نقش والدین در افزایش اعتماد به نفس کودکان

افزایش اعتماد به نفس در کودکان، از آن‌ها افراد موفق‌تری می‌سازد. کودکانی که از اعتماد به نفس بالا برخوردارند راحت‌تر با چالش‌ها مواجه می‌شوند و در روابط فردی و در مدرسه موفق‌تر عمل می‌کنند. اما چه چیزهایی باعث کمبود اعتماد به نفس کودکان می‌شوند؟ در این مقاله به دلایل کمبود اعتماد به نفس در کودکان و راهکارهای افزایش آن می‌پردازیم.

تأثیر اعتماد به نفس در زندگی کودکان

کودکان با اعتماد به نفس از تجربه کردن نمی‌ترسند و با چالش‌ها مواجه می‌شوند. برعکس، اعتماد به نفس پایین می‌تواند تمام ابعاد زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. کمبود اعتماد به نفس باعث مشکلات ارتباطی کودک با دیگران می‌شود و پیشرفت در موقعیت‌های اجتماعی را برای وی دشوار می‌کند.

متأسفانه اعتماد به نفس پایین حتی در زمانی‌که کودک با خودش خلوت کرده است نیز احساس می‌شود. کودک دائماً خودش را با دیگران مقایسه کرده و احساس بی‌کفایتی و بی‌ارزشی می‌کند. ازآنجاکه کمبود اعتماد به نفس در تمام ابعاد زندگی کودک تأثیر منفی می‌گذارد، نیاز به توجه و بررسی جدی دارد.

دلایل کمبود اعتماد به نفس در کودکان

کاهش اعتماد به نفس در کودکان دلایل متعددی دارد. برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:

مقایسه خود با دیگران

مقایسه خود با دیگران می‌تواند منجربه کمبود اعتماد به نفس در کودک شود. کودک در سنین ۶ تا ۱۱ سالگی شروع به مقایسه‌ی خود با دیگران می‌کند. این مقایسه در ابعاد شناختی و اجتماعی انجام می‌شود و شاید بزرگ‌ترین چالشی باشد که کودک در این سن با آن روبرو است. شما به‌عنوان والدین، می‌توانید به کودک‌تان کمک کنید تا برای خود ارزش قائل باشد.

احساس کافی نبودن

احساس کافی نبودن زمانی رخ می‌دهد که کودک احساس می‎کند تلاش‌هایش به خوبی تلاش‌های هم‌سالانش نیست. البته احساس عدم کفایت همیشه منجر به کمبود اعتماد به نفس نمی‌شود. مثلاً اگر کودک در حوزه‌ای ضعیف باشد که مورد علاقه‌اش نیست، احتمالاً تأثیر منفی رو اعتماد به نفسش نمی‌گذارد.

افزایش فشار ناشی از عملکرد

وقتی کودک کم‌سن است، والدین و مربیان هر تلاش کودک را تشویق می‌کنند؛ اما همین‌که کودک کمی بزرگ‌تر می‌شود، انتظارات دیگران از او نیز افزایش پیدا می‌کند و تشویق کردن کودک منوط به گرفتن نتیجه و عملکرد مطلوب است. بنابراین کودک نه‌تنها خود را با دیگران مقایسه می‌کند، بلکه از طرف بزرگسالان نیز مقایسه می‌شود و فشار مضاعفی بر کودک وارد می‌شود.^[۱]

عدم تأیید دیگران

عدم تأیید توسط دیگران یکی از دلایل مهم کمبود اعتماد به نفس در کودک است. با افزایش انتظارات اطرافیان از کودک، ممکن است اعتماد به نفس کودک خدشه‌دار شود. اغلب کودکان در صورت عدم تأیید توسط فردی که دوست دارند، مانند والدین، معلم یا مربی دچار کاهش اعتماد به نفس می‌شوند.^[۲]

انتظارات اطرافیان می‌تواند بر اعتماد به نفس کودک اثر منفی بگذارد.

نشانه های کمبود اعتماد به نفس در کودکان

کمبود اعتماد به نفس در کودکان می‌تواند بر نحوه‌ی ارتباط کودک با دنیای اطراف تأثیر بگذارد. اصرار کودک بر انجام یک الگوی رفتاری تکراری اغلب نشان‌دهنده‌ی وجود مشکل است که نیاز به بررسی دارد.

نشانه‌های شایع کمبود اعتماد به نفس در کودکان عبارت‌اند از:

