قرص دوفاستون: کاربرد، نحوه مصرف و عوارض

قرص دوفاستون (دیدروژسترون) از جمله داروهای هورمونی حاوی پروژسترون است. این دارو در درمان نازایی، مشکلات قاعدگی، اندومتریوز، قاعدگی‌های دردناک، سقط جنین مکرر و پیشگیری از سقط جنین کاربرد دارد. نحوه مصرف این قرص در بیماری‌های مختلف فرق دارد. همچنین قرص دوفاستون عوارضی دارد که باعث می‌شود همه افراد نتوانند آن را مصرف کنند. در این مقاله درباره کاربردها، نحوه مصرف و عوارض احتمالی قرص دوفاستون صحبت می‌کنیم.

دوفاستون چیست؟

«دوفاستون» (Duphaston) یک داروی خوراکی حاوی هورمون پروژسترون مصنوعی است. این هورمون مصنوعی «دیدروژسترون» (Dydrogesterone) نام دارد؛ به همین دلیل قرص دوفاستون با نام دیدروژسترون هم شناخته می‌شود.

---

دوفاستون چطور عمل می‌کند؟

تخمدان‌ها به طور طبیعی از آغاز دوره بلوغ تا رسیدن به سن یائسگی، پروژسترون تولید می‌کنند. قرص دوفاستون برای درمان بیمارانی تجویز می‌شود که بدنشان به‌صورت طبیعی پروژسترون کافی تولید نمی‌کند یا دچار بی‌نظمی هورمونی هستند. هورمون دیدروژسترون موجود در این قرص، کمبود پروژسترون طبیعی را در بدن این افراد جبران می‌کند؛ در نتیجه هورمون‌های مختلف بدن به تعادل می‌رسند و عوارض ناشی از بی‌نظمی هورمونی از بین می‌روند.

---

کاربرد دوفاستون

کمبود پروژسترون می‌تواند باعث ایجاد عوارض مختلفی در بدن شود. همچنین گاهی بی‌نظمی هورمونی در دوره یائسگی یا PMS (پیش از قاعدگی) باعث ایجاد علائم ناخوشایند می‌شود. در این شرایط، پزشک با تجویز قرص دوفاستون این مشکلات را برطرف می‌کند. در ادامه با انواع کاربرد دوفاستون بیشتر آشنا شوید:

۱. اختلالات قاعدگی

پروژسترون نقش مهمی در تنظیم چرخه قاعدگی، خونریزی پریود و آماده‌سازی بدن خانم‌ها برای باردارشدن دارد. وقتی مقادیر این هورمون در بدن کم باشد، علائمی مثل بی‌نظمی پریود، لکه‌بینی، سردرد و ناباروری اتفاق می‌افتد. دوفاستون و سایر داروهای پروژسترونی این کمبود را در بدن جبران می‌کنند.

۲. اندومتریوز

در افراد مبتلا به اندومتریوز، بافت‌هایی شبیه به بافت دیواره رحم در خارج از رحم شروع به رشد می‌کنند. این بافت‌های اضافی، باعث دردهای شدید لگنی، پریودهای دردناک و سنگین و ناباروری می‌شوند. مصرف بلند مدت قرص دوفاستون به‌تدریج باعث نازک‌شدن بافت دیواره رحم و سایر بافت‌های مشابه می‌شود. این اتفاق باعث می‌شود خونریزی و لکه‌بینی‌های بین دو پریود کم شوند. همچنین پریودهای منظم به‌تدریج قطع می‌شوند.

اگر علاقه دارید تا درباره این بیماری بیشتر بدانید، مقاله “اندومتریوز چیست؟ + علل، علائم و درمان” را مطالعه کنید.

۳. هورمون‌درمانی (HRT)

در دوره یائسگی، تعادل هورمون‌های استروژن و پروژسترون به هم می‌خورد. کاهش میزان استروژن بدن در این دوره باعث ایجاد علائم ناخوشایندی مثل گرگرفتگی یائسگی و خشکی واژن می‌شود. در هورمون‌درمانی (HRT مخفف Hormone Replacement Therapy) پزشکان با تجویز قرص‌های استروژنی این مشکل را برطرف می‌کنند. ازآنجاکه مصرف استروژن به‌تنهایی عوارض دارد، همراه با آن قرص‌های پروژسترونی مثل دوفاستون نیز تجویز می‌شود.

اگر سوالاتی درباره یائسگی دارید، در مقاله “شایع‌ترین علائم یائسگی در زنان” می‌توانید به طور کامل با آن آشنا شوید.

