکل نگیرد یا بعداً در اثر عوامل مختلف از بین برود.
چه کسانی در معرض صافی کف پا هستند؟
اغلب مجموعهای از عوامل منجربه صافی کف پا میشوند؛ اما برخی افراد بیش از سایرین در خطر ابتلا به صافی کف پا هستند. عواملی که خطر کف پای صاف را افزایش میدهند عبارتاند از:
- چاقی مفرط
- بارداری
- دیابت
- آسیب به پا
- ابتلای اعضای خانواده به صافی کف پا
- داشتن مشکلاتی که میتوانند به تاندونها آسیب بزنند.
عوارض کف پای صاف
صافی کف پا در برخی از افراد مشکل خاصی ایجاد نمیکند؛ اما در برخی دیگر میتواند منجربه مشکلات متعددی شود:
- درد در ناحیهی قوس یا پاشنهی پا
- کمردرد
- پا درد
- تورم بخش داخلی کف پا
- بیحسی در کف پا یا مچها
- خستگی پاها
- قوز شست پا
- انگشت چکشی
- پینه
- درد جلوی ساق پا
اگر صافی کف پای شما تازه ایجاد شده، فقط در یک پا است یا باعث درد شده است با متخصص ارتوپدی مشورت کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
بسیار از افراد مبتلا به صافی کف پا، تا زمانی که احساس درد و ناراحتی نکنند سراغ پزشک نمیروند؛ اما در موارد زیر با پزشک مشورت کنید:
- صافی کف پای شما اخیراً ایجاد شده است.
- احساس درد در کف پا، مچ یا اندامهای تحتانی دارید.
- نشانهها با پوشیدن کفش مناسب بهتر نمیشوند.
- کف یک یا هر دوپای شما صافتر شده است.
- صافی کف پا فقط در یک پا دیده میشود.
- در کف پای خود احساس سختی و سنگینی دارید.
تشخیص کف پای صاف
اغلب پزشکان صافی کف پا را با مشاهده و معاینهی پا در هنگام ایستادن و راه رفتن تشخیص میدهند. پزشک پای شما را از روبهرو و پشت سر مشاهده میکند. ممکن است پزشک از شما بخواهد روی پنجهی پا بایستید تا بتواند ظاهر و عملکرد هر دو پا را بررسی کند.
پزشک سوابق پزشکی شما را نیز بررسی میکند. بهندرت در برخی موارد خاص ممکن است عکسبرداری با اشعه ایکس، سیتیاسکن، امآرآی یا الکترومیوگرافی نیز لازم شود.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص ارتوپدی کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص ارتوپدی ارتباط آنلاین با متخصص ارتوپدیدرمان صافی کف پا
اگر کف پای شما صاف است اما مشکل دیگری ندارید، نیازی به درمان خاصی نیست. اغلب کودکان تا سن شش سالگی کف پاهای صاف دارند و پس از این سن، کمکم قوس کف پا شکل میگیرد. اگر تشکیل قوس کف پا به تعویق افتاده است، میتوان با درمانهای حمایتی جلوی پیشرفت آن را گرفت.
صافی کف پا:
- اغلب مشکل خاصی ایجاد نمیکند.
- نباید مانع انجام فعالیتهای ورزشی و … شود.
- بهندرت نشانهی مشکلی جدی است.
درمان بدون جراحی
اگر صافی کف پا باعث درد شود، پزشک احتمالاً یکی از این راهها را به شما توصیه میکند:
محافظ قوس کف پا
محافظها میتوانند در تسکین درد به شما کمک کنند. این ابزار ارتوپدی را میتوانید از داروخانهها تهیه کنید؛ یا ممکن است پزشک توصیه کند برای پای خود بهطور اختصاصی محافظ سفارش دهید تا محافظ متناسب با شکل و اندازهی پای شما ساخته شود. این محافظها نمیتوانند صافی کف پا را درمان کنند، اما عوارض آزاردهندهی آن را کاهش میدهند.
تمرینات کششی
برخی افراد مبتلا به صافی کف پا، تاندون آشیل کوتاهی دارند. تمرینات کششی که روی تاندون تمرکز دارند میتوانند به این افراد کمک کنند.
کفشهای طبی
کفشهای طبی که بهطور اختصاصی برای حفاظت از پای شما ساخته شدهاند، بهتر از کفشها و صندلهای معمولیاند و میتوانند درد و عوارض ناخوشایند کف پای صاف را کاهش دهند.
فیزیوتراپی
گاهی صافی کف پا ناشی از استفادهی بیشازحد از پا یا آسیب و جراحت است. فیزیوتراپیست در این موارد میتواند به بهبود مشکل شما کمک کند.
درمان دارویی
در برخی موارد ممکن است پزشک مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی را برای کاهش درد و التهاب پا توصیه کند.
