علائم و درمان آبله مرغان (کودکان و بزرگسالان)

آبله مرغان یا واریسلا یک عفونت ویروسی به شدت واگیردار است که به راحتی بین افراد منتقل می‌شود. آبله مرغان در کودکان شایع‌تر از بزرگسالان است. البته این عارضه در بزرگسالانی که در کودکی به این بیماری مبتلا نشده‌اند نیز ممکن است رخ بدهد. علائم آبله مرغان در ابتدا به صورت بثورات پوستی قرمزرنگ ظاهر می‌شود و بعد از چند روز این بثورات به‌صورت تاول در می‌آیند و سر باز می‌کنند. در این مرحله ممکن است فرد مبتلا احساس خارش داشته باشد. 

در این مقاله از مجله سلامت دکتر  ساینا تمامی نکات قابل‌توجه درباره بیماری آبله مرغان، علائم، عوارض، درمان‌ها و توصیه‌های پزشکی مورد بررسی قرار می‌گیرد. برای مطالعه‌ی بخش موردنظر خود می‌توانید بر تیتر آن در فهرست کلیک کنید. اگر در موبایل می‌خوانید، تیتر را لمس کنید.

آبله مرغان چیست؟ 

آبله مرغان یک بیماری بسیار مسری است که از ویروس واریسلا-زوستر (VZV) ناشی می‌‌شود. این بیماری می‌تواند در بدن بثورات تاول‌مانند و خارش‌دار ایجاد کند.

بثورات آبله مرغان ابتدا در قفسه‌ی سینه، پشت و صورت ظاهر می‌شود و بعد در کل بدن پخش می‌شود و در نهایت بین ۲۵۰ تا ۵۰۰ تاول به وجود می‌آید. ممکن است آبله مرغان در نوزادان، نوجوانان، بزرگسالان، زنان باردار و افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند شدید باشد. بهترین راه پیشگیری از آبله مرغان دریافت واکسن است. البته دریافت واکسن به معنای ایمنی کامل نیست، بلکه فرد نسبت به نوع خطرناک و کشنده‌ی بیماری ایمن می‌شود.

آبله مرغان بیشتر در کودکان زیر ۱۰ سال دیده می‌شود. در حقیقت آبله مرغان در کودکی به قدری شایع است که بیش از ۹۰٪ بزرگسالان نسبت به آن ایمن هستند؛ زیرا قبلاً به آن مبتلا شده‌اند.

علائم آبله مرغان طی ۱۰ تا ۲۱ روز پس از تماس با شخصی که ویروس این بیماری را داشته ظاهر می‌شود. بیشتر افراد در طول ۲ هفته بهبود می‌یابند. آبله مرغان، به‌خصوص در کودکان اغلب خفیف است. اما در موارد شدید تاول‌ها می‌توانند به بینی، دهان، چشم‌ها و حتی ناحیه‌ی تناسلی فرد مبتلا سرایت کنند.

علامت مشخص‌کننده‌ی آبله مرغان پدید آمدن بثورات پوستی دارای خارش شدید با تاول‌های قرمز است. طی چند روز تاول‌ها ظاهر می‌شوند و شروع به ترشح می‌کنند. سپس قبل از بهبودی روی تاول‌ها بسته می‎‌شود و دلَمه می‌بندد.

آبله مرغان کودکان

آبله مرغان یکی از بیماری‌های خفیف و شایع دوران کودکی است که اکثر بچه‌ها بالاخره به آن مبتلا می‌شوند.

همان‌طور که قبلاً گفتیم بیماری آبله مرغان باعث ایجاد لکه‌های قرمز و دارای خارش می‌شود که پس از چند روز به تاول‌های پر از مایع تبدیل می‌شوند. سپس روی آن‌ها پوسته می‌بندد و دلمه ایجاد می‌شود که در نهایت کنده می‌شوند و بیماری بهبود می‌یابد.

