چرا تب می‌کنیم؟ | چه زمانی تب خطرناک است؟

همة ما در زندگی دچار تب شده‌ایم؛ اما آیا تابه‌حال فکر کرده‌اید که علت تب چیست؟ آیا تب همیشه نشانة بیماری است؟ چرا هنگام بیماری دمای بدن بالا می‌رود و از همه مهمتر چه زمانی تب خطرناک است و باید از پزشک کمک بخواهیم؟ این‌ها سؤالاتی هستند که در این مقاله به آن‌ها می‌پردازیم.

دمای طبیعی بدن چقدر است؟

دمای بدن افراد مختلف تا حدی با یکدیگر تفاوت دارد؛ ولی به‌طورکلی دمای نرمال بدن در فرد بزرگسال بین ۳۶.۴ تا ۳۷.۲ درجۀ سانتی‌گراد است. دمای بدن در طول روز نیز تغییر می‌کند. معمولاً درجه حرارت بدن در صبحگاه کمی کمتر می‌شود و هنگام غروب اندکی افزایش پیدا می‌کند.

دمای طبیعی بدن نوزادان کمتر از یک سال بین ۳۷.۵ تا ۳۷.۷ است و در کودکان ۲ تا ۵ سال بین ۳۷ تا ۳۷.۲ است.

به چه محدوده ای از دمای بدن، تب می‌گوییم؟

تب حالتی است که درجه حرارت بدن از حد طبیعی بیشتر شود. اکثر پزشکان دمای بالاتر از ۳۸ یا ۳۸.۵ درجه سانتی‌گراد را معادل تب می‌دانند.

آیا تب داشتن نشانه بیماری است؟

تب به خودیِ‌خود یک بیماری محسوب نمی‌شود؛ بلکه نشانگر وجود یک مشکل یا بیماری در بدن است. بالارفتن دمای بدن می‌تواند واکنش بدن به انواع مختلفی از عوامل خارجی باشد. مصرف بعضی داروها، انواع عفونت‌ها و برخی بیماری‌ها می‌توانند منجر به بروز تب شوند.

تب خفیف

تب تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد تب خفیف محسوب می‌شود و علت آن واکنش سیستم ایمنی بدن است. درحقیقت بدن هنگام مواجه با عوامل مهاجم یا بیماری‌زا دمای خود را به دو دلیل افزایش می‌دهد:

• اول اینکه عوامل بیماری‌زا قادر نیستند در دماهای بالاتر از ۳۷ درجه سانتی‌گراد فعالیت داشته باشند.
• دوم اینکه اجزاء سیستم ایمنی بدن در دمای بالاتر عملکرد بهینه‌تری دارند. به‌همین‌دلیل تب خفیف معمولاً نیاز به درمان خاصی ندارد؛ چراکه در راستای بهبود بدن است.

علائم تب

گفتیم که دمای بدن در حالت سلامتی بین ۳۶.۴ تا ۳۷.۲ درجة سانتی‌گراد متغیر است. افزایش دمای بدن به ۳۸ درجة سانتی‌گراد و بیشتر به عنوان تب شناخته می‌شود. علائم تب عبارتند از:

1. برافروختگی صورت
2. خشکی و داغی پوست
3. کم شدن حجم ادرار یا ادرار تیره رنگ
4. بی‌اشتهایی
5. یبوست یا اسهال
6. استفراغ
7. سردرد
8. بدن درد
9. حالت تهوع

علت تب چیست؟

تب واکنش بدن و سیستم ایمنی به ورود عوامل بیگانه است. عوامل بیگانه می‌تواند شامل داروها، سم و ترکیبات آلرژی‌زا یا میکروب‌های بیماری‌زا مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها باشد. به ترکیبات و عواملی که می‌توانند باعث بروز تب شوند پایروژن یا تب‌زا می‌گوییم.

پایروژن‌ها سیگنالی به قسمتی از مغز به نام هیپوتالاموس می‌فرستند. تنظیم دمای بدن یکی از وظایف هیپوتالاموس است و هیپوتالاموس درپی این پیام دمای بدن را افزایش می‌دهد.

شایع‌ترین علت تب

شایع‌ترین علت تب عفونت ناشی از بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا است. عفونت گوش، گلو، ریه، مثانه و کلیه نیز می‌توانند از دیگر علل افزایش دمای بدن باشند. برخی موارد مانند تزریق واکسن یا دندان درآوردن نیز می‌توانند علت تب در کودکان و نوزادان باشند.

بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس، بیماری‌های هورمونی، سرطان‌ها، لخته شدن خون و برخی داروهای خاص نیز می‌توانند علت بروز تب باشند.

تب و لرز

لرز کردن یعنی فرد بدون هیچ محرک خارجی یا دلیل مشخصی احساس سرما کند و به خود بلرزد. لرز به علت انقباض و انبساط پشت سر هم و مکرر ماهیچه‌ها و عروق خونی رخ می‌دهد.