درمان با جراحی
جراحی صافی کف پا بهندرت لازم میشود. جراحی برای مواردی کاربرد دارد که صافی کف پا ناشی از مشکلات استخوانها، بافت یا عضلات کف پا باشد یا درمانهای دیگر بیاثر باشند.
ورزش مناسب برای صافی کف پا
مطالعات تأثیر مثبت تمرینات ورزشی را بر صافی کف پا نشان دادهاند.[۲] در ادامه دوتا از تمرینهایی را که آکادمی جراحان ارتوپدی آمریکا توصیه کردهاند مرور میکنیم:
کشش طناب پاشنه
اگر تاندون آشیل سفت باشد، پا تمایل به جمع شدن به سمت داخل پیدا میکند. هدف کشش طناب پاشنه، کشش تاندون آشیل و عضلات کف پاست. برای انجام این تمرین:
- روبه دیوار باستید و یک دست را در سطح چشمهایتان روی دیوار بگذارید.
- پایی را که قرار است کشیده شود یک قدم عقبتر بگذارید و پاشنه را محکم روی زمین قرار دهید.
- زانوی پای جلویی را خم کنید؛ تاجاییکه در پشت پای خود احساس کشش کنید.
- ۳۰ ثانیه در این وضعیت بمانید و سپس ۳۰ ثانیه استراحت کنید.
- ۹ بار دیگر این حرکت را تکرار کنید. توجه کنید که حتماً صاف بایستید و پشت خود را خم نکنید.
غلتاندان توپ گلف
برای این تمرین نیاز به یک صندلی و یک توپ کوچک به اندازهی توپ گلف دارید.
روی صندلی بنشینید و کف پاهای خود را کاملاً روی زمین قرار دهید. توپ گلف را زیر یک پایتان بگذارید و آن را به مدت دو دقیقه زیر قوس پای خود به سمت جلو و عقب بغلتانید. این کار به کشش رباط پای شما کمک میکند.
کلام آخر دکترساینا
اگر با وجود صافی کف پا هیچ درد و مشکلی ندارید جای نگرانی نیست؛ اما اگر هنگام راه رفتن یا ایستادن طولانی احساس درد، تیر کشیدن یا بیحسی میکنید حتماً با پزشک مشورت کنید. همچنین اگر صافی کف پا را از ابتدا نداشتهاید و بعداً ایجاد شده، در حال تشدید است یا فقط در یک پا مشاهده میشود باز هم باید با پزشک صحبت کنید. بهخاطر داشته باشید که پزشکان متخصص ارتوپدی دکترساینا برای ارائهی مشاوره آنلاین به شما آمادهاند.
جدول خلاصهی بیماری
نام بیماری | کف پای صاف (Flat Foot) |
تخصص مربوطه | ارتوپدی |
علائم | عدم مشاهدهی قوس کف پا در حالت ایستاده |
عوارض | پا درد، کمردرد، بیحسی پا، تورم کف پا |
علت | ضعف عضلات، ناهنجاری یا آسیب عضلات، استخوانها و رباطها |
موارد ریسک بالای ابتلا | ابتلای اعضای خانواده، ایستادن طولانیمدت، اضافه وزن |
روشهای تشخیص | معاینه |
روشهای درمان | کفش طبی، محافظ قوس پا، تمرینات ورزشی، فیزیوتراپی، جراحی |
داروها | درصورت درد ممکن است مسکن تجویز شود |
میزان شیوع | در پژوهشهای مختلف تا ۳۰ درصد نیز گزارش شده است. |
سوالات متداول
درمان صافی کف پا اغلب برای از بین بردن درد و احساس ناراحتی است و صافی از بین نمیرود؛ اما اگر این درمان در اوایل نوجوانی (زیر ۱۴ سال) آغاز شود میتواند جلوی تشدید کف پای صاف را بگیرد.
درمان کف پای صاف اغلب با استفاده از محافظ، کفش طبی و تمرینات کششی انجام میشود که بیشتر درمان علامتی است و عوارض ناخوشایند کف پای صاف را از بین میبرد و صافی کف پا باقی میماند.
برای این مشکل میتوانید از متخصص ارتوپدی کمک بگیرید.
[۱] خبرگزاری فارس، ایران در میان ۴ کشور نخست دارای بیشترین آمار کف پای صاف جهان
[۲] Okamura, K., Fukuda, K., Oki, S., Ono, T., Tanaka, S., & Kanai, S. (2020). Effects of plantar intrinsic foot muscle strengthening exercise on static and dynamic foot kinematics: A pilot randomized controlled single-blind trial in individuals with pes planus. Gait & posture, 75, 40–۴۵. https://doi.org/10.1016/j.gaitpost.2019.09.030