علت سنگ کلیه در کودکان و نوزادان و روش های درمان آن

سنگ کلیه در کودکان و نوزادان شیوع کمتری نسبت به بزرگسالان دارد؛ بااین‌حال کودکان نیز ممکن است دچار سنگ کلیه شوند. در این مقاله به بررسی علت و علائم سنگ کلیه در کودکان و روش‌های تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.

سنگ کلیه چیست؟

سنگ کلیه زمانی اتفاق می‌افتد که بلورهای مواد معدنی در داخل کلیه به یکدیگر می‌چسبند و رسوبات سنگ‌مانند ایجاد می‌کنند. سنگ‌های کلیوی ممکن است حرکت کنند و وارد مجاری ادراری شوند. در این شرایط سنگ کلیه می‌تواند مشکلاتی را مانند خون در ادرار، احساس درد هنگام ادرار کردن و حتی انسداد مجرای ادرار ایجاد کند. تشکیل سنگ کلیه در کودکان شیوع کمتری نسبت به بزرگسالان دارد؛ اما به‌هرحال هر کسی در هر سنی ممکن است دچار سنگ کلیه شود.

سنگ‌های کلیه براساس جنس‌شان انواع متفاوتی دارند؛ می‌توانید برای اطلاعات بیشتر درمورد انواع مختلف سنگ کلیه و علت تشکیل آن‌ها به مقاله‌ی «سنگ کلیه» رجوع کنید.

علت سنگ کلیه در کودکان و نوزادان

سنگ کلیه کودکان زمانی تشکیل می‌شود که مقدار مواد معدنی (مانند نمک) در بدن کودک بیشتر از حد طبیعی بوده و آب کافی در ادرار وجود نداشته باشد. همچنین برخی از اختلالات ژنتیکی نادر می‌توانند باعث سنگ‌ساز شدن کلیه‌های کودکان شوند. سابقه‌ی خانوادگی سنگ کلیه نیز احتمال ابتلا به سنگ کلیه را در سایر افراد خانواده افزایش می‌دهد.

کودکانی که در معرض سنگ کلیه هستند

کودکانی که به‌دلیل دوره‌ی نقاهت پس از جراحی یا علل دیگر برای مدت طولانی بی‌تحرک هستند یا نمی‌توانند حرکت کنند، ممکن است بیشتر در معرض سنگ کلیه قرار داشته باشند؛ چراکه وقتی کودک به اندازه‌ی کافی تحرک نداشته باشد، استخوان‌ها غیرفعال هستند و نمی‌توانند خود را بازسازی کنند، درنتیجه کلسیم معدنی وارد بدن و جریان خون می‌شود.

علائم سنگ کلیه در کودکان

علائم سنگ کلیه در کودکان عبارت‌اند از:

• دردهای شدید در پشت، پهلو یا پایین شکم یا کشاله ران
• هماچوری یا وجود خون صورتی، قرمز یا قهوه‌ای در ادرار
• نیاز مکرر و دائم به ادرار کردن
• احساس درد هنگام ادرار کردن
• ناتوانی در دفع ادرار یا اینکه کودک می‌تواند فقط مقدار کمی ادرار کند.
•  ادرار کدر یا بدبو
• تحریک‌پذیری و بدخلقی، به‌ویژه در کودکان خردسال

درصورت بروز هر یک از این علائم بلافاصله ابتدا با پزشک اطفال مشورت کنید؛ این علائم می‌توانند ناشی از سنگ کلیه یا یک بیماری جدی‌تر باشند.

درد سنگ کلیه ممکن است برای مدت کوتاه یا طولانی ادامه پیدا کرده یا به صورت موجی باشد. کودک ممکن است همراه با درد علائم زیر را نیز داشته باشد:

• حالت تهوع
• استفراغ
• تب
• لرز

علائم سنگ کلیه در نوزدان

علائم سنگ کلیه به‌طورکلی در سنین مختلف یکسان است؛ اما ازآنجایی‌که نوزادان ناتوان از بیان درد خود هستند، درصورت مشاهده‌ی علائم زیر با یک پزشک اطفال مشورت کنید:

• گریه و بی‌قراری
• افزایش یا کاهش مشهود دفعات دفع ادرار
• تغییر بوی ادرار
• وجود خون در ادرار

روش‌های تشخیصی

پزشک برای تشخیص سنگ کلیه در کودکان آزمایش‌های مختلفی تجویز می‌کند، ازجمله:

• اندازه‌گیری سطح اسید اوریک کودک
• آزمایش ادرار
• سی‌تی‌اسکن شکم
• ام‌آرآی شکم و کلیه
• تصویربرداری با اشعه ایکس از شکم
• سونوگرافی کلیه

اگر پزشک در این آزمایش‌ها متوجه وجود سنگ کلیه شود، تلاش می‌کند نوع سنگ را تشخیص دهد.

در اغلب مواقع سنگ‌های کلیه بدون ایجاد آسیب از بدن خارج می‌شوند. داروهای مسکن و مصرف مایعات فراوان به اکثر کودکان مبتلا کمک می‌کنند تا سنگ را بدون مشکل و با کمترین درد دفع کنند.