در بدن بعضی از کودکان فقط چند لکه ظاهر می‌شود؛ اما در برخی دیگر بثورات خارش‌دار کل بدن را می‌پوشاند. این دانه‌های قرمز معمولاً در صورت، گوش، پوست سر، زیربغل‌ها، سینه، شکم، دست‌ها و پاها ظاهر می‌شوند.

علائم آبله مرغان در بزرگسالان

علائم آبله مرغان در بزرگسالان معمولاً شبیه به علائم آن در کودکان است؛ اما ممکن است شدیدتر باشد. این بیماری از طریق علائمی پیشرفت می‌کند که یک تا سه هفته پس از قرار گرفتن در معرض ویروس شروع می‌شوند، از جمله:

• علائم شبیه آنفولانزا مانند تب، خستگی، کاهش اشتها، بدن‌درد و سردرد. این علائم معمولاً یک یا دو روز قبل از بروز بثورات شروع می‌شوند.
• لکه‌های قرمز در صورت و قفسه‌ی سینه ظاهر می‌شوند و در نهایت در کل بدن گسترش می‌یابند. لکه‌های قرمز به تاول‌های خارش‌دار و پر از مایع تبدیل می‌شوند.
• تاول‌ها مایع ترشح می‌کنند، تبدیل به زخم می‌شوند، دلمه می‌بندند و پس از مدتی بهبود می‌یابند. غیرمعمول نیست که وقتی روی برخی از تاول‌‌ها پوسته بسته شده تازه لکه‌های قرمز بیشتری روی پوست ظاهر شود.

آبله مرغان بشدت مسری است و به‌راحتی منتقل میشود. آبله مرغان از یکی دو روز قبل از شروع علائم بیماری قابل انتقال خواهد بود. بنابراین مهم است که درصورت ابتلا به این بیماری در خانه استراحت کنید و تا زمان بهبودی کامل با دیگران ارتباطی نداشته باشد.

عوارض و خطرات آبله مرغان

آبله مرغان به‌طور معمول بیماری خفیفی است. اما در برخی مواقع می‌تواند خطرات جدی داشته باشد و منجر به عوارضی به شرح زیر شود:

• عفونت‌های باکتریایی پوست، بافت‌های نرم، استخوان‌ها، مفاصل یا جریان خون (سپسیس)
• کم‌آبی بدن
• ذات‌الریه
• التهاب مغز (انسفالیت)
• سندروم شوک سمی
• سندروم ری در کودکان و نوجوانانی که در طول بیماری آبله مرغان آسپرین مصرف می‌کنند
• مرگ

چه کسانی بیشتر در معرض آبله مرغان هستند؟

قرار گرفتن در معرض ویروس از طریق عفونت فعال قبلی یا واکسیناسیون خطر ابتلا را کاهش می‌دهد. مصونیت به ویروس می‌تواند از مادر به نوزاد تازه متولدشده منتقل شود. مصونیت از زمان تولد حدود سه ماه باقی می‌ماند.

هر کس که قبلاً در معرض ویروس قرار نگرفته است می‌تواند به این بیماری مبتلا شود. در شرایط زیر خطر ابتلا به بیماری آبله مرغان افزایش می‌یابد:

• اخیراً با فرد آلوده تماس داشته باشید.
• سن شما کمتر از ۱۲ سال باشد.
• بزرگسالی باشید که با کودکان زندگی می‌کند.
• مدتی را در مدرسه یا مراکز نگهداری از کودکان گذرانده باشید.
• سیستم ایمنی بدن شما به دلیل بیماری یا داروها تضعیف شده باشد.

تشخیص آبله مرغان

به‌طور معمول تشخیص آبله مرغان برای پزشک آسان است و از طریق بررسی بثورات پوستی انجام می‌شود. در صورت عدم اطمینان از بیماری با یک آزمایش ساده می‌توان آن را تأیید کرد.

