اخیراً یک آزمایش چکاپ داده‌اید و پزشک با نگاه‌کردن به جواب آن‌ها به شما گفته است «کمی کبدتان چرب است». حالا شما ممکن است از خودتان بپرسید که کبد چرب چیست و چگونه درمان می‌شود. کبد چرب یکی از شایع‌ترین بیماری‌های کبد است که در اثر تجمع بیشازحد چربی در این عضو اتفاق می‌افتد. اصلاح سبک زندگی، یعنی مدیریت وزن و رژیم غذایی، نقشی کلیدی در درمان کبد چرب و پیشگیری از عوارض احتمالی آن ایفا می‌کنند.
تغذیه در بهبود کبد چرب نقش بسیار مهمی دارد، چراکه این عارضه معمولاً ناشی از تغذیه و سبک زندگی نامناسب است. اما برای کبد چرب چی بخوریم؟ در این مقاله به بررسی بایدها و نبایدهای رژیم غذایی کبد چرب و اهمیت تغذیه در این عارضه می‌پردازیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
نقش رژیم غذایی در درمان کبد چرب
در یک بدن سالم، کبد سموم را از بدن خارج می‌کند و صفرا تولید می‌کند؛ پروتئینی که چربی‌ها را می‌شکند تا به اسیدچرب تبدیل و قابل‌هضم شوند. بیماری کبد چرب باعث آسیب کبد و اختلال در عملکرد صحیح آن می‌شود؛ اما اصلاح سبک زندگی می‌تواند از بدتر شدن آن جلوگیری کند.
رژیم غذایی نقش بسیار مهمی در پیشگیری و درمان کبد چرب دارد. فارغ از نوع کبد چرب، کاهش وزن از طریق رژیم غذایی و ورزش در بهبود کبد چرب بسیار اهمیت دارد و کاهش وزن اصولی، اولین گام در افراد مبتلا به کبد چرب است که اضافه‌وزن دارند.
همان‌طورکه مصرف غذاهای چرب و سرشار از کربوهیدرات (قند) ساده باعث تجمع چربی و کبد چرب می‌شود، پیروی از رژیم غذایی متعادل و سالم از آسیب سلولی کبد جلوگیری می‌کند و باعث کاهش التهاب کبد می‌شود.
رژیم غذایی مناسب کبد چرب می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند و وضعیت کبد را به حالت اولیه و طبیعی برگرداند. برخی از افراد مبتلا به این بیماری دچار مقاومت به انسولین هستند؛ در این شرایط بدن نمی‌تواند از هورمون انسولین استفاده‌ی مناسب کند. درنتیجه قند خون افزایش پیدا می‌کند و قند اضافی در کبد تبدیل به چربی می‌شود. رژیم غذایی متعادل منجربه استفاده‌ی مطلوب بدن از هورمون انسولین نیز می‌شود.
درمان اول کبد چرب غیرالکلی (کبد چربی که به دلیل مصرف زیاد الکل ایجاد نشده است)، کاهش وزن با کمک کاهش دریافت کالری، انجام ورزش و تغذیه سالم است.
عموماً رژیم غذایی مناسب کبد چرب شامل موارد زیر است:
- میوه‌ها و سبزی‌ها
- گیاهان سرشار از فیبر از جمله حبوبات و غلات کامل
- کاهش قابل‌توجه مصرف برخی مواد غذایی به‌ویژه آن‌هایی که سرشار از قند، نمک، کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده و چربی‌های اشباع هستند
- عدم مصرف الکل
به گفته وبسایت healthline:
کبد چرب وضعیتی است که در آن چربی بیش از حدی در کبد تجمع می‌یابد. کبد چرب درصورت عدم درمان، می‌تواند درنهایت باعث از کارافتادن کبد شود. اما شما می‌توانید درمان کبد چرب را با داشتن یک رژیم غذایی سالم آغاز کنید. ممکن است لازم باشد که بر روی مصرف برخی غذاهای خاص تمرکز کنید و از مصرف برخی دیگر خودداری کنید.