درمان سنگ کلیه

درمان سنگ کلیه کودکان تا حد زیادی به نوع سنگ و اندازه‌ی آن بستگی دارد. در مواردی که سنگ کلیه کوچک باشد نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست و کودک می‌تواند سنگ کلیه را همراه با ادرار دفع کند؛ ولی اگر سنگ بزرگ باشد یا در مجاری ادراری اختلال ایجاد کرده باشد به درمان‌های تخصصی نیاز است.

بسیاری از سنگ‌های کوچک کلیه بدون نیاز به درمان تخصصی و با نوشیدن مایعات فراوان دفع می‌شوند.

درمان خانگی

در بسیاری از موارد دفع سنگ کلیه کودکان نیازی به درمان‌های تخصصی یا جراحی ندارد و کودکان برای دفع سنگ کلیه فقط باید آب زیادی بنوشند و داروهای مسکن مصرف کنند.

همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد که ادرار کودک‌تان را برای چند روز از صافی بگذرانید تا درصورت دفع سنگ کلیه بتوانید آن را برای بررسی‌های بعدی نگه دارید. بررسی سنگ کلیه می‌تواند به پزشک نشان دهد که آیا به درمان بیشتری نیاز است یا خیر.

درمان دارویی

• اغلب داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن و استامینوفن برای برطرف کردن درد کودکان کافی هستند؛ اما گاهی اوقات ممکن است پزشک مسکن‌های قوی‌تری برای فرزند شما تجویز کند. درهرصورت توصیه می‌شود بدون مشورت با پزشک از مصرف هر نوع داروی مسکن بپرهیزید.
• درشرایطی‌که سنگ کلیه مجرای ادراری را مسدود کرده باشد یا باعث درد شدید یا کم‌آبی بدن شده باشد ممکن است کودک به مراقبت بیشتر و بستری شدن در بیمارستان نیاز داشته باشد. کودکان در بیمارستان از طریق سرم و تزریقات وریدی داروهای مسکن (برای کمک به دفع سنگ) و درمان کم‌آبی را دریافت می‌کنند.

سنگ‌شکنی و جراحی

سنگ‌های بزرگ کلیه به‌ندرت از طریق ادرار قابل دفع هستند. در چنین شرایطی که سنگ بیش‌ازحد بزرگ باشد پزشکان از طریق روش‌های مختلف می‌توانند سنگ را بشکنند تا دفع آن آسان‌تر شود.

می‌توانید با مطالعه‌ی مقاله‌ی «جراحی سنگ کلیه» با انواع روش‌های سنگ‌شکنی و جراحی سنگ کلیه آشنا شوید.

پیشگیری از سنگ کلیه در کودکان

بسیاری از ملاحظات تغذیه‌ای می‌توانند در پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه کودکان مؤثر باشند:

• به فرزندتان کمک کنید در طول روز مایعات زیادی بنوشد؛ به‌طوری‌که رنگ ادرار زرد کم‌رنگ به نظر برسد.
• نمک مصرفی را در رژیم غذایی روزانه‌ی فرزندتان را کاهش دهید.
• میوه‌ها و سبزی‌ها، به‌ویژه مرکبات را در رژیم غذایی فرزندتان بگنجانید.
• گوشت قرمز، غذاهای فرآوری‌شده، فست‌فود و نوشابه را در رژیم غذایی فرزندتان کاهش دهید.
• تناسب وزن کودک مهم است؛ تحت نظر پزشک قد و وزن کودک را کنترل کنید.
• غذاها و نوشیدنی‌های غنی از کلسیم را در حد توصیه‌شده در رژیم غذایی فرزند خود قرار دهید؛ هرگونه کاهش یا افزایش غیرعادی مصرف کلسیم می‌تواند احتمال تشکیل سنگ را افزایش دهد. می‌توانید برای اطمینان بیشتر با پزشک مشورت کنید.

کلام آخر دکترساینا

سنگ کلیه کودکان و نوزادان را نیز می‌تواند درگیر کند. تغذیه‌ی مناسب در پیشگیری از سنگ کلیه در کودکان نقش مؤثری دارد. البته درمان سنگ کلیه در کودکان نیز اغلب به‌خوبی انجام می‌شود و مشکلی جدی برای سلامت کودک ایجاد نمی‌کند. اگر کودک شما علائمی مثل درد شدید، مشکل در دفع ادرار، تکرر ادرار، حالت تهوع یا وجود خون در ادرار را دارد حتماً بلافاصله با یک متخصص کلیه و مجاری ادرار مشورت کنید.

سؤالات متداول

برای صحبت با پزشک نیاز به مراجعه حضوری نیست! در سامانه‌ی دکتر ساینا می‌توانید در هر زمان و هر کجا از بیش از ۲۵۰۰ پزشک و روان‌شناس متخصص مشاوره فوری متنی، صوتی یا ویدیویی دریافت کنید.

جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری