کبد چرب الکلی شایع‌ترین عارضه‌ی سوءمصرف الکل است. این عارضه، علاوه بر آسیب‌هایی که به بدن فرد وارد می‌کند، میتواند به‌مرور منجربه بروز سایر مشکلات جدی‌تر مانند سیروز و سرطان کبد شود. در ادامه به بررسی علائم، عوارض و راه‌های تشخیص و درمان کبد چرب الکلی می‌پردازیم.
فهرست آنچه می‌خوانید:
کبد چرب الکلی چیست؟
کبد یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین اعضای بدن است که بیش از پانصد وظیفه‌ی مختلف دارد. تصفیه‌ی خون، ذخیره کردن چربی‌ها و ساخت برخی هورمون‌ها از اصلی‌ترین عملکردهای کبد هستند.
به دنبال مصرف الکل، کبد خون آلوده به الکل را تصفیه می‌کند؛ این کار باعث آسیب دیدن کبد میشود و کبد با هربار مصرف الکل مقداری آسیب می‌بیند. یکی از توانایی‌های کبد بازسازی بافت آسیب‌دیده است؛ ولی درصورتی‌که مصرف الکل طولانی‌مدت یا شدید باشد، آسیب کبدی به‌حدی زیاد میشود که دیگر قابل جبران نیست. به آسیب دیدن کبد در مدت طولانی سیروز کبدی گفته میشود.
سوءمصرف الکل از شایع‌ترین علل آسیب کبدی است. در آمریکا تقریباً بیست درصد از پیوندهای کبد مربوط به بیماری‌های ناشی از مصرف الکل است. سوءمصرف الکل سومین دلیل شایع پیوند کبد پس از هپاتیت C مزمن و سرطان کبد است.[۱]
مصرف مداوم یا بیش‌ازحد الکل به بافت کبد آسیب می‌زند و منجر به کبد چرب، هپاتیت، فیبروز یا سیروز میشود.
مراحل کبد چرب الکلی
بیماری کبد ناشی از مصرف الکل چهار مرحله‌ی اصلی دارد:
مرحله‌ی اول؛ بیماری کبد چرب الکلی
درمرحله‌ی اول به علت نوشیدن حجم زیادی از نوشیدنی‌های الکلی، اسیدهای چرب در کبد تجمع پیدا می‌کند. این حالت به علت نوشیدن مقدار زیادی الکل در مدت زمان کوتاه اتفاق می‌افتد؛ به‌طوری‌که ممکن است حتی طی یک هفته الکل نوشیدن نیز ایجاد شود.
با قطع کردن مصرف الکل، مرحله‌ی اول کبد چرب الکلی در اکثر افراد برگشت‌پذیر و قابل بازگشت است.
مرحله‌ی دوم؛ هپاتیت الکلی
هپاتیت اصطلاحی برای ملتهب و متورم شدن کبد است. ادامه‌دار شدن مصرف الکل باعث التهاب بافت کبد می شود. نوشیدن الکل به مدت بسیار طولانی، یا مصرف بسیار شدید الکل در مدت زمان کوتاه میتواند منجر به هپاتیت الکلی شود.
خوشبختانه احتمال بهبود کبد و برطرف شدن آسیب کبد به دنبال قطع مصرف الکل در این مرحله نیز امکان‌پذیر است.
مرحله‌ی سوم؛ فیبروز کبدی
تجمع برخی از پروتئین‌های خاص در کبد منجر به بیماری مزمنی به نام فیبروز کبدی میشود. فیبروز خفیف برگشت‌پذیر و قابل درمان است؛ اما تداوم فیبروز و التهاب کبد میتواند منجر به سرطان کبد شود.
مرحله‌ی چهارم؛ سیروز کبدی
درصورتی‌که التهاب کبد به مدت طولانی ادامه داشته باشد، منجر به آسیب کبد و سیروز کبدی میشود. سیروز کبد اختلال بسیار خطرناکی است که میتواند منجر به مرگ شود. این مرحله از آسیب کبد برگشت‌پذیر و قابل درمان نیست و قطع مصرف الکل فقط از آسیب جدی‌تر جلوگیری می‌کند.