• کودک بدون هیچ گونه تلاشی از انجام فعالیت خودداری می‌کند. این امر می‌تواند نشان‌دهنده‌ی ترس از شکست یا احساس درماندگی باشد.
• کودک اغلب بلافاصله بعد از شروع کار یا بازی از آن منصرف می‌شود و با اولین چالش دچار ناامیدی می‌شود.
• ممکن است به علت ترس از شکست به تقلب یا دروغگویی متوسل شود.
• رفتارهای کودکانه از خود بروز می‌دهد؛ این رفتارها اغلب باعث تمسخر و توهین از سوی سایر هم‌سالان می‌شود.
• برای پنهان کردن احساس ضعف و بی‌کفایتی‌اش، رفتارهای کنترل‌کننده یا سلطه‌جو از خود نشان می‌دهد.
• دچار افت تحصیلی و کاهش علاقه به فعالیت‌های معمول می‌شود.
• کودک از جمع هم‌سالان کناره‌گیری می‌کند و دچار انزوای اجتماعی می‌شود.
• کودک تغییرات خلقی و احساسی مانند غم، گریه، ناامیدی و سکوت را تجربه می‌کند.
• دچار خودانتقادی و خودتخریبی می‌شود (خود را زشت می‌داند یا تصور می‌کند نمی‌تواند هیچ کاری را درست انجام دهد.)
• نسبت به نظرات دیگران راجع‌به خود بیش‌ازحد حساس می‌شود.
• کودک ممکن است بسیار دلسوز و حامی باشد یا برعکس در انجام هیچ یک از امور منزل مشارکت نکند.

اگر نشانه‌های کمبود اعتماد به نفس را در کودک خود مشاهده می‌کنید، گفتگو با روان‌شناس کودک را مد نظر قرار دهید.

نقش والدین در شکل گیری اعتماد به‌ نفس کودکان

شیوه‌ی پاسخگویی والدین به نیازهای کودک در بدو تولد و دوران کودکی بر شکل‌گیری اعتماد به نفس و عزت نفس کودک بسیار تأثیرگذار است. عدم پاسخگویی مناسب به نیازهای کودک باعث می‌شود او احساس ارزشمندی و قابل تحسین بودن را از دست بدهد.

همچنین هنگامی‌که والدین بیش‌ازحد کودک خود را کنترل می‌کنند، فرصت خوداظهاری و بازتاب افکار و احساسات را از کودک دریغ می‌کنند. زمانی‌که والدین به احساسات کودک خود توجه نمی‌کنند یا بیش‌ازحد وی را کنترل می‌کنند، کودک دچار کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس می‌شود.

راهکارهای افزایش اعتماد به نفس در کودکان

عشق را بی‌قید و شرط به کودک بدهید

هنگامی‌که کودک بداند والدینش او را دوست دارند، احساس امنیت و تعلق می‌کند. عشق بی‌قید و شرط والدین نسبت به کودک زمینه‌ی پایه‌ریزی ارتباطات قوی و سالم در آینده است.

کودک‌تان را در آغوش بگیرید؛ باهم کتاب بخوانید و هر روز عشق خودتان را نسبت به او ابراز کنید. ابراز عشق بدون قید و شرط به کودک در ایجاد روابط اجتماعی و کار تیمی کمک می‌کند.

با هم بازی کنید

بازی کردن با کودکان نشان می‌دهد که چقدر برای آن‌ها ارزش قائل هستید. بازی کردن والدین با کودک فواید بسیاری برای او دارد. کودک در حین بازی کردن به توانایی خود در ایجاد پیوندهای اجتماعی اعتماد می‌کند. بازی همچنین باعث شادی کودک می‌شود و خطر بروز اضطراب و افسردگی را کاهش می‌دهد.

مستقل بودن کودک را تشویق کنید

سال‌های ابتدایی مدرسه، دوران رشد سریع استقلال در کودکان است. کودک با ورود به دوران دبیرستان تمایل دارد تنها به مدرسه برود؛ گاهی در خانه تنها بماند یا به خواهر و برادر کوچک‌تر خود کمک کند.

مهم است که به کودک اجازه دهید مستقل عمل کند. برای مثال در مورد تکالیف مدرسه یا مشکلی که با معلم خود دارد به‌طور مستقل گفتگو کند. والدینی که بیش‌ازحد کودک را حمایت می‌کنند، اجازه شکوفایی استقلال را به کودک نمی‌دهند^[۳]

به کودک مسئولیت بدهید

مسئولیت‌پذیری در کارهایی که متناسب با سن کودک باشد، باعث احساس هدفمندی و موفقیت او می‌شود. سعی کنید برخی کارهای کوچک را به کودک بسپارید و  از تلاش‌های او قدردانی کنید.

به کودک اطمینان دهید که با گذشت زمان در انجام کارها بهتر می‌شود. سپردن مسئولیت به کودک به او احساس کنترل بر زندگی می‌دهد. مسئولیت‌پذیری باعث تقویت احساس اعتماد به نفس در کودک می‌شود.

هرگز به کودک توهین نکنید

زمانی‌که رفتار کودک شما را عصبانی و ناامید می‌کند، بهتر است خونسردی خود را حفظ کنید و بین رفتار و کودک مرزی جدا ترسیم کنید. رفتار اشتباه نباید باعث سرزنش کودک شود. به‌جای فریاد زدن، به‌آرامی و لطافت با کودک صحبت کنید.

کلام آخر دکترساینا

در مقام والدین باید راه‌کارهای افزایش اعتماد به نفس در کودکان را بلد باشید؛ شما با افزایش اعتماد به نفس کودک‌تان، باعث می‌شوید فرزندتان احساس خوبی نسبت به خود داشته باشد و بتواند در زندگی‌اش موفق‌تر عمل کند. چنانچه احساس می‌کنید کودک شما با کمبود اعتماد به نفس مواجه است، حتماً آن را جدی بگیرید و با یک روان‌شناس کودک صحبت کنید.

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.