تب دِنگی، بیماری جدیدی که این روزها سرخط خبرها را در کشورمان به خود اختصاص داده، موجی از نگرانی‌ها را در جامعه به وجود آورده است. این بیماری که از طریق پشه منتقل می‌شود، بیشتر در مناطق گرمسیری جهان شایع است؛ بااین‌حال، به‌تازگی شاهد شیوع آن در کشور بوده‌ایم. تب دنگی در موارد خفیف علائمی شبیه آنفولانزا دارد؛ اما در صورتی که شدید باشد، ممکن است با خطر مرگ‌ومیر همراه باشد. اگر درباره شیوع این بیماری نگران هستید، در این مقاله اطلاعات لازم درباره علل، علائم، روش‌های پیشگیری و درمان تب دنگی را در اختیار شما قرار می‌دهیم. با ما همراه باشید.
فهرست آنچه می‌خوانید:
- تب دنگی (Dengue Fever) چیست؟
- علت تب دنگی: چگونه انتقال پیدا می‌کند؟
- چه کسانی در معرض خطر تب دنگی هستند؟
- علائم تب دنگی
- علائم تب دانگ در کودکان
- عوارض خطرناک تب دنگی
- چه زمان از پزشک کمک بگیریم؟
- تشخیص تب دانگ: چطور بفهمیم تب دانگ داریم؟
- روش‌های درمان تب دانگ
- روش‌های پیشگیری تب دانگ: چطور جلوگیری کنیم؟
- کلام آخر دکترساینا
- سؤالات متداول
تب دنگی (Dengue Fever) چیست؟
تب دِنگی یا تب استخوان شکن، نوعی بیماری است که از طریق نیش پشه‌ای موسوم به پشه آئدس (Aedes)، که حامل یکی از چهار ویروس دنگی (DENV) باشد، به انسان منتقل می‌شود. سالانه میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به عفونت دنگی مبتلا می‌شوند. این ویروس بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری از جمله آمریکای مرکزی و لاتین، آفریقا، جنوب شرقی آسیا و جزایر غربی اقیانوس آرام وجود دارد؛ اما اکنون به بخش‌هایی از اروپا، ایران و مناطق جنوبی ایالات متحده نیز گسترش یافته است.
علت تب دنگی: چگونه انتقال پیدا می‌کند؟
تب دنگی به روش‌های زیر انتقال می‌یابد:
- پشه به انسان: ویروس دنگی از طریق نیش پشه آئدس ماده به انسان منتقل می‌شود. خود این پشه باید آلوده باشد تا بتواند انسان را آلوده کند؛ یعنی قبلا باید از خون انسانی که حامل ویروس دنگی است، تغذیه کرده باشد. وقتی پشه از فرد آلوده تغذیه می‌کند، ویروس دنگی قبل از اینکه به بافت‌های ثانویه از جمله غدد بزاقی او برسد، در روده میانی‌اش تکثیر می‌شود. در دمای محیط بین ۲۵ تا ۲۸ سانتی‌گراد، فرایند دریافت ویروس تا انتقال واقعی به میزبان جدید، حدود ۸ تا ۱۲ روز طول می‌کشد. هنگامی که پشه عفونی می‌شود، تا زمانی که بمیرد، قادر به انتقال ویروس است.
- انسان به پشه: گفتیم خود پشه از انسانی که حامل ویروس دنگی است، آلوده می‌شود. ممکن است این افراد علائم عفونت دنگی را داشته باشند، اما هنوز علائمی در آنها مشاهده نشده باشد (pre-symptomatic) یا اینکه اصلاً علائمی نداشته باشند (asymptomatic). انتقال ویروس از انسان به پشه تا ۲ روز قبل از آنکه فرد علائم بیماری را نشان دهد و تا ۲ روز بعد از آنکه تب او برطرف شد، امکان‌پذیر است.
- انتقال از مادر به جنین: با اینکه راه اصلی انتقال ویروس دنگی از انسان به انسان از طریق نیش پشه ناقل است، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد امکان انتقال ویروس از زن باردار به جنین هم وجود دارد. هنگامی که مادر در دوران بارداری به تب دنگی مبتلا شود، زایمان زودرس، کم‌وزنی نوزاد هنگام تولد و سایر اختلالات مربوط به جنین محتمل است.
- سایر موارد: موارد نادری از انتقال تب دنگی از طریق اهدای خون، اهدای عضو و نظایر آن هم ثبت شده است.
پشه آئدس چه شکلی است؟
پشه آئدس شکل کاملاً مشخصی دارد. بدن و دست و پاهای این پشه دارای راه‌راه‌های سیاه و سفید است و به همین دلیل به آن پشه ببری هم می‌گویند. این پشه از نوع پشه‌های فعال است؛ یعنی در طول روز افراد را نیش می‌زند. بااین‌حال، گاهی ممکن است این پشه‌ها در طول شب هم نیش‌زدن را انجام دهند.
