ناباروری زنان علل مختلفی دارد. ممکن است تخمدان‌ها قادر به تولید تخمک‌های سالم نباشد یا ساختار رحم برای لانه‌گزینی مناسب نباشد. البته نگران نباشید؛ روش‌های مختلفی برای درمان ناباروری زنان وجود دارد. در این مقاله به‌طور مفصل به بررسی علل مختلف ناباروری زنان و روش‌های تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
چه زمانی می توان گفت که یک زوج نابارور هستند؟
اغلب متخصصان زمینه‌ی ناباروری معتقدند اگر یک زوج پس از حداقل یک سال تلاش برای فرزندآوری نتیجه‌ی مثبتی نداشته‌اند بهتر است به مراکز ناباروری مراجعه کنند. البته این زمان برای زنان بالای ۳۵ سال کوتاه‌تر است؛ بهتر است زنانی که بیشتر از ۳۵ سال سن دارند پس از ۶ ماه عدم باروری با پزشک متخصص مشورت کنند.
مواردی که احتمال ناباروری را افزایش میدهد
- پریودهای نامنظم دارید یا اینکه اصلاً خونریزی ماهانه را تجربه نمی‌کنید.
- پریودهای خیلی دردناکی را تجربه می‌کنید.
- به اندومتریوز دچار هستید.
- به بیماری‌های التهابی لگن مبتلا هستید.
- بیشتر از یک تجربه‌ی سقط جنین داشته‌اید.
اگر قصد فرزندآوری دارید و موارد بالا شامل حال شما میشود توصیه می‌کنیم با پزشک مشورت کنید.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص زنان و زایمان کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص زنان ارتباط آنلاین با متخصص زنانمیزان شیوع ناباروری
آمارهای جهانی نشان می‌دهند که در حدود سی درصد از موارد ناباروری مربوط به مردان، ۴۲ درصد مربوط به زنان و ۱۸ درصد ناشی از ترکیب ناباروری زن و مرد هستند.[۱] این آمار در ایران متفاوت است؛ در کشور ما بیشتر از نصف موارد ناباروری مربوط به آقایان است.[۲]
شرایط باروری موفق
برای شروع یک بارداری موفق نیاز است تمام اندام‌های تولیدمثلی زن و مرد عملکرد سالمی داشته باشند و تمام مراحل به‌درستی طی شوند. مراحلی که شروع یک بارداری موفق را رقم می‌زنند عبارت‌اند از:
- رها شدن یک تخمک سالم از تخمدان‌ها
- حرکت تخمک در لوله‌ی فالوپ به سمت رحم
- حرکت اسپرم در مجرای واژن، عبور آن از رحم و رسیدن به تخمک در لوله‌ی فالوپ
- لقاح اسپرم و تخمک و تشکیل تخم (زیگوت)
- حرکت تخمک لقاح یافته (زیگوت) به سمت رحم
- لانه‌گزینی و قرارگیری صحیح زیگوت در رحم و شروع بارداری
علل ناباروری در زنان
بروز مشکل در هر یک از مراحلی که در بالا گفته شد می‌تواند علت ناباروری باشد. در ادامه به دلایل ناباروری زنان می‌پردازیم.
ناباروری زنان به علت تنبلی تخمدان (سندرم تخمدان پلی‌کیستیک)
تنبلی تخمدان شایع ترین دلیل ناباروری در زنان است. در این عارضه یک عدم تعادل هورمونی در بدن ایجاد میشود که بر باروری زنان اثر منفی می‌گذارد. این اختلال با اضافه‌وزن رابطه‌ی تنگاتنگی دارد؛ اضافه‌وزن هم یکی از علل بروز تنبلی تخمدان است و هم یکی از عوارض ابتلا به تنبلی تخمدان.
اگر بیش از یک سال برای باروری اقدام کرده‌اید و موفق نشده‌اید، بهتر است با متخصص ناباروری مشورت کنید.
ناباروری به علت اندومتریوز
میتوان گفت اندومتریوز به معنی رشد بافت داخلی رحم در جایی بیرون از رحم است. این بافت غیرطبیعی ممکن است مانع از اتصال تخمک لقاح‌یافته به بافت داخل رحم شده یا اینکه باعث انسداد لوله‌های فالوپ شود.