اگر سیروز کبد خفیف باشد ترک مصرف الکل در درازمدت به بهبود شرایط کبد کمک می‌کند؛ ولی در موارد شدید سیروز، ممکن است فرد به پیوند کبد نیاز پیدا کند و بدون پیوند کبد جان خود را از دست بدهد.
آسیب‌های خفیف کبد معمولاً با قطع مصرف الکل برگشت‌پذیرند؛ اما آسیب شدید برگشت‌پذیر نیست و میتواند منجربه مرگ شود.
علائم کبد چرب الکلی چیست؟
هرچه مصرف الکل بیشتر ادامه پیدا کند آسیب کبدی ناشی از آن شدیدتر و علائم بالینی نیز مشهودتر می‌شوند. شایع‌ترین علائم کبد چرب الکلی عبارت‌اند از:
- زردی (یرقان)؛ زرد شدن پوست و سفیدی چشم
- اِدِم، ورم یا خیز؛ متورم شدن اندام‌های بدن، خصوصاً در پایین‌تنه
- آسیت؛ تجمع مایعات در شکم
- تب و لرز
- خارش شدید پوست
- خم شدن و رشد دایره‌ای ناخن‌ها
- کاهش وزن شدید
- خستگی عمومی و از بین رفتن بافت ماهیچه
- مشاهده‌ی خون در استفراغ و مدفوع
- افزایش خون‌ریزی و کبود شدن پوست
- حساسیت بیشتر به الکل و مواد مخدر
معمولاً علائم کبد چرب الکلی فقط در مراحل پیشرفته‌تر بروز پیدا می‌کند؛ به‌همین‌علت به محض مشاهده‌ی علائم گفته شده با دکتر مشورت کنید.
درصورتی‌که سابقه‌ی مصرف نوشیدنی‌های الکلی را دارید، بهتر است به‌طور دوره‌ای چکاپ و آزمایش‌های کبد را انجام بدهید تا درصورت بروز آسیب کبدی، در مراحل اولیه متوجه آن شوید.
عوامل ایجادکننده‌ی کبد چرب الکلی (چه افرادی در معرض کبد چرب الکلی هستند؟)
همان‌طورکه از نام آن پیداست اصلی‌ترین دلیل کبد چرب الکلی، سوءمصرف نوشیدنی‌های الکلی است. هرچقدر مدت مصرف این نوشیدنی‌ها طولانی‌تر و شدت مصرف بیشتر باشد، احتمال آسیب کبدی نیز افزایش پیدا می‌کند.
نوشیدنی‌های الکلی در دو صورت آسیب جدی به کبد وارد می‌کنند:
- نوشیدن مقدار زیادی الکل در بازه‌ی زمانی کوتاه: این نوع نوشیدن الکل اغلب آسیب شدید و مزمن ایجاد نمی‌کند. بیماری کبد چرب الکلی و هپاتیت الکلی از عوارض این نوع مصرف الکل هستند.
- نوشیدن مقادیر زیاد الکل به مدت طولانی: مخرب‌ترین حالت مصرف الکل است و میتواند منجر به فیبروز و سیروز کبدی شود.
عوارض و خطرات کبد چرب الکلی
همان‌طورکه گفتیم آخرین مرحله‌ی آسیب کبد ناشی از مصرف الکل سیروز کبد است؛ ولی این آسیب‌های کبد می‌توانند منجر به مشکلات جدی‌تری از جمله سرطان کبد شوند:
آنسفالوپاتی کبدی
آنسفالوپاتی کبدی یعنی آسیب مغزی که از کبد نشأت گرفته باشد.
یکی از کلیدی‌ترین و مهم‌ترین وظایف کبد سم‌زدایی بدن است. آسیب کبدی ممکن است باعث شود کبد نتواند سموم و آلاینده‌ها را از خون جدا کند. بالا رفتن سطح سموم در خون باعث آسیب مغزی میشود که به آن آنسفالوپاتی می‌گویند.
