آنسفالیت (encephalitis) نوعی عفونت مغزی است. این بیماری یا در اثر حمله‌ی عفونت‌های ویروسی به مغز رخ می‌دهد یا به دلیل التهاب مغز ناشی از بیماری خودایمنی، ایجاد می‌شود.
هر کس در هر سنی می‌تواند به آنسفالیت مبتلا شود. هر ساله ۶ هزار نفر در انگلستان و صدها هزار نفر در سراسر جهان به این بیماری مبتلا می‌شوند.[۱]
شما چقدر در مورد این بیماری اطلاعات دارید؟ اگر با علائم و روش‌های درمان آنسفالیت آشنایی ندارید نگران نباشید؛ چراکه ما در این مطلب از مجله سلامت دکتر ساینا به تمامی این سوالات پاسخ دهیم. فقط کافی است برای افزایش سطح آگاهیتان این مقاله علمی را بخوانید.
فهرست آنچه می‌خوانید:
آنسفالیت چیست؟
همانطور که در ابتدای متن اشاره شد، بیماری انسفالیت، یکالتهاب مغزی حاد است. در پزشکی، «حاد» به معنای ناگهانی است و به این معنی است که بیماری به سرعت رشد می‌کند و معمولاً نیاز به مراقبت فوری دارد. شایع‌ترین علت آنسفالیت عفونت ویروسی است که در نتیجه‌ی تلاش بدن برای مقابله‌ی با ویروس، باعث التهاب مغز می‌شود. به عبارت دیگر در پی این بیماری عفونت ویروسی به بافت مغز حمله می‌کند
آنسفالیت یک التهاب مغزی است که دلایل مختلفی دارد، اما شایع ترین علت آن عفونت ویروسی است.
آیا بیماری آنسفالیت کشنده است؟
میزان مرگ و میر در بیماران مبتلا به آنسفالیت ارتباط مستقیمی با نوع بیماری و سن بیمار دارد. به‌عنوان مثال در آنسفالیت اولیه عفونت ویروسی مستقیما وارد مغز یا نخاع می‌شود و در آنسفالیت ثانویه، عفونت ابتدا در یک قسمت از ارگان‌های بدن ایجاد شده و سپس به مغز سرایت می‌کند.
علاوه براین، در بیماران جوان درصد بهبودی این بیماری بیش‌تر است، در حالی که در بیماران مسن خطر عوارض جدی و حتی فوت فرد را به همراه دارد. همچنین افرادی که علائم شبیه به کما را تجربه می‌کنند و همچنین بلافاصله درمان نمی‌شوند، خطر آسیب مغزی و مرگ را به دنبال دارند.
برای دریافت مشاوره تخصصی درباره بیماری‌های التهابی مغز می‌توانید همین حالا از بهترین فوق تخصص مغز و اعصاب مشاوره آنلاین یا تلفنی دریافت کنید. کادر متخصصان دکتر ساینا راهنمای مسیر درمانی شما در جاده سلامتی هستند.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص مغز و اعصاب کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص مغز و اعصاب ارتباط آنلاین با متخصص مغز و اعصابانواع آنسفالیت چیست و چگونه به وجود می‌آید؟
آنسفالیت دارای انواع مختلف است. این انواع بر اساس دلایل ایجاد بیماری دسته‌بندی شده‌اند و شامل انواع زیر هستند:
- آنسفالیت اولیه که عفونت و در نتیجه‌ی آن قارچ، ویروس و یا باکتری در مغز فرد ایجاد می‌شود.
- آنسفالیت ثانویه یا پس از عفونت که در آن سیستم ایمنی بدن به یک عفونت قبلی پاسخ می‌دهد و به اشتباه به مغز حمله می‌کند.
- آنسفالیت کالیفرنیا یا آنسفالیت لاکروزز (la crosse encephalitisla) که توسط پشه‌ها ایجاد می‌شود.
- آنسفالیت کلرادو یا تب کنه کلرادو که به وسیله‌ی کنه‌ها ایجاد می‌شود.
- آنسفالیت هاری که از طریق نیش و گاز پستانداران ایجاد می‌شود.
- آنسفالیت سنت لوئیس که در ایالت‌های میانه غربی و جنوبی آمریکا رخ می‌دهد.
- آسفالیت ویروس غرب نیل که اغلب در آفریقا، ایالات متحده و خاورمیانه مشاهده می‌شود.
- آنسفالیت اسب که به وسیله‌ی پشه‌ها پخش می‌شود و هم بر انسان و هم اسب تأثیر می‌گذارد (این مدل آنسفالیت بسیار نادر است.)
- آنسفالیت هرپسی که به واسطه دو ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) رخ می‌دهد. HSV نوع ۱ با علائم سرماخوردگی و تاول های در اطراف دهان و HSV نوع ۲ با تبخال دستگاه تناسلی همراه است. آنسفالیت ناشی از HSV نوع ۱ نادر است اما می‌تواند در موارد حاد منجر به آسیب یا مرگ مغزی شود.
علائم آنسفالیت چیست؟
علائم آنسفالیت می‌تواند از خفیف تا شدید باشد.
علائم آنسفالیت در بزرگسالان
علائم خفیف شامل مواردی از قبیل تب، سردرد، استفراغ، گرفتگی گردن و بی‌حالی است.