شیوع تب دنگی ۱۴۰۳ در ایران
به گزارش خبرگزاری مهر، تاکنون ۱۴۹ مورد ابتلا به تب دنگی در ایران گزارش شده است که ۱۱ مورد از آنها ابتلای داخلی بوده و همگی در بندر لنگه اتفاق افتاده‌اند.
آیا تب دنگی مسری است؟
اگر بیماری به تب دنگی مبتلا باشد، فرد دیگری با قرار گرفتن در کنار او، بوسیدن، بغل‌کردن و حتی استفاده از لیوان و ظرف غذایش به این بیماری مبتلا نمی‌شود. بنابراین تب دنگی به‌شکل مستقیم مسری نیست، مگر اینکه از زن باردار به جنین منتقل شود یا اینکه پشه‌ای که بیمار را نیش زده است، افراد سالم را هم نیش بزند.
چه کسانی در معرض خطر تب دنگی هستند؟
هر کسی ممکن است با نیش پشه آلوده به تب دنگی مبتلا شود؛ بااین‌حال، به نظر می‌رسد که افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، بیشتر در معرض ابتلا به نوع شدید تب دنگی هستند. کودکان خردسال و افرادی که قبلاً به این عفونت مبتلا نشده‌اند، در صورت آلوده‌شدن علائم خفیف‌تری خواهند داشت.
افرادی که یک بار به این بیماری مبتلا شده‌اند، پس از بهبودی تا مدت‌های طولانی در برابر سویه‌ای از ویروس که آنها را آلوده کرده است مصونیت دارند. اما این مصونیت نسبت‌به سه سویه دیگر ایجاد نمی‌شود؛ در نتیجه اگر برای بار دوم با یکی از سه سویه دیگر ویروس دنگی آلوده شوند، خطر ابتلا به تب دنگی شدید در آنها افزایش خواهد یافت.
افرادی که به یک سویه از ویروس مبتلا شده و بهبود یافته‌اند، بعد از پایان دوره مصونیت که اغلب طولانی است، اگر با همان سویه از ویروس مجدداً آلوده شوند، در معرض خطر ابتلا به تب دنگی شدید قرار می‌گیرند.
علائم تب دنگی
بیشتر افراد مبتلا به تب دانگ، علائم و نشانه‌های خفیف بروز می‌دهند یا حتی ممکن است هیچ‌گونه علائمی نداشته باشند و در عرض ۱ تا ۲ هفته بهبود یابند. به‌ندرت علائم آن می‌تواند آن‌قدر شدید باشد که به مرگ منجر شود.
به‌گفته سازمان بهداشت جهانی (WHO)، ظاهرشدن نشانه‌های تب دنگی، اغلب ۴ تا ۱۰ روز پس از عفونت شروع می‌شود و ۲ تا ۷ روز به طول می‌انجامد. بیشتر مواقع علائم آن با آنفولانزا اشتباه گرفته می‌شود. در ادامه به نشانه‌های تب دنگی در هر ۲ حالت خفیف و شدید اشاره شده است:
علائم تب دنگی خفیف
- تب بالا (۴۰ درجه)؛
- سردرد شدید؛
- درد پشت چشم؛
- دردهای عضلانی و مفاصل؛
- حالت تهوع؛
- استفراغ؛
- تورم غدد؛
- کهیر.
علائم تب دنگی شدید
تب دنگی در موارد نادر می‌تواند به تب دنگی شدیدی منجر شود که آن را سندرم شوک دنگی (DSS) می‌نامند. در تب دنگی شدید، رگ‌های خونی فرد آسیب می‌بیند و احتمال نشت خون از آنها وجود دارد. به همین دلیل، تعداد پلاکت‌های موجود در جریان خون کاهش می‌یابد که ممکن است به شوک، خونریزی داخلی، نارسایی اندام‌ها و حتی مرگ بینجامد. علائم هشداردهنده یا اورژانسی تب دنگی، به‌سرعت و در عرض یکی دو روز بعد از اینکه تب بیمار برطرف شد، آغاز می‌شود و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد شدید در ناحیه شکم؛
- استفراغ مداوم؛
- خونریزی از لثه یا بینی؛
- بزرگ‌شدن کبد؛
- نارسایی در سیستم گردش خون؛
- وجود خون در ادرار، استفراغ یا مدفوع؛
- خونریزی زیر پوست که شبیه کبودی به نظر می‌رسد؛
- تنفس سریع و دشوار؛
- خستگی و بی‌حالی؛
- تشنگی شدید؛
- پوست رنگ‌پریده و سرد؛
- احساس ضعف؛
- تحریک‌پذیری و احساس بیقراری.