همچنین ممکن است طی عمل جراحی برداشتن اندومتریوز، بافت رحم زخم شده و دچار آسیب شود و در نهایت به ناباروری بینجامد.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص زنان و زایمان کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص زنان ارتباط آنلاین با متخصص زنانناباروری به علت مشکلات رحم و دهانه‌ی رحم
برخی از مشکلات رحم نیز می‌توانند بر باروری اثر منفی بگذارند یا احتمال بروز سقط را افزایش دهند:
- پولیپ یا تومورهای خوش‌خیم رحم: پولیپ رحم با نام فیبروم یا میوم نیز شناخته میشود و ممکن است با ایجاد انسداد در لوله‌های فالوپ یا جلوگیری از اتصال تخمک لقاح‌یافته به بافت رحم مانع از بارداری شود. البته بعضی از زنان حتی باوجود فیبروم، بارداری و زایمان موفقی را تجربه می‌کنند.
- بعضی از مشکلات رحم ذاتی و مادرزادی هستند؛ برای مثال شکل نامناسب رحم می‌تواند مانع از بارداری شود یا از علل بروز سقط جنین باشد.
- تنگی دهانه‌ی رحم نیز یکی از علل ناباروری است. این مشکل می‌تواند مادرزادی یا اکتسابی باشد.
- یکی از عوامل مؤثر در حرکت اسپرم به سمت لوله‌های فالوپ، ترشحات طبیعی واژن هستند. این ترشحات حرکت در مسیر را برای اسپرم تسهیل می‌کنند. در بعضی موارد، نامناسب بودن این ترشحات می‌تواند در بروز ناباروری نقش داشته باشد.
ناباروری به علت آسیب لوله‌های فالوپ
انسداد لوله‌های فالوپ به دو طریق از بارداری جلوگیری می‌کند؛ یا مانع از رسیدن اسپرم به تخمک میشود یا مسیر حرکت تخمک بارورشده را به رحم مسدود می‌کند.
موارد مختلفی می‌توانند باعث انسداد لوله‌های فالوپ شوند:
- بیماری التهابی لگن؛ التهاب رحم و لوله‌های فالوپ به علت بیماری‌های مقاربتی نظیر سوزاک و کلامیدیا
- جراحی‌های شکم و لگن؛ مانند جراحی بارداری خارج رحمی
ناباروری به علت سایر مشکلات تخمدان‌ها
بعضی از مشکلات مربوط به تخمدان‌ها از اختلالات هورمونی نشأت می‌گیرند و برخی مشکلات مربوط به نوعی بیماری هستند:
- اختلال عملکرد هیپوتالاموس: هیپوتالاموس و هیپوفیز دو بخش مغز هستند و یکی از اصلی‌ترین عملکردهای آن‌ها ترشح برخی هورمون‌ها و تولید و حفظ تعادل بین هورمون‌های زنانه‌ای مانند LH و FSH است. این دو هورمون در روند تخمک‌گذاری نقش مهمی دارند. استرس شدید یا وزن خیلی بالا و خیلی پایین از مهم‌ترین عواملی هستند که بر ترشح هورمون‌های LH و FSH اثر منفی می‌گذارند.
- نارسایی اولیه‌ی تخمدان: نارسایی اولیه یا زودرس تخمدان ممکن است بر اثر نوعی بیماری خودایمنی یا رها شدن پیش‌ازموعد تخمک‌ها در اثر مشکلات ژنتیکی یا شیمی‌درمانی اتفاق بیفتد. دراین‌حالت تخمدان‌ها قبل از ۴۰ سالگی عملکرد طبیعی خود را متوقف می‌کنند.
- ازدیاد پرولاکتین: یکی از وظایف غده‌ی هیپوفیز تولید هورمون پرولاکتین است. این هورمون سطح استروژن بدن را کاهش میدهد و ازدیاد آن در بدن می‌تواند موجب ناباروری شود. البته برخی داروها نیز می‌توانند چنین اثری بر بدن داشته باشند.
ناباروری بدون دلیل مشخص
در بعضی موارد علت ناباروری هرگز مشخص نمی‌شود. ممکن است برخی از مشکلات جزئی ناباروری زن و مرد با یکدیگر تداخل پیدا کنند و منجر به ناباروری شوند. به چنین حالتی ناباروری بدون دلیل مشخص گفته میشود.
هرچند این نوع ناباروری دلیل واضحی ندارد؛ ولی بااین وجود روش‌های درمانی مختلفی هستند که می‌توانند به بهبود شرایط کمک کنند.