علائم شدید بیماری آنسفالیت معمولا با آنفولانزا اشتباه گرفته می‌شود و شامل تب ۴/۳۹ درجه سانتی‌گراد، عدم هوشیاری، خواب‌آلودگی، توهم، حرکات کند، کما، تشنج، تحریک‌پذیری و حساسیت به نور است. به همین دلیل خیلی مهم است که در صورت مشاهده چنین علائمی حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید تا مورد معاینه قرار بگیرید.
انسفالیت در موارد شدید باعث ایجاد تشنج یا اختلال در حواس یا حرکت می شود. از آنجاکه این بیماری به سرعت رشد می‌کند معمولاً نیاز به مراقبت فوری دارد.
علائم آنسفالیت در نوزادان
علائمی که نوزادان و خردسالان در رابطه با بیماری آنسفالیت بروز می‌دهند، نسبت به بزرگسالان متفاوت است. این علائم شامل استفراغ، ایجاد کله‌ی نرم در پوست سر (فونتانل شکاف‌دار)، گریه‌ی بی‌دلیل و مداوم، سفت شدن عضلات بدن و از دست دادن اشتها است.
چه عواملی باعث بروز آنسفالیت می‌شوند؟
بسیاری از ویروس‌ها می‌توانند باعث ابتلا به آنسفالیت شوند. علل ایجاد این بیماری به سه گروه تقسیم می‌شوند: ویروس‌های رایج، ویروس‌های کودکانه و آربوویروس در ویروس‌های رایج که شایع‌ترین نوع ویروس در ایجاد بیماری آنسفالیت است. از این گروه ویروس‌ها می‌توان به ویروس تبخال، اوریون، ویروس اپشتین-بار، اچ‌آی‌وی و سیتومگالوویروس اشاره کرد.
ویروس‌های دوران کودکی که شامل ویروس آبله مرغان، سرخک و سرخچه هستند، باعث ابتلا به آنسفالیت می‌شوند، هرچند که امروزه ابتلا به این بیماری از طریق ویروس‌های کودکی بسیار نادر است. ویروس آربوویروس که توسط حشرات حمل می‌شود، می‌تواند باعث ابتلا به بیماری آنسفالیت شود. این ویروس‌ها مانند نیش پشه، کنه، نیش و گاز پستانداران، اسب و همچنین باکتری و قارچ‌ها هستند.
آنسفالیت چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک با بررسی علائم یک سری آزمایش برای تشخیص بیماری آنسفالیت تجویز می‌کند. این آزمایش‌ها شامل نمونه‌برداری از مایع نخاع، سی‌تی اسکن مغز و ام‌آرآی، الکتروانسفالوگراف، آزمایش خون و همچنین نمونه‌برداری از بافت مغز هستند.
آنسفالیت چگونه درمان می‌شود؟
برای درمان بیماری آنسفالیت باید اول بیماری را که عامل ایجاد آن بوده است، درمان کرد. به عنوان مثال، داروهای ضد ویروسی می‌توانند به درمان آنسفالیت که از تبخال ایجاد شده است کمک کنند، اما در درمان بقیه‌ی انواع بیماری آنسفالیت تأثیری ندارند.
بیش‌تر اوقات روش‌های درمانی بیماری انسفالیت شامل استراحت، حمام آب ولرم، داروهای مسکن، کورتیکواستروئیدها (برای کاهش التهاب مغز)، استفاده از ماسک‌های استنشاق هوا (برای کمک به تنفس)، داروهای ضد تشنج و آرام‌بخش (برای درمان بی‌قراری، پرخاشگری و تحریک‌پذیری) است.
در موارد شدید پزشکان برای درمان بیماری آنسفالیت از روش‌های درمانی زیر کمک می‌گیرند:
بستری در بیمارستان
اگر فرد بیمار دچار تورم مغزی و تشنج شده باشد در بیمارستان بستری می‌شود و مراحل درمانی در آن جا انجام می‌گیرد. در غیراینصورت بیمار با مصرف دارو و استراحت در خانه درمان می‌شود.
فیزیوتراپی
برای بهبود قدرت، هماهنگی، تعادل و انعطاف‌پذیری در اندام‌های بدن
کاردرمانی
برای کمک به مشکلاتی که فرد در انجام کارهای روزمره با آن‌ها درگیر است
گفتاردرمانی
برای کمک به ترمیم و کنترل عضلات مورد نیاز برای صحبت کردن
روان‌درمانی
برای کمک به مشکلات روحی، اختلالات روانی و تغییر شخصیت
عوارض بیماری آنسفالیت چیست؟
بیش‌تر افرادی که به آنسفالیت شدید مبتلا می‌شوند عوارضی نظیر تشنج، از دست دادن حافظه، تغییر شخصیتی و.. را تجربه می‌کنند. افرادی که علائم شبیه به کما را تجربه می‌کنند و همچنین بلافاصله درمان نمی‌شوند، خطر آسیب مغزی و مرگ را به دنبال دارند.
آیا می‌توان از آنسفالیت جلوگیری کرد؟
آنسفالیت همیشه قابل پیشگیری نیست، اما گاهی افراد می‌توانند با واکسینه شدن در برابر ویروس‌هایی که خطر ابتلا به این بیماری را دارند، از آن جلوگیری کنند. بسیار مهم است که کودکان در برابر ویروس‌هایی که خطر ابتلا به آنسفالیت را دارند، واکسینه شوند. همچنین اگر در مناطقی زندگی می‌کنید که در آنجا پشته و کنه رواج دارد، بهتر است از ماده‌ی دافع حشرات استفاده کنید.