ازآنجایی‌که بیماری آبله مرغان بسیار رایج است، بیشتر مردم با شکل و علائم آن آشنا هستند. اگر برجستگی‌های قرمز و برجسته بر روی بدن شما (یا فرزندتان) به وجود بیاید و بعد به تاول تبدیل شود، مخصوصاً اگر این بثورات چند روز پس از تب یا احساس ناخوشی ایجاد شده باشد باید به آبله مرغان مشکوک شوید.

در اکثر موارد برای تشخیص نهایی آبله مرغان نیازی به انجام آزمایش نیست. پزشک می‌تواند تنها با مشاهده‌ی بثورات بیماری را تشخیص دهد. پزشک همچنین درباره‌ی سایر علائم شما یا کودکتان، زمان شروع علائم و این‌که آیا  در معرض بیماری آبله مرغان قرار گرفته‌اید یا نه سؤال می‌پرسد.

نکات مهم

وقتی نوبت مراجعه به پزشک را می‌گیرید یا به مطب می‌رسید حتماً به منشی بگویید که فکر می‌کنید ممکن است به آبله مرغان مبتلا شده باشید. بسیاری از مطب‌ها، به‌ویژه مطب‌های کودکان، پروتکل خاصی دارند تا از مواجهه‌ی دیگران با ویروس جلوگیری کنند.

به‌عنوان‌مثال، ممکن است پزشک متخصص اطفال برای افراد مبتلا به بیماری‌های مسری یک سالن انتظار جداگانه داشته باشد یا شاید از شما بخواهد که بلافاصله به اتاق معاینه بروید و در سالن منتظر نمانید.

برای درمان آبله مرغان نیاز به اقدام خاصی نیست و برای التیام محل خارش دانه‌های قرمز رنگ روی بدن بهتر است از لوسیون‌های ضدخارش مانند کالامین استفاده شود. مهم‌ترین اقدام این است که فرد مبتلا در طول درمان در خانه بماند و  با دیگران در ارتباط نباشد.

راه‌های انتقال آبله مرغان

آبله مرغان بسیار مسری است. یعنی می‌تواند به‌راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل شود.

اگر با تاول‌های آبله مرغان تماس مستقیم داشته باشید یا هوایی را تنفس کنید که فرد مبتلا به آبله مرغان در آن عطسه یا سرفه کرده یا حرف زده، ممکن است به آبله مرغان مبتلا شوید.

اگر آبله مرغان دارید، بیماری شما از یکی دو روز قبل از شروع علائم مسری است. تا زمانی که همه‌ی تاول‌های آبله مرغان خشک نشوند و دلمه نبندند ناقل خواهید بود و باید از دیگران دور بمانید. معمولاً پس از پنج تا هفت روز تاول‌ها خشک می‌شوند.

اگر واکسن آبله‌ مرغان زده‌اید و پس از آن به آبله مرغان خفیف مبتلا شده‌اید، باز هم احتمال دارد آن را به افراد دیگر منتقل کنید.

حتی اگر بثورات خفیف‌تری ایجاد شود که تاول نداشته باشد یا همراه با تب نباشد، تا زمانی‌که همه‌ی لکه‌ها محو نشوند هنوز ناقل هستید و می‌توانید آبله مرغان را انتقال دهید.

توصیه‌ی پزشکان این است که به جای خاراندن دانه‌های قرمز پوستی، محل را به‌آرامی فشار دهید تا پوست بدن دچار خراشیدگی و زخم نشود. همچنین در طول دوره‌ی درمان لباس‌های تنگ نپوشید تا خارش شدیدتر نشود و با نوشیدن مایعات فراوان و آب از کم‌آبی بدن جلوگیری کنید.