۴. ناباروری

گاهی ناباروری زنان به دلیل کمبود پروژسترون و ساختار نامناسب دیواره رحم اتفاق می‌افتد. در این شرایط دوفاستون می‌تواند دیواره رحم را برای لانه‌گزینی جنین آماده‌تر کرده و از این طریق به درمان ناباروری کمک کند.

۵. پیشگیری از سقط

قرص دوفاستون به درمان خانم‌هایی که تجربه سقط‌های مکرر را دارند کمک می‌کند. در یک پژوهش علمی مشخص شد تجویز دوفاستون برای خانم‌هایی با تجربه حداقل سه سقط متوالی، باعث کاهش احتمال سقط مجدد می‌شود. (منبع: Pubmed)

۶. حفاظت از بارداری

گاهی ممکن است در سه‌ماهه اول بارداری علائم سقط از جمله خونریزی غیرطبیعی ظاهر شوند. در این شرایط پزشک با تجویز دوفاستون، از سقط جنین جلوگیری می‌کند. پژوهش‌های علمی نیز تائید کننده‌ی تاثیر مثبت این قرص در حفظ بارداری، به‌ویژه در خانم‌های دارای سابقه سقط، است. (منبع: The Journal of Steroid Biochemistry and Molecular Biology)

۷. سندرم پیش از قاعدگی (PMS)

پژوهش‌های علمی تاثیر مثبت قرص دوفاستون را در درمان علائم سندرم پیش از قاعدگی نیز تایید می‌کنند. (منبع: Value in Health Journal) از جمله این علائم می‌توان به نوسان خلق، خستگی، سردرد و درد پستان‌ها اشاره کرد.

---

پیش از مصرف، پزشک را در جریان چه نکاتی بگذارم؟

• سابقه حساسیت به دوفاستون یا داروهای دیگر، موادغذایی، رنگ و مواد نگهدارنده
• فهرست داروهای مصرفی (به‌خصوص داروهای ضدتشنج، داروهای ضد عفونت و داروهای حاوی گل راعی)
• سن
• بارداری یا تصمیم به اقدام برای آن
• خونریزی واژینال غیرطبیعی و بدون علت
• ابتلا به سرطان رحم یا پستان
• ابتلا به بیماری کبدی
• عدم تحمل لاکتوز

قبل از مصرف دوفاستون، در صورت سابقه حساسیت دارویی، مصرف داروهای ضدتشنج یا ابتلا به سرطان رحم، سرطان پستان یا بیماری‌های کبدی، به پزشک اطلاع دهید.

---

نحوه مصرف دوفاستون

دوز و طول دوره درمان این دارو در بیماری‌های مختلف، متفاوت است.

دوز مصرف

در جدول زیر می‌توانید دوز و زمان مصرف قرص دوفاستون را برای درمان بیماری‌های مختلف مشاهده کنید.

حداکثر دوز مجاز مصرف

حداکثر دوز مجاز مصرف روزانه این دارو ۳۶۰ میلی‌گرم است.

طول دوره مصرف

طول دوره مصرف دارو بسته به نوع بیماری متفاوت است.

---

نکات حین مصرف

• قرص دوفاستون را می‌توانید همراه با غذا یا بدون آن مصرف کنید.
• بهتر است دارو را هر روز راس ساعت مشخصی بخورید.
• دوز مصرفی و طول مدت درمان را طبق تجویز پزشک رعایت کنید.
• دوفاستون را بیشتر یا کمتر از میزان تجویزشده توسط پزشک مصرف نکنید.
• طی دوره درمان، به طور منظم به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت اثربخشی دارو را بررسی کند. (درباره زمان‌های مراجعه، از پزشک سوال بپرسید.)
• درصورتی‌که سرگیجه دارید، از رانندگی، دوچرخه‌سواری و کارکردن با ماشین‌آلات پرهیز کنید.

اگر یک دوز را فراموش کردم چه کار کنم؟

اگر یک دوز دارو را فراموش کردید، آن را به محض یادآوری مصرف کنید؛ اما اگر از موعد مصرف دوز دارو بیشتر از ۱۲ ساعت گذشته است، نیازی به مصرف آن نیست. در این شرایط فقط باید دوز بعدی را سر ساعت مصرف کنید.

برای جبران دوز فراموش‌شده، میزان مصرف دارو را دوبرابر نکنید.

---

عوارض جانبی دوفاستون

داشتن عوارض جانبی مختلف طی دوره درمان با دوفاستون طبیعی است. اگر این عوارض با گذشت زمان شدیدتر شدند و بهبود پیدا نکردند، حتماً پزشک را در جریان قرار دهید.