افرادی که این نشانه‌ها در آنها مشاهده می‌شود، باید به‌سرعت تحت مراقبت‌های پزشکی قرار گیرند. با وجود همه اینها، حتی پس از بهبودی هم ممکن است افراد تا چند هفته احساس خستگی داشته باشند. البته همان‌طور که گفتیم، این عارضه نادر است.
علائم تب دانگ در کودکان
در مقایسه با بزرگسالان، کودکان اغلب علائم خفیفی از تب دنگی را تجربه می‌کنند. در نوزادان ممکن است علائم زیر بروز پیدا کند:
- بالا بودن دمای بدن به‌مدت بیشتر از پنج روز؛
- بثورات پوستی؛
- چند بار استفراغ در روز؛
- خونریزی بینی و لثه؛
- احساس خواب‌آلودگی مداوم؛
- تحریک‌پذیری؛
- اشک‌ریزش زیاد.
در کودکان نوپا ممکن است این علائم هم دیده شود:
- سردرد؛
- تب شدید؛
- درد عضلانی؛
- درد مفاصل.
گاهی علاوه‌بر موارد بالا، ممکن است برخی از کودکان علائم زیر از تب دانگ را نشان دهند:
- حالت تهوع؛
- کاهش اشتها؛
- ضعف؛
- ناتوانی در انجام فعالیت بدنی.
عوارض خطرناک تب دنگی
عوارض خطرناک تب دنگی در نوع شدید آن اتفاق می‌افتد. شایع‌ترین این عوارض، خونریزی داخلی و در نتیجه آسیب به ارگان‌های حیاتی بدن است. در برخی موارد، ممکن است سبب کاهش شدید فشار خون و شوک شود. همچنین، اگر تب بسیار شدید باشد، ممکن است به مرگ‌ومیر هم بینجامد.
چه زمان از پزشک کمک بگیریم؟
تب دنگی شدید یک مورد اورژانسی است و خطر مرگ به همراه دارد. اگر به‌تازگی به منطقه‌ای گرمسیری سفر کرده‌اید که تب دنگی در آنجا شایع بوده است، چنانچه تب داشتید و هریک از علائم هشداردهنده را در خود مشاهده کردید، فوراً به‌دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. علائم هشداردهنده شامل درد شدید معده، استفراغ، مشکل تنفسی یا وجود خون در بینی، لثه، استفراغ یا مدفوع است.
نکته احتیاطی: اگر اخیراً به مسافرت رفته‌اید (نه لزوماً به جایی که این بیماری شایع شده است) و حس می‌کنید تب و علائم خفیف تب دنگی را دارید، حتماً از پزشک کمک بگیرید.
برای مشاهده لیست بهترین متخصص بیماری‌های عفونی کلیک کنید:
ارتباط تلفنی با متخصص عفونی ارتباط آنلاین با متخصص عفونیتشخیص تب دانگ: چطور بفهمیم تب دانگ داریم؟
تشخیص تب دانگ به دلیل شباهت زیادی که به آنفولانزا یا سایر عفونت‌های ویروسی دارد، تا حد زیادی دشوار است. پزشک با آزمایش خون و بررسی ویروس یا آنتی‌بادی‌های مربوط به آن، می‌تواند تشخیص دهد که علائم بیمار به‌دلیل تب دنگی است و یا به ویروس دیگری مبتلا شده است.
روش‌های درمان تب دانگ
هیچ داروی خاصی برای درمان تب دنگی خفیف وجود ندارد. تنها مسکنی که در این بیماری استفاده می‌شود، استامینوفن (پاراستامول) برای کاهش درد عضلات است. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپرین به‌شدت خطرناک هستند؛ زیرا ممکن است سبب افزایش خونریزی شوند. در موارد شدید تب دنگی، مراقبت تحت نظارت پزشک و بستری‌شدن در بیمارستان ضروری است.
درمان خانگی تب دنگی
اگر علائم خفیف تب دنگی را دارید، می‌توانید در خانه خود را درمان کنید. فقط باید استراحت کنید، مایعات فراوان بنوشید و برای تسکین درد فقط استامینوفن بخورید. هرگز از ایبوپروفن یا آسپرین استفاده نکنید.
در صورتی که در ۲۴ ساعت بعد از کاهش تب بدتر شدید، فوراً به بیمارستان مراجعه کنید.
