صرع انواع متخلفی دارد و علائم آن بسته به نوع بیماری متفاوت‌اند. گاهی علائم صرع در برخی انواع آن آن‌قدر خفیف است که شاید فرد تصور کند مشکل مهمی نیست. گاهی نیز علائم به‌صورت تشنج‌های منتشر است که سلامت و جان فرد مبتلا را تهدید می‌کند. در این مقاله از مجله سلامت دکتر ساینا انواع بیماری صرع و علائم آن را معرفی می‌کنیم و راه‌های درمانی و اقدامات پیشگیرانه‌ی آن را به‌اختصار توضیح می‌دهیم. با ما همراه باشید.
فهرست آنچه می‌خوانید:
بیماری صرع چیست؟
صرع نوعی اختلال سیستم عصبی مرکزی است که در آن فعالیت مغز مختل شده و باعث تشنج یا رفتارهای غیرمعمول و در بعضی مواقع از دست دادن هوشیاری می‌شود. صرع می‌تواند در همه افراد، یعنی در زنان و مردان و در تمام نژادها و سنین بروز پیدا کند.
حملات صرع انواع و شدت‌های متفاوتی دارند؛ برخی از افراد ممکن است در طی یک حمله فقط برای چند لحظه به نقطه‌ای خیره شوند و برخی از افراد ممکن است دست و پای خود را تکان دهند. یک‌بار دچار تشنج شدن به معنای ابتلا به صرع نیست؛ برای اینکه کسی مبتلا تشخیص داده شود لازم است فرد بدون اینکه تحریک شده باشد حداقل دو حمله را تجربه کند.
علائم صرع
گفتیم که صرع حاصل فعالیت غیرعادی مغز است و ازآنجایی‌که تمام اعمال بدن زیر نظر مغز انجام می‌شوند، حمله صرع ممکن است بر هرگونه فعالیتی تأثیر بگذارند. شایع‌ترین نشانه‌های صرع عبارت‌اند از:
- گیجی لحظه‌ای و موقت
- برای چند لحظه به جایی خیره شدن (مات شدن)
- پرش غیرقابل‌کنترل دست‌ها و پاها
- بی‌هوشی
- علائم روانی مثل ترس، اضطراب یا آشناپنداری (دژاوو)
- داشتن احساسات عجیب
علائم صرع در افراد به نوع آن بستگی دارد. معمولاً علائم و نوع حملات صرع در یک فرد همیشه مشابه هستند؛ برای مثال فردی که بیماری را با حملات بی‌هوشی تجربه کرده است بعید است دچار حرکات غیرعادی دست شود.
انواع حملات صرع
حملات صرع به دو دسته کلی صرع کانونی و صرع منتشر تقسیم می‌شوند:
حملات کانونی صرع
صرع کانونی ساده معمولاً با از دست دادن هوشیاری همراه نیست. علائم صرع کانونی ساده عبارت‌اند از:
- تغییر در بویی که فرد استشمام می‌کند، طعمی که احساس می‌کند یا چیزی که می‌بیند، لمس می‌کند یا می‌شنود.
- گیجی
- حساس شدن و پرش و حرکات ناگهانی دست‌ها و پاها
صرع کانونی پیچیده با از دست دادن هوشیاری و علائم دیگری مثل خیره شدن به یک نقطه، عدم پاسخگویی و تکرار کردن یک حرکت همراه است.
حملات منتشر صرع
این حملات کل مغز را درگیر می‌کنند و شش نوع دارند:
- تشنج خاموش: این حملات بیشتر در کودکان دیده می‌شوند و معمولاً با خیره و مات شدن افراد همراه‌اند. حملات خاموش ممکن است باعث حرکات تکراری مثل پلک زدن شوند و معمولاً با از دست دادن موقت هوشیاری همراه هستند.
- حملات تونیک: موجب سفت شدن و گرفتگی عضلات می‌شوند.
- حملات آتونیک: باعث ضعف عضلانی شده و ممکن است باعث شوند فرد زمین بخورد.
- حملات کلونیک: این حملات معمولاً با پرش ناگهانی و تکرارشونده‌ی عضلات صورت، گردن و دستان شناخته می‌شوند.
- حملات صرع میوکلونیک: باعث پرش ناگهانی و سریع دست‌ها و پاها می‌شوند.