مواد غذایی مفید برای کبد چرب
رژیم غذایی مؤثر برای کبدچرب از همه‌ی گروه‌های غذایی تشکیل شده است. کاهش مصرف کالری و افزایش مصرف منابع غذایی حاوی فیبر در رژیم غذایی کبد چرب از اهمیت بالایی برخوردار است. مصرف فیبر، پروتئین و کربوهیدرات پیچیده باعث تولید انرژی پایدار و پیشگیری از گرسنگی می‌شود.
همچنین منابع غذایی ضدالتهاب در درمان کبد چرب بسیار مؤثر هستند و باعث ترمیم بافت آسیب‌دیده‌ی کبد می‌شوند.
در ادامه شما را با برخی مواد غذایی مفید برای درمان کبد چرب آشنا می‌کنیم:
۱. سبزیجات
اجزایی که در اسفناج و سایر سبزیجات برگ‌سبز مثل انواع کلم از جمله کلم بروکلی وجود دارند، به مبارزه با کبد چرب کمک می‌کنند؛ بااینحال پختن سبزی‌ها اثربخشی آن‌ها را کم می‌کند.
۲. لوبیا و سویا
هم لوبیا و هم سویا در کاهش خطر کبدچرب موثر هستند. مطالعات نشان داده است که حبوباتی نظیر عدس، لوبیا و نخود نه تنها از نظر غذایی بسیار غنی هستند، بلکه حاوی اجزایی هستند که در بهبود سلامت دستگاه گوارش موثرند.
علاوه‌بر این جایگزین کردن گوشت قرمز با سویا، تاثیر ویژه‌ای در کاهش سطح تری‌گلیسیرید و کاهش خطر کبد چرب دارد. توفو یا «پنیر سویا» غذایی است که از شیر سویا به‌دست می‌آید و علاوه‌براین‌که یک منبع غنی از پروتئین است، به محدود کردن دریافت چربی هم کمک می‌کند.
۳. ماهی
ماهی‌های چرب مثل سالمون، ساردین، قزل‌آلا و ماهی تن سرشار از امگا-۳ هستند. مطالعات نشان داده است که امگا-۳ به تقویت سطح HDL یا همان چربی خوب در خون و کاهش سطح تری‌گلیسیرید خون کمک می‌کند.
۴. بلغور جوی دوسر
غلات کامل و غذاهای غنی از فیبر مثل بلغور جوی دوسر (اوتمیل) نقش مهمی در کاهش خطر کبد چرب غیرالکی دارند.
۵. آجیل و دانه‌ها
انواع آجیل از جمله گردو و انواع دانه‌ها ازجمله دانه کتان و دانه چیا با کاهش سطح التهاب و نیز کاهش مقاومت به انسولین در بدن در درمان کبدچرب موثرند.
۶. زردچوبه
کورکومین ماده فعال موجود در زردچوبه است که می‌تواند به کاهش نشانگرهای آسیب کبدی در مبتلایان به کبد چرب کمک کند. همچنین مصرف مکمل زردچوبه می‌تواند در کاهش سطح آنزیم‌های کبدی موثر باشد. سطح آنزیم‌های کبدی در مبتلایان به کبدچرب افزایش می‌یابد.
۷. دانه‌های آفتابگردان
تخم آفتابگردان سرشار از ویتامین E است؛ آنتی‌اکسیدانی که اغلب در درمان کبدچرب غیرالکلی استفاده می‌شود. اگرچه اکثر مطالعات بر روی اثربخشی مکمل‌ها تمرکز دارند، اما مصرف تنها ۱۰۰ گرم تخم آفتابگردان می‌تواند تمام نیاز روزانه ویتامین E را برطرف کند. از این رو بنظر می‌رسد که تخم آفتابگردان انتخاب مناسبی برای افزایش سطح ویتامین E در بدن است.
