عوارض کم کاری تیروئید در کودکان + علائم و روش‌های درمان

کم کاری تیروئید در کودکان چندان شایع نیست؛ اما در صورت بروز، رشد کودک را با مشکل مواجه می‌کند و می‌تواند منجربه عوارضی همچون کم‌خونی یا مشکلات قلبی نیز بشود. کم کاری تیروئید در کودکان به دلایل مختلفی ممکن است اتفاق بیفتد و درمان آن نیز بستگی به علت کم کاری، سن بیمار و شدت بیماری دارد. در این مقاله به علت، انواع، علائم، عوارض و راه‌های درمان کم کاری تیروئید در کودکان می‌پردازیم.

کم کاری تیروئید کودکان چیست؟

تیروئید غده‌ای پروانه‌ای شکل است که در گردن زیر سیب گلو و جلوی نای قرار گرفته است. غده‌ی تیروئید مسئول تولید برخی هورمون‌ها است و در رشد و تنظیم سوخت‌وساز بدن نیز نقش دارد. زمانی‌که غده‌ی تیروئید به اندازه‌ی کافی هورمون‌های تیروئیدی تولید نکند، بدن دچار اختلالی می‌شود که آن را با نام کم‌کاری تیروئید می‌شناسیم.

هرچند کم‌کاری تیروئید اغلب در بزرگسالان دیده می‌شود؛ ولی کم‌کاری تیروئید شایع‌ترین اختلال مربوط به غده‌ی تیروئید در کودکان است. کم‌ کاری تیروئید کودکان می‌تواند عوارض جدی از جمله اختلال در رشد و تکامل مغزی، اختلالات متابولیکی و برخی مشکلات جسمی به‌همراه داشته باشد.

انواع کم کاری تیروئید در کودکان

کم کاری تیروئید در کودکان با توجه به زمان شروع بیماری و علت آن به چند دسته تقسیم‌بندی می‌شود:

کم کاری تیروئید مادرزادی

همان‌طورکه از نام آن پیداست این اختلال از بدو تولد در نوزادان دیده می‌شود. در کم کاری تیروئید مادرزادی غده‌ی تیروئید به‌درستی رشد نکرده یا اینکه عملکرد کاملی ندارد. طبق آمارها از هر سه تا چهار هزار نوزاد یک نفر به این نوع از کم‌کاری تیروئید مبتلا است.^[۱]

کم کاری تیروئید خودایمنی (بیماری هاشیموتو)

شایع‌ترین علت کم کاری تیروئید اکتسابی در کودکان نوعی بیماری خودایمنی به نام هاشیموتو است. هاشیموتو یا تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن (CLT) زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی کودکان به اشتباه به غده‌ی تیروئید حمله می‌کند و به آن آسیب می‌زند. به دنبال این آسیب عملکرد غده‌ی تیروئید کاهش پیدا می‌کند و سطح هورمون‌های تیروئیدی در بدن کم می‌شود.

کم کاری تیروئید یاتروژنیک

کم کاری تیروئید یاتروژنیک نوعی بیماری اکتسابی است که بر اثر جراحی غده‌ی تیروئید یا برداشتن این غده اتفاق می‌افتد. به دنبال برداشتن غده‌ی تیروئید، تولید هورمون‌های تیروئیدی متوقف شده و کم کاری تیروئید ایجاد می‌شود.

کم کاری تیروئید مرکزی

هورمون‌های تیروئید به دنبال دستور مغز تولید و ترشح می‌شوند. درشرایط‌عادی مغز ما هورمونی به نام TSH تولید می‌کند که محرک غده‌ی تیروئید است. در افرادی که به کم کاری مرکزی تیروئید دچار هستند مغز این هورمون را تولید نمی‌کند یا اینکه مقدار هورمون TSH‌ بسیار پایین است. کمبود برخی هورمون‌های دیگر مانند هورمون رشد نیز می‌تواند سبب بروز کم کاری مرکزی تیروئید شود.

علاوه بر مشکلات هورمونی، بزرگ شدن غیرعادی بخش‌هایی از مغز و بعضی از آسیب‌های مغزی نیز می‌توانند سبب بروز این نوع از کم‌کاری تیروئید شوند.

سابقه‌ی خانوادگی و کمبود ید در رژیم غذایی خطر ابتلا به کم کاری تیروئید کودکان را افزایش می‌دهد.

عواملی که باعث کم‌کاری تیروئید در کودکان می شوند

شایع‌ترین دلیل کم کاری تیروئید در کودکان سابقه‌ی خانوادگی کم‌کاری تیروئید است. فرزندانی که والدین، خواهر و برادر یا پدربزرگ و مادربزرگ آن‌ها به کم کاری تیروئید دچار هستند بیشتر از بقیه در معرض این بیماری قرار دارند. سابقه‌ی خانوادگی بیماری‌های خودایمنی نیز احتمال بروز کم کاری تیروئید در کودکان را افزایش می‌دهد.