- حملات تونیک-کلونیک: بیماری صرع در بزرگسالان معمولاً از نوع تونیک-کلونیک است. علائم این نوع از صرع معمولاً گسترده و شدید هستند؛ ازجمله سفت شدن کل بدن، لرزیدن، از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع، گاز گرفتن زبان و از دست دادن هوشیاری.
تنها یک‌بار مشاهده‌ی علائم صرع برای تشخیص کافی نیست. برای تشخیص اولیه باید حداقل دو بار حمله‌ی صرع بدون محرک خارجی رخ داده باشد. تشخیص قطعی پس از بررسی‌های پیراپزشکی و از سوی متخصص مغز و اعصاب صورت می‌گیرد.
تشخیص صرع
پزشکان برای تشخیص صرع سابقه‌ی خانوادگی و پزشکی شخص را موردبررسی قرار داده و بر اساس آن بهترین آزمایش را تجویز می‌کنند. پزشک برای اینکه مطمئن شود دلیل تشنج و حمله‌ی شما صرع بوده و مربوط به بیماری دیگری نیست آزمایش‌های مختلفی مانند آزمایش خون تجویز خواهد کرد.
نوار مغزی یا همان EEG رایج‌ترین آزمایش برای تشخیص بیماری صرع است. در این آزمایش پزشک با متصل کردن چند الکترود به سر شما امواج مغز را هنگام انجام دادن چند فعالیت موردبررسی قرار می‌دهد.
برخی از عکس‌برداری‌ها مانند سی‌تی‌اسکن (CT scan)، ام‌آرآی و عکس‌برداری پِت (PET) نیز به پزشک برای تشخیص صرع کمک می‌کنند.
برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! با خدمات مشاوره آنلاین پزشکی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بهترین پزشکان متخصص تماس فوری متنی، صوتی یا ویدیویی برقرار کنید.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص مغز و اعصاب کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص مغز و اعصاب ارتباط آنلاین با متخصص مغز و اعصابچه عواملی احتمال ابتلا به صرع را افزایش می‌دهند؟
برخی از موارد ممکن است احتمال ابتلا افراد را به صرع افزایش دهند؛ ازجمله:
- سن: حملات صرع معمولاً در کودکان و سالمندان رایج است؛ البته شروع حملات ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد.
- سابقه‌ی خانوادگی: داشتن بستگان خونی مبتلا به صرع ممکن است شانس شما برای ابتلا را افزایش دهند.
- ضربه و آسیب به سر: در برخی افراد دلیل ابتلا به بیماری صرع ضربه به سر است. شما می‌توانید با محافظت از سر حین فعالیت‌هایی مثل موتور یا دوچرخه‌سواری احتمال ابتلا را کاهش دهید.
- سکته یا دیگر بیماری‌های عروق: بعضی از بیماری‌های عروق می‌توانند به آسیب‌های مغزی منجر شوند؛ آسیب‌های مغزی می‌توانند محرک بروز علائم صرع باشند.
- دمانس یا زوال عقل: زوال عقل در سالمندان می‌تواند محرک ابتلا به صرع باشد.
- عفونت مغزی: عفونت‌هایی مثل مننژیت می‌توانند باعث التهاب مغز یا نخاع شوند که ممکن است احتمال ابتلا را افزایش دهد.
- تشنج در کودکی: تب بالا در کودکان می‌تواند باعث تشنج شود. تشنج ناشی از تب عموماً باعث صرع نمی‌شود؛ ولی اگر تشنج طولانی باشد یا کودک بیماری عصبی دیگر یا سابقه خانوادگی صرع داشته باشد احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهد.
خطرات و عوارض صرع
حملات صرع بدون هیچ پیش‌آگهی و کاملاً ناگهانی بروز می‌کنند؛ به‌همین‌دلیل ممکن است خطرات احتمالی زیادی به همراه داشته باشند.
- زمین خوردن: افتادن در حین حمله می‌تواند باعث آسیب به سر یا شکستگی استخوان شود.
- غرق شدن: افراد مبتلا به صرع ۱۵ تا ۱۹ برابر بیشتر از دیگران در معرض غرق شدن حین شنا کردن یا استفاده از وان حمام هستند.
- سوانح رانندگی: اگر حمله شامل بی‌هوشی یا حرکات غیرقابل‌کنترل بدن باشد، احتمال تصادف را افزایش می‌دهد.