۸. چربی‌های غیراشباع
جایگزین کردن چربی‌های اشباع (مثل گوشت قرمز، سوسیس و کره) با چربی‌های غیراشباع (مثل آووکادو، روغن زیتون، کره آجیل و ماهی چرب) در درمان کبد چرب موثر است.
۹. سیر
سیر نه تنها به غذا طعم خوبی می‌دهد بلکه برخی مطالعات نشان داده است که مکمل‌های پودر سیر در کاهش وزن و کنترل چربی در مبتلایان به کبد چرب موثر هستند.
۱۰. لبنیات از جمله شیر بادام و شیر گاو کم‌چرب
سطح پایین ویتامین D در بدن می‌تواند باعث تشدید بیماری کبد چرب شود. وقتی در آفتاب هستید، بدن ویتامین D تولید می‌کند. شما همچنین می‌توانید ویتامین D را از برخی لبنیات دریافت کنید. ترجیحاً لبنیات کم‌چرب از جمله شیر بادام را انتخاب کنید که چربی اشباع کمتری دارند.
سبزیجات برگ‌سبز، آجیل، لبنیات کم‌چرب، سیر و زردچوبه از جمله مواد غذایی مفید در درمان کبد چرب هستند.
نوشیدنی‌های مفید برای کبد چرب
مصرف برخی نوشیدنی‌ها در درمان کبد چرب موثر است؛ از جمله:
۱. قهوه
قهوه یک روتین صبحگاهی برای بسیاری از افراد است. اما قهوه به‌جز افزایش سطح انرژی فواید بسیار زیاد دیگری هم دارد. ازجمله فواید آن کاهش آسیب کبد و التهاب در مبتلایان به کبد چرب و تقویت سوخت‌وساز چربی در بدن است.
۲. دمنوش چای سبز
مطالعات نشان داده است که مصرف چای سبز در حفظ سلامت کبد موثر است؛ بااینحال لازم است از مصرف بیشازحد چای سبز خودداری کنید تا برای شما عارضه‌ای ایجاد نکند.
۳. آب مرکبات
آب مرکبات از جمله آب لیمو و گریپ‌فروت به‌دلیل سطح بالای آنتی‌اکسیدان‌ها در درمان کبد چرب و پیشگیری از عوارض احتمالی آن موثر است.
۴. عرق خار مریم
سالیان سال است که از خار مریم برای درمان بیماری‌های کبد و مجاری صفراوی استفاده می‌شود. خار مریم سرشار از آنتی‌اکسیدان‌هایی است که به بازسازی سلول‌های کبدی و کاهش سطح التهاب کمک می‌کنند.
۵. آب چغندرقند
آب چغندرقند حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که به جلوگیری از تجمع چربی در کبد و افزایش سلامت آن کمک می‌کنند.
۶. عرق و چای رازیانه
مطالعات حیوانی نشان داده است که دانه‌های رازیانه اثر محافظتی در کبد دارند و می‌توانند به کاهش سطح آنزیم‌های مرتبط با آسیب کبدی کمک کنند. می‌توانید دانه‌های رازیانه را بجوید یا از عرق و جوشانده آن استفاده کنید.
در مصرف داروهای گیاهی احتیاط کنید. یکی از عوارض مهم بسیاری از داروهای گیاهی، آسیب کبد است. از مصرف بیشازحد آن‌ها خودداری کنید و پیش از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.
مواد غذایی مضر برای کبد چرب
درصورت ابتلا به کبدچرب، لازم است که از مصرف برخی مواد غذای خودداری کنید. در ادامه شما را با برخی مواد غذایی مضر برای کبد چرب آشنا می‌کنیم.
۱. الکل
الکل یکی از دلایل اصلی کبد چرب و دیگر بیماری‌های کبد است.
۲. شیرینی‌‌ها و نوشیدنی‌های مصنوعی
تاحدامکان از مصرف موادغذایی شیرین مثل کیک، کلوچه، نوشابه و آب‌نبات خودداری کنید. افزایش سطح قند خون می‌تواند باعث افزایش تولید چربی در کبد شود.