عوامل مؤثر در ناباروری زنان
برخی عوامل می‌توانند بر ناباروری زنان اثر بگذارند و احتمال بروز این مشکل را بیشتر کنند:
- سن: بالا رفتن سن بر توانایی بارور شدن تخمک‌ها اثر منفی می‌گذارد. سن بالاتر از ۳۵ سال می‌تواند یکی از علل ناباروری باشد.
- مصرف سیگار: طبق مطالعات سیگار کشیدن می‌تواند احتمال بارداری خارج رحمی را تا حد زیادی افزایش دهد.[۳] مصرف سیگار همچنین احتمال سقط جنین و وزن کم نوزاد را هنگام تولد بالا می‌برد.[۴]
- وزن: بالا بودن یا پائین بودن بیش‌ازحد وزن از عوامل مؤثر بر ناباروری هستند و هردو بر تخمک‌گذاری اثر منفی می‌گذارند. متعادل کردن وزن و تناسب قد و وزن می‌تواند شانس بارداری را افزایش دهد.
- روابط جنسی پرخطر: بیماری‌های مقاربتی می‌توانند بر لوله‌های فالوپ اثر گذارند و منجربه ناباروری شوند. بهتر است همواره با استفاده از روش‌های محافظتی مانند کاندوم احتمال انتقال بیماری‌های مقاربتی را کاهش دهید.
- برخی موارد دیگر مانند مصرف نوشیدنی‌های الکلی، استرس و رژیم غذایی نامناسب نیز می‌توانند در بروز ناباروری زنان مؤثر باشند.
ناباروری در بانوان چگونه تشخیص داده می شود؟
هنگامی‌که یک زوج برای تشخیص علت ناباروری به مراکز مربوطه مراجعه می‌کنند، در مرحله‌ی اول پزشکان باید تشخیص بدهند که علت بروز ناباروری مربوط به زن یا مرد است؛ به‌همین‌منظور مجموعه‌ای از آزمایش‌ها برای زن و مرد انجام میشود.
آزمایش‌های مخصوص تشخیص ناباروری در زنان عبارت‌اند از:
بررسی تخمک‌ها و تخمک‌گذاری
برای ارزیابی تخمک‌گذاری می‌توانید از کیت‌های تشخیصی خانگی استفاده کنید. هورمون LH قبل از هر تخمک‌گذاری به اوج خود می‌رسد و این کیت‌ها با سنجش میزان هورمون LH موجود در ادرار، تخمک‌گذاری را می‌سنجند.
برخی از آزمایش‌های خون نیز برای سنجش تخمک‌گذاری تجویز می‌شوند. هورمون پروژسترون چند روز پس از تخمک‌گذاری به اوج خود می‌رسد و می‌تواند معیار خوبی برای سنجش تخمک‌گذاری باشد.
هیستروسالپنگوگرافی (عکس رنگی رحم)
در این نوع تصویربرداری از مایع مخصوصی که در تصویربرداری اشعه‌ی ایکس مشخص است استفاده میشود. این مایع به کمک یک لوله‌ی ظریف به داخل رحم تزریق شده و وارد لوله‌های فالوپ نیز میشود. سپس پزشک یا تکنسین رادیولوژی با اشعه‌ی ایکس از دستگاه تولیدمثل عکس‌برداری می‌کند و به این طریق هرگونه اختلال یا انسداد را تشخیص میدهد.
روش‌های تشخیص ناباروری زنان متعدد است و پزشک با توجه به علائم شما، این روش‌ها را تجویز می‌کند.
آزمایش ذخیره‌ی تخمدان
برخی از زنان، خصوصاً زنان بالای ۳۵ سال در معرض خطر کمبود تخمک هستند. به‌همین‌منظور این آزمایش برای بررسی کیفیت و کمیت تخمک‌های آماده‌ی باروری انجام میشود.
سایر آزمایش‌های هورمونی
بعضی آزمایش‌های دیگر نیز مواردی مانند تخمک‌گذاری و سطح هورمون‌های غدد تیروئید و هیپوفیز را می‌سنجند. عدم تعادل این هورمون‌ها نیز می‌تواند در بروز ناباروری مؤثر باشد.
آزمایش‌های تصویربرداری
انواع آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی و هیسترسکوپی در تشخیص اختلالات رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها به پزشک کمک می‌کنند.