عفونت
آسیب دیدن کبد بر سیستم ایمنی نیز تأثیر می‌گذارد و قدرت آن را کاهش می‌دهد. به دنبال تضعیف سیستم ایمنی احتمال بروز انواع عفونت بالا می‌رود. عفونت‌های مجاری ادراری و عفونت دستگاه تنفسی در بیماران مبتلا به کبد چرب الکلی شایع‌تر هستند.
سرطان کبد
اگر سوءمصرف الکل چندسال ادامه پیدا کند خطر بروز سرطان کبد را تا حد زیادی افزایش می‌دهد. همان‌طورکه گفتیم مصرف مداوم الکل میتواند منجر به سیروز کبدی شود و سیروز کبدی شانس ابتلا به سرطان کبد را افزایش می‌دهد. بسیاری از کسانی که به سرطان کبد دچار می‌شوند، شواهدی از سیروز کبدی را نیز نشان می‌دهند.[۲]
برای مشاهده لیست بهترین متخصص گوارش و کبد کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص گوارش ارتباط آنلاین با متخصص گوارشتشخیص کبد چرب الکلی
روش‌های تشخیصی مختلفی برای تشخیص کبد چرب الکلی وجود دارند:
آزمایش خون
اولین مرحله برای تشخیص آسیب‌های کبدی، انجام آزمایش خون است. با آزمایش‌هایی مثل شمارش سلول‌های خون و ارزیابی آنزیم‌های کبدی میتواند وجود مشکل را غربالگری کرد. اگر آزمایش خون مشکوک باشد، از روش‌های تکمیلی برای تشخیص قطعی استفاده میشود.
تصویربرداری
در سطوح پیشرفته‌ی کبد چرب الکلی (هپاتیت الکلی یا سیروز) پزشک برای بررسی دقیق میزان آسیب کبد با کمک روش‌های مختلف تصویربرداری کبد را بررسی می‌کند:
- سی‌تی‌اسکن
- سونوگرافی
- ام‌آرآی
نمونه‌برداری کبد
در بعضی موارد نیاز است از بافت کبد برای بررسی بیشتر نمونه‌برداری شود. برای انجام نمونه‌برداری کبد نیازی به شکافتن پوست نیست؛ بلکه پزشک با کمک داروهای بی‌حسی موضعی از طریق یک سرنگ با سوزن بلند مقدار کمی از بافت کبد را برمی‌دارد تا در آزمایشگاه بررسی شود.
اندوسکوپی
اندوسکوپی با کمک ابزاری باریک و لوله‌مانند انجام میشود که در انتهای آن یک دوربین کوچک و چراغ‌قوه قرار گرفته‌اند. دستگاه اندوسکوپی از طریق مری وارد سیستم گوارش میشود و پزشک از طریق آن عروق خونی سیستم گوارش را بررسی می‌کند. تورم عروق (واریس) لوله‌ی گوارش یکی از نشانه‌های بروز سیروز کبدی هستند.
درمان دارویی
مصرف دارو برای درمان کبد چرب الکلی از طرف پزشکان با نقد بسیار زیادی روبه‌رو بوده است وبرخی پزشکان معتقدند داروهای مورد استفاده برای کبد چرب اثربخشی بسیار اندکی دارند.
بعضی از داروهای حاوی کوتیکواستروئید و پنتوکسی‌فیلین برای درمان و بهبود التهاب کبد مورد استفاده قرار می‌گیرند. سایر داروهای مورد استفاده برای درمان آسیب کبدی عبارت‌اند از:
- استروئیدهای آنابولیک
- پروپیل‌تیوراسیل
البته شواهد اندکی وجود دارند که نشان می‌دهند این داروها در درمان کبد چرب الکلی مؤثر نیستند.
مهم‌ترین روش درمان کبد چرب الکلی، قطع مصرف الکل و روی آوردن به رژیم غذایی سالم است.
رژیم غذایی برای کبد چرب الکلی
سوءتغذیه و رژیم غذایی ناسالم در بیماران مبتلا به کبد چرب الکلی نسبتاً رایج است؛ بنابراین اصلاح رژیم غذایی میتواند در بهبود سلامت عمومی بدن و همچنین بهبود کبد چرب مؤثر باشد.
- بهتر است مصرف نمک خود را تاجای‌ممکن کاهش دهید.