۳. غذاهای سرخ‌شده
این موادغذایی چربی و کالری بالایی دارند.
۴. نمک
مصرف بیش از حد نمک با افزایش خطر کبدچرب مرتبط است. ازاینرو توصیه شده که دریافت نمک را به کمتر از ۲۳۰۰ میلی‌گرم روزانه برسانید. مبتلایان به فشارخون‌بالا لازم است مصرف آن را به کمتر از ۱۵۰۰ میلی‌گرم در روز برسانند.
۵. غلات تصفیه‌شده
آرد سفید معمولاً بیشازحد فرآوری شده است و مواد غذایی ساخته‌شده از آن نظیر ماکارونی، برنج و نان سفید، به دلیل نبود فیبر می‌توانند بیش از حد قند خون را افزایش دهند.
۶. گوشت قرمز
گوشت قرمز سرشار از چربی‌های اشباع است و از این جهت برای سلامت کبد مضر است.
بهترین رژیم غذایی پاکسازی کبد چرب چیست؟
رژیم غذایی مدیترانه‌ای بهترین رژیم غذایی برای پاکسازی کبد چرب است. این رژیم غذایی حاوی همه اجزایی است که برای حفظ سلامت کبد به آن نیاز دارید؛ میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، آجیل و حبوبات بیشتر درکنار گوشت قرمزو شیرینی کمتر.
رژیم غذایی مدیترانه‌ای یک رژیم شناخته‌شده است که بیشتر در دهه ۱۹۹۰ محبوبیت پیدا کرد و بیشتر یک الگوی غذایی است، تا یک رژیم غذایی. این رژیم غذایی بر مصرف بیشتر میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، آجیل، حبوبات، روغن زیتون و ادویه‌جات خوش‌طعم تاکید دارد. در این رژیم لازم است حداقل چند بار در هفته ماهی و غذاهای دریایی مصرف کنید؛ همچنین مصرف مرغ، تخم‌مرغ، پنیر و ماست درحد اعتدال و مصرف شیرینی و گوشت قرمز تنها در مناسبت‌های خاص توصیه شده است.
رژیم غذایی مدیترانه‌ای همچنین در کاهش خطر بیماری‌های قلبی، فشار خون و LDL یا چربی بد هم موثر است.
نمونه برنامه غذایی برای کبد چرب
در اینجا به شما یک نمونه برنامه غذایی مناسب برای درمان کبد چرب معرفی می‌کنیم.
برنامه غذایی برای کبد چرب
| وعده غذایی | آنچه مصرف می‌کنید |
| بامداد (۶-۷ صبح) | ۱ فنجان آب گرم با آب نصف لیموترش+ یک حبه سیر |
| صبحانه (۶:۴۵ تا ۷:۴۵) | نصف آووکادو روی یک تکه نان تست سبوس‌دار+ ۱ فنجان قهوه سیاه/ چای سبز |
| اواسط صبح (۱۰:۳۰) | ۱ عدد موز |
| ناهار (۱۲:۳۰ تا ۱ ظهر) | سالاد توفو کبابی+ ۱ فنجان آب نارگیل |
| میان‌وعده (۳ بعدازظهر) | یک فنجان چای سبز+ نصف فنجان آب لپه پخته‌شده |
| شام (۶:۳۰ عصر) | ماهی قزل‌آلا پخته و سبزیجات کبابی |
پیشگیری و درمان کبد چرب با تغییر سبک زندگی
اساس درمان کبد چرب، اصلاح سبک زندگی است. ازاینرو درکنار رژیم غذایی لازم است که انجام کارهای زیر را هم در اولویت قرار دهید:
- افزایش فعالیت بدنی: انجام ورزش درکنار رژیم غذایی سالم به کاهش وزن و مدیریت بیماری کمک می‌کند. سعی کنید در بیشتر روزهای هفته حداقل ۳۰ دقیقه ورزش هوازی انجام دهید.