تب و لرز یکی از واکنش‌های بدن به عوامل بیماری‌زا است و معمولاً یه یکی از دلایل زیر رخ می‌دهد:

• التهاب معده‌ای و روده‌ای باکتریایی یا ویروسی
• آنفلوانزا
• مننژیت
• سینوزیت
• پنومونی (ذات‌الریه)
• گلودرد استرپتوکوکی
• عفونت مجاری ادراری (UTI)
• مالاریا

علت تب بعد از جراحی چیست؟

اغلب جراحی‌ها برای بدن سنگین هستند و فشار زیادی به بدن وارد می‌کنند. افزایش دمای بدن و تب خفیف در ۴۸ ساعت اول پس از جراحی نسبتاً معمول است و جای نگرانی ندارد.

در بعضی موارد، تب پس از جراحی می‌تواند نشانة یک مشکل یا عفونت باشد. دمای حدود ۳۸ درجة سانتی‌گراد پس از جراحی در اغلب موارد طبیعی است؛ ولی اگر شدیدتر شود یا بیشتر از سه روز طول بکشد باید جدی گرفته شود.

چطور دمای بدن را اندازه‌گیری کنیم؟

برای اندازه‌گیری دمای بدن می‌توان از انواع مختلف دماسنج استفاده کرد. ساده‌ترین دماسنج‌ها برای مصرف خانگی، دماسنج‌های دیجیتالی هستند.

دمای بدن در برخی نقاط خاص سنجیده می‌شود. دهان، مقعد و زیربغل معمول‌ترین نقاط برای اندازه‌گیری دمای بدن هستند.

اندازه‌گیری دمای بدن از طریق دهان

دماسنج را شسته و به خوبی تمیز کنید. دماسنج را زیر زبان قرار دهید. دهان باید به مدت ۴۰ ثانیه بسته باشد. دماسنج را تکان ندهید و در یک نقطه نگه دارید، پس از چهل ثانیه دماسنج را برداشته و دما را بخوانید.

این روش در کودکان بزرگتر از ۴ سال استفاده می‌شود. بهتر است دماسنج‌های جیوه‌ای برای این روش مورد استفاده قرار نگیرند.

اندازه‌گیری دمای بدن از طریق زیربغل

در این روش کافی است دماسنج را در زیر بغل قرار دهید و بازوی خود را به بدنتان بچسبانید. دماسنج را حداقل به مدت سی ثانیه ثابت نگه دارید و سپس دما را بخوانید.

این روش برای کودکان و افرادی که قادر به تحمل و نگه داشتن دماسنج در دهان نیستند مورد استفاده قرار می‌گیرد و دقت آن کمی کمتر از اندازه‌گیری دهانی و مقعدی است.

اندازه‌گیری دمای بدن از طریق مقعد

در این روش دماسنج را به خوبی شسته و تمیز کنید، سپس به آرامی وارد مقعد کنید. می‌توانید از وازلین برای وارد کردن دماسنج کمک بگیرید. دماسنج را به مدت ۳۰ ثانیه ثابت نگه دارید و سپس دما را بخوانید. دمای بدن در اندازه‌گیری مقعدی حدود نیم درجة سانتی‌گراد بیشتر از روش های دیگر است. این روش اغلب برای نوزادان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پس از هر مصرف، دماسنج را به خوبی شست و شو دهید و با الکل نیز ضدعفونی کنید.

هرگز دماسنج مخصوص استفاده مقعدی را با دیگر دماسنج‌های مورد استفاده دهانی جابه‌جا نکنید.

تب بالاتر از ۳۹.۴ یا طولانی مدت نیاز به مراجعه پزشکی دارد. تب در نوزادان زیر ۳ ماه به هر علتی که باشد نیاز به مداخله پزشک دارد.

تب چه زمانی خطرناک است؟

تب در کودکان زیر ۳ ماه بسیار خطرناک است و باید تحت نظر پزشک معاینه شود.

تب ممکن است با برخی موارد همراه شود و خطرناک باشد:

• تشنج
• احساس خواب‌آلودگی
• تنفس نامنظم
• گرفتگی گردن
• گیجی
• لکه‌های بنفش رنگ روی پوست
• درد گوش
• گلودرد مداوم و مستمر
• استفراغ
• اسهال
• تکرر ادرار یا ادرار همراه با درد یا سوزش

درصورتی‌که علائم فوق را مشاهده کردید، بهتر است در اسرع وقت با پزشک مشورت کنید.

کلام آخر دکترساینا

تب یک مکانیسم دفاعی است که به سیستم ایمنی ما کمک می‌کند تا بهتر با عامل بیماری‌زا مقابله کنیم؛ اما به یاد داشته باشید تب بالاتر از ۳۹.۴ یا طولانی مدت، عملکردهای دیگر بدن را مختل می‌کند و می‌تواند بسیار خطرناک باشد. بنابراین در صورت مواجهه با تب بالا یا طولانی مدت حتماً از پزشک کمک بخواهید.

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

سؤالات متداول