عوارض رایج دوفاستون

شایع‌ترین عوارض مصرف دوفاستون عبارت‌اند از:

• خون‌ریزی غیرطبیعی واژن
• سردرد و میگرن
• حالت تهوع
• استفراغ
• درد شکمی
• اختلال‌های قاعدگی (بی‌نظمی پریود، قاعدگی سنگین و دردناک، کم‌شدن خونریزی و غیره)
• درد پستان

عوارض با شیوع کمتر

• افسردگی
• سرگیجه
• اختلال عملکرد تیروئید (همراه با زردی، درد غیرطبیعی، ضعف و احساس بیماری)
• علائم حساسیت پوستی (خارش، بثورات، کهیر و غیره)
• خواب‌آلودگی

عوارض خطرناک دوفاستون

مصرف دوفاستون به‌ندرت باعث ایجاد عوارض خطرناک می‌شود. برخی از این عوارض عبارت‌اند از:

• تورم زیرپوستی (آنژیواِدِم)
• حساسیت شدید
• ورم پستان‌ها
• افزایش اندازه تومورهای پروژسترونی
• کم‌خونی همولیتیک (کم‌خونی ناشی از تجزیه سریع گلبول‌های قرمز)
• تجمع آب در بدن

خونریزی غیرطبیعی واژن شایع‌ترین عارضه مصرف قرص دوفاستون است. سایر عوارض این قرص خیلی نادر هستند. بدن به‌تدریج به قرص عادت می‌کند و عوارض آن از بین می‌روند. اگر عوارض با گذشت زمان بدتر شدند، به پزشک مراجعه کنید.

---

علائم و عوارض ناشی از اوردوز

درباره عوارض ناشی از اوردوز با دوفاستون اطلاعات کافی وجود ندارد. همچنین پادزهر خاصی برای درمان اوردوز با این دارو وجود ندارد؛ بنابراین درمان‌های موجود صرفاً روی ازبین‌بردن علائم ناشی از اوردوز تمرکز دارند. درصورت اوردوز با دوفاستون، بهتر است برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید.

---

هشدارهای دوفاستون

قبل از مصرف دوفاستون، پزشک را در جریان داروهای مصرفی، بیماری‌های زمینه‌ای، سن و شرایط خاصی مثل بارداری و شیردهی قرار دهید.

تداخلات دارویی

• داروهای ضدتشنج (مثل فنوباربیتال، فنی‌توئین و کاربامازپین)
• برخی داروهای ضد عفونت (مثل ریفامپیسین، ریفابوتین، نویراپین و افاویرنز)
• داروهای حاوی عصاره گل راعی، مریم‌گلی یا جینکوبیلوبا
• ریتوناویر
• نلفیناویر

تداخلات غذایی

درباره تداخلات غذایی دوفاستون اطلاعات خاصی وجود ندارد.

مصرف همراه با الکل

درباره تداخل قرص دوفاستون با الکل، شواهد علمی وجود ندارد؛ اما بهتر است قبل از مصرف با پزشک خود هم مشورت کنید.

محدودیت سن

درباره ایمنی و اثربخشی دوفاستون در کودکانی که پریود نشده‌اند و افراد زیر ۱۸ سال پژوهش کافی انجام نشده است؛ به همین دلیل مصرف این دارو در این افراد توصیه نمی‌شود.

گروه‌های خاص یا پرخطر

• افراد دارای سابقه حساسیت دارویی
• افراد مبتلا به سرطان پستان یا رحم و بیماری‌های حاد کبدی
• افراد زیر ۱۸ سال و کودکانی که هنوز پریود نشده‌اند
• افرادی که تحت درمان با داروهای خاصی مثل داروهای ضدتشنج، ضد عفونت یا داروهای گیاهی حاوی گل راعی و مریم‌گلی هستند
• افراد مبتلا به خونریزی واژن غیرطبیعی

بارداری و شیردهی

مصرف دوفاستون در دوره بارداری باید فقط تحت‌نظر پزشک باشد. همچنین ترشح مواد قرص دوفاستون داخل شیر مادر و انتقال آن به نوزاد، اجتناب‌ناپذیر است؛ بنابراین مصرف این قرص در دوره شیردهی مجاز نیست. (مگر با صلاح دید پزشک)

---

موارد منع مصرف دوفاستون

• سابقه حساسیت به دوفاستون
• ابتلا به خونریزی واژینال غیرطبیعی که پزشک هنوز علت آن را مشخص نکرده است
• ابتلا به سرطان‌های وابسته به پروژسترون (مانند سرطان رحم و سرطان پستان)
• ابتلا به بیماری‌های حاد کبدی
• ابتلا به تومورهایی که پروژسترون روی آن‌ها تاثیر دارد

---

هنگام مصرف دوفاستون به چه مواردی دقت کنم؟

اگر به اختلال «پورفیریا» (بیماری ارثی یا اکتسابی که مانع رشد صحیح هموگلبین‌ها می‌شود.) یا افسردگی مبتلا هستید یا سابقه ابتلا به این بیماری‌ها را دارید، طی دوره درمانتان باید تحت‌نظر پزشک باشید؛ چرا که احتمال برگشتن یا عود آن‌ها در این دوره زیاد است.