- کم کردن وزن: حتی کاهش ۵% از وزن بدن هم در کاهش چربی کبد موثر است. با کاهش ۷ الی ۱۰ درصد از وزن بدنتان می‌توانید التهاب و خطر آسیب به سلول‌های کبد را کم کنید. حتی ممکن است بعضی آسیب‌ها هم خوب شوند. کاهش وزن را به‌آهستگی انجام دهید؛ کاهش سریع وزن خود می‌تواند ایجاد عارضه کند. درصورتی‌که نمی‌توانید وزنتان را کم کنید، با پزشک درباره مصرف دارو و انجام جراحی مشورت کنید.
- کم کردن چربی خون: برای کمک به کاهش سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید خون لازم است که میزان دریافت قند و چربی‌های اشباع را زیرنظر بگیرید. درصورتی‌که انجام ورزش و رعایت رژیم غذایی برای کاهش چربی خون کافی نبودند، با پزشک خود درباره مصرف دارو مشورت کنید.
- کنترل دیابت: دیابت و کبدچرب اغلب همزمان باهم رخ می‌دهند. رژیم غذایی و ورزش به کنترل هر دو بیماری کمک می‌کند. درصورتی‌که سطح قند خون همچنان بالا باشد، پزشک ممکن است برایتان دارو تجویز کند.
- ترک سیگار و دخانیات: سیگار یکی از عوامل خطر شناخته‌شده برای بیماری کبد چرب است؛ سیگار با افزایش التهاب و چربی در کبد می‌تواند زمینه‌ساز این بیماری شود. بهترین راه برای کاهش تاثیر سیگار در ایجاد بیماری، کاهش یا قطع کامل مصرف آن است.
رعایت رژیم غذایی سالم به‌تنهایی برای درمان کبدچرب کافی نیست. درکنار آن لازم است به کاهش وزن، انجام منظم ورزش، کنترل بیماری‌های همراه و ترک سیگار و الکل هم توجه کنید.
چه زمانی از پزشک یا متخصص تغذیه کمک بگیریم؟
درصورتی‌که ورزش و رژیم غذایی به اندازه کافی در بهبود علائم کبد چرب موثرنباشند، ممکن است لازم باشد که با یک پزشک مشورت کنید. او ممکن است برای دریافت یک برنامه غذایی شما را به متخصص تغذیه ارجاع دهد.
کبدچرب ممکن است با بیماری‌های دیگری نظیر دیابت، بیماری‌های قبلی و عروقی و فشارخون‌بالا همراهی داشته باشد. همچنین مبتلایان به هر دو نوع کبد چرب ممکن است دچار سارکوپنی یا کاهش توده عضلانی شوند؛ از این رو لازم است که پزشک شما را از نظر ابتلا به سایر بیماری‌های همراه ارزیابی کند.
درحال‌حاضر هیچ دارویی برای درمان کبد چرب تایید نشده است؛ اما اصلاح سبک زندگی و رژیم غذایی تاثیر عمده‌ای در بهبود بیماری دارند.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص تغذیه کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص تغذیه ارتباط آنلاین با متخصص تغذیهکلام آخر دکترساینا
کبد چرب یکی از شایع‌ترین بیماری‌های کبدی در جهان است. اگرچه تاکنون هیچ داروی خاصی برای درمان این بیماری تایید نشده است اما اصلاح سبک زندگی نقش مهمی را در بهبود علائم بیماری ایفا می‌کنند. ورزش و رژیم غذایی در کبد چرب اهمیت بالایی دارند. شما می‌توانید با رعایت یک رژیم غذایی سالم و اصولی و انجام ورزش روزانه با کبد چرب مقابله کنید.در این متن شما را با مواد غذایی مفید و مضر برای درمان این بیماری و پیشگیری از عوارض آن آشنا کردیم. درصورتی‌که علی‌رغم اصلاح سبک زندگی، تغییری در وضعیت بیماری ایجاد نشد، لازم است که با پزشک خود دراین‌باره مشورت کنید.