برخی عوامل دیگر نیز احتمال بروز کم کاری تیروئید کودکان را افزایش می‌دهند:

• کمبود ید در رژیم غذایی کودک
• مشکلات مادرزادی تیروئید
• بیماری تیروئید درمان نشده‌ی مادر در دوران بارداری
• غده‌ی هیپوفیز غیرطبیعی

علائم کم کاری تیروئید در کودکان

کم کاری تیروئید در سنین مختلف با علائم متفاوتی بروز پیدا می‌کند. در ادامه به علائم کم کاری تیروئید در گروه‌های سنی مختلف می‌پردازیم:

علائم کم کاری تیروئید در نوزادان

علائم ناشی از کم کاری تیروئید در نوزادان چند هفته تا چند ماه پس از تولد بروز پیدا می‌کنند و ممکن است بسیار خفیف باشند. از شایع‌ترین علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها
• یبوست
• کم شدن غذای مصرفی
• سردی پوست
• کم شدن گریه‌های نوزاد
• تنفس با صدای بلند
• زیاد شدن خواب یا کاهش فعالیت
• بزرگ بودن اندازه‌ی قسمت نرم استخوان جمجمه
• زبان بزرگ

درصورت مشاهده‌ی علائم کم کاری تیروئید با متخصص غدد کودکان مشورت کنید.

علائم کم کاری تیروئید در خردسالان و کودکان

علائم کم کاری تیروئید در کودکان تا حد زیادی به سن کودکان بستگی دارد؛ ولی به‌طور کلی شایع‌ترین علائم کم کاری تیروئید کودکان عبارت‌اند از:

• قد کوتاه‌تر از میانگین
• دست‌ها و پاها کوتاه‌تر از دیگر کودکان باشند
• دیر درآمدن دندان‌های دائمی
• دیر شروع شدن بلوغ
• کند بودن رشد فکری کودک
• ضربان قلب کمتر از حد طبیعی
• شکنندگی تارهای مو
• پف صورت
• خستگی
• یبوست
• خشکی پوست

علائم کم کاری تیروئید در نوجوانان

شیوع کم کاری تیروئید در دخترهای نوجوان بیشتر از پسرها است و عمده‌ترین دلیل آن مشکلات خودایمنی (بیماری هاشیموتو) است. سندرم داون نیز احتمال بروز کم کاری تیروئید را در نوجوانان افزایش می‌دهد.

شایع‌ترین علائم کم کاری تیروئید در نوجوانان عبارت‌اند از:

• افزایش وزن
• کند شدن سرعت رشد
• قد کوتاه
• فرد جوان‌تر از سن واقعی خود به نظر برسد.
• کند شدن رشد سینه‌ها در دختران
• عقب افتادن زمان شروع شدن بلوغ و قاعدگی در دختران
• خون‌ریزی شدید یا منظم در دوران قاعدگی
• بزرگ شدن اندازه‌ی بیضه‌ها در پسران
• تعویق در شروع بلوغ
• خشکی پوست
• شکنندگی موها و ناخن‌ها
• یبوست
• پف کردن صورت، بم شدن صدا و بزرگ شدن غده‌ی تیروئید
• احساس درد و گرفتگی در ماهیچه‌ها و مفاصل

تغییرات خلق‌وخو

نوجوانان مبتلا به کم کاری تیروئید ممکن است تغییرات خلق‌و خو نیز تجربه کنند:

• خستگی
• فراموش‌کاری
• مشکلات خلق‌وخو و رفتار
• تجربه کردن برخی مشکلات در مدرسه
• افسردگی
• دشواری در تمرکز

عوارض کم کاری تیروئید کودکان

کم کاری تیروئید مادرزادی در نوزادان می‌تواند روند رشد و تکامل جسمی و ذهنی را شدیداً تحت تأثیر قرار دهد. از دیگر عوارض کم کاری تیروئید در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کم بودن تعداد گلبول‌های قرمز (کم‌خونی)
• کم بودن درجه‌ی حرارت بدن
• نارسایی قلبی

کم کاری تیروئید کودکان بر رشد و بلوغ آن‌ها تأثیر منفی می‌گذارد و برخی مشکلات سلامت نیز ایجاد می‌کند.

تشخیص

تشخیص کم کاری تیروئید در کودکان به سن، سلامت عمومی بدن کودک و برخی موارد دیگر بستگی دارد.

• آزمایش‌های تشخیصی ویژه‌ای برای تشخیص کم کاری وجود دارند. ممکن است پزشک در ابتدا انجام آزمایش خون را برای فرزندتان تجویز کند. پزشک از طریق آزمایش خون سطح هورمون‌های تیروئیدی یعنی T3 و T4 را می‌سنجد.
• همچنین معاینه‌ی بالینی غده‌ی تیروئید به پزشک در تشخیص این بیماری کمک می‌کند. ممکن است غده‌ی تیروئید بر اثر بیماری دیگری مانند گواتر بزرگ شده باشد و این بیماری عامل کاهش هورمون‌های تیروئیدی باشد.

درمان کم کاری تیروئید کودکان

درمان مناسب هر کودک به شدت کم کاری تیروئید، سن کودک و عوامل دیگر بستگی دارد. هدف از درمان، متعادل کردن سطح هورمون‌های تیروئیدی در بدن است؛ تعادل هورمونی به رشد سالم و طبیعی کودک کمک می‌کند.

متخصصان غدد به شما کمک می‌کنند بهترین درمان را برای فرزندتان انتخاب کنید. پزشک ممکن است مصرف هورمون را برای کودک تجویز کند. برخی کودکان به مصرف مادام‌العمر هورمون نیازد دارند. در مواردی که کم کاری تیروئید علت زمینه‌ای داشته باشد، پزشک با درمان بیماری زمینه‌ای مشکلات تیروئیدی را نیز برطرف می‌کند.

کلام آخر دکترساینا

کم کاری تیروئید در کودکان بااینکه چندان شایع‌ نیست، اما در صورت بروز مشکلات بیشتری نسبت به بزرگسالان برای آن‌ها ایجاد می‌کند. علائم کم کاری تیروئید در کودکان بسته به سن آن‌ها متفاوت است. بنابراین چنانچه به این بیماری مشکوک هستید حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.