- خطرات بارداری: حملات صرع حین بارداری هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک‌اند. اغلب زنان مبتلا به این عارضه می‌توانند باردار شده و فرزندان سالمی داشته باشند؛ ولی مهم است که در دوره‌ی بارداری مراقبت‌های ویژه داشته و تحت نظر متخصص مغز و اعصاب باشند.
- بیماری‌های روحی: احتمال ابتلا به بیماری‌هایی نظیر افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی در افراد مبتلا به صرع بیشتر است. این بیماری‌ها می‌توانند نتیجه‌ی ابتلا به این بیماری و سختی‌های زندگی با آن بوده یا ناشی از عوارض جانبی داروها باشند.
چه عواملی بروز حملات صرع را تحریک می‌کنند؟
حمله صرع در برخی افراد بدون هیچ آگاهی قبلی اتفاق می‌افتند؛ ولی برخی افراد حمله‌ها را پس از انواع خاصی از تحریکات تجربه می‌کنند. تعدادی از شایع‌ترین محرک‌های حملات صرع عبارت‌اند از:
- بی‌خوابی
- بیماری یا تب
- استرس
- نورهای شدید، نورهای چشمک‌زن یا رقص نور
- کافئین، الکل و برخی داروها
- غذا نخوردن، زیاد غذا خوردن یا مصرف بعضی از مواد غذایی خاص.
مجموعه‌ای از عوامل حملات صرع را تحریک می‌کنند. این عوامل را شناسایی و از آن‌ها اجتناب کنید.
برای اینکه بهتر بتوانید عواملی که حمله صرع را در شما تحریک می‌کنند پیدا کنید، بعد از هر حمله موارد زیر را برای خودتان یادداشت کنید:
- روز و زمان بروز حمله
- هنگام بروز حمله در حال انجام چه فعالیتی بودید؟
- در چه محیطی قرار داشتید و محیط اطرافتان چگونه بود؟
- صداها، بوها یا موارد غیرعادی
- محرک‌های غیرمعمول
- چه چیزی خورده بودید و از آخرین وعده‌ی غذایی‌تان چقدر گذشته بوده است؟
- میزان خستگی و خواب شب گذشته‌تان چقدر بوده است؟
با مقایسه کردن این موارد در مورد چند حمله شاید بتوانید محرک‌های حملات را پیدا کنید و با جلوگیری کردن و دوری کردن از آن‌ها از بروز حمله پیشگیری کنید.
آیا برای صرع درمانی وجود دارد؟
متأسفانه بیماری صرع درمان قطعی و مشخصی ندارد؛ ولی داروها و روش‌های درمانی به کنترل علائم و حمله‌های آن کمک شایانی می‌کنند. کنترل نکردن حملات در طولانی‌مدت می‌تواند منجر به آسیب‌های مغزی شده و در موارد شدید می‌تواند به مرگ منتهی شود.
کنترل کردن حملات صرع از طریق دارو امکان‌پذیر است. همچنین برخی از عمل‌های جراحی می‌توانند در کاهش دادن و کنترل حملات بسیار تأثیرگذار باشند.
اغلب بیماران می‌توانند از طرق مختلف بیماری خود را کنترل و مدیریت کنند. شیوه‌ی درمان به نوع و شدت حملات صرع در افراد و همچنین پاسخ بدن فرد به درمان انتخابی بستگی دارد:
- داروهای ضد صرع: این داروها تعداد حملات را کاهش می‌دهند و حتی در برخی افراد می‌توانند بروز حمله صرع را کاملاً از بین ببرند. این داروها برای بهترین اثربخشی باید دقیقاً طبق نسخه‌ی پزشک مصرف شوند.
- تحریک عصب واگ: در این درمان پزشک یک دستگاه تحریک‌کننده‌ی عصبی را در زیر پوست قفسه‌ی سینه جای‌گذاری می‌کند. این وسیله با تحریک و کنترل عصب واگ گردن، بر حملات و علائم اثر گذاشته و تعداد آن‌ها را کاهش می‌دهد یا از بروز آن‌ها جلوگیری می‌کند.
- رژیم غذایی کتوژنیک: این رژیم غذایی چربی بالا و کربوهیدرات بسیار کمی دارد. در برخی افراد داروها اثربخشی مطلوبی ندارند؛ برای این افراد رعایت رژیم غذایی کتوژنیک می‌تواند کمک‌کننده باشد.
- جراحی مغز: در عمل جراحی قسمتی از مغز را که موجب بروز حملات می‌شود برمی‌دارند یا تغییر می‌دهند.