| نام بیماری | کبد چرب |
| تخصص مربوطه | غدد و متابولیسم، داخلی |
| علائم | درد شکم، خستگی، ضعف، بی‌علامت |
| عوارض | سیروز کبد، سرطان کبد |
| علت | افزایش سطح چربی در کبد |
| موارد ریسک بالای ابتلا | ابتلا به چاقی، دیابت نوع ۲، سطح بالای کلسترول و تری‌گلیسیرید خون |
| روش‌های تشخیص | آزمایش خون |
| روش‌های درمان | اصلاح سبک زندگی، کاهش وزن، رژیم غذایی سالم، انجام منظم ورزش، عدم مصرف الکل |
| داروها | داروی شناخته‌شده‌ای ندارد |
| میزان شیوع | شیوع بالا نزدیک ۲۵% در جهان (منبع: medlineplus) |
[۱] Abd El-Kader, S. M., & El-Den Ashmawy, E. M. (2015). Non-alcoholic fatty liver disease: The diagnosis and management. World journal of hepatology, 7(6), 846–۸۵۸. https://doi.org/10.4254/wjh.v7.i6.846
[۲] . Soleimani, D., Paknahad, Z., Askari, G., Iraj, B., & Feizi, A. (2016). Effect of garlic powder consumption on body composition in patients with nonalcoholic fatty liver disease: A randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Advanced biomedical research, ۵, ۲. https://doi.org/10.4103/2277-9175.174962
[۳] . Lu, W., Li, S., Li, J., Wang, J., Zhang, R., Zhou, Y., Yin, Q., Zheng, Y., Wang, F., Xia, Y., Chen, K., Liu, T., Lu, J., Zhou, Y., & Guo, C. (2016). Effects of Omega-3 Fatty Acid in Nonalcoholic Fatty Liver Disease: A Meta-Analysis. Gastroenterology research and practice, ۲۰۱۶, ۱۴۵۹۷۹۰. https://doi.org/10.1155/2016/1459790
[۴] . Brandt, A., Nier, A., Jin, C. J., Baumann, A., Jung, F., Ribas, V., García-Ruiz, C., Fernández-Checa, J. C., & Bergheim, I. (2019). Consumption of decaffeinated coffee protects against the development of early non-alcoholic steatohepatitis: Role of intestinal barrier function. Redox biology, ۲۱, ۱۰۱۰۹۲. https://doi.org/10.1016/j.redox.2018.101092
[۵] . Chen, Y. J., Wallig, M. A., & Jeffery, E. H. (2016). Dietary Broccoli Lessens Development of Fatty Liver and Liver Cancer in Mice Given Diethylnitrosamine and Fed a Western or Control Diet. The Journal of nutrition, ۱۴۶(۳), ۵۴۲–۵۵۰. https://doi.org/10.3945/jn.115.228148
[۶] . Tang, G., Xu, Y., Zhang, C., Wang, N., Li, H., & Feng, Y. (2021). Green Tea and Epigallocatechin Gallate (EGCG) for the Management of Nonalcoholic Fatty Liver Diseases (NAFLD): Insights into the Role of Oxidative Stress and Antioxidant Mechanism. Antioxidants (Basel, Switzerland), ۱۰(۷), ۱۰۷۶. https://doi.org/10.3390/antiox10071076
[۷] . Georgoulis, M., Kontogianni, M. D., Margariti, A., Tiniakos, D., Fragopoulou, E., Zafiropoulou, R., & Papatheodoridis, G. (2015). Associations between dietary intake and the presence of the metabolic syndrome in patients with non-alcoholic fatty liver disease. Journal of human nutrition and dietetics : the official journal of the British Dietetic Association, ۲۸(۴), ۴۰۹–۴۱۵.
[۸] . Perdomo, C. M., Frühbeck, G., & Escalada, J. (2019). Impact of Nutritional Changes on Nonalcoholic Fatty Liver Disease. Nutrients, ۱۱(۳), ۶۷۷. https://doi.org/10.3390/nu11030677