در بعضی موارد، برای مثال در مواقعی که نتایج آزمایش‌های گفته شده مبهم باشد، پزشک ممکن است برخی آزمایش‌های تکمیلی را برای شما تجویز کند:
لاپاراسکوپی
این آزمایش اندکی تهاجمی‌تر از سایر روش‌های تصویربرداری است. در لاپاراسکوپی پزشک برش بسیار کوچکی روی شکم شما ایجاد می‌کند و از طریق آن، وسیله‌ی لوله‌مانند بسیار ظریفی را وارد فضای شکم می‌کند.
لاپاراسکوپ به دوربین مجهز است و پزشک با کمک آن می‌تواند رحم و تخمدان‌ها را با دقت بسیار بیشتری بررسی کند. از لاپاراسکوپی برای تشخیص اندومتریوز، آسیب‌دیدگی‌های بافت رحم، انسداد و ناهنجاری‌های لوله‌های فالوپ و سایر اختلالات رحم و تخمدان‌ها استفاده میشود.
آزمایش‌های ژنتیک
از آزمایش‌های ژنتیک برای تشخیص مشکلات ارثی و ژنتیکی ناباروری استفاده میشود. تخمین زده میشود حدود نیمی از موارد ناباروری ریشه‌ی ژنتیکی داشته باشند.[۵]
درمان ناباروری زنان
روش‌های درمان ناباروری زنان شامل دارودرمانی، روش‌های کمکی برای لقاح و جراحی هستند که در ادامه یه آن‌ها اشاره می‌کنیم:
درمان دارویی
اغلب داروها برای زنانی که به مشکلات تخمک‌گذاری دچار هستند اثربخشی دارند. داروهایی نظیر کلومیفن سیترات (کلومید یا سروفن)، داروهای گنادوتروپین (مانند گونال-اف یا فولیستیم، هومگون و پرگنیل) و لتروزول تخمک‌گذاری را تحریک می‌کنند. داروهای گنادوتراپین، کلامید و سروفن ممکن است باعث آزادسازی هم‌زمان چند تخمک و در نتیجه بارداری چندقلو شوند.
پزشکان از داروی گنادوتروپین برای درمان ناباروری‌های بدون دلیل مشخص نیز استفاده می‌کند. متفورمین نیز از داروهای درمان ناباروری است و برای زنانی که به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (تنبلی تخمدان) یا مقاومت به انسولین دچار هستند تجویز میشود.
درمان با تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI)
در این روش پزشک ابتدا اسپرم‌ها را با مایع مخصوصی شست‌وشو میدهد و در زمان تخمک‌گذاری اسپرم‌ها را در رحم قرار میدهد. پزشک اغلب همراه با انجام این روش، داروهای محرک تخمک‌گذاری نیز تجویز می‌کند.
درمان با لقاح خارج از رحم (IVF)
لقاح خارج از رحم یکی از شناخته‌شده‌ترین روش‌های درمان ناباروری است. در این روش ابتدا از مرد نمونه‌ی اسپرم گرفته میشود. تخمک‌گذاری بدن شما نیز با مصرف داروهای گنادوتراپین تحریک میشود. تخمک‌های آزادشده به وسیله‌ی سوزن‌های مخصوص و با کمک دستگاه سونوگرافی از بدن شما جمع‌آوری می‌شوند.
یکی از ویژگی‌های این روش این است که شما می‌توانید تعدادی از تخمک‌های بارورشده را برای بارداری‌های بعدی فریز کنید.
درمان با میکرواینجکشن (تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم یا ICSI)
این روش تا حد زیادی شبیه به IVF است؛ بااین‌تفاوت‌که در مرحله‌ی لقاح، پزشک با استفاده از سوزن‌های مخصوصی اسپرم را به درون تخمک تزریق می‌کند. این روش اغلب زمانی که تعداد اسپرم‌های مرد کمتر از حالت طبیعی باشند استفاده میشود.
درمان با جراحی لاپاروسکوپی
این روش درمانی در زنانی که به بیماری‌های لگن و شکم یا انسداد لوله‌های فالوپ دچارند کاربرد دارد. در جراحی لاپاراسکوپی پزشک با استفاده از وسیله‌ای به نام لاپاروسکوپ مشکلاتی مانند اندومتریوز، کیست تخمدان و انسداد لوله‌های فالوپ را برطرف می‌کند.
درمان با جراحی هیسترکتومی
در این جراحی پزشک از طریق مجرای واژن و دهانه‌ی رحم و بدون برش مشکلاتی مانند فیبروم و پولیپ رحم را برمی‌دارد و می‌تواند انسداد لوله‌های فالوپ را نیز برطرف کند.