در زندگی یک فرد مبتلا به صرع چه اتفاقاتی می‌افتد؟
صرع یک اختلال مزمن است که بسیاری از جنبه‌های زندگی افراد مبتلا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم و حملات آن بسیار ناگهانی و غیرمترقبه اتفاق می‌افتند؛ به‌همین‌دلیل ساده‌ترین فعالیت‌ها مثل رد شدن از خیابان یا بالا رفتن از پله‌ها می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
صرع می‌تواند خطرات دیگری نیز به همراه داشته باشد:
- خطر آسیب مغزی جدی یا حتی مرگ بر اثر تشنج طولانی (بیشتر از پنج دقیقه)
- خطر چندین حمله پشت سر هم بدون اینکه فرد هوشیاری خود را بین دو حمله به دست بیاورد.
- خطر مرگ ناگهانی و بدون علت(چنین اتفاقی در یک درصد از بیماران مبتلا به صرع رخ می‌دهد.)
اقدامات ضروری برای جلوگیری از آسیب
برای جلوگیری از آسیب‌های جدی و خطرناک می‌توانید موارد زیر را رعایت کنید:
- یک دفترچه داشته باشید که جزئیات حملات و علائم صرع را در آن یادداشت کنید و از این طریق محرک حمله‌های صرع خودتان را بشناسید.
- همیشه یک دستبند داشته باشید که روی آن اطلاعات موردنیاز نوشته شده باشد تا اگر دچار حمله شدید و نمی‌توانستید با دیگران صحبت کنید، اطرافیانتان بدانند باید چه‌کار کنند تا بهتر بتواند به شما کمک کنند.
- به نزدیکان خود در مورد علائم و بایدها و نبایدهای حملات صرع توضیح و آموزش دهید.
- اگر علائم افسردگی یا اضطراب را در خود مشاهده می‌کنید حتماً با متخصصان مشاوره کنید.
- با دنبال کردن یک رژیم غذایی سالم و کامل از سلامت جسم خود مطمئن شوید.
کلام آخر دکترساینا
علائم صرع بسته به نوعی که فرد به آن مبتلاست متفاوت است. فرد مبتلا با شناخت علائم و محرک‌های آن می‌تواند تا حدودی از وقوع حملات جلوگیری کند. همچنین لازم است اطرافیان نیز با علائم و روش‌های حمایتی در حین حملات صرع آشنا باشند تا بتوانند به فرد مبتلا کمک کنند. بیماری صرع درحال‌حاضر درمان قطعی ندارد اما افراد مبتلا به صرع با نظارت پزشک، مصرف به‌موقع داروها، دوری از محرک‌های حملات و داشتن یک سبک زندگی سالم می‌توانند زندگی طبیعی داشته باشند و از بروز حملات جلوگیری کنند.
اگر به راهنمایی بشتری نیاز دارید همین حالا می‌توانید از بهترین فوق تخصص مغز و اعصاب مشاوره آنلاین دریافت کنید.
سؤالات متداول
بیماری صرع مادرزادی نیست و بسیاری از افراد مبتلا به صرع هیچ‌گونه سابقه‌ی خانوادگی ندارند؛ ولی اگر سابقه‌ی بیماری صرع در خانواده شما وجود داشته باشد، احتمال ابتلای شما افزایش پیدا می‌کند. همچنین ممکن است کسی سابقه‌ی خانوادگی صرع داشته باشد ولی هرگز علائم صرع را بروز ندهد.
تشنج یعنی لرزش شدید و غیرقابل‌کنترل بدن؛ تشنج یک بیماری نیست و ممکن است به دنبال مواردی مثل تب شدید رخ دهد.
صرع نوعی اختلال اعصاب است که مغز و نخاع را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تشنج در برخی افراد می‌تواند جزو علائم صرع باشد؛ ولی همه‌ی افراد مبتلا به صرع الزاماً تشنج را تجربه نمی‌کنند.
صرع یک اختلال مزمن است و بروز ناگهانی حملات صرع ممکن است باعث بروز اتفاقاتی مثل سوانح رانندگی یا افتادن از پله‌ها شود. همچنین برخی علائم صرع مانند تشنج شدید و طولانی می‌تواند احتمال آسیب مغزی را افزایش دهد.
همراهان مجله سلامت دکتر ساینا، شما عزیزان نیز می‌توانید سوالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید. متخصصان ما در تلاش هستند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ دهند.