روش‌های پیشگیری تب دانگ: چطور جلوگیری کنیم؟
روش‌های مختلفی برای پیشگیری از تب دانگ وجود دارد؛ بااین‌حال، بهترین راه محافظت از خودتان در برابر نیش پشه است. به‌ویژه اگر در مناطق گرمسیری زندگی می‌کنید یا قرار است به آنجا سفر کنید. برخی از روش‌های پیشگیری از تب استخوان شکن عبارت‌اند از:
- از مواد دافع پشه نظیر محصولات حاوی پیکاریدین، DEET ۱۰ درصد یا IR3535 حتی در منزل استفاده کنید.
- از داروی پرمترین روی لباس، کفش، وسایل کمپینگ و توری تخت استفاده کنید.
- در خارج از منزل پیراهن آستین بلند، شلوار بلند و جوراب بپوشید.
- تهویه مطبوع به کاهش هجوم پشه در منزل کمک می‌کند.
- اطمینان حاصل کنید که در و پنجره‌ها امن و بدون روزنه برای ورود پشه باشد.
- در جایی که تهویه ندارید یا احتمال نیش‌زدن پشه وجود دارد، سعی کنید در پشه‌بند بخوابید؛ به‌خصوص هنگام خواب روزانه.
- این پشه‌ها اغلب در آب راکد پرورش می‌یابند؛ بنابراین همه زیستگاه‌های مناسب آنها را نابود کنید. برای مثال، منابع روباز ذخیره آب را بپوشانید و آنها را به‌صورت هفتگی تخلیه و تمیز کنید. در اطراف کانتینرهای ذخیره آب که در فضای باز قرار دارند، از حشره‌کش‌های مناسب استفاده کنید.
- لاستیک‌های فرسوده ماشین، قوطی‌های پلاستیکی و گلدان‌های گل که آب باران در آنها جمع می‌شود، همگی مکان‌های مناسبی برای تجمع و تخم‌گذاری پشه‌ها است. آنها را از محیط خود دور کنید.
- زباله‌های جامد را به‌صورت صحیح دفع کنید.
واکسن تب دنگی
روش دیگر پیشگیری از تب دانگ، واکسن است که محققان در حال بررسی و مطالعه روی آن هستند. در حال حاضر، در مناطقی که تب دنگی شایع است، یک واکسن با عنوان Dengvaxia برای افراد ۹ تا ۴۵ ساله که قبلاً حداقل یک بار تب دنگی داشته‌اند، تأیید شده است. این واکسن در سه دوز در طول ۱۲ ماه تزریق می‌شود.
این واکسن فقط برای افرادی تأیید شده است که سابقه مستند ابتلا به تب دنگی را داشته‌اند یا آزمایش خون انجام داده‌اند که در آن شواهدی مبتنی بر عفونت قبلی با یکی از ویروس‌های دنگی یافت شده است. به نظر می‌رسد در افرادی که در گذشته به تب دنگی مبتلا نشده‌اند، دریافت واکسن احتمال خطر ابتلا به تب دنگی شدید را افزایش می‌دهد که خطرناک است.
در حال حاضر، بهترین راه برای جلوگیری از این عفونت، اجتناب از نیش پشه و انجام اقداماتی برای کاهش تجمع پشه در محل سکونت است.
کلام آخر دکترساینا
در این مقاله درباره علل، علائم و نشانه‌های بیماری تب دنگی و چگونگی پیشگیری و درمان آن صحبت کردیم. این بیماری که به‌تازگی در ایران شایع شده است، موجی از نگرانی در کشور به راه انداخته است. در صورتی که کوچکترین علائمی از این بیماری را در خودتان یا نزدیکان مشاهده می‌کنید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
اگر به‌تازگی مسافرتی به مناطق گرمسیر داشته‌اید یا در آن مناطق زندگی می‌کنید و نگرانید مبتلا به تب دنگی باشید، می‌توانید با پلتفرم دکترساینا ارتباط بگیرید تا به‌صورت آنلاین از ویزیت و خدمات پزشکان متخصص در کوتاه‌ترین زمان بهره‌مند شوید. به این ترتیب، می‌توانید به‌موقع نسبت به درمان خود اقدام کنید.
سؤالات متداول
اکثر افراد مبتلا به تب دنگی دارای علائم خفیف هستند و ممکن است در عرض ۱ تا ۲ هفته بهبود یابند.
خیر. این بیماری واگیردار نیست و فقط از راه پشه آلوده یا مادر به جنین انتقال می‌یابد.
تب دنگی در موارد خفیف خطرناک نیست و با برخی راهکارها میتوان از آن پیشگیری کرد.
در حالت شدید، تب دنگی می‌تواند به مرگ‌ومیر منجر شود؛ بااین‌حال، احتمال آن بسیار کم است.
اکثر موارد ابتلا، خفیف است و فرد بهطور کامل بهبود می‌یابد. هرچند در موارد شدیدتر تب دنگی ممکن است پس از بهبودی، تا چند هفته احساس خستگی در بیمار باقی بماند.