دکترساینا در مقاله‌ی هیسترکتومی به جزئیات کامل این روش درمانی پرداخته است.
درمان با روش‌های ZIFT و GIFT
این دو روش شباهت بسیار زیادی با لقاح خارج از رحم یا (IVF) دارند. در تمام این روش‌ها تخمک و اسپرم از بدن زن و مرد جمع‌آوری می‌شوند و برای القای بارداری در بدن مادر جای‌گذاری می‌شوند.
- برای روش ZIFT پزشک ابتدا تخمک و اسپرم را در آزمایشگاه لقاح میدهد و پس از ۲۴ ساعت در لوله‌های فالوپ بدن مادر جای‌گذاری می‌کند.
- در روش GIFT پزشک مخلوطی از اسپرم و تخمک را در لوله‌ی فالوپ قرار میدهد.
تفاوت این دو روش با IVF در این است که در IVF تخمک‌های بارورشده (زیگوت‌ها) در رحم قرار داده میشود؛ ولی در ZIFT و GIFT زیگوت‌ها در لوله‌های فالوپ قرار می‌گیرند.
درمان ناباروری زنان با تخمک اهدائی
زنانی که به مشکلات تخمک‌گذاری دچارند یا تخمک‌های رهاشده از تخمدان قابلیت باروری ندارند، می‌توانند از این روش درمانی بهره ببرند. در این روش فرد دیگری تخمک خود را اهدا می‌کند. تخمک اهدائی در آزمایشگاه با اسپرم لقاح داده و سپس در رحم مادر جای‌گذاری میشود.
درمان با رحم جایگزین
میتوان گفت رحم جایگزین تنها روش فرزندآوری برای زنانی است که به دلیل مشکلات رحمی قادر به بارداری نیستند. در این روش تخمک و اسپرم از بدن زوج گرفته شده و پس از لقاح در آزمایشگاه، در رحم فرد داوطلب (رحم جایگزین) قرار داده میشود.
بارداری خارج رحمی، اهدای تخمک و استفاده از رحم جایگزین از دیگر روش‌های درمان ناباروری زنان است.
آیا میتوان از ناباروری پیشگیری کرد؟
بسیاری از زنان و مردان تا زمانی که برای بارداری تلاش نکرده‌اند، اطلاعی از مشکلات ناباروری خود ندارند؛ به‌همین‌دلیل نمی‌توان دلیلی قطعی و عمومی برای پیشگیری از بارداری ارائه کرد. به‌طورکلی به‌نظر می‌رسد موارد زیر در پیشگیری از ناباروری مؤثر باشند:
- وزن متعادل داشته باشید: عدم تناسب بین قد و وزن، یعنی وزن بسیار بالا یا بسیار پائین از علل بروز ناباروری است.
- سیگار کشیدن را کنار بگذارید: استعمال تنباکو اثرات منفی بسیاری بر بدن دارد. از مضرات مصرف سیگار میتوان به ناباروری و به‌خطرافتادن سلامت مادر و جنین اشاره کرد.
- از استرس دوری کنید: تحقیقات مختلف نشان داده‌اند که استرس اثر منفی بر بارداری داشته و می‌تواند از علل ناباروری باشد.[۶]
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.
کلام آخر دکترساینا
ناباروری زنان در بسیاری از موارد قابل درمان است؛ حتی در صورت عدم درمان نیز میتوان از روش‌های جایگزین مانند تخمک یا رحم اهدایی کمک گرفت. چنانچه پس از یک سال تلاش برای بارداری هنوز موفق نشده‌اید با پزشک صحبت کنید. پزشک آزمایش‌هایی را برای شناسایی مشکل در زوجین تجویز می‌کند و پس از مشخص شدن ریشه‌ی مشکل، روش‌های درمانی را به شما معرفی می‌کند. برای صحبت با پزشک زنان می‌توانید همین حالا در سامانه دکترساینا اقدام کنید.
سؤالات متداول
انواع بیماری‌های مقاربتی و برخی از بیماری‌های دستگاه تولیدمثلی مانند تنبلی تخمدان (سندرم تخمدان پلی‌کیستیک) و اندومتریوز می‌توانند سبب بروز ناباروری شوند.
پیشگیری از ناباروری چندان ممکن نیست. اکثر زوج‌ها پس از تلاش برای فرزندآوری متوجه مشکل خود می‌شوند. علاوه‌بر این؛ بسیاری از موارد ناباروری مربوط به مردان یا حتی ترکیبی از علل ناباروری زنان و مردان هستند.