همچنین اگر در دوره بارداری یا هورمون‌درمانی‌های قبلی به پورفیریا یا افسردگی مبتلا شده‌اید یا بیماریتان عود کرده است، باید طی دوره درمان تحت‌نظر پزشک قرار بگیرید.

علائم خطرناک حین مصرف دوفاستون

در صورت مشاهده علائم زیر، مصرف دوفاستون را قطع و به پزشک مراجعه کنید:

• علائم لخته خون شامل ورم ساق پا، درد قفسه سینه ناگهانی و تنگی نفس
• علائم سکته قلبی از جمله درد قفسه سینه که به گردن یا دست سرایت می‌کند
• علائم سکته مغزی از جمله سردرد شدید و بدون علت مشخص (ممکن است سردرد همراه با مشکلات بینایی هم باشد.)

اگر به پروفیریا یا افسردگی مبتلا هستید، باید در دوره درمان با دوفاستین به‌صورت مرتب با پزشک در تماس باشید.

---

آیا می‌توان دوفاستون را با داروی دیگری جایگزین کرد؟

جایگزینی قرص دوفاستون با یک داروی دیگر با تجویز پزشک امکان‌پذیر است. شرکت‌های داروسازی قرص‌های مختلفی را تولید می‌کنند که مانند دوفاستون حاوی پروژسترون مصنوعی هستند. بعضی از این داروها عبارت‌اند از:

• مدروکسی‌پروژسترون
• نوراتیندرون (نورتیسترون)
• هیدروکسی پروژسترون کاپروات

---

نحوه نگهداری دوفاستون

قرص دوفاستون را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی و در دمای زیر ۳۰ درجه نگهداری کنید. دارو را فریز نکنید و آن را از رطوبت، گرمای مستقیم و نورخورشید دور نگه دارید.

---

نکاتی درباره خرید دوفاستون

هنگام خرید دوفاستون، به نام و شرکت سازنده آن توجه کنید.

اشکال دارویی موجود

دوفاستون به‌صورت قرص خوراکی تولید می‌شود.

دوزهای موجود

این دارو در بازار ایران با دوز ۱۰ میلی‌گرمی تولید می‌شود. در برخی کشورها دوفاستون ۵ میلی‌گرمی نیز تولید می‌شود.

شرکت‌های تولیدکننده

• ابوریحان
• داروسازی ابوت (Abbott) هلند (واردکننده: شرکت بهستان دارو)
• آتی‌فارمد

نام‌های تجاری موجود در ایران

• دوفاژست
• دوفاستون
• دوفامد

---

هنگام مصرف دوفاستون چه زمانی از پزشک کمک بگیرم؟

در صورت مشاهده عوارض زیر با پزشک مشورت کنید:

• کشیده‌شدن پوست پستان‌ها به داخل و تغییر نوک آن‌ها
• احساس توده در پستان‌ها یا مشاهده آن‌ها
• بهبود نیافتن یا عودکردن عوارض ناشی از دوفاستون (مثل حالت تهوع، سردرد، ترشحات غیرطبیعی، درد و حساس‌شدن پستان‌ها و غیره)

هنگام مصرف دوفاستون چه زمانی با اورژانس تماس بگیرم؟

• ورم ساق پا
• درد ناگهانی قفسه سینه
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه که به دست و گردن سرایت می‌کند
• سردرد شدید ناگهانی و بدون علت، همراه با اختلال بینایی یا بدون آن
• مشاهده علائم حساسیت دارویی مثل کهیر، تنگی نفس، اختلال تکلم، خارش پوستی، ورم صورت، لب‌ها یا گلو

---

کلام آخر دکترساینا

قرص دوفاستون حاوی هورمون پروژسترون مصنوعی به نام دیدروژسترون است. این قرص برای درمان اختلالات قاعدگی، اندومتریوز، هورمون‌درمانی، ناباروری، سقط‌های مکرر و سندرم پیش از قاعدگی تجویز می‌شود. همچنین به افرادی که در خطر سقط جنین هستند کمک می‌کند بارداری خود را ادامه دهند. مصرف این قرص در افراد مبتلا به بیماری حاد کبدی، دارای سابقه حساسیت به دوفاستون، خونریزی واژینال بدون علت، سرطان رحم و پستان و تومورهایی که پروژسترون روی آن‌ها تاثیر دارد ممنوع است.

سوالات متداول