مراقبت‌ها و احتیاط‌‌های لازم برای درمان

• اگر کودکتان به آبله مرغان مبتلا شده است در طول بیماری او را در خانه و دور از افرادی که به آبله مرغان مبتلا نشده‌اند نگه دارید. همچنین او را از هر کسی که سیستم ایمنی ضعیف دارد دور نگه دارید. کودک مبتلا به آبله مرغان فعال نباید در مکان‌های عمومی مانند مراکز خرید، پارک‌ها یا مکان‌های مذهبی حاضر شود.
• با مدرسه یا مهدکودک تماس بگیرید و به آن‌ها بگویید فرزند شما باید در قرنطینه خانگی باشد.
• ممکن است بزرگسالانی که به آبله مرغان مبتلا می‌شوند بسیار بدحال شوند. اگر پیش از این آبله مرغان نگرفته‌اید از تماس با کودک آلوده خودداری کنید. اگر فکر می‌کنید در معرض بیماری قرار گرفته‌اید، با پزشک خود تماس بگیرید.
• تا به حال آبله مرغان نگرفته‌اید و باردار هستید با متخصص زنان و زایمان تماس بگیرید.
• اگر نوزادی در نزدیکی شخصی بوده که آبله مرغان داشته یا طی ۴۸ ساعت پس از مواجهه با نوزاد به آن مبتلا شده‌ است باید به والدین و پزشک نوزاد خبر داده شود.
• اگر کودک دیگری که از داروهای استروئیدی استفاده می‌کند (یا ایمنی بدنش تضعیف شده است) در تماس با کودک شما قرار دارد، باید به والدین و پزشک او اطلاع داده شود.
• درصورتی‌که کودک شما آبله مرغان فعال دارد یا در معرض آن قرار گرفته است هرگونه وقت پزشکی و جراحی غیرضروری را به تعویق بیاندازید.

درمان آبله مرغان

آبله مرغان معمولاً ظرف یک یا دو هفته بدون درمان برطرف می‌شود. هیچ درمان قطعی برای این عارضه وجود ندارد اما واکسن می‌تواند از فرم شدید این بیماری جلوگیری کند.

البته در مواردی ممکن است پزشک برای درمان دارو تجویز کند. همچنین پزشک درباره چگونگی کاهش علائم خارش و ناراحتی و همچنین نحوه‌ی جلوگیری از سرایت بیماری به افراد دیگر راهنمایی‌تان کند.

دارو برای کاهش درد یا تب

برای کاهش درد یا تب ممکن است استامینوفن (تایلنول) مفید باشد. البته مهم است که از دستورالعمل‌های ارائه‌شده توسط پزشک پیروی کنید.

همچنین توجه داشته باشید که از محصولات حاوی آسپرین نباید برای درمان آبله مرغان در کودکان استفاده شود؛ زیرا می‌توانند منجر به بروز عوارضی مانند سندروم ری شود. استامینوفن (تایلنول) را در هر زمانی از بارداری می‌توان استفاده کرد.

هرگز از محصولات حاوی آسپرین برای درمان آبله مرغان در کودکان و نوجوانان استفاده نکنید؛ زیرا آسپرین برای درمان آبله مرغان در افراد زیر ۱۸ سال خطر ابتلا به  سندرم ری را افزایش می‌دهد. دکتر ساینا در مقاله «سندرم ری چیست» به‌طور کامل به بررسی این بیماری پرداخته است.

تجویز داروهای ضدویروس

ممکن است پزشک برای درمان آبله مرغان در بارداری، (برای زنانی که بیماری‌شان زود تشخیص داده می‌شود)، برای نوزادان تازه متولدشده و برای کسانی که سیستم‌ایمنی ضعیفی دارند داروهای ضدویروس تجویز کند.

آسیکلوویر یکی از این داروها است. اگر این دارو ظرف ۲۴ ساعت از بروز علائم تجویز شود بهترین نتیجه را خواهد داشت. آسیکلوویر شدت علائم را کاهش می‌دهد؛ اما باعث درمان آن نمی‌شود.

راهکارهایی برای کاهش درد و خارش

راهکارهای زیر به بهبود درد یا خارش آبله مرغان کمک می‌کنند:

جلوگیری از کمبود آب

در طول درمان نوشیدن مایعات زیاد و ترجیحاً آب برای جلوگیری از کم‌آبی بدن مهم است. بعضی از پزشکان بستنی یخی بدون قند یا محلول خوراکی پدیالیت را برای کودکانی که به میزان کافی آب نمی‌نوشند توصیه می‌کنند.