آسیب کبدی به این معنی است که کبد قادر به ذخیره‌ی گلیکوژن نیست؛ گلیکوژن یک کربوهیدرات است که انرژی بدن را برای کوتاه‌مدت تأمین می‌کند. درنتیجه بدن با سوزاندن بافت ماهیچه انرژی مورد نیاز خود را تأمین می‌کند. این اتفاق با تحلیل بافت ماهیچه و تضعیف بدن همراه است. دراین‌حالت شما نیاز به انرژی و پروتئین بیشتری دارید؛ بنابراین:
- میان‌وعده‌های سالم مصرف کنید.
- بهتر است به جای مصرف یک یا دو وعده‌ی بزرگ در روز، سه تا چهار وعده‌ی کوچک و مصرف کنید.
- درنهایت بهتر است برای اطمینان از رژیم غذایی خود با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.
کلام آخر دکتر ساینا
بی‌توجهی به کبد چرب الکلی، فرد را مشکلات جدی مواجه می‌کند و حتی میتواند منجر به مرگ شود. با انجام آزمایش‌های منظم سالانه، پرهیز از مصرف الکل و داشتن تغذیه‌ی سالم می‌توانید از کبد چرب الکلی جلوگیری کنید. چنانچه سابقه‌ی سوءمصرف الکل را دارید توصیه می‌کنیم حتماً با یک متخصص کبد و گوارش مشورت کنید. شما می‌توانید همین حالا در سامانه‌ی دکتر ساینا مشاوره آنلاین کبد و گوارش دریافت کنید.
همراهان مجله سلامت دکتر ساینا، شما عزیزان نیز می‌توانید سوالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید. متخصصان ما در تلاش هستند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ دهند.
سؤالات متداول
مصرف شدید یا طولانی‌مدت مشروبات الکلی اصلی‌ترین دلیل بروز کبد چرب الکلی است. سوءمصرف نوشیدنی‌های حاوی الکل به مدت طولانی میتواند عوارض جدی از جمله سیروز و نارسایی کبدی را به دنبال داشته باشد.
[۱] Kling, C. E., Perkins, J. D., Carithers, R. L., Donovan, D. M., & Sibulesky, L. (2017). Recent trends in liver transplantation for alcoholic liver disease in the United States. World journal of hepatology, 9(36), 1315–۱۳۲۱. https://doi.org/10.4254/wjh.v9.i36.1315
[۲] American Cancer Society, Liver Cancer Risk Factors
سلام دکتر من ۳۰ سالمه یه سالی بود مشروب میخوردم کبدم چرب شد خوب شدم و دوباره ۳ بار مصرف کردم علائم الانم کمبود انرژی خستگی التهاب گوارشی یبوست گیجی خارش پوست تیره شدن رنگ صورت استرس و نگرانی ضعفهای پی در پی هس شما بگید کبد من در چه شرایطی هس آیا درست میشه
سلام. دوست گرامی، این علائم می‌تونه ناشی از مشکلات کبدی باشه؛ اما ممکنه دلایل دیگری هم داشته باشه. تنها راه اینه برای تشخیص قطعی اینه که آزمایش‌‌ها و عکس‌برداری‌های لازم رو انجام بدید. توصیه می‌کنیم با یک متخصص کبد و گوارش مشورت کنید. می‌تونید از پزشکان دکترساینا هم مشاوره آنلاین بگیرید.
سلام مردی ۵۷ساله بادرد شدید در ناحیه کبد از پشت وجلو بعداز مراجعه بهبیمارستان متوجه شدم دچار کبد گرید۳الکلی شده ام الکل حذف وپرهیز سرخ کردنی وچرب انجام میدهم واز مقاله شما خیلی استفاده کردم.
خیلی خوشحالیم که مطلبمون برای شما مفید بوده. امیدواریم همیشه سلامت باشید.
سلام من بغیر از ما رمضان و محرم و صفر مشروب به مقدار ۲۵۰ سی سی به مدت طولانی هر شب مصرف میکنم و صبح ناشتا خاکشیر عرق کاسنی شاطره خار مریم یک لیوان مصرف میکنم آیا کبد من از نوع فیبروز یا چیز دیگری است؟؟؟