همراهان مجله سلامت دکترساینا، شما عزیزان نیز می‌توانید سؤالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید. متخصصان ما در تلاش هستند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ دهند. جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری
جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری
| نام بیماری | ناباروری زنان |
| تخصص مربوطه | متخصص زنان، زایمان و نازایی – متخصص ناباروری |
| علائم | قاعدگی‌های نامنظم، قاعدگی‌های دردناک یا توقف ناگهانی قاعدگی – ناباروری پس از حداقل یک سال تلاش برای فرزندآوری |
| عوارض | ناباروری، سقط جنین، وزن کم نوزاد هنگام تولد |
| علت | تنبلی تخمدان، مشکلات تخمدان، اندومتریوز، مشکلات رحم، آسیب یا انسداد لوله‌های فالوپ، ناباروری بدون دلیل مشخص |
| موارد ریسک بالای ابتلا | سن بالاتر از ۳۵ سال، استعمال سیگار، وزن نامتناسب، بیماری‌های مقاربتی |
| روش‌های تشخیص | سونوگرافی، بررسی تخمک‌گذاری، آزمایش‌های هورمونی، هیستروسالپنوگوگرافی، لاپاراسکوپی، آزمایش‌های ژنتیک |
| روش‌های درمان | IVF، ICSI، لاپاراسکوپی، هیسترکتومی، GIFT و ZIFT، درمان با تخمک اهدائی، رحم جایگزین |
| داروها | کلومیفن سیترات (کلومید یا سروفن)، داروهای گنادوتروپین (مانند گونال-اف یا فولیستیم، هومگون و پرگنیل)، لتروزول، متفورمین |
| میزان شیوع ایران و جهان | در دنیا حدود ۱۲ تا ۱۵ درصد و در ایران درحدود ۲۰ درصد از زوجین به ناباروری دچارند.[۷] |
[۱] Elhussein, O. G., Ahmed, M. A., Suliman, S. O., Yahya, L. I., & Adam, I. (2019). Epidemiology of infertility and characteristics of infertile couples requesting assisted reproduction in a low-resource setting in Africa, Sudan. Fertility research and practice, 5, 7. https://doi.org/10.1186/s40738-019-0060-1
[۲] زنان عامل اصلی ناباروری نیستند
[۳] Horne, A. W., Brown, J. K., Nio-Kobayashi, J., Abidin, H. B., Adin, Z. E., Boswell, L., Burgess, S., Lee, K. F., & Duncan, W. C. (2014). The association between smoking and ectopic pregnancy: why nicotine is BAD for your fallopian tube. PloS one, 9(2), e89400. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0089400
[۴] Pineles, B. L., Park, E., & Samet, J. M. (2014). Systematic review and meta-analysis of miscarriage and maternal exposure to tobacco smoke during pregnancy. American journal of epidemiology, 179(7), 807–۸۲۳. https://doi.org/10.1093/aje/kwt334
[۵] Zorrilla, M., & Yatsenko, A. N. (2013). The Genetics of Infertility: Current Status of the Field. Current genetic medicine reports, 1(4), 10.1007/s40142-013-0027-1. https://doi.org/10.1007/s40142-013-0027-1
[۶] Lynch, C. D., Sundaram, R., Maisog, J. M., Sweeney, A. M., & Buck Louis, G. M. (2014). Preconception stress increases the risk of infertility: results from a couple-based prospective cohort study–the LIFE study. Human reproduction (Oxford, England), 29(5), 1067–۱۰۷۵. https://doi.org/10.1093/humrep/deu032
[۷] Moghbelinejad, S., Mozdarani, H., Ghoraeian, P., & Asadi, R. (2018). Basic and clinical genetic studies on male infertility in Iran during 2000-2016: A review. International journal of reproductive biomedicine, 16(3), 131–۱۴۸.
باسلام من خانمی چهل ساله هستم قصد بارداری دارم مدتی هست که به خاطر افسردگی قرص آسنترا۵۰با دستور پزشک مصرف میکنم آیا این قرص باعث ناباروری میشه ؟در صورت باردار شدن برای جنین مضر است ؟چون که باید شش ماه الی یکسال استفاده کنم
سلام. مصرف سرترالین در دوران بارداری منع نداره؛ اما توصیه می‌کنیم پیش از اقدام به بارداری با متخصص زنان در این مورد مشورت کنید.