کاهش درد و تاول در دهان

در صورت وجود تاول در دهان بستنی یخی بدون قند به کاهش علائم درد کمک می‌کند. باید از مصرف غذاهای شور یا ادویه‌دار خودداری کرد. اگر جویدن برای شما دردناک است سوپ گزینه خوبی است؛ اما نباید خیلی داغ باشد.

کاهش خارش

ممکن است خارش‌ها شدید شود، اما مهم است که خاراندن را به حداقل برسانید تا خطر ایجاد زخم را روی پوست کاهش دهید.

با رعایت موارد زیر می‌توانید از خاراندن پوست جلوگیری کنید:

• تمیز و تا حد ممکن کوتاه نگه داشتن ناخن‌ها
• پوشاندن دستکش یا حتی جوراب به دست‌های کودک هنگام خواب تا هرگونه تلاش برای خاراندن در طول شب باعث زخم شدن پوست نشود.
• استفاده از لوسیون کالامین یا حمام جوی دوسر برای کاهش خارش
• پوشیدن لباس گشاد

طول درمان آبله مرغان چقدر است؟

بروز تاول‌های جدید آبله مرغان در بزرگسالان اغلب تا روز هفتم متوقف می‌شود. بعد از ۱۰-۱۴ روز تاول‌ها دلمه می‌بندند. هنگامی‌که تاول‌ها دلمه بستند دیگر بیماری‌ به کسی منتقل نمی‌شود.

درمان خارش در کودکان

بثورات می‌تواند خارش‌ زیادی داشته باشد. بیشتر کودکان در طی بیماری تحریک‌پذیر می‌شوند و زیاد گریه می‌کنند. در ادامه چند راهکار پیشنهاد می‌شود که می‌توانید برای کمک به آنها انجام دهید:

• ۲ تا ۳ بار در روز و هنگام خواب لوسیون کالامین (دقت کنید به‌اشتباه کالادریل نزنید) را روی بثورات قرار دهید. کالامین را می‌توانید بدون نسخه‌ی پزشک خریداری کنید.
• به کودک خود مانند معمول لباس بپوشانید. لباس‌های گشاد و خنک بهترین انتخاب است. اگر لباس خیلی گرم باشد خارش را بدتر می‌کند و همچنین ممکن است تب را افزایش دهد.
• با کودک خود بازی کنید تا ذهن او را از خارش منحرف نمایید.
• اگر کودک شما به اندازه‌ی کافی بزرگ است به او یاد بدهید به جای خاراندن با انگشت‌هایش قسمت‌های دارای خارش را فشار دهد تا خارشش تسکین پیدا کند.

کلام آخر دکترساینا

مجدداً یادآوری می‌کنیم که فرد مبتلا به آبله مرغان از دو روز قبل از ظهور بثورات پوستی و تا انتهای دوره بیماری ناقل ویروس آبله مرغان است.  آبله مرغان اگر خفیف باشد اغلب پس از ۱۰ الی ۱۴ روز برطرف می‌شود و عوارض خاصی در فرد به جا نمی‌گذارد؛ اما ممکن است در افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف‌تری هستند یا در زنان‌ باردار با عوارض بیشتری همراه باشد. مهم‌ترین توصیه این است که فرد مبتلا در طی دوره‌ی درمان در مکان مشخصی ایزوله شود تا از انتقال بیماری به سایر افرادی که تاکنون به آبله مرغان مبتلا نشده‌اند جلوگیری شود.

اکثر مبتلایان نیازی به درمان دارویی ندارند؛ اما در بعضی موارد برای بهبود علائم آبله مرغان بنابه تشخیص پزشک می‌توان از ضد ویروس‌ها استفاده کرد.

سؤالات متداول

جدول خلاصه‌ی